Waarom betalen we belastingen? ABVV voorstellen voor een rechtvaardiger

Transcriptie

1 Waarom betalen we belastingen? ABVV voorstellen voor een rechtvaardiger

2

3 Waarom betalen we belastingen? En de ABVV voorstellen voor een rechtvaardiger fiscaliteit

4 Deze brochure behandelt een reglementering die soms zeer complex is. Het is dan ook mogelijk dat een aantal specifieke gevallen niet aan bod komt. In geval van twijfel of voor bijkomende inlichtingen kunt u terecht bij uw beroepssecretaris of de juridische dienst van uw centrale. MANNEN - VROUWEN Verwijzingen naar personen of functies (zoals werknemer, adviseur, ) hebben betrekking op vrouwen en mannen.

5 INHOUDSTAFEL Voorwoord Waarom betalen we belastingen? Waarom int de staat belastingen? Waaruit bestaan de overheidsontvangsten? Wat doet de overheid met het ontvangen geld? Wat zou er gebeuren met minder belastingen? Zijn de belastingen te hoog? Welke soorten belastingen bestaan er? Personenbelasting Vennootschapsbelasting Indirecte belastingen Diverse heffingen Belasting op kapitaal Kan de belastingdruk naar omlaag? Teveel belasting doodt de belasting? Een hervorming van de belastingen is nodig, maar Waarom moeten de inkomens herverdeeld worden? Welke factoren remmen het herverdelingseffect af? Bij de directe belastingen De belastingen zijn niet echt progressief De vennootschapsbelasting is veel te laag Er gaat veel geld verloren via belastingfraude en belastingontwijking Het fiscale bankgeheim opheffen en een vermogenskadaster aanleggen Nog andere factoren die het herverdelingseffect belemmeren Bij de indirecte belastingen Is België voor iedereen een fiscaal paradijs? ABVV voorstellen voor een rechtvaardiger belasting Hoe ziet het ABVV een echte belastinghervorming?...32

6 5.2. Wat stelt het ABVV voor? BTW op energie verlagen van 21 naar 6% Een sociaal belastingkrediet van 1000 euro voor de lage en middenhoge inkomens Afschaffen van het bankgeheim Waar moet het geld voor de compensatie van belastingverlagingen vandaan komen?...33

7 VOORWOORD Wie betaalt er graag belastingen? Wellicht niemand. Het gebeurt dan ook niet bepaald geestdriftig. En natuurlijk vindt (bijna) iedereen dat hij te veel belastingen betaalt. Aan de andere kant wil iedereen wel genieten van prima scholen en ziekenhuizen, wil iedereen zich verplaatsen over goede wegen of met comfortabel openbaar vervoer,. dat betaalbaar is. Iedereen wil leven in een veilige, aangename buurt en kunnen rekenen op voorzieningen en uitkeringen wanneer men ziek of werkloos wordt. Ooit aan gedacht dat al die zaken een pak euro s kosten? Weinig van dat alles kan zonder belastingen! De fiscus moet dus niet bekeken worden als de boeman en de belastingen niet als een straf, maar als een vorm van onze rijkdom en welvaart. Als de te betalen prijs voor onze beschaving. Het zijn immers al die publieke goederen en diensten die onze samenleving welvarend en leefbaar maken voor iedereen. En dat lukt enkel maar met voldoende belastingen. Het steeds weer tekeer gaan van politiek rechts tegen belastingen is dan ook niet correct. Deze brochure toont aan dat belastingen nodig zijn om een solidaire maatschappij op alle vlakken in stand te houden. Belastingen zijn nodig, maar moeten rechtvaardig zijn. Met andere woorden, iedereen moet in verhouding tot zijn inkomsten bijdragen tot de collectieve ontwikkeling van de samenleving. En dat is nu niet zo: er is een scheefgetrokken verhouding tussen belastingen op inkomsten uit arbeid en die uit kapitaal. 7

8 Bovendien is er belastingfraude (meestal onbestraft) en belastingontwijking, bestaan er fiscale paradijzen, is er een onvoldoende controle van de vennootschapsbelasting en van de zelfstandigen. Ook deze aspecten komen in deze brochure aan bod, naast de voorstellen van het ABVV voor een betere herverdeling van de belastingdruk. Een selectieve verlaging van de belastingen op de lonen kan als er compenserende inkomsten gevonden worden. Daarom hebben we voorstellen in verband met het vermogenskadaster, de opheffing van het bankgeheim, de effectieve aanpak van de fiscale fraude, We legden sommige van deze voorstellen op tafel tijdens de recente interprofessionele onderhandelingen. Belastingen zijn en blijven nodig, dat moet duidelijk zijn. Ze moeten wel rechtvaardiger geïnd worden. Deze brochure wil bijdragen tot het inzicht dat beide stellingen terecht zijn. Anne DEMELENNE Algemeen secretaris Rudy DE LEEUW Voorzitter

9 1. Waarom betalen we belastingen? 1.1. Waarom int de staat belastingen? Niemand kijkt uit naar het ogenblik dat het aangifteformulier van de belastingen in de brievenbus valt. Maar belastingen zijn echt nodig. Een rechtvaardige fiscaliteit is één van de basispijlers van de welvaartsstaat zoals we die nu kennen. Zonder belastingen immers geen efficiënte werking van de staat, de gewesten en gemeenschappen, de gemeenten, Maar niet enkel de correcte inning van de belasting is belangrijk, ook een zo goed mogelijk beheer. De belastingontvangsten en sociale bijdragen worden in belangrijke mate als openbare dienstverlening herverdeeld: voorzieningen van algemeen belang en openbare diensten (gezondheidszorg, sociale zekerheid, pensioenen, openbaar vervoer, onderwijsinstellingen, cultuur en vorming, milieubescherming, veiligheid, ) worden ermee gefinancierd. De openbare diensten zijn de pijlers van de Sociale Staat. De levenskwaliteit binnen een maatschappij hangt nauw samen met de kwaliteit van de openbare diensten. Zonder de inbreng van belastinggelden zouden deze diensten voor het merendeel van de bevolking onbetaalbaar zijn. De organisatie van openbare diensten is dan ook essentieel voor de gelijkheid tussen de burgers. De openbare dienst is ook een troef voor onze economie, want omvat ook instrumenten speciaal gericht op de ontwikkeling ervan (via promotie in het buitenland, investeringsmaatschappijen, bevorderen van nieuwe technologieën, bedrijfsgerichte opleidingen, ondersteuningsmaatregelen voor kmo s.). Het volstaat niet belastingen te innen, het is ook cruciaal te weten of ze voldoende rechtvaardig verdeeld zijn, en wie ze effectief betaalt. Niet iedereen in ons land draagt werkelijk bij volgens zijn mogelijkheden. En de ene belasting is al rechtvaardiger dan de andere Waaruit bestaan de overheidsontvangsten? De totale overheidsontvangsten omvatten alle vormen van belastingen (directe en indirecte) en sociale bijdragen. Dat budget liep de laatste jaren op tot ongeveer 132 miljard euro. De sociale zekerheidsbijdragen vormen daarvan een groot deel. Meer dan 90 miljard haalt men uit belastingen. De personenbelasting en de consumptiebelastingen (BTW en accijnzen) zijn samen goed voor een ruim 2/3 van dat bedrag. De belastingen op kapitaal en vermogens (vennootschapsbelasting, roerende en onroerende voorheffingen, registratierechten, ) brengen 1/5 bij. En het saldo komt van een aantal andere belastingen, zoals de verkeersbelasting en lokale heffingen. 9

10 Verhouding van de overheidsontvangsten 40 Belangrijkste bronnen (miljard ) SZ-bijdragen P.B. BTW VB Accijnzen Andere SZ-bijdragen - Verminderingen SZ = Sociale zekerheid PB = personenbelasting VB = vennootschapsbelasting Van de 36 miljard euro ontvangsten in de personenbelasting komt meer dan 90% van de bedrijfsvoorheffing. Dit is de belastinginhouding aan de bron op de lonen, wedden en sociale uitkeringen. De voorafbetalingen die door de zelfstandigen en de vrije beroepen betaald worden bedragen daarentegen nog geen 5 % van de ontvangsten in de personenbelasting. Sociale bijdragen zijn overheidsinkomsten die niet uit belasting voortvloeien, maar die op de lonen afgehouden worden. Men noemt ze parafiscale ontvangsten. De sociale bijdragen worden ook uitgesteld loon genoemd (de werkgevers noemen dit deel liever de patronale lasten ) 10 De staatskas ontvangt ook geldmiddelen van niet-(para)fiscale aard. Voorbeelden: de verkoop van overheidsgebouwen en goederen, retributies en boetes.

11 1.3. Wat doet de overheid met het ontvangen geld? Waarvoor worden onze belastingscenten gebruikt? Er zijn de vastgelegde overdrachten aan andere entiteiten (Europese verplichtingen, gewesten, gemeenschappen, lokale besturen) en intresten op de staatsschuld moeten ook worden betaald. Alle nog overblijvend geld (en dat is nog flink wat) gaat naar collectieve voorzieningen, openbare diensten en infrastructuurinvesteringen. Naar tal van zaken in de huidige verzorgings- en welvaartsstaat die ons het leven makkelijker én betaalbaar maken. Onderstaande grafiek toont duidelijk aan waaraan de overheidsontvangsten besteed worden. Voor 100 euros overheidsuitgaven België, 2005 Buitenlandse zaken en ontwikkelingssamenwerking Bijdrage EU Uitrusting en vervoer (gewesten) Nationale defensie Administratie (gewesten en gemeenschappen) Mobiliteit en vervoer Economie, werkgelegenheid en vorming (gewesten en gemeenschappen) Overheidsdepartementen Sociale zaken en cultuur (gemeenschappen en gewesten) Gemeenten en provincies Onderwijs Interesten Sociale uitgaven (G&G = gewesten en gemeenschappen / Gezagsdepartementen = justitie, politie) (Bron: Dossier Contrastes «L impôt juste», Réseau pour la Justice Fiscale, 2008). De belangrijkste uitgavenpost is duidelijk van sociale aard. Binnen de sociale uitgaven wordt de eigenlijke sociale zekerheid gefinancierd door sociale bijdragen, door subsidies van de staat en door de zogeheten alternatieve financiering (via een gedeelte van de BTW-inkomsten, accijnzen en van de roerende voorheffing). Die alternatieve financiering compenseert de bijdrageverminderingen van de werkgevers. Ook de pensioenen, de ziekte-uitkeringen, de uitkeringen aan gehandicapten en de werkloosheidsuitkeringen zitten in dat sociaal uitgavenpakket. En - niet te vergeten - de staatsbijdrage aan het Zilverfonds, dat de toekomstige pensioenen moet waarborgen. Andere belangrijke posten zijn: de intresten op de staatsschuld (die bedroeg eind juni 2008 niet minder dan 290,30 miljard euro, dat is iets meer dan 83% van het BBP van dat jaar), de uitgaven voor onderwijs en deze voor provincies en gemeenten (politie, infrastructuur, leefmilieu, cultuur, ). 11

12 1.4. Wat zou er gebeuren met minder belastingen? Weinig of (veel) minder belastingen betalen klinkt aanlokkelijk. Maar minder belastingen betekenen natuurlijk ook minder inkomsten voor de overheid. Inkomsten die noodzakelijk zijn voor het financieren van de collectieve voorzieningen en de goed functionerende openbare diensten. De openbare diensten hebben als taak strategische terreinen te beheren, de economie te ondersteunen en rijkdommen te herverdelen. Minder belastingen zouden een regelrechte aanslag op je portemonnee betekenen: drastische verhoging van de school- en studiekosten, een gezondheidszorg op twee sporen, prijsstijgingen voor post, telefoon en openbaar vervoer, minder of geen geld meer voor sociale huisvesting, Maar de grootste gevolgen zou je ongetwijfeld in de sociale zekerheid voelen met niet te overziene financiële problemen in geval van ziekte of werkloosheid en als je op pensioen gaat. De ware kostprijs Zonder overheidsfinanciering zou de werkelijke kostprijs van zes jaar basisonderwijs zo n euro bedragen, van zes jaar secundair onderwijs ongeveer euro. De kostprijs van een volledige schoolloopbaan, van peutertuin tot een masterdiploma op een universiteit, zou meer dan euro kosten. Een intensieve taalopleiding van drie weken voor werkzoekenden zou euro kosten, indien ze die zelf moeten betalen. Een bevalling (zonder complicaties) kost nu ongeveer 370 euro. Zonder sociale zekerheid zou dit bijna euro kosten. Een knieprothese (in een gemeenschappelijke ziekenhuiskamer) kost nu een euro in plaats van de reële kostprijs van euro. Belastingontvangsten zijn dus noodzakelijk voor een sterke sociale dienstverlening, En wie heeft daar géén behoefte aan? De vermogende burgers die zich privaat kunnen verzekeren en dan nog... Een evolutie naar een systeem van sociale zekerheid met twee snelheden, waarbij de rijkeren via privé-verzekeringen een aparte en betere bescherming genieten en de zwakkeren alleen op een minimale basisdienst zouden kunnen beroep doen is voor het ABVV onaanvaardbaar. 12

13 2. Zijn de belastingen te hoog? De pers stond/staat er bol van: Belg kreunt onder belastingdruk en Belgen betalen zich blauw aan belastingen. Maar is dat zo? Betreft het niet eerder een onrechtvaardige verdeling van de belastingdruk? Draagt ieder wel echt bij naargelang zijn werkelijk inkomen en vermogen? Het is dan ook nuttig onze voornaamste belastingen even te bekijken. De belastinginkomsten vloeien immers voort uit meer dan één bron (= de belastinggrondslag). En de ene belasting is al rechtvaardiger dan de andere Welke soorten belastingen bestaan er? Personenbelasting (PB) De personenbelasting is een directe belasting op de inkomens (hoofdzakelijk op lonen en wedden, dus vooral op inkomsten uit arbeid). In België vertegenwoordigt de personenbelasting zo n 37% van de belastinginkomsten. Hoe meer je verdient, hoe meer belastingen je betaalt (met een maximum van 50% op de hoogste inkomensschijf). Er is ook de belasting op de inkomsten uit onroerende goederen, het kadastraal inkomen van de woning of op het ontvangen huurgeld. Onroerende goederen worden ook belast: via de onroerende voorheffing, een jaarlijkse lokale en regionale belasting Vennootschapsbelasting (VB) De vennootschapsbelasting is een belasting op de bedrijfswinsten, en op zelfstandigen die hun zaak of activiteit tot een vennootschap - bijvoorbeeld een NV (naamloze vennootschap) of een BVBA (besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid) omgevormd hebben. De vennootschapsbelasting vertegenwoordigt ongeveer 13% van de totale belastinginkomsten. Veel te weinig natuurlijk in verhouding tot de input van de personenbelasting. De reden hiervoor is vrij eenvoudig: de aanslagvoet van de vennootschapsbelasting is maximaal 33,99%, maar door de verschillende fiscale aftrekmogelijkheden bedraagt hij in werkelijkheid maar ca. 25%. En door de notionele intrestaftrek ligt dit tarief soms veel lager Indirecte belastingen De bekendste zijn: BTW (= belasting op de toegevoegde waarde, algemeen tarief: 21%, verlaagd tarief: 6%), en accijnzen (zoals op tabak, alcohol en brandstoffen). BTW en accijnzen zijn samen goed voor zo n 42% van de belastingopbrengsten. 13

14 Diverse heffingen Dit zijn ondermeer de verkeersbelasting, de belasting op weddenschappen en speelautomaten, zegelrecht, registratierechten, Belasting op kapitaal In België bestaat de belasting op kapitaal vooral uit de heffing van een roerende voorheffing. Deze roerende voorheffing wordt ingehouden op inkomsten uit aandelen en dividenden (25% roerende voorheffing) en op intresten van een spaarrekening of obligaties of sommige beleggingsfondsen (15% onroerende voorheffing). Intresten uit spaargeld tot euro (bijvoorbeeld op een gewoon spaarboekje) zijn vrijgesteld van belastingen. In het belang van de kleine spaarder wordt aan deze vrijstelling best niet getornd. De roerende voorheffingen leveren amper 3% van de belastinginkomsten op. Wat is het verschil tussen directe en indirecte belastingen? Directe belastingen worden geïnd op basis van een aangifte van de inkomsten. Hét voorbeeld bij uitstek is de personenbelasting. Wie veel verdient betaalt verhoudingsgewijze meer belastingen dan mensen die weinig verdienen. Daarom noemt men deze belastingen progressief. Directe belastingen, indien correct toegepast, houden wel degelijk rekening met ieders financiële draagkracht. Directe belastingen zijn dus in principe socialer dan indirecte belastingen, voor zover ze niet uitgehold worden natuurlijk door allerlei aftrekken en vrijstellingen of door fraude. Indirecte belastingen worden geheven op basis van geleverde prestaties en van verkochte producten. Je inkomen speelt hierbij geen enkele rol. Indirecte belastingen zijn niet echt sociaal. Men noemt ze daarom ook regressief, of zelfs blind : ze gelden voor iedereen zonder onderscheid, arm of rijk betaalt dezelfde procentuele heffing. Een brood, een pintje, een tankbeurt, zijn voor iedereen even duur. In feite zijn indirecte belastingen nadelig voor lage inkomens. 21% BTW op de aankoop van bijvoorbeeld een paar duizend liter huisbrandolie betekent verhoudingsgewijze een veel grotere hap uit het budget van iemand met een netto maandwedde van euro dan van de buurman die maandelijks het driedubbele opstrijkt. Sommigen beweren dat indirecte belastingen wel rechtvaardiger zouden zijn zo er een hoger tarief zou bestaan voor luxeproducten. Maar dan is de vraag wat is voor wie een luxeproduct? 14

15 2.2. Kan de belastingdruk naar omlaag? De belastingdruk in België is vrij hoog: na Zweden en Denemarken de hoogste in Europa. Op een netto maandloon van euro betaal je al gauw 25% belasting. Je betaalt ook nog eens 21% BTW op alles wat je koopt, de provincie en de gemeente leggen je nog wat extra belastingen op, je moet je vuilniszakken apart betalen, er zijn de accijnzen op benzine, tabak en alcohol. Dat is niet niks. Logisch dat de fiscus bij de meeste mensen niet bepaald vriend aan huis is. En vanuit liberale hoek klopt men dat ongenoegen graag op. Maar, en daar sta je wellicht nooit bij stil, je krijgt voor je belastingen heel wat terug: veel openbare diensten, een sterke sociale zekerheid, uitstekend onderwijs en ongeveer de beste gezondheidszorg ter wereld. Minder belastingen betekenen hoe dan ook de afbouw van onze toch goed functionerende verzorgingsstaat. Natuurlijk kan een en ander (nog) beter. Maar dat kan niet door een verlaging, wel door een verschuiving van de belastingen. Liberale criticasters die het voortdurend hebben over het beter af zijn met minder overheid hebben het zelden of nooit over een rechtvaardiger verdeling van de belastingdruk, noch over een hele reeks sociale voorzieningen die voor iedereen belangrijk zijn zoals onderwijs, hospitalisatie, kinderopvang, water, riolering, verkeersinfrastructuur, brandweer. De afbouw van de toegankelijkheid voor iedereen van deze openbare diensten is voor het ABVV, als socialistische vakbond, uit den boze. Voeg hier nog de enorme staatsschuld en de kost van de vergrijzing aan toe en het wordt wel erg moeilijk om de omvang van de belastingen af te bouwen. Bij veel werknemers slaat het verhaal wel aan: Minder belastingen betalen! Wie wil dat niet? Het werkgeverspleidooi voor de vermindering van de patronale bijdragen is nochtans behoorlijk misleidend. Sociale bijdragen zijn geen belastingen die dienen voor staatsuitgaven, maar een indirect loon voor de werknemers. Ze krijgen dat indirect loon niet zomaar in handen, dat gaat naar de pot van de sociale zekerheid. De verlaging van de patronale bijdragen aan de sociale zekerheid is dus een feitelijke loondaling. Een verlaging van de sociale werkgeversbijdragen is gemakkelijker te verkopen dan een directe loonsvermindering. De gevolgen van een mogelijke ontmanteling van de sociale zekerheid zijn voor de meeste werknemers pas op termijn voelbaar, wanneer ze zelf werkloos of ziek worden of met pensioen gaan. De evolutie van het directe loon wordt meer collectief ervaren. Mensen zijn veel gevoeliger voor een rechtstreekse aanslag op hun portemonnee en hun koopkracht. 15

16 2.3. Teveel belasting doodt de belasting? 16 Teveel belasting doodt de belasting is één van de favoriete slogans waarmee liberalen ons trachten te overtuigen dat we beter af zijn met minder belastingen. De bewering past in de (traditionele) liberale ideologie: de taken van de staat zijn eerder bijkomstig en de burgers moeten de overheidsuitgaven maar ondersteunen in functie van de voordelen die ze van de staat krijgen of willen krijgen. Dit staat natuurlijk haaks op de socialistische visie, die via de herverdeling van inkomsten en rijkdom, voor een zo uitgebreid mogelijk overheidsnet van sociale voorzieningen en diensten wil zorgen. Een (te) hoge belasting staat in de liberale optiek ook gelijk met het ontmoedigen van investeringen, ondernemerschap en zelfs de wil om te werken. Bewijzen hiervoor werden nooit echt hard gemaakt. Die redenering slaat bovendien alleen op het heffen van de belastingen, niet op het nuttig gebruik ervan. De liberale partijen Open VLD en MR blijven echter onverminderd pleiten voor lastenverlagingen voor de bedrijven en loonmatiging voor de werknemers. Hierbij vergeten zij gemakshalve wel het feit dat ook de economie algemeen en bedrijven en kmo s in het bijzonder, voordeel halen uit de geïnde belastingen. Denk maar aan bepaalde realisaties van openbare diensten, zoals de aanleg en het onderhoud van wegen, bruggen, kanalen, de ontsluiting van industrieterreinen, enz. of zelfs de creatie van openbare diensten die er specifiek op gericht zijn de economie te ondersteunen via bankgaranties voor kmo s, investeringsfondsen, de organisatie van bedrijfsopleidingen en dergelijke meer. Verder gebeurt er ook ondersteuning naar specifieke sectoren zoals bijvoorbeeld het toerisme, of de recente omvangrijke kapitaalinjectie in het bankwezen. De liberalen stellen voor de tarieven van 30 en 45% in de personenbelasting af te schaffen en het belastingvrije minimum op te trekken. Deze voorstellen van minister Reynders lijken op de zogeheten fair tax, een systeem met maar twee belastingschijven (20 en 40%). Een aanzet wellicht om op termijn over te gaan tot een echte flat tax of vlaktaks met één tarief voor iedereen. Hoe fiscaal interessant men dat systeem ook probeert voor te stellen, het zullen vooral de rijksten zijn die dan een pak minder belastingen zullen betalen. Dat blijkt uit alle simulaties. In ons land zou 9 miljard euro minder belastingen betaald worden, maar 8 miljard van die besparing zou naar de 20% rijksten gaan. Vooral de lage en middeninkomens zullen weinig merken van de voordelen van de vlaktaks. Bovendien zullen ze twee keer de dupe zijn: ze zullen weinig voordeel halen uit een vlaktaks én er zal minder geld zijn voor o.m. gezondheidszorg, onderwijs, onderhoud van de wegen, Het klopt dat de vlaktaks eenvoudiger en doorzichtiger is dan het huidige systeem met zijn verschillende aanslagvoeten en aftrekposten. Maar dan is enige relativering nodig: het complexe van ons systeem ligt niet zozeer in het aantal tarieven, maar in alle mogelijke aftrekposten. Hierover zwijgen de liberale voorstellen als vermoord.

17 Er zijn trouwens nog meer redenen om de vlaktaks kritisch te bekijken. De belangrijkste is ongetwijfeld het verlies van belastingen als element van politieke sturing. Fiscale stimulansen worden onmogelijk omdat er in principe maar één tarief overblijft. Meer woningen beter isoleren, een woning kopen, met een vlaktaks zou dat een flink stuk moeilijker worden, zoniet onmogelijk. Een vlaktaks houdt ook altijd een element van onrechtvaardigheid in: één enkel belastingstarief geldt zowel voor het minimumloon als voor toplonen! Een ander steeds terugkerend neoliberaal argument voor het verlagen van de personenbelasting is het effect ervan op de tewerkstelling: er zouden hierdoor meer mensen aan het werk kunnen. Dit is het zgn. terugverdieneffect. Maar studies tonen aan dat een lagere personenbelasting amper leidt tot nieuwe arbeidsplaatsen. 3. Een hervorming van de belastingen is nodig, maar Een progressief en herverdelend belastingsstelsel is en blijft één van de beste waarborgen voor een rechtvaardige samenleving. Probleem is dat de Belgische fiscaliteit nog moeilijk als écht rechtvaardig kan beschouwd worden. Reden: de scheeftrekking tussen de belasting op arbeid en die op kapitaal. De belasting op kapitaal is immers veel te laag in verhouding tot die op de doorsnee-lonen. Met een beetje overdrijving zou men kunnen stellen dat in ons land bijna alleen de gewone loontrekkenden nog correct belastingen betalen. Maar ook de verminderde progressiviteit van de inkomstenbelasting, belastingfraude en belastingontwijking, ongelijke belastingaftrekken, remmen het herverdelend effect van de belastingen af. Een meer rechtvaardige hervorming van het systeem, waarbij de belastingdruk verschoven wordt van arbeid (vooral de laagste lonen betalen in verhouding teveel) naar kapitaal (vennootschapswinsten, vermogens) is dan ook nodig. Zeker omdat de inkomensongelijkheid in ons land nog toeneemt Waarom moeten de inkomens herverdeeld worden? Het antwoord op deze vraag is zeer eenvoudig: de inkomensongelijkheid neemt in België stelselmatig toe, de financiële en sociale kloof tussen arm en rijk wordt nog breder. Recente studies van banken en onderzoeksbureaus bevestigen dit. Zo was in 2006 het inkomen, van de rijkste 20% van de bevolking, al 4,2 keer groter dan dat van de armste 20%. En dat verschil groeit jaar na jaar. 17

18 Enkele cijfers In 2006 bedroeg het financieel vermogen (= de som van bankrekeningen en beleggingen) van de Belgische gezinnen meer dan 790 miljard euro, het overgrote deel daarvan op spaarboekjes of in beleggingsfondsen en verzekeringsproducten. Tel daar de waarde van het vastgoedbezit bij, en je komt boven de miljard uit (in 2004 nog maar miljard euro!). In principe zou elke Belg nu zo n euro moeten hebben. Maar de realiteit is niet zo mooi: de 30% rijkste Belgen zouden maar liefst 70% van dat totale vermogen bezitten. Terwijl zes op de tien gepensioneerden het moeten stellen met een pensioen van minder dan euro per maand. Analyses van fiscale statistieken tonen aan dat tussen 2001 en 2006 het gemiddelde belastbaar inkomen van de 10% rijkste belastingplichtigen gestegen is met 11% (van tot euro). In diezelfde periode verminderde het gemiddeld inkomen van de belastingplichtigen die behoren tot de eerste 5 decielen (de 50% armsten ) met 11%. Hun gemiddeld belastbaar inkomen daalde tussen 2001 en 2006 van tot euro. Een ander bewijs van de toenemende ongelijkheid is de groeiende loonkloof tussen de hoogste en de laagste lonen: in 2006 stegen de hoogste lonen (+ 6,2%) veel sneller dan de laagste ( + 2,9%). De fiscale statistieken tonen ook aan dat de inkomensongelijkheid de voorbije tien jaar toenam. Na belasting worden de inkomens wel wat gelijker over de bevolking verdeeld, maar de verschillen blijven aanzienlijk. Het inkomen van de 20% rijksten vertegenwoordigde in % van de totale inkomenstaart na belastingen (in ,9%). De 20% armsten kregen na belasting 5,1% (het jaar voordien nog 5,9%) van het totale inkomen. Andere studies maken duidelijk dat er zonder sociale zekerheid nog 2,5 keer meer armoede in België zou zijn. Het aantal mensen dat bij ons onder of op de rand van de armoedegrens leeft is relatief laag (hoewel recente cijfers spreken van 15%). Samen met andere landen die vrij hoge belastingen heffen (bijvoorbeeld de Scandinavische) behoort België tot de kop wat de verschillende welvaartsindicatoren betreft. Toch nog even op wijzen dat de Belgische pensioenen binnen de Europese Unie de tweede laagste vervangingsratio tegenover het vorige loon hebben. Alleen in Groot-Brittannië ligt die nog lager. 18

19 3.2. Welke factoren remmen het herverdelingseffect af? Bij de directe belastingen De belastingen zijn niet echt progressief De directe belasting op de inkomsten is progressief: hoe hoger het inkomen hoe meer belasting. Dat is maar normaal. Wie weinig verdient moet bijna zijn volledig loon aan basisbehoeften uitgeven. Met een (veel) ruimer inkomen kan men gerust een stuk(je) aan de fiscus geven zonder zich financieel pijn te doen. Het systeem werkt dus herverdelend. De personenbelasting is er een met progressieve schijven. Op de eerst verdiende euro s betaal je niets (= de belastingvrije schijf), je betaalt op de volgende schijf, méér op een volgende inkomstenschijf, enz. Inkomsten (barema s voor inkomsten 2008) van ( ) tot ( ) Aanslagvoet Belasting op deze schijven ( ) % 0, % 367, % 1.002, % 2.996, % 7.020, % (*) Vanaf een inkomen van euro bedraagt het belastingspercentage steeds 50%. Een voorbeeld ter verduidelijking Met een jaarinkomen van euro (+/ euro bruto/maand) betaal je - 0% op de 1 ste inkomensschijf van 0 tot % op de 2 de inkomensschijf van tot % op de 3 de inkomensschijf van tot % op de 4 de inkomensschijf van tot % op de 5 de inkomensschijf van tot in totaal dus euro ( 367, ,50) 19

20 Belastbare inkomens van minder dan euro In het kader van de programmawet 2008 werd beslist om het belastingvrije inkomen (= het deel van het belastbaar netto inkomen waarop geen belasting verschuldigd is) te verhogen van tot euro, maar enkel voor die belastingplichtigen met een inkomen van minder dan euro. Dit betekent dus dat voor mensen met een belastbaar inkomen van minder dan euro het barema er als volgt uitziet: Inkomsten (barema s voor inkomsten 2009) van ( ) tot ( ) Aanslagvoet Belasting op deze schijven ( ) % 0, % 302, % 1.002, % 2.996, % 2.326,50 Een voorbeeld ter verduidelijking Met een jaarinkomen van euro (+/ euro bruto/maand) betaal je - 0% op de 1 ste inkomensschijf tussen 0 en % op de 2 de inkomensschijf tussen en % op de 3 de inkomensschijf tussen en % op de 4 de inkomensschijf tussen en en 45% op de 5 de inkomensschijf tussen en In totaal dus euro ( 302, ,50) Wel mogen echter niet uit het oog verliezen dat door de opeenvolgende belastinghervormingen de progressiviteit aardig afgebot werd. Wel steeg het bedrag van de eerste belastingvrije schijf van euro tot euro (en voor inkomens van minder dan euro tot euro). Maar daartegenover staat dat het maximumpercentage van 70% op de hoogste inkomensschijf werd teruggebracht tot 50%. De progressiviteit zelf stijgt vrij snel, zeker voor de lage en middelhoge inkomens. Met een belastbaar inkomen kleiner dan euro (ietsje meer dan 500 euro/maand) betaal je niks. Maar daarna, vanaf die euro, gaat het vlug omhoog, zoals onderstaande tabel aantoont. 20