Welke maatregelen in beken zijn goed voor de fauna?

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Welke maatregelen in beken zijn goed voor de fauna?"

Suzanna de Wilde
4 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Welke maatregelen in beken zijn goed voor de fauna? Ralf Verdonschot Wageningen Environmental Research, Wageningen Universiteit & Research

2 Inzomen op ongewervelden Complexe levenscyclus Verschillende habitatelementen in beek en beekdal nodig imago Kokerjuffer Lepidostoma basale larve pop ei Hoffmann 2000

3 Habitatelementen staan onder druk Waterkwaliteit: eutrofiëring, toxiciteit Morfologische degradatie kanalisatie, normalisatie Verwijderen beekbegeleidend bos Verstoorde afvoerdynamiek: pieken, droogte Intensief beheer Maaien, baggeren, hout verwijderen

4 De oplossing?

5 Aanwezigheid bos langs beken is positief voor fauna In Noord Brabant o.a. meer: kenmerkende soorten laaglandbeken hard substraat bewoners stromingsminnende soorten Welke elementen spelen een rol? Verdonschot et al. 2016b

6 Functies beekbegeleidend bos voor de fauna Boom(kroon) temperatuurdemping door beschaduwing Blad: voedsel/habitat Habitatmozaïek Dood hout, wortels: structuur Verdonschot et al. 2016a Interactie met hydrologie: stromingsvariatie larve

7 Dag-maximum water temperatuur ( C) Temperatuurdemping door beschaduwing Hoge watertemperatuur problematisch voor veel beekorganismen Ratumse beek 30 open (-500 m) beschaduwd (500 m) Tijd (maand)

8 Ophopingen grof organisch materiaal: voedsel en habitat fauna

stabiel Heterogeen stabiele kern Homogene samenstelling,

9 Organisch materiaal balans: ophoping vs. verwijdering blad Homogene samenstelling, vastgelegd stabiel Heterogeen stabiele kern Homogene samenstelling, dynamisch instabiel instabiele randzone Afvoerdynamiek Biodiversiteit De Brouwer in prep.

10 Rol van hout bij retentie organisch materiaal Retentie in houtpakket: heterogene samenstelling

11 Aanwezigheid bomen leidt vanzelf tot aanvoer dood hout Vooral toevoer tijdens extreem weer Maar wordt vaak weer verwijderd tijdens schonen watergang

12 Actief inbrengen kan natuurlijk ook

13 Bedekking beekbodem Aanwezigheid dood hout leidt direct tot vorming kleinschalige substraatmozaïeken via invangen materiaal en creëren stromingsvariatie 100% Organisch materiaal Hout Zand Grind 80% 60% 40% 20% 0% voor jaar 1 na jaar 2 na voor jaar 1 na jaar 2 na Controle traject Houtinbreng traject Tijd (jaar) De Brouwer et al. in prep.

Dood hout stimuleert biodiversiteit Houtproject Tongelreep 0,8 0,6 0,4

14 Hout-controle traject verschil levensgemeenschap (Cdt) De Brouwer et al. in prep. Dood hout stimuleert biodiversiteit Houtproject Tongelreep 0,8 0,6 0,4 houttraject Veel laaglandbeek indicatoren: - stromingsminnend - hard substraat-bewoners 0,2 0-0,2 controle Tijd voor-na houtinbreng (maanden)

Richtlijnen beekbegeleidende beplanting Tweezijdige stroken hebben de voorkeur, bij eenzijdig let op zoninstraling zuid-/westzijde beek, 20-30 m breed lijkt optimaal (Feld et al.

15 Richtlijnen beekbegeleidende beplanting Tweezijdige stroken hebben de voorkeur, bij eenzijdig let op zoninstraling zuid-/westzijde beek, m breed lijkt optimaal (Feld et al. 2018) Els direct langs beek, hogerop breed uitwaaierende soorten, bijv. eik Streef naar enkele kleine open plekken pleksgewijze aanwezigheid waterplanten positief voor biodiversiteit

16 Richtlijnen inbrengen dood hout Toepassen op plekken die beschaduwd zijn voorkomen verstoppingen waterplanten, blad-aanvoer noodzakelijk Vechtwerk structuur, dichtbij bodem plaatsen i.v.m. voorkomen opstuwing bij piekafvoeren mix van takken >5 cm diameter en stammen >20 cm diameter Gebruik bij voorkeur harde houtsoorten voor een duurzaam pakket bijv. eik, beuk, geen wilg of els

17 Ontwikkelen van beekbegeleidende bosstroken leidt tot effectief herstel fauna... maar vergeet de landschappelijke context (stroomgebied) niet: I. Effecten lokale maatregelen kunnen teniet worden gedaan door problemen vanuit bovenstrooms Te kleinschalig aangepakt om effectief te zijn postzegels Hydrologie niet op orde: problemen met afvoer Aanvoer stoffen van bovenstrooms: eutrofiëring, organische belasting, toxische stoffen II. Herstel kan achterblijven door gebrek aan kolonisten Bronpopulaties aanwezig? Dispersiemogelijkheden soorten

18 Literatuur De Brouwer, J.H.F., Verdonschot, P.F.M., Verdonschot, R.C.M. (in prep.) Macroinvertebrate taxonomical and trait-based responses to large wood re-introduction in lowland streams. Feld, C.K., Fernandes, M.R., Rosário, M., Ferreira, M.T., Hering, D., Ormerod, S.J., Venohr, M., Gutiérrez-Cánovas, C. (2018) Evaluating riparian solutions to multiple stressor problems in river ecosystems A conceptual study. Water Research 139: Hoffmann, A. (2000) The Association of the Stream Caddisfly Lasiocephala basalis (Kol.) (Trichoptera: Lepidostomatidae) with wood. International Review of Hydrobiology 85: Verdonschot, P., Verdonschot, R., Bauwens, J., Brugmans, B., Dees, A., Kits, M., Moeleker, M., Hoog, J. de, Scheepens, M., Barten, I., Coenen, D., Vught, A. van, Roovers, S. (2016a) Kennisoverzicht kleinschalige maatregelen in Brabantse beken. STOWA rapport , STOWA, Amersfoort. Verdonschot, R., Brugmans, B., Scheepens, M., Coenen, D., Verdonschot, P. (2016b) Invloed van beekbegeleidende bomen op de ecologische kwaliteit van Noord-Brabantse beken. H2O online 28 juli 2016.

Vergelijkbare documenten

Ecologische effecten van droogte en afvoerpieken in beken

Ecologische effecten van droogte en afvoerpieken in beken Ralf Verdonschot 9 mei 2019 Wageningen Environmental Research, Wageningen UR ralf.verdonschot@wur.nl Introductie Klimaatverandering: toename weersextremen