Dit onderzoek is verricht door de Projectgroep Toegankelijkheid Stations Stedendriehoek

Transcriptie

1 Colofon: Dit onderzoek is verricht door de Projectgroep Toegankelijkheid Stations Stedendriehoek Deze projectgroep is ingesteld door de Samenwerkende Bonden van Ouderen Gelderland (SBOG) op initiatief van de themagroep Verkeer en Vervoer van de SBOG, in overleg met de Regionale Samenwerkende Bonden van Ouderen in Oost Veluwe. De Projectgroep Toegankelijkheid Stations Stedendriehoek bestaat uit: Dhr. H. Kuiper Dhr. J. Olthaar Dhr. D. Westra Dhr. J. Holtslag Mw. C. Mak Mw. M. Smits Eindredactie: Mw. M. Smits (beleidsmedewerker SBOG) Dit rapport is tegen verzendkosten te bestellen bij de SBOG. Stuur uw gegevens via of bel naar telefoonnummer:

2 2

3 Inhoudsopgave: Voorwoord blz Inleiding blz Aanleiding blz Doel- en vraagstelling blz Maatschappelijke relevantie blz Onderzoeksmethode blz Criteria blz Indicatoren blz Basisvoorzieningen blz Wijze van onderzoek blz Het openbaar vervoer in de Stedendriehoek blz Relevante organisaties en begrippen blz De stedendriehoek blz Stations stedendriehoek blz Stations blz Zutphen blz Empe Voorst blz Klarenbeek blz Apeldoorn de Maten blz Apeldoorn Centraal blz Apeldoorn Osseveld blz Twello blz Conclusies en aanbevelingen blz Conclusies blz Aanbevelingen blz. 30 Bronnenlijst blz. 31 Bijlage 1 Kaartje onderzochte stations blz. 32 Bijlage 2 Toetskaart blz. 33 3

4 4

5 Voorwoord De resultaten van de reeds uitgevoerde onderzoeken naar de toegankelijkheid van treinstations in Gelderland, waren voor de Samenwerkende Bonden van Ouderen in Gelderland (SBOG) aanleiding, om een werkgroep in het leven te roepen, die de toegankelijkheid van de stations in de stedendriehoek Zutphen - Apeldoorn Deventer moest gaan onderzoeken. De SBOG is een koepelorganisatie van drie ouderenbonden: de ANBO, de KBO en de PCOB. Zij dienen en bevorderen het welzijn van alle senioren in Gelderland, zodat deze de regie over hun eigen leven kunnen voeren. Ons doel sluit aan bij een van de provinciale beleidsdoelen in Gelderland namelijk: Het stimuleren van voorzieningen die mensen in staat stellen zelfstandig te wonen en te participeren in de samenleving. Dit is in de lijn met de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Mobiliteit is daarin een basisbehoefte voor het onderhouden van maatschappelijke en economische contacten. De ontwikkelingen langs het spoor zijn de laatste jaren flink toegenomen. Redenen genoeg voor de projectgroep Toegankelijkheid Stations Stedendriehoek om de stations in deze regio eens kritisch te bekijken. In 2004 werd in Oost Gelderland het eerste stations onderzoek uitgevoerd in de Achterhoek. In 2007 werd de toegankelijkheid van de stations in Zuid Gelderland onder de loep genomen. De stations in de regio West Veluwe Vallei werden in 2010 kritisch bekeken. Nu, in juni 2012 zijn wij verheugd het rapport over de stations in De Stedendriehoek te kunnen overhandigen aan Mevr. C. Bieze, gedeputeerde, Openbaar Vervoer bij de Provinciale Staten van Gelderland. Wij hopen, dat dit rapport aanzet zal geven tot de aanbevolen verbeteringen en zo zal bijdragen aan de mobiliteit van ouderen in Gelderland. Welke dat zijn ga ik niet verklappen, ik hoop u zo nieuwsgierig te hebben gemaakt dat u dit rapport aandachtig leest. Het bestuur van De SBOG dankt de projectgroep bestaande uit: de heer H. Kuiper (voorzitter), Mevr. C. Mak, de heren J. Olthaar, D. Westra, J. Holtslag en Mevr. M. Smits (beleidsmedewerkster SBOG) voor hun inzet. Namens het Bestuur, Mevr. M. Grandia Feddema Voorzitter SBOG 5

6 6

7 1. Inleiding 1.1 Aanleiding De Themagroep Verkeer en Vervoer van de SBOG voerde drie keer eerder een toegankelijkheidsonderzoek stations aan regionale spoorwegverbindingen in Gelderland uit. In 2004 onderzocht een projectgroep de stations in Oost Gelderland. In 2007 verscheen een rapport over de toegankelijkheid van de stations in Zuid Gelderland. En in 2011 werd het rapport over de toegankelijkheid van de stations aan de Valleilijn gepresenteerd. De rapporten beschrijven de tekortkomingen van de stations in het betreffende gebied met betrekking tot toegankelijkheid en doen aanbevelingen voor verbetering hiervan. 1.2 Doel- en vraagstelling Doel van dit onderzoek is het in kaart brengen van de mate van toegankelijkheid voor oudere en minder valide reizigers van de stations in het Gelderse gedeelte van de stedendriehoek. Door het inzichtelijk maken van de tekortkomingen kunnen maatregelen worden getroffen die er voor zorgen dat oudere en minder valide reizigers minder belemmeringen ervaren. Om antwoord te kunnen geven op de vraag Hoe functioneren de stations met betrekking tot de toegankelijkheid voor de oudere reiziger? zijn de stations beoordeeld aan de hand van een aantal criteria op het gebied van toegankelijkheid, veiligheid en de aanwezige voorzieningen. Hierover kunt u in hoofdstuk 2 meer lezen. 1.3 Maatschappelijke relevantie De reizigers voor wie dit onderzoek is uitgevoerd, zijn de mensen met mobiliteitsproblemen, een visuele of auditieve beperking. Het zijn deze beperkingen die het reizen met de trein bemoeilijken en soms zelfs onmogelijk maken. Deze groep zal de komende jaren in omvang toenemen en een groter gedeelte van de Gelderse bevolking zal naar verwachting moeite krijgen met zelfstandig reizen met het openbaar vervoer. Een deel van deze mensen is voor vervoer afhankelijk van het zogenaamde Vervoer op Maat. De financiële regelingen die gemeentes voor dit vervoer aanbieden nemen echter af. Mede met het oog daarop is het goed toegankelijk zijn van het reguliere openbaar vervoer noodzakelijk. Het zo lang mogelijk zelfstandig kunnen zijn, ook met betrekking tot mobiliteit, is een speerpunt in het ouderenbeleid. ProRail en de NS, die samen verantwoordelijk zijn voor het beheer en de toegankelijkheid van de stations, hanteren een aantal criteria om te bepalen welke stations zelfstandig toegankelijk gemaakt dienen te worden. Te weten: 1. Het aantal in- en uitstappers (2000) 2. Het samenkomen van meerdere lijnen op een station (het station is een knooppunt in het spoorwegennet) 3. Regionale spreiding. Dat wil zeggen dat voor de reiziger met een beperking binnen een straal van vijftien kilometer langs het spoor een station toegankelijk moet zijn. Dit hoeft niet het dichtstbijzijnde station te zijn. Bezien in het licht van deze criteria zou een aantal van de stations die in dit onderzoek zijn opgenomen niet zelfstandig toegankelijk hoeven zijn. De SBOG is echter voorstander van het zelfstandig toegankelijk maken van alle stations, zeker gezien de bezuinigingen op het aangepast vervoer voor de doelgroep. 7

8 2. Onderzoeksmethode 2.1 Criteria Om de hoofdvraag van dit onderzoek, Hoe functioneren de treinstations met betrekking tot toegankelijkheid voor de oudere reiziger, te kunnen beantwoorden is het van belang te weten aan welke criteria de stations dienen te voldoen om tegemoet te komen aan de wensen van de oudere reiziger. In eerdere stationsonderzoeken zijn hiervoor al criteria opgesteld, die bij dit onderzoek enigszins gewijzigd zijn overgenomen, te weten: - Toegankelijkheid - Voorzieningen - Veiligheid Onder toegankelijkheid vallen de looproutes van, naar en op de stations, en de mogelijkheden om te wisselen tussen vervoersmodaliteiten bij het station. Onder voorzieningen vallen de elementen die het reizigers mogelijk maken van het station gebruik te maken, zoals zitgelegenheid maar ook de mogelijkheden tot het kopen van een kaartje of zich te oriënteren op de omgeving. Onder veiligheid vallen de elementen die ervoor zorgen dat reizigers zich veilig voelen op een station, zoals voldoende verlichting en afscherming van gevaarlijke plaatsen. 2.2 Indicatoren Per criterium zijn indicatoren opgesteld: 1. Toegankelijkheid: Om gebruik te maken van verschillende vervoersmodaliteiten dient er aanwezig te zijn: - Parkeerterrein - Zogenaamde Park& Ride plaatsen (kort parkeren) - Taxistandplaatsen - Speciale parkeergelegenheid voor gehandicapten - Instaphaltes voor overig openbaar vervoer - Rijwielstalling Looproutes: - Duidelijk aangegeven looproutes - Obstakelvrije looproutes - Routes voor reizigers met een hulpmiddel (bijvoorbeeld een rolstoel, rollator) - Duidelijk traceerbare looproutes voor mensen met een visuele beperking 2. Noodzakelijk aanwezige voorzieningen: - Loketservice - Toegankelijke en bruikbare ticketautomaten 8

9 - Goed zichtbare omgevingsplattegrond - Publiek toilet - Zitplaatsen (beschut) - EHBO-doos met AED- apparaat - Verrijdbare brug 3. Veiligheid - Veilige looproutes - Service/alarmzuil - Verlichting 2.3 Basisvoorzieningen Deze lijst van indicatoren betreft een selectie van elementen die de projectgroep wezenlijk acht voor een goede toegankelijkheid van stations voor reizigers. Deze basisvoorzieningen komen niet altijd overeen met de basiseisen die NS Stations of ProRail stellen aan een goed toegankelijk station. Immers, niet ieder station hoeft volgens het gevoerde beleid voor iedereen toegankelijk te zijn. NS Reizigers verleent momenteel bij ruim 100 stations inen uitstapassistentie, de overige stations zijn voor rolstoel/scootmobiel gebruikers dus onbereikbaar. Eerder is aangegeven dat de SBOG het belangrijk vindt dat ieder station zelfstandig toegankelijk is. De SBOG pleit voor een beleidswijziging bij de verantwoordelijke partijen. De aanwezigheid van meer voorzieningen vergroot het gebruiksgemak en zal naar verwachting dan ook het gebruik van de stations vergroten, maar worden niet gerekend tot het basispakket van absoluut noodzakelijke voorzieningen. Deze basisvoorzieningen zijn opgenomen in een toetskaart, aan de hand van welke ieder station is onderzocht. Eenzelfde soort toetskaart is voor eerdere stationsonderzoeken gebruikt. Er zijn voor dit onderzoek enige lichte aanpassingen gedaan. U vindt de gebruikte toetskaart in de bijlagen. De toetskaart Toegankelijkheid stations Stedendriehoek is het uitgangspunt geweest voor de schriftelijke verslagen die naar observatie per station zijn opgesteld. 2.4 Wijze van onderzoek De opgestelde toetskaart was leidend kader tijdens dit onderzoek, maar uiteraard hebben de projectgroepleden ook verder gekeken dan de punten die hierop vermeld staan. Zo is ook gekeken naar de stationsomgeving, en naar de ambiance van het station. Dit is immers de kwaliteit van het geheel zoals dat wordt ervaren door de reiziger. Om ervoor te zorgen dat de toetskaart door leden van de projectgroep op dezelfde manier geïnterpreteerd zou worden, zijn de stations gezamenlijk door de projectgroep onderzocht. Ieder station is bovendien meerdere malen onderzocht, om in verschillende situaties en op verschillende tijdstippen een beeld te krijgen van de functionaliteit van het station. De bevindingen zijn daarna uitgebreid besproken in de projectgroep. De stations zijn onderzocht in de periode juli 2011 tot en met april De bevindingen van de gezamenlijke onderzoeken zijn weergegeven in schriftelijke verslagen. Deze verslagen zijn ter inzage en correctie neergelegd bij de Regionale Samenwerkende Bonden van Ouderen in Oost Veluwe, de afdelingsbesturen van ouderenbonden in de gemeentes: Apeldoorn, 9

10 Brummen, Voorst en Zutphen. Ook de aanwezige gehandicaptenplatforms uit betreffende gemeentes is gevraagd om hun ervaring met de stations en aanvullingen op de verslagen. Daarnaast is Visio, expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen, gevraagd om de schriftelijke verslagen aan te vullen met hun eigen bevindingen. Per station zal een algemene beschrijving van de verschillende stationsonderdelen worden gegeven, waarna wordt aangegeven welke basisvoorzieningen dit station mist. Daarnaast zal ook een aantal kritische punten worden genoemd, die hoewel niet horende bij de basisvoorzieningen, toch mogelijkerwijs aangepakt zouden moeten worden om de toegankelijkheid van het station te vergroten. Dit resulteert in aanbevelingen die per station zullen worden gedaan. 10

11 3. Het openbaar vervoer in de Stedendriehoek 3.1 Relevante organisaties en begrippen: Het openbaar vervoer in de gehele Provincie Gelderland is een gemeenschappelijke aangelegenheid van de Provincie Gelderland en Stadsregio Arnhem Nijmegen Hoofdrailnet: Het hoofdnetwerk van spoorwegen in Nederland dat wordt beschouwd als van nationaal belang. Hiervan is het Ministerie van Verkeer en Waterstaat de opdrachtgever. Tot 2015 rijdt uitsluitend NS reizigers op dit hoofdrailnet. De regionale spoorlijnen worden bestuurd door de decentrale overheden. NS Reizigers: De bedrijfseenheid van de Nederlandse Spoorwegen die verantwoordelijk is voor het reizigersvervoer. NS Reizigers voert de treindienst tussen Apeldoorn en Deventer uit en tot eind 2012 ook de treindienst tussen Zutphen en Apeldoorn (onder de naam Regio NS). Arriva: Arriva personenvervoer Nederland is de Nederlandse vervoersmaatschappij aan wie de concessie op de lijn Zutphen - Apeldoorn vanaf december 2012 gegund is. ProRail: De taakorganisatie die het spoorwegennet in Nederland beheert (aanleg, beheer en onderhoud van de railinfrastructuur en bijbehorende voorzieningen). Qua voorzieningen draagt ProRail verantwoordelijkheid voor de looproutes, verlichting, bewegwijzering naar de automaten en reizigersinformatie, perrons en traversen, zitbanken, wachtruimtes en de betaalde fietsenstalling. NS Stations: Het bedrijfsonderdeel van de Nederlandse Spoorwegen dat zich bezig houdt met exploitatie en beheer van de stations. Het betreft onder andere het beheer van commerciële ruimtes in de stationsgebouwen, toezicht op de veiligheid, het schoonhouden en uitvoeren van onderhoud van de stations. De kaartautomaten zijn eigendom van NS Stations; deze zijn echter weer verhuurd aan de Provincie. NS Commercie: NS Commercie is het onderdeel van de Nederlandse Spoorwegen dat zich bezig houdt met de reis en het verblijf van de reiziger. Zij vertaalt de visie van NS en de wens van de reiziger in ontwerpen en specificaties van diensten en producten. De diensten en producten moeten leiden tot een betere dienstverlening aan de reiziger. Busstations: De busstations zijn deels eigendom van de Provincie en deels van de gemeente waar zij toe behoren. Gemeentes: Bij het Gelderse gedeelte van de Stedendriehoek zijn zes gemeentes betrokken. Deze zijn als wegbeheerder verantwoordelijk voor de directe omgeving van de stations (de parkeerplaatsen, het voorplein) en van de gemeentelijke wegen die daarnaar toe leiden. 3.2 De stedendriehoek De stedendriehoek is de regio rondom de drie steden Deventer, Zutphen en Apeldoorn en ligt dus voor het grootste gedeelte in het noordoosten van Gelderland. Tot deze regio behoren de gemeentes: Deventer (de enige Overijsselse gemeente), Lochem, Zutphen, Voorst, Brummen, Epe en 11

12 Apeldoorn. Deze gemeentes werken in de regio Stedendriehoek samen aan een gemeenschappelijk fysiek, economisch en sociaal beleid. Het gebied kent een grote landschappelijke variëteit met daarin veel kleine kernen en twee Gelderse steden: Zutphen en Apeldoorn, en het Overijsselse Deventer. Het gebied heeft ruim inwoners en de verwachting is dat dit aantal tot 2030 licht zal groeien (iets achterblijvend op het landelijk gemiddelde) om daarna licht te krimpen. Het aandeel 65-plussers in de bevolking zal toenemen, en dit geldt in grotere mate voor het inwonerbestand van de plattelandskernen 1. Apeldoorn heeft een belangrijke werkgelegenheidsfunctie voor de Stedendriehoek, de meeste pendel uit de regio is dan ook op die stad gericht. Het gebied wordt door twee spoorlijnen van het hoofdrailnet doorsneden: in Oost- West richting de lijn Amersfoort - Apeldoorn - Deventer/Enschede en in Noord- Zuid richting de lijn Zwolle Deventer Zutphen - Arnhem. Dan zijn er nog de regionale spoorlijnen tussen Zutphen en Apeldoorn, Zutphen en Lochem/Hengelo en Zutphen - Winterswijk. 3.3 Stations Stedendriehoek Voor dit onderzoek is gekozen om de stations aan de lijn Zutphen - Apeldoorn en Apeldoorn - Deventer te onderzoeken. Er is gekozen om station Deventer zelf niet mee te nemen, omdat dit een Overijsselse stad is. Omdat de SBOG een Gelderse organisatie is, is ervoor gekozen zich te beperken tot Gelders grondgebeid. De onderzochte stations zijn: Zutphen, Empe - Voorst, Klarenbeek, Apeldoorn de Maten, Apeldoorn Centraal, Apeldoorn Osseveld en Twello. De stations Empe - Voorst, Apeldoorn de Maten, Apeldoorn Osseveld en Twello zijn per 10 december 2006 in gebruik genomen, het zijn dus vrij nieuwe stations. De Provincie Gelderland heeft samen met de betreffende gemeentes de totale kosten voor deze investering op zich genomen. De treindienst Zutphen - Apeldoorn wordt uitgevoerd door NS tot eind 2012 onder de naam regio NS. Daarna is de concessie verleend aan Arriva. Tot half twaalf s avonds rijdt er een halfuursdienst tussen Apeldoorn en Zutphen. Hierbij worden vanaf Zutphen bezien de volgende haltes aangedaan na Zutphen: Empe - Voorst, Klarenbeek, Apeldoorn - de Maten en het eindstation is Apeldoorn Centraal. De lijn is enkelsporig, waarbij de treinen elkaar in Klarenbeek passeren. De kernen van de plaatsen zijn, indien niet op loopafstand vanaf de stations, met bussen bereikbaar. Over de lijn Apeldoorn Deventer rijden meerdere malen per uur intercity s. Twee keer per uur rijdt de stoptrein Apeldoorn Almelo Enschede v.v. over dit traject. Deze treindienst stopt na station Apeldoorn in Gelderland nog op station Apeldoorn - Osseveld en Twello. De treindienst wordt uitgevoerd door NS Reizigers. In de dorpen Klarenbeek, Voorst en Twello is de Buurtbus Vereniging Stedendriehoek actief. Deze buurtbus wordt gereden door vrijwilligers en doet de stations van de drie kernen aan. 1 Statistisch overzicht stedendriehoek 2009, 12

13 4. Stations 4.1 Zutphen Algemeen Zutphen is een regionaal knooppunt van spoorlijnen. De lijn Roosendaal Zwolle gaat via Zutphen, er is een treinverbinding met Apeldoorn en er is een verbinding met Hengelo/Oldenzaal en Winterswijk. Voorterrein: In 2006 is het stationsplein opnieuw ingericht. Direct links van het station is het busstation, rechts de standplaats voor taxi s, met een aparte standplaats voor de Regiotaxi. Er gaat geen geleidestrook naar de deze Regiotaxistandplaats. Om kort te parkeren zijn er acht parkeerplaatsen. Ook staat hier een stadsplattegrond. Op het voorterrein zijn geleidelijnen aanwezig. Omgevingsplattegrond rechts van de stationshal Regiotaxistandplaats Stationshal en spoortunnel: In de stationshal hangt een grote klok en er is bewegwijzering in pictogramstijl naar het busstation, de taxistandplaats en de overdekte fietsenstalling. Vertrekstaten van de bussen zijn niet in de stationshal aanwezig. Er hangt een spoorkaart van Nederland. In de hal is een digitaal informatiebord met de vertrektijden van treinen. In de centrale hal zijn vier kaartautomaten, waarvan één aangepast voor rolstoelgebruikers. Bij deze kaartautomaten kan ook de OV-chipkaart worden opgeladen. In de kiosk is tevens een ticketservice aanwezig. Deze is geopend van 06.00u tot 21.00u. De OV- chipkaart kan niet op station Zutphen worden geactiveerd. In de hal zijn geen bankjes, hiervoor moet men naar het perron. De vertrektijden worden ook op digitale informatieborden in de tunnel aangegeven. In de tunnel lopen geen geleidelijnen. De tunnel heeft een hellingbaan voor rolstoelen/scootmobielen. De tunnel is verlicht. 13

14 In de stationshal is ook een toilet. Dit toilet is toegankelijk voor mensen met een fysieke beperking, waarbij de deur opent na betaling. Het toilet is echter regelmatig defect. Ook is er een stalling voor hulpmiddelen zoals scootmobielen en aangepaste rijwielen. Perrons: Er zijn twee perrons (drie sporen). De trappen naar de perrons zijn voorzien van een fietsgeul, leuningen aan beide zijden en contrasterende stippen op de treden. Elk perron heeft een lift. Op de perrons zijn geleidelijnen aanwezig. Ook hier hangen digitale informatieborden die vertrektijden van de treinen op de perrons weergeven. De klokken hangen hoog en zijn goed zichtbaar. Op beide perrons is een overdekte wachtruimte. Op perron 1 is ook een zogenaamde spitskiosk aanwezig (geopend van 06.00u tot 10.00u en van 16.00u tot 19.00u). De in- en uitcheck zuilen voor de OV -chipkaarten ( op dit station rijdt zowel NS als Syntus, dus voor beiden een aparte zuil) en een stempelautomaat, staan logisch opgesteld bij de trappen naar de stationshal/spoortunnel. Beide perrons beschikken over een AED- apparaat. Perronwachters houden hier toezicht. Achteringang: Achter het station is een parkeerplaats met twee parkeerplaatsen voor minder validen, dichtbij de ingang van het station. De parkeerplaats heeft te weinig capaciteit. In de onbewaakte, overdekte fietsenstalling zijn fietskluizen aanwezig. Aan deze zijde van het station is een Park&Ride zone voor kort parkeren. De standplaats voor treinvervangend vervoer bevindt zich direct aan de achterzijde van het station. Een plattegrond van Zutphen is aanwezig, evenals een spoorkaart van Nederland. Blindengeleide stroken zijn niet aanwezig. Bij de ingang van de tunnel staan twee overdekte kaartautomaten waarvan één aangepast is voor rolstoelgebruikers. Een digitaal informatiebord voorziet de reiziger van vertrekinformatie. Fietsenstalling onder station: In de uitgebreide (gratis) fietsenstalling met camerabewaking, kan men fietsen huren, kopen en laten repareren. Vanaf 05.30u tot uur is er personeel in de stalling aanwezig. De omroepinstallatie is niet hoorbaar in de fietsenstalling. De vertrekgegevens van treinen worden hier aangegeven middels een digitaal informatiebord. Op het moment van onderzoek staan er fietsen opgesteld in de looproute van de stationshal naar de fietsenstalling. De fietsenstalling is bereikbaar via een trap vanuit de stationshal en via het plein vóór het station. Volgens het personeel van de fietsenstalling wordt de trap en het plein altijd goed onderhouden. Het station is voorzien van camerabewaking. Met uitzondering van de eerder genoemde fietsenstalling is de omroepinstallatie overal verstaanbaar. Er zijn geen bagagekluizen aanwezig op station Zutphen. 14

15 Zutphen: Ontbrekende basisvoorzieningen: - Parkeergelegenheid bij het station (te weinig capaciteit) Overige kritische punten: - Geen zitgelegenheid in de hal - Geen bagagekluizen - De omgevingsplattegrond staat onlogisch geplaatst 4.2 Empe - Voorst Algemeen: Station Empe- Voorst ligt iets buiten Empe (gemeente Voorst). Het station is in 2006 geopend als halteplaats aan de lijn Apeldoorn Zutphen voor de plaatsen Voorst en Empe. Station Empe- Voorst heeft één perron. Voorterrein: Bij het station is een goedverlicht parkeerterrein aanwezig. Op een werkdag staat dit parkeerterrein nagenoeg vol. De weg van parkeerterrein naar station helt. Voor zo ver onderzocht wordt deze toegang voldoende gestrooid bij gladheid (evenals de toegangsweg tot het station). Voor het station zijn vier parkeerplaatsen waar men een half uur mag staan. Er is één gehandicaptenparkeerplaats en er is een bushalte waar twee buurtbussen stoppen. Op de informatiezuil bij de bushalte staat slechts één van de twee busdiensten vermeld, in de abri bij de bushalte zijn wel van beide lijnen de route en de verstrekstaten vermeld. Er is één overdekte kaartjesautomaat voor het station. Het is een hoog exemplaar, hij zou lastig te gebruiken kunnen zijn voor een iemand in een rolstoel. Ook zou men bij avondzon last kunnen hebben van de lichtinval op het scherm. Voor het station staat een bord met aan één zijde de spoorkaart van Nederland, aan de andere zijde de vertrekstaten. Deze hangen vrij hoog en zouden voor een goed zicht op de kaarten ongeveer een halve meter lager moeten hangen. Er zijn geleidelijnen vanaf de parkeerplaatsen voor kort parkeren, de gehandicaptenparkeerplaats en de bushalte tot aan de trap naar het perron en worden vervolgd op het perron. De leuningen van de trap naar het perron steken iets uit in de looproute. De overkapte fietsenstalling zit overvol. Losstaande fietsen belemmeren op het moment van onderzoek de looproute. Tevens zijn er acht fietskluizen aanwezig. 15

16 Geleidelijnen over het voorterrein Iets uitstekende trapleuningen Toegang tot perron: De trap naar het perron is voorzien van contrasterende stippen op beide zijden. Ook is de trapleuning op de uiteinden aan beide zijden voorzien van braille. Er is een geleidelijn op het perron. De hellingbaan naar het perron is ruim en vrij van hindernissen. Ook is deze hellingbaan goed verlicht. Perron: Bij de opgang naar het perron is een stempelautomaat aanwezig, evenals een alarmzuil en aan de andere zijde een OV -chipzuil. Het station heeft twee overdekte wachtmogelijkheden, met elk drie zitplaatsen en de mogelijkheid voor een rolstoel om beschut te staan. Daarnaast zijn er nog bankjes op het perron (in totaal achttien zitplaatsen). Er zijn vier prullenbakken aanwezig. Het zicht op de klok is goed. Het perron is over de gehele lengte voorzien van geleidelijnen, verlichting en omroepinstallatie De scheidingslijn tussen het spoor en het perron wordt gemarkeerd door een duidelijke witte streep. Empe-Voorst: Ontbrekende basisvoorzieningen: - Publiek toilet - Verrijdbare brug - Omgevingsplattegrond Overige kritische punten: - Te weinig mogelijkheid om fietsen te stallen - De vertrekstaten van de treinen hangen vrij hoog - De vertrekstaten van de bussen zijn niet eenduidig weergegeven. 16

17 4.3 Klarenbeek Algemeen: Station Klarenbeek ligt 1,5 kilometer buiten de kern van Klarenbeek. Het is het station op de enkelsporige lijn Zutphen - Apeldoorn waar de treinen elkaar passeren. Het station wordt haaks gesplitst door de provinciale weg van Klarenbeek naar de Zutphen. De perrons van station Klarenbeek liggen schuin tegenover elkaar (aan weerszijden van de overweg). Voorterrein: Het parkeerterrein horende bij station Klarenbeek is lang en smal en gesitueerd aan de Oostzijde langs de spoorbaan, tegenover het perron. Op het moment van onderzoek is de parkeerplaats vol, er staan zelfs auto s buiten de parkeerplaats opgesteld. Speciale gehandicaptenparkeerplaatsen ontbreken. Het parkeerterrein is goed verlicht. Een duidelijke opgang van de parkeerplaats naar het station is er niet. Men moet via het rijwielpad langs de provinciale weg de spoorbaan oversteken om bij het Oostelijke perron te komen. Voor het Westelijk gelegen perron moet de weg en twee rijwielpaden worden overgestoken. Aan het begin van de parkeerplaats is een overdekte halte voor de buurtbus tussen Empe en Klarenbeek met een overdekte wachtruimte. In de abri hangen de vertrekstaten en de route van de buurtbus. Naast de abri hangt een plattegrond van Klarenbeek en omgeving. De bushalte is vrij hoog, de stoeprand is fel gemarkeerd met witte en zwarte tegels. Naar de bushalte is een kleine hellingbaan maar er gaat geen geleidestrook langs. Toegang tot perrons: Om van de parkeerplaats of bushalte naar het station te komen moet men een stuk over het fietspad lopen. Voor voetgangers is hier geen stoep of andere voorziening. Ook is er geen oversteekmogelijkheid om naar het Westelijke perron te komen (richting Apeldoorn). In de praktijk betekent dit dat de voetganger een provinciale weg (N789) moet oversteken. De automobilist wordt op geen enkele wijze geattendeerd op de mogelijkheden van overstekende voetgangers. Kruising van spoor en N789 17

18 De opgang naar beide perrons bestaat uit een lichte hellingbaan voorzien van leuningen. Bij het Westelijke perron aan de zijde tussen perronopgang en straat is een hek geplaatst. Perrons: Perron Oostzijde (richting Zutphen): Bij de perronopgang staat een OV - chipzuil. Enigszins in de looproute staat een overdekte wachtruimte, met zitgelegenheid en een beschutte ruimte voor een rolstoel. Voor deze wachtruimte staat een alarmzuil. Aan de achterkant van de wachtruimte staat een overdekt hoog model ticketautomaat. De overkapte fietsenstalling bij dit perron is overvol. Deze stalling telt ook acht fietskluizen. Op het perron hangt een zeer klein bord met vertrekstaten, voor een reiziger in een rolstoel niet leesbaar. Het perron heeft een lichte hellingbaan voorzien van geleidelijnen. Het perron heeft een goed zichtbare klok, meerdere bankjes en prullenbakken. Perron Westzijde(richting Apeldoorn): Dit perron is in 2006 gerenoveerd. Bij de opgang naar het perron staan twee OV- chipzuilen, een stempelautomaat en vertrekstaten. Ook hier is weer een overdekte wachtruimte. De klok is goed zichtbaar. Zowel bij het Oostelijke als het Westelijke perron zijn er vanaf de opgang naar de perrons geleidelijnen over de gehele lengte van de perrons. Klarenbeek: Ontbrekende basisvoorzieningen: - Publiek toilet - Verrijdbare brug - Voldoende parkeergelegenheid Overige kritische punten: - De omgevingsplattegrond staat bij de bushalte en kan zo gemakkelijk gemist worden door de zoekende reiziger. - Daarnaast is de oversteek van de parkeerplaats of fietsenstalling naar het perron aan de westzijde zéér gevaarlijk omdat hier verkeer met verschillende snelheden (voetgangers en automobilisten met 80 km/u) elkaar kruist. Dit geldt in mindere mate ook voor de oostzijde. 4.4 Apeldoorn - de Maten 18

19 Algemeen: Station Apeldoorn de Maten ligt ten Zuidoosten van Apeldoorn aan de lijn Zutphen - Apeldoorn. Het is net als de andere halteplaatsen aan deze lijn (op Klarenbeek na) een enkelsporig station. Het station de Maten staat momenteel niet tot nauwelijks aangegeven. Het officiële adres is een wijk in aanbouw waardoor routeplanners bezoekers naar een tegenoverliggend terrein kunnen leiden. Een klein, onopvallend bord in de berm van de straat Zonnehoeve moet de bezoeker attenderen op het station. Mogelijk is deze bewegwijzering zo summier omdat het gebied volop in ontwikkeling is. Voorterrein: Voor het station ligt een parkeerterrein waarop tijdens het onderzoek nog voldoende parkeergelegenheid is. Bij de parkeerplaats is een bushalte, vertrekstaten van de bus ontbreken. Voor de parkeerplaats staan twee plattegronden van de directe omgeving. Station de Maten beschikt over een ruime fietsenstalling met twintig fietskluizen waar op het moment van onderzoek nog een aantal plaatsen vrij is. Hier staan dan ook weinig tot geen fietsen buiten de rekken. Tussen het parkeerterrein en de opgang naar het perron ligt een afwateringsgoot (met uitzondering van de toegang tot de hellingbaan). De ticketautomaat op het voorplein is overdekt. Het is een hoog exemplaar. Geleidelijnen ontbreken op het gehele voorterrein. Opgang naar het perron: De grote trap naar het perron heeft aan de zijkanten van de treden een contrasterende streep. Deze trap is voorzien van braille- tekens op de uiteinden van de leuningen (de kleinere trap aan het einde van het perron heeft dit niet). De hellingbaan naar het perron is breed en de tegels liggen recht. Bovenaan de hellingbaan houdt de leuning vrij plotseling op. Dit betekent dat er nog een meter of drie te gaan is langs een steile helling, zonder leuning of afscherming. Perron: Zowel naast de trapopgang van de grote trap als naast die van de kleinere Oostelijke trap staat een stempelautomaat. Ook staat er een OV- chipzuil. Op het perron bevindt zich een alarmzuil. Vanaf de trap zijn geleidelijnen naar beide zijden van het perron. Op het perron zijn twee overdekte (niet afsluitbare) wachtruimtes, in totaal zijn er achttien zitplaatsen over de gehele lengte van het perron. De omroepinstallatie is duidelijk verstaanbaar. De klok is goed zichtbaar. 19

20 Ontbrekende leuning bovenaan hellingbaan Apeldoorn de Maten: Ontbrekende basisvoorzieningen: - Publiek toilet - Verrijdbare brug - Geleidelijnen op het voorterrein Overige kritische punten: - De leuning langs de hellingbaan loopt niet door tot op het perron - De bewegwijzering naar het station is summier 20

21 4.5 Apeldoorn - Centraal Algemeen: Apeldoorn heeft een station sinds In 2004 is het station ingrijpend verbouwd en ondertunnelt voor fietsers en voetgangers. Het nieuwe station is in januari 2008 geopend. In 2009 is spoor 1 opgehoogd en verlengd. Apeldoorn wordt aangedaan door verschillende treindiensten. Treinen gaan in de richting Utrecht en Amsterdam (via Amersfoort), in Oostelijke richting kan men behalve naar Zutphen ook richting Deventer/Enschede reizen. Ook een internationale treindienst naar Duitsland stopt op dit station. Voorterrein: Station Apeldoorn heeft een groot voorplein, dat in het midden afloopt naar de fietstunnel onder het station en de ingang van de fietsenstalling. Deze fietsenstalling is deels bewaakt en biedt plaats aan ongeveer 1600 fietsen. Fietshuur is mogelijk. Aan de westzijde van het station is zeer recentelijk een fietsenstalling aangebouwd. De taxistandplaats ligt ook aan deze westzijde en bevindt zich thans voor de fietsenstalling. Aan de Westzijde van het station is tevens een ticketautomaat ( hoog model), een pinautomaat en vertrekstaten. In het stationsgebouw zijn twee zelfreinigende toiletvoorzieningen (één daarvan geschikt voor gehandicapten). Beide openen na betaling. In het stationsgebouw is tevens een restaurant en een kleine supermarkt gevestigd. Geleidelijnen hier naar toe ontbreken. Aan de Westzijde van het stationsgebouw zijn geleidelijnen tot aan de nieuwe fietsenstalling en de taxistandplaats. Nieuwe taxistandplaats Westzijde station Apeldoorn 21

22 Aan de Oostzijde van het voorplein ligt het busstation van Apeldoorn. Boven de busbanen staan duidelijke digitale informatieborden (deze zijn zelfs vanaf de perrons van het treinstation leesbaar). Aan de voorzijde van het busstation is de mogelijkheid om overdekt te wachten, de bushaltes en informatieborden duidelijk in het zicht. Een zuil met vertrekstaten van de bussen is ook geschikt voor blinden (braille). De bussen staan schuin opgesteld en de busperrons zijn niet voorzien van geleidelijnen. Oversteken van en naar de busperrons is voor visueel gehandicapte reizigers op deze manier lastig (geen gemarkeerde oversteek). Op dit wachtterrein zijn zéér smalle geleidelijnen tot de trap richting station. Deze lage trap (zonder brailleaanduiding) leidt naar het stationsplein. Hier staat een kiosk (met een ticketservice) en er bevinden zich ticketautomaten. Hier liggen geen geleidelijnen naar toe. Bovenaan de trap bevinden zich weer geleidelijnen tot aan de tunnel en perron 1. Het stationsgebouw is vanaf het busstation te bereiken middels een korte trap, eventueel via een lichte hellingbaan. OV- chipzuilen staan alleen op het voorplein van het station en bij de tunnel aan de achterzijde van het station. Reizigersinformatie voor visueel gehandicapten Lastige oversteek bij het busstation Tunnel Aan de voorzijde van het station is de opgang naar perron 1 en de ingang naar de tunnel. In de directe omgeving van de trappen naar de tunnel is ook een lift. De traptreden zijn voorzien van contrasterende stroken/stippen voor slechtzienden. In het midden van de tunnel is een lift naar perron 2/3. Zowel links als rechts van de tunnel zijn trappen. De trappen aan de Westzijde zijn alleen aan de bovenzijde voorzien van braille. Aan de Oostzijde heeft de trap zowel boven als beneden braille aan de rechterzijde van de trappen. De leuningen langs de trap lijken zowel aan het begin als aan einde iets te kort; hier moet ver worden gereikt om de trapleuning vast te pakken. In de tunnel hangen vertrekstaten. In de tunnel zijn geen geleidelijnen. De tunnel komt aan de zuidzijde uit op een groot plein. Bij deze Zuidelijke toegang hangt een digitaal informatiebord met de 22

23 vertrektijden. Ook is er een ticketautomaat (een hoog exemplaar). Deze ticketautomaat is halverwege een helling geplaatst en moeilijk te gebruiken door mensen in een rolstoel. De helling van de tunnel aan de Zuidzijde heeft geen rustpunt maar loopt constant af tot aan de tunnel. Langs de rand van de helling is er geen leuning. Achterzijde: Aan de achterzijde (Zuidzijde) van het station is een grote onbewaakte fietsenstalling. Deze staat helemaal vol. Er staan dan ook veel fietsen naast de stalling. De helling naar de tunnel is vrij steil. Aan de Oostzijde van de achterkant van het perron bevindt zich een betaalde parkeervoorziening. Wanneer men binnen een half uur na het parkeren van de auto weer vertrekt is deze voorziening gratis (Park & Ride). Gebruikers betalen maximaal vijf euro per dag. De parkeerplaats is voorzien van een oplaadpunt voor de chipknip. Op het parkeerterrein is een spoorkaart met vertrekstaten aanwezig. Vanaf de zijkant van het parkeerterrein komt een trap uit in de spoortunnel. Op het parkeerterrein zijn twee parkeerplaatsen voor gehandicapten. Deze zijn het dichtst bij de stationsingang gelegen. Dit is in dit geval een bijzonder onlogische plek, omdat de enige manier om via deze zijde het station te bereiken een trap is. En deze vormt juist voor mensen met een beperking een hindernis. Dit betekent dat deze mensen vanaf de parkeerplaats een grote omweg moeten maken teneinde de gelijkvloerse ingang te kunnen bereiken. Hierbij dient een drukke straat te worden overgestoken om bij het station te komen. Perrons: Station Apeldoorn heeft vier perrons, waarvan perron 4 alleen op bepaalde dagen wordt aangedaan door de Veluwse Stoomtrein tussen Apeldoorn en Dieren. Perron 1 is het perron dat direct aan het voorplein grenst. Vanaf het voorplein van station Apeldoorn stapt men via één trede het perron op (tevens twee kleine hellingbanen naar het perron). Het perron is uitgerust met een AED, alsmede een verrijdbare brug. Het informatiebord is goed zichtbaar, evenals de klok. Het perron is voorzien van zitplaatsen en een overdekte wachtgelegenheid. Een alarmzuil ontbreekt. Geleidelijnen zijn naar en over de hele lengte van het perron aanwezig. De witte streep die de rand van het perron markeert is duidelijk zichtbaar. Perron 2/3 is een dubbel perron. Bovenaan de trappen naar dit perron staan drie stempelautomaten. Zoals eerder vermeld is er geen zuil voor de ov -chipkaart. Bovenaan de trappen hangen aan beide zijden goed zichtbare digitale informatieborden met daarop de vertrektijden. Op het perron is een kiosk aanwezig, deze is zeven dagen per week geopend. Verder zijn er vier afsluitbare wachtruimtes en nog een groot aantal overdekte zitplaatsen. De digitale informatieborden op het perron zijn, evenals de klok, door de metalen constructie van de stationsoverkapping hier en daar moeilijk leesbaar. Op dit perron zijn zestien bagagekluizen aanwezig. De geluidsinstallatie is goed verstaanbaar. Over de gehele lengte van het perron zijn geleidelijnen. De witte streep aan de rand van het perron is ook hier goed zichtbaar. Het perron is uitgerust met een AED, alsmede een verrijdbare brug. 23

24 Apeldoorn Centraal Ontbrekende basisvoorzieningen: - Duidelijk aangegeven looproutes voor visueel beperkte reizigers van en naar de busperrons - Omgevingsplattegrond Overige kritische punten: - De gehandicaptenparkeerplaatsen bevinden zich op een zeer onlogische plek - De ticketautomaat aan de achterzijde staat op een aflopend stuk bestrating, dat kan lastig zijn voor mensen met een hulpmiddel. 4.6 Apeldoorn - Osseveld Algemeen Station Apeldoorn Osseveld is een voorstadhalte aan de lijn Apeldoorn Deventer. In beide richtingen stopt hier twee maal per uur een trein. Het station bedient voornamelijk de Apeldoornse wijken Osseveld en Woudhuis. Station Apeldoorn- Osseveld heeft twee perrons. Voorterrein: Station Apeldoorn- Osseveld wordt vanaf de doorgaande weg aangegeven door een klein bord. Parkeren is mogelijk in de directe omgeving van het station, maar het station heeft geen eigen parkeerterrein. Er is één parkeerplaats voor gehandicapten. Het station is voorzien van een fietsenstalling plus 24 fietskluizen aan de noordzijde en 16 fietskluizen aan de zuidzijde. De stalling Noord is overvol, fietsen staan in de looproute opgesteld. Momenteel wordt een nieuwe fietsenstalling gebouwd. Nieuwe fietsenstalling in aanbouw 24

25 Bij het station is geen bushalte. Buslijn 5 komt tot op een paar honderd meter van het station. Deze bus komt van het station Apeldoorn Centrum en maakt een lus door de Wijk Osseveld en weer terug. Deze lijn speelt geen rol van betekenis voor het vervoer van en naar dit station. Op beide voorterreinen bevinden zich geen geleidelijnen. Toegang tot perrons: De overdekte perrons zijn bereikbaar middels een trap en een hellingbaan. De toegang tot het Noordelijk perron heeft geleidelijnen, de toegang tot het Zuidelijk perron niet. De leuningen van de trappen naar de perrons bevatten braille. Perrons: Beide perrons zijn voorzien van geleidelijnen. Per perron zijn twee overdekte driezitsbanken en één niet- overdekte bank. Beide perrons hebben OV- chipzuilen, een laag model kaartautomaat en alarmzuilen. De vertrekstaten zijn duidelijk zichtbaar opgesteld en de omroepinstallatie is goed verstaanbaar. Apeldoorn Osseveld: Ontbrekende basisvoorzieningen: - Publiek toilet - Verrijdbare brug - Een omgevingsplattegrond Overige kritische punten: - Door de overvolle fietsenstalling staan fietsen in de looproute (nieuwe fietsenstalling is in aanbouw) - Parkeermogelijkheden staan niet duidelijk aangegeven. - Bewegwijzering naar het station is summier. 4.7 Twello Algemeen: Station Twello is een halteplaats aan de lijn Apeldoorn Deventer, waar twee maal per uur een trein stopt. Station Twello heeft twee perrons die recht tegenover elkaar liggen. Voorterrein: Station Twello heeft een parkeerterrein waarop gratis geparkeerd mag worden en waar op het moment van onderzoek parkeerruimte genoeg is. Voor gehandicapten zijn twee parkeerplaatsen aanwezig. Kort parkeren of Park&Ride plaatsen en parkeerplaatsen voor taxi s zijn niet aanwezig. Instaphaltes voor overig openbaar vervoer (buurtbussen) en touringcars zijn naast het station. 25

26 De overdekte fietsenstalling met twintig fietskluizen staat grotendeels vol. De loopverbindingen zijn goed aangegeven en voorzien van geleidelijnen. Om van de parkeerplaats of fietsenstalling naar het Noordelijke perron te komen, moet de spoorlijn via een met spoorbomen bewaakte overweg worden overgestoken. Opgemerkt dient te worden, dat de geleidestrook dwars door de fietsenstalling naar de overweg gaat. Het gevaar bestaat dat fietsen de looproute kunnen hinderen (op het moment van onderzoek bleek dit ook daadwerkelijk het geval). Aan beide zijden van de voetgangersoversteek staat een spoorboominstallatie midden op het verlengde van de oversteek. Het voetpad met geleidelijnen buigt scherp voor de spoorboominstallatie af; dit zou voor visueel beperkte mensen gevaarlijk kunnen zijn. Spoorboominstallatie in het verlengde van de looproute Fiets in de looproute Opgang naar de perrons: Beide perrons zijn te bereiken middels een trap en een hellingbaan. Geleidelijnen lopen naar de trappen toe en gaan bovenaan weer verder op de perrons. Perrons Elk perron heeft zowel overdekte als niet overdekte zitgelegenheid. Beide perrons zijn verlicht. Stempelautomaten, OV- chipzuilen en alarmzuilen zijn aanwezig. Aan het eind van de perrons is geen hek, wél zijn daar middels geleidelijnen de einden gemarkeerd. Vertrekstaten zijn overzichtelijk geplaatst en actueel. Op één informatiebord is op het moment van onderzoek de dienstregeling dubbel gevouwen en dus niet leesbaar. Het station heeft geen loketservice. Beide perrons hebben een laag model ticketautomaat. De geluidsinstallatie is verstaanbaar. Een omgevingsplattegrond ontbreekt. 26

27 Twello: Ontbrekende basisvoorzieningen: - Publiek toilet - Verrijdbare brug - Omgevingsplattegrond. Overige kritische punten: - Het risico bestaat dat fietsen de doorgang op de geleidestroken belemmeren. Op het moment van onderzoek was hier in ieder geval sprake van. 27

28 5. Conclusies en aanbevelingen 5.1 Conclusies Om antwoord te kunnen geven op de hoofdvraag, Hoe functioneren de treinstations met betrekking tot toegankelijkheid voor de oudere en minder valide reiziger, zijn de zeven Gelderse stations in de stedendriehoek kritisch onderzocht aan de hand van een toetskaart. Dit heeft per station een lijst van ontbrekende basisvoorzieningen en kritische punten opgeleverd, die in het vorige hoofdstuk staan vermeld. Het ene station kent beduidend meer kritische punten dan het andere station. Sommige kritische punten wegen wellicht ook zwaarder dan andere en ook per reiziger kan de behoefte aan bepaalde voorzieningen verschillen. Hierbij moet worden opgemerkt dat de nieuwe halteplaatsen met name een minder goede beoordeling hebben omdat zij bepaalde voorzieningen missen die door de SBOG als wel noodzakelijk, en door de eigenaar/beheerder van de stations als niet noodzakelijk worden gezien, zoals een toilet. Al eerder is genoemd dat het ontbreken van sommige basisvoorzieningen conform beleid van NS Stations en ProRail is, maar dat de SBOG van mening is dat deze toch op ieder station aanwezig zouden moeten zijn om het zelfstandig reizen van alle reizigers mogelijk te maken. In het tweede hoofdstuk zijn drie criteria onderscheiden die van belang zijn bij de toegankelijkheid voor oudere en minder valide reizigers van een station: - Toegankelijkheid - Voorzieningen - Veiligheid Onderstaand wordt per criterium aangegeven welke basisvoorzieningen die onder deze criteria vallen het meest gemist worden. 1. Toegankelijkheid: - Voldoende parkeergelegenheid - Geleidelijnen - Daarnaast staan op een aantal stations fietsen opgesteld in de looproutes waardoor deze minder goed toegankelijk zijn 2. Voorzieningen: - Omgevingsplattegrond Op alle kleine stations (halteplaatsen) ontbreken: - Publieke toiletten - Verrijdbare brug voor rolstoelen/scootmobielen 3. Veiligheid - Afgeschermde looproutes (zie ook toegankelijkheid) Toegankelijkheid: Een aantal stations (Zutphen, Klarenbeek en in mindere mate station Apeldoorn Osseveld) heeft te weinig parkeerplaatsen. Verder zijn in bijna alle stations op de momenten dat 28

29 deze onderzocht zijn de fietsenstallingen overvol. Dit heeft op sommige stations tot gevolg dat er fietsen in de looproutes staan opgesteld. Op station Apeldoorn de Maten en Apeldoorn Osseveld ontbreken geleidelijnen deels. Op station Apeldoorn CS is het busstation voor blinden en slechtzienden niet goed toegankelijk vanwege het ontbreken van of onduidelijk zijn van geleidelijnen. Voorzieningen: Er kan worden geconcludeerd dat alle onderzochte halteplaatsen onvoldoende scoren vanwege het ontbreken van basisvoorzieningen als een toilet en een verrijdbare brug. Omdat de aanwezigheid van een toilet en een verrijdbare brug voor de eigenaar/beheerder van het station geen vereiste is, kan men verwachten dat dit de komende jaren niet zal veranderen. Nu er in sommige treinen ook geen toilet meer is, zou het kunnen zijn dat bepaalde reizigers minder tot geen gebruik meer kunnen maken van het openbaar vervoer. Verder ontbreekt bij verschillende stations een omgevingsplattegrond (Empe - Voorst, Apeldoorn Osseveld en Apeldoorn - CS) of staat deze onlogisch opgesteld zoals bij Zutphen en Klarenbeek. Veiligheid: Op de stations Empe - Voorst, Apeldoorn Osseveld en Twello zijn de looproutes op de momenten van onderzoek geblokkeerd door fietsen. Uiteraard zijn dit momentopnames geweest, het voert te ver om in het kader van dit onderzoek hier conclusies aan te verbinden maar enige oplettendheid bij dit punt is wel gewenst. Station Klarenbeek scoort zeer slecht op het punt veiligheid vanwege de onbewaakte oversteek naar het Westelijke perron. Voetgangers kruisen hier een provinciale weg waarbij automobilisten op geen enkele wijze hierop attent worden gemaakt. Dit zou zeer gevaarlijke situaties op kunnen leveren. 5.2 Aanbevelingen In hoofdstuk 4 staan per station de ontbrekende basisvoorzieningen en overige kritische punten vermeld. De geconstateerde gebreken zijn tevens de verbeterpunten voor deze individuele stations. Wellicht zijn er punten die vrij snel kunnen worden verbeterd, terwijl er ook zaken zijn die van langere duur zijn of waarvoor zelfs ingrijpende veranderingen nodig zijn. Daarnaast kan in het algemeen geconcludeerd worden dat er stilgestaan moet worden bij het begrip toegankelijkheid en wat wij hieronder willen verstaan. Zolang er zowel in treinen als op stations geen toiletten aanwezig zijn, is het openbaar treinvervoer voor een deel van de oudere of minder valide reizigers ontoegankelijk en zijn zij aangewezen op andere vormen van vervoer (met alle bijkomende kosten). Op het moment dat een station volledig toegankelijk is voor rolstoelgebruikers, maar het hen vervolgens door het ontbreken van een verrijdbare brug op het station onmogelijk is om de trein in en uit te gaan, kan gesteld worden dat de toegankelijkheid van het vervoer onvoldoende is. Kortom: het debat over toegankelijkheid, wat daar wel en niet onder valt (met als gevolg: wie er wel of geen recht hebben op een zelfstandige mobiliteit!) is een actueel en blijvend punt van discussie. Met dit rapport heeft de SBOG inzicht willen geven in de toegankelijkheid van de stations in de Stedendriehoek. Naast dat er wordt gepleit voor het aanvullen van de ontbrekende basisvoorzieningen, wordt aandacht gevraagd voor de discussie over mobiliteit en toegankelijkheid. Om het niveau van de toegankelijkheid te verbeteren en te handhaven, zullen de stations blijvend moeten worden gevolgd. 29

30 Bronnenlijst: De stations in Oost Gelderland onder de loep, Giesen L.H., Samenwerkende Bonden van Ouderen Gelderland, oktober 2004 Toegankelijkheid Treinstations Zuid Gelderland, Samenwerkende Bonden van Ouderen Gelderland, september 2007 Toegankelijkheid stations Valleilijn, Samenwerkende Bonden van Ouderen Gelderland, december

31 Bijlage 1 De onderzochte stations Twello Apeldoorn Osseveld richting Deventer Apeldoorn Centraal Apel Apeldoorn de Maten Klarenbeek Empe- Voorst Zutphen 31

32 Bijlage 2 Toetskaart stations Stedendriehoek Algemeen Omschrijf het station in relatie tot haar omgeving. Is voorrijden met bussen mogelijk i.v.m. treinvervangend vervoer? Omschrijf de sociale veiligheid en ambiance. Voorterrein Is de bewegwijzering van en naar het OV-station voldoende? Is de verlichting bij avond voldoende, ook met betrekking tot veiligheid? Is de loopverbinding naar het perron veilig, b.v. geen bebossing langs route enz? Zijn er parkeerterrein(en), hoe is de bereikbaarheid, het aantal plaatsen enz? Hoeveel speciale parkeerplaatsen zijn er voor het afzetten/ophalen van reizigers? Hoeveel taxistandplaatsen (gemarkeerd) zijn er? Zijn er instaphaltes voor het overig OV-vervoer (evt. ook voor touringcars)? Is er een speciale parkeerplaats voor gehandicapten; hoeveel plaatsen? Beschrijving van alle relevante zaken op voorterrein t.b.v. eindverslag. Toegankelijkheid OV-station Beschrijf de looproutes vanaf de ingang (entree) naar de treinen (perrons) en de gebruiksruimtes. Is de route tussen hoofdentree en de perrons beschut tegen hinderlijke weersinvloeden? Toetst de looproutes op de toegankelijkheid; zijn er b.v. gelijkvloerse kruisingen met treinsporen? Zijn er trappen, tunnels, hellingbanen, roltrappen en/of liften opgenomen in de looproutes? Controleer de looproutes voor gehandicapten op geschiktheid voor wagens van minder validen en voor visueel gehandicapten. Zijn de (eventuele) trappen voorzien van leuningen, is er op de trap een markering voor gehandicapten, is er een fietsgoot, zijn er trappen in gesloten trappenhuizen geplaatst (dit i.v.m. sociale controle)? Is de bewegwijzering op de looproutes naar de perrons voldoende? Is de verlichting op deze looproutes voldoende? Is er een goede afscherming van gevaarlijke plaatsen (veiligheidsaspect)? Worden elkaar tegemoetkomende passagiers op de perrons goed gescheiden? Informatievoorziening Heeft het station loketservice, zo ja, gedurende welke openingstijden en met welk doel? Is er een (gele) kaartjesautomaat; welke betalingsmogelijkheden; is deze goed verlicht? Is er een bewegwijzering naar de kaartjesautomaat? Is er statisch informatie materiaal beschikbaar, bv. brochures? Is er een goed zichtbare plattegrond van het station? Is er goed zichtbare plattegrond van de omgeving (bijv. gemeente)? Zijn er goed zichtbare tijdsklokken? Hoe worden reizigers bij treinuitval c.q. vertraging geïnformeerd? 32