opbouwen Huisarts Pieter Antonides: Jongeren hebben meer dan vroeger problemen door alcohol Verzet en emoties tussen

Transcriptie

1 F O CUS O P V E R S L AV I N GsZO R G VAn opbouwen Begrijpen waar het om gaat Huisarts Pieter Antonides: Jongeren hebben meer dan vroeger problemen door alcohol Verzet en emoties tussen spoorlijn en begraafplaats Wijkagent Rob Paijmans: Door samenwerking overstijg je de beperkingen van je functie Jaargang 1 - nr 2 - september 2007

2 Vo o r u i t Z I e n Inhoud Opbouwen 3 Laat je niet flessen: gemeentes pakken alcoholgebruik van jongeren aan 6 Hulpboeren vinden hun dagritme 10 Meer jongeren ontsporen in een vroege fase: speciale Behandeling Jeugd 14 Verzet en emoties: perspectief voor chronisch verslaafden in Den Bosch 17 Kort Inzien! 18 Kijk op verslaving: onderzoekers wijzen op beperkingen methadonbehandeling 20 DigiDrugs.nl 21 Het gezicht achter Locatie Bergen op Zoom Verslaving kent vele gezichten, vaak relatief onschuldig en van voorbijgaande aard. Iedereen krijgt in zijn eigen leven of in zijn omgeving wel eens te maken met verslaving. Soms worden echter grenzen overschreden. De betrokken mensen of hun persoonlijke relaties raken beschadigd, soms ontstaat overlast. Wanneer gebruik misbruik wordt en dus niet meer onschuldig en voorbijgaand is, dan pakken wij dat aan. Ingewikkelde problemen zijn niet binnen één dag opgelost, dat is een proces van opbouwen. In dit nummer vindt u daar een aantal voorbeelden van. Zo bouwen we in Zuidoost- Brabant mee aan een regionale campagne om de leeftijdsgrens waarop jongeren alcohol gaan gebruiken te verhogen en we hebben een speciale Behandeling Jeugd opgebouwd om jongeren goed te kunnen behandelen. U kunt kennisnemen van de nieuwste inzichten over methadonbehandeling en we geven een impressie van het succesverhaal van de cliënt als boer. Uiteenlopende voorbeelden, maar met één rode lijn: het opbouwen van samenwerking en nieuwe, betere behandelmethoden. In dit nummer delen we deze praktijk graag met u. Krijn in t Veld, Roel Hermanides Raad van Bestuur Novadic-Kentron Co lo f o n Uitgave Inzien! is een uitgave van Novadic-Kentron, netwerk voor verslavingszorg. Inzien! wordt toegezonden aan relaties en medewerkers en verschijnt drie keer per jaar. Wilt u dit magazine ontvangen of heeft u opmerkingen of suggesties? Mail uw reactie naar: communicatie@novadic-kentron.nl. Redactieraad Sandra de Graaf, Roel Hermanides, Femke de Blijzer, Koby van der Knaap, Leon de Leijer, Mart van de Lisdonk (hoofdredactie), Neeltje van Gerven (Het Inventief) Ontwerp Heleen Verhoeven (Het Inventief) Eindredactie Femke de Blijzer, Neeltje van Gerven (Het Inventief) Fotografie Maria van der Heyden Illustratie Annet Scholten Aan dit nummer werkten verder mee Jules Pulles (Het Inventief) Oplage exemplaren Drukwerk Drukkerij Leonard, Oosterhout Copyright Niets uit deze uitgave mag zonder schriftelijke toestemming van Novadic-Kentron worden overgenomen. Hoewel bij de samenstelling van dit magazine de uiterste zorgvuldigheid is betracht, kan voor eventuele onjuistheden niet worden ingestaan.

3 r eg i o n a l e c a m pa g n e Leonie Reumers, moeder van drie zoons en lid van het ouderplatform Laat je niet flessen! G e m e e n t e s pa k k e n a lco h o lg e b r u i k va n j o n g e r e n a a n Nederlandse jongeren beginnen op steeds lagere leeftijd te drinken en drinken van alle Europese leeftijdsgenoten het vaakst. In de regio Zuidoost- Brabant is het alcoholgebruik onder jongeren zelfs nog hoger dan het Nederlandse gemiddelde. De gemeentes in deze regio hebben daarom besloten dit probleem aan te pakken in het project Laat je niet flessen!, aangestuurd door het SRE (Samenwerkingsverband Regio Eindhoven). Alcoholgebruik onder de 16 jaar is zeer schadelijk voor de ontwikkeling van de hersenen. Het project heeft dan ook onder meer als doel de leeftijd te verhogen waarop jongeren beginnen met alcohol en richt zich op jongeren tussen de 10 en 15 jaar. Omdat alleen voorlichting slechts een beperkt effect heeft, is voor een gecombineerde aanpak gekozen. Het project bestaat uit drie werkgroepen: Educatie en draagvlak, Regelgeving en naleving en Handhaving. Novadic-Kentron neemt deel aan de eerste twee. We hebben een goed beeld van de mogelijke interventies en van de lopende preventie-activiteiten in de diverse gemeentes. Deze lokale activiteiten krijgen een plaats in het project. Educatie en draagvlak De werkgroep Educatie en draagvlak richt zich op het vergroten van de bewustwording van en de betrokkenheid bij het onderwerp alcohol en jongeren. De werkgroep richt zich vooral op de ouders van jongere kinderen: ouders onderschatten namelijk vaak de risico s van alcoholgebruik op jonge leeftijd. Jan Bevers, wethouder van de gemeente Gemert- Bakel en voorzitter van de werkgroep Educatie en draagvlak: 80 tot 85% van de Nederlandse bevolking drinkt alcohol. De meeste ouders drinken dus ook en hebben daarbij een belangrijke voorbeeldrol voor hun kinderen. De eerste contacten met alcohol vinden thuis plaats! Ouders moeten zich niet schuldig voelen, maar wel uitleg geven. Via een uitgebreide media-aanpak wordt aan ouders en andere belangrijke spelers in het veld verteld hoe belangrijk het is om alcoholgebruik op jonge leeftijd niet toe te staan. Ook jongeren zelf worden via testpanels betrokken bij het creëren van draagvlak voor I n z i e n! S E P T E M B E R

4 erste biertje, laasje wijn of reezer an alle verdovende middelen is alcohol het eest geaccepteerd in de samenleving. iemand kijkt raar op als je een biertje bestelt een café. Ook jongeren drinken op steeds ngere leeftijd hun eerste biertje, glaasje wijn f breezer. Hoe groot de gevolgen kunnen zijn oor hun lichaam en gedrag, lijken ze vaak niet beseffen. Deze folder is een product van het lcoholproject Laat je niet flessen! dat met de eun van ouders in de regio Zuidoost-Brabant et hoge alcoholgebruik onder jongeren de omende jaren probeert terug te dringen. EEF HET GOEDE OORBEELD deren kopiëren het gedrag van hun ouders. t geldt ook voor het drinken van alcohol. ders die weinig drinken, hebben vaker kindedie niet of weinig drinken. Als ouders veel nken, drinken hun kinderen meestal ook al l op jonge leeftijd. beste opvoedingstip is dus: drink als ouder min mogelijk alcohol in aanwezigheid van kind(eren). Ik ben me kapot geschrokken! Wij hebben onze dochter Suzan thuis mee laten drinken vanaf haar dertiende, met het idee dat ze er dan aan kon wennen en beter met alcohol om zou gaan in het uitgaansleven. Ik merkte nooit dat Suzan teveel had gedronken als ze weg was geweest. Dat leek me ook niet logisch, want hier op het platteland is er weinig vertier. De keet op het erf van vrienden van ons leek me een soort hedendaags clubhuis. Tot Suzan op een avond een keer doodziek thuiskwam en haar vriendin nonchalant grinnikte: Hoeveel drinken kinderen in Zuidoost- Brabant? Uit cijfers van de GGD Zuidoost-Brabant (2004) blijkt dat kinderen in de regio Zuidoost-Brabant iets meer drinken dan in de rest van Nederland: H H H Meer dan de helft van de jongeren in de regio (59%) tussen de 12 en 17 jaar drinkt regelmatig alcohol. Ruim een kwart van de 12 tot 14-jarigen (28%) heeft de afgelopen vier weken alcohol gedronken. Bijna een kwart (23%) van de jongeren tussen de 12 en 17 jaar is de afgelopen maand een of meerdere keren dronken of aangeschoten geweest. Uit deze cijfers blijkt dat alcohol verreweg de meest gebruikte drug is onder jongeren. de campagnelijn onder de 16 geen alcohol. Zij weten immers uit de eerste hand welke drankjes populair zijn en waar veel wordt gedronken. Tien shooters was blijkbaar net iets teveel van het goede. Ik ben me kapot geschrokken. Kort daarna zag ik een documentaire over keten op het platteland, en het alcoholgebruik daar. Suzan blijft ontkennen dat ze teveel drinkt. Ik kan haar zeggen dat ze haar verstand moet gebruiken, maar om de situatie terug te draaien is het nu te laat. Met Koert, mijn zoon die net twaalf is geworden, pak ik het wel anders aan. Voor hem geen alcohol, niet thuis en niet in de keet. Wat doet alcohol in je lichaam? Alcohol is een giftige stof. Het wordt opgenomen in je bloed, dat de alcohol door je hele lichaam verspreidt. Relatief veel van de alcohol komt in je hersenen terecht, omdat daar veel bloedvaten zitten. Je lichaam probeert de giftige stof zo snel mogelijk af te breken. De lever doet daar één tot anderhalf uur over per glas bier of wijn. Ouderplatform Voor de werkgroep Educatie en draagvlak zijn tien enthousiaste en betrokken ouders geworven, die samen met projectmedewerkers het ouderplatform vormen. De ouders denken mee over de communicatieacties en het creëren van media-aandacht in de regio. Leonie Reumers, moeder van drie zoons van 21, 17 en 12 jaar, is lid van het ouderplatform. Leonie: Het project heeft verschillende invalshoeken, zodat we het probleem van alle kanten aanvliegen. We richten ons dus niet alleen op jeugd, maar ook op ouders, op de ondersteunende rol van gemeentes en op alcoholverstrekkers, zoals sportkantines, supermarkten en cafés. TEST JE KENNIS VAN ALCOHOL vraag 1 Hoeveel procent van de vijftienjarigen drinkt meer dan 10 glazen per week? A ongeveer 10% B ongeveer 20% C ongeveer 30% vraag 2 Kan een kind van 30 kilo een alcoholvergiftiging oplopen als hij/zij vijf glazen of meer in korte tijd drinkt? A ja B nee vraag 3 Drinkende kinderen hebben gemiddeld jonger hun eerste seksuele ervaringen. A waar B niet waar vraag 4 Heeft meer of minder dan 40% van de kinderen tussen de 10 en 12 jaar wel eens alcohol gedronken? A meer B minder boodschap te bespreken als het kind nog jong is. Het is dan makkelijker om duidelijk een lijn neer te zetten. Als je pas begint met het informeren van jongeren op 16- of 17-jarige leeftijd is dat veel moeilijker: die gaan veel meer in discussie! Antwoorden: 1B - 2A - 3A - 4A Regelgeving en naleving De tweede werkgroep is gericht op het beïnvloeden van de omgeving van de jongeren. Jongeren onder de 16 jaar kunnen nu nog makkelijk aan alcohol komen. Door een duidelijk lokaal en regionaal beleid moet dit voor jongeren ook in de praktijk moeilijk worden. Zo krijgen gemeentes advies over de manier waarop zij ervoor kunnen zorgen dat de regels voor verstrekking van alcohol in sportkantines worden nageleefd. Die naleving was bij de nulmeting ongeveer 10%. In samenwerking met gemeentes wil het project in vier jaar de naleving vergroten naar 50%. Klaas Arts, neuroloo Alco scha jong Klaas Arts kan leiden tot blijven zoals een verminderd Een tiener kan hierdo bieden aan de neigin schadelijk is voor zich vergroot de kans op o vechtpartijen en onve Leerproblemen Drinkende pubers heb moeite met het onder emoties dan leeftijdsg Ook hebben ze mind Arts: De delen van d Als ouder heeft zij zelf de nodige ervaring met het bespreken van alcoholgebruik: Toen mijn oudste zoon begon te drinken, was het gevaar van alcoholgebruik op jonge leeftijd voor mij nog niet zo duidelijk. Ik heb zelf het huis beschikbaar gesteld voor indrinken, ik vond het belangrijk daar open mee om te gaan. Wel sprak ik hem aan als hij veel dronk. Leonie Reumers merkt nu bij de jongste dat het veel makkelijker is om de Jan Bevers, wethouder gemeente Gemert-Bakel: Ouders moeten zich niet schuldig voelen, maar wel uitleg geven. Foto: Kuppens Gemert De naleving van de regels voor alcoholverstrekking in sportkantines is nu 10%. Novadic-Kentron heeft een voorstel gedaan voor het reguleren van alcoholverstrekking in sportkantines. Tot nu toe konden de vrijwilligers achter de bar van sportverenigingen worden getraind in het omgaan met alcohol met behulp van de Instructie Verantwoord Alcohol schenken. Dat blijkt echter in de praktijk niet genoeg te zijn. Het is beter als de hele sportvereniging zich kan vinden in een gezamenlijke, gezonde aanpak. Het plan is dan ook om sportverenigingen te begeleiden bij het invoeren van duidelijke regels voor alcohol in de kantine.

5 Aan jongeren onder de 16 jaar mag geen alcohol worden verkocht volgens de Nederlandse Drank- en Horecawet. Deze regel is er omdat alcoholgebruik op jonge leeftijd erg schadelijk is. De verkoper van alcohol is verplicht vast te stellen wat de leeftijd van de koper is. Bestaat hierover twijfel dan wordt er gevraagd naar een legitimatiebewijs. Een uniek project in Zuidoost-Brabant om het alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen g: hol is extra delijk voor e hersenen De hersenen van kinderen zijn nog in ontwikkeling. Het drinken van alcohol is daarom juist voor hen extra schadelijk. Alcohol kan de ontwikkeling van sommige delen van de hersenen verstoren, vertelt neuroloog Klaas Arts. Dat de gedragsveranderingen, e impulscontrole. or moeilijker weerstand g om iets te doen dat zelf of anderen. Het ngelukken, vandalisme, ilig vrijen. ben volgens Arts meer controle houden van hun enoten die niet drinken. er doorzettingsvermogen. e hersenen die verantwoordelijk zijn voor het geheugen en voor het plannen van allerlei taken functioneren door overmatig alcoholgebruik niet goed meer. Jongeren die overmatig alcohol gebruiken, kampen daardoor met leerproblemen. Alcoholverslaving Naast de directe effecten die alcohol op het lichaam heeft, heeft het ook invloed op het latere leven. De kans op alcoholverslaving wordt groter als iemand vroeger begint met drinken. Uit onderzoeken blijkt dat jongeren die vóór hun 13e beginnen met drinken een kans van dertig procent hebben om later verslaafd te raken aan alcohol, aldus Arts. Ook hebben deze jongeren een grotere kans op lichamelijke klachten als ze ouder worden, omdat hun organen nog in ontwikkeling zijn. Het is dus beter voor jongeren om voor hun 16e niet te drinken. Klaas Arts is als neuroloog en Korsakovspecialist verbonden aan de Winkler Kliniek Wolfheze (centrum voor gedragsneurologie en neuropsychiatrie, dat onderdeel uitmaakt van GGZ-instelling de Gelderse Roos ). Nico van der Lely Bij alcoholvergiftiging wordt de concentratie alcohol in het bloed en daarmee ook in de hersenen zo hoog dat je als gevolg daarvan bewusteloos en in coma kan raken. Voor jongeren grotere risico s Alcohol is een verdovend middel. Het drinken van te grote hoeveelheden kan grote gevolgen hebben. Het kan leiden tot ademhalingsproblemen, bewusteloosheid of een hartstilstand. Dat geldt ook voor volwassenen, maar omdat jongeren een kleiner lichaam hebben, komt Pedagoge Jorinde Klungers: NEE ZEGGEN WERKT! Duidelijke regels zijn belangrijk. Jorinde Klungers legt uit waarom:. Veel ouders zijn bang om hun kind te verbieden om alcohol te drinken. Dan doen ze het stiekem, denken ze. Maar uit Nederlands onderzoek blijkt juist het tegenovergestelde. Kinderen die geen alcohol mogen drinken, doen dat over het algemeen ook niet. Geef daarom als regel dat je kind niet mag drinken tot 16 jaar. Leg je kind uit waarom, maar ga er niet steeds over in discussie. Duidelijke regels en consequent zijn werkt beter dan er steeds over discussiëren. STEEDS VAKER ALCOHOL- VERGIFTIGING ONDER JONGEREN alcohol harder aan. Kinderarts Nico van der Lely uit Delft schat dat er in Nederland per week enkele tientallen pubers in het ziekenhuis worden opgenomen. Die hebben binnen twee uur wel een halve tot anderhalve liter drank op. Sommigen raken zelfs in coma. Volgens Van der Lely gaat het steeds vaker om meisjes. Nico van der Lely is kinderarts van het Reinier de Graaf Gasthuis in Delft. Hij is mede-initiatiefnemer van de nieuwe polikliniek in Delft voor kinderen met een drankprobleem. Gun kinderen een alcoholvrije omgeving r eg i o n a l e c a m pa g n e Hoe vaker kinderen geconfronteerd worden met alcohol, des te groter is de kans dat ze beginnen met drinken. Laat kinderen daarom in een (zo veel mogelijk) alcoholvrije om geving opgroeien. Enkele tips: B B bied kinderen geen alcohol aan neem geen of weinig alcohol in huis B koop geen breezers voor je kind (lekker zoet, dus maakt beginnen met drinken makkelijk) B schenk geen alcohol op feestjes voor kinderen B organiseer alcoholvrije schoolfeesten Daan (15): LANGS DE KANT VAN DE WEG GEVONDEN Op een feest had ik veel bier en shooters gedronken. Toen ik naar huis fietste, ben ik bewusteloos geraakt. Iedereen is me gaan zoeken. De politie vond me langs de kant van de weg. Ik heb twee dagen een kater gehad. Van mijn ouders moest ik gewoon naar school en mijn krantenwijk lopen. Ik heb me nog nooit zo rot gevoeld. Jorinde Klungers werkt als pedagoge bij een GGZinstelling in Apeldoorn. Handhaving Handhaving is de derde werkgroep van het project Laat je niet flessen!. Door goed toezicht op de bestaande en nieuwe regelgeving wordt het alcoholbeleid ondersteund en de beschikbaarheid van alcohol voor jongeren onder de 16 beperkt. De handhaving richt zich op regels als de wettelijke minimumleeftijd voor alcoholverstrekking in supermarkten, horeca en sportkantines en het LAAT JE NIET FLESSEN! beperken van schenken zonder vergunning. Ook wordt ingezet op het terugdringen van het doorschenken bij dronkenschap in sportkantines en horeca. wij ook wij doen mee en zeggen NEE! Wanneer succesvol? Het project is volgens Leonie Reumers succesvol als de boodschap goed aankomt. Jan Bevers beschouwt het project succesvol als het draagvlak onder ouders voor de lijn geen alcohol onder de 16 groter wordt: Het draagvlak is nu 30%, dit moet naar 65%. Verder moet openbare dronkenschap onder jongeren minder vaak voorkomen en moeten de EHBO-cijfers minder alcoholgerelateerde incidenten onder jongeren laten zien. Gecontroleerd alcoholgebruik op jonge leeftijd was acceptabel, maar dat is het nu niet meer. Een cultuuromslag is nodig. Jan Bevers maakt de vergelijking met het autorijden met een gordel: Het heeft jaren geduurd voordat dat vanzelfsprekend was. Het project is dan ook een ontwikkelproject, waarbij we uitgaan van 5 tot 10 jaar voor het gewenste resultaat is bereikt. Leonie Reumers, lid van het ouderplatform: Bij een jonger kind is het makkelijker om duidelijk een lijn neer te zetten. Het SRE-project en SRE-gemeentes Het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE) geeft vorm aan de bestuurlijke samenwerking van de 21 gemeentes in Zuidoost-Brabant en ondersteunt deze gemeentes bij een aantal taken. Het project Laat je niet flessen! heeft drie werkgroepen en een stuurgroep. Het project startte in 2006 en heeft een looptijd van vier jaar. Het zwaartepunt van het project ligt in de regio. Daarom zijn gemeentes zelf de trekker. De stuurgroep bestaat uit burgemeesters en wethouders van de aangesloten gemeentes. In de werkgroepen participeren met name gemeentes. Ook de inbreng in de werkgroepen komt voor een groot deel van de gemeentes. Daarnaast doen diverse partners mee aan het project: Politie Brabant Zuid-Oost, de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA), Openbaar Ministerie, GGD Zuidoost-Brabant, GGD Eindhoven, K2 Kenniscentrum Jeugd, Halt, STAP (Stichting Alcohol Preventie) en Novadic-Kentron. I n z i e n! S E P T E M B E R

6 zo r g b o e r d e r i j n ova f a r m ( E x- ) v e r s l a a f d e n g e b a at b i j w e r k e n o p d e b o e r d e r i j Hulpboeren vinden hun dagritme bij NovaFarm Zorgboerderijen zijn populair. Overal in Nederland staan boerderijen waar ouderen, mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking en psychiatrische patiënten hun dag een zinvolle invulling geven. Via NovaFarm biedt Novadic-Kentron ook verslaafden en ex-verslaafden de mogelijkheid het leven en werken op een boerderij te beleven, waardoor zij weer een dagritme ontwikkelen. En dat blijkt een succes te zijn.

7 Hulpboer Erik: De NovaFarm is precies wat ik zocht. Ik heb het hier heel goed naar mijn zin. Peter van Mill is teamleider van de NovaFarm-zorgboerderijen: Iedereen krijgt een kans op onze zorgboerderijen. Peter van Mill is teamleider van NovaFarm: Iedereen krijgt een kans op onze zorgboerderijen. Ik heb al genoeg cliënten gezien die nergens gedijden en op één van de boerderijen zonder veel problemen konden functioneren en een uitstekende hulpboer bleken te zijn. Dat is ook het succes van NovaFarm, denk ik: cliënten komen hier opeens in een heel andere omgeving terecht dan ze gewend zijn. Het buitenleven, de dieren, de vrijheid en de relatieve rust hebben een positieve invloed op hen. Daarbij maakt het niet uit of de hulpboer een verslaafde of een ex-verslaafde is. Bij de één is het verblijf op de boerderij een deel van de therapie, de ander gebruikt het om weer een dagritme te krijgen en eventueel later door te stromen naar het arbeidsproces. Hulpboeren De zorgboerderijen hebben verschillende doelgroepen, maar de manier van werken is overal hetzelfde. Van Mill: Cliënten heten hier geen cliënt, maar hulpboer. Ze starten s ochtends met het werk onder leiding van de boer. De boer is verantwoordelijk voor de werkzaamheden van de hulpboeren. De manier waarop de hulpboeren werken, staat onder verantwoordelijkheid van een aanwezige medewerker van NovaFarm. De medewerkers hebben een verschillende achtergrond. Afhankelijk van de cliënten die op een boerderij werken, is dat bij de ene boerderij een activiteitenbegeleider en bij de andere een medewerker met een verpleegkundige achtergrond. De verantwoordelijkheid voor de instroom, doorstroom en uitstroom van de hulpboeren ligt in handen van een senior medewerker van NovaFarm. Deze is alleen op de boerderij aanwezig bij het kennismakingsgesprek en als er vragen zijn die de medewerker niet direct kan oplossen. Bovendien verzorgt de senior medewerker de evaluatiegesprekken met de hulpboeren. De medewerkers van NovaFarm kennen de achtergrond van de hulpboeren en kunnen daardoor inschatten wat van hen op een bepaald moment verwacht kan worden. De boeren zelf kennen die achtergrond niet, dat is ook niet nodig. De verslavingszorg is onze specialiteit, de kennis van het agrarisch bedrijf ligt bij de boer. Dat ons systeem werkt, bevestigt het succes van NovaFarm. Van één boerderij zijn we in de loop der jaren uitgebreid tot achttien boerderijen in Brabant en één in Limburg. En er komen er nog steeds bij. Als alles meezit, kunnen we nog verder uitbreiden in Limburg en eventueel Gelderland, terwijl er hier in Noord-Brabant nog genoeg boeren zijn die hun boerderij graag ter beschikking stellen als NovaFarm-zorgboerderij. Het werk op de zorgboerderij is een mooie opstap naar een baan. Weer ritme In Oerle, vlakbij Veldhoven, staat een van de negentien zorgboerderijen van NovaFarm, t Geitenboerke. Het is een zogenaamde Fase 1-boerderij. Daar werken exverslaafden, maar zij wonen ergens anders (zie kader, pagina 9). Erik is een van de hulpboeren: Eigenlijk ben ik al jaren clean, maar om dat vol te houden, doorliep ik nog verschillende trajecten binnen Novadic-Kentron en de GGZ. Een paar maanden geleden rondde ik ook die trajecten af en viel ik eigenlijk een beetje in een gat. Ik kwam door mijn vroegere problemen niet zo maar aan een baan, waardoor ik eigenlijk alleen maar vrije tijd had. Ik wist niet goed hoe ik daar mee om moest gaan en was bang weer in mijn oude gedrag terug te vallen. I n z i e n! S E P T E M B E R

8 zo r g b o e r d e r i j n ova f a r m Novadic-Kentron bood me toen aan op een NovaFarmzorgboerderij te gaan werken en dat is precies wat ik zocht. Ik heb het hier heel goed naar mijn zin. Er zit weer ritme in mijn leven en het werk is een mooie opstap naar een eventuele baan via de WSW, de Wet sociale werkvoorziening. Werk uit handen nemen Erik werkt op de boerderij van Christ en Marleen Schippers. Zij startten in de zomer van 2005 de samenwerking met Novadic-Kentron. We waren toen al een tijdje op zoek naar een vernieuwing van onze geitenboerderij en een zorgboerderij had daarbij onze voorkeur, vertelt Christ Schippers. Een kennis wees ons op NovaFarm, hij was daar zelf erg enthousiast over. Wij zijn het gesprek met Peter van Mill aangegaan en eigenlijk waren we meteen overstag. Een NovaFarmzorgboerderij sluit precies aan op wat we zochten. Omdat we ook gesprekken met andere aanbieders van zorgboerderijen hadden, konden we dat goed inschatten. Wij hadden het idee dat de hulpboeren van Novadic-Kentron ons écht werk uit handen konden nemen. Bij andere vormen van zorgboerderijen is het vaak meer bezigheidstherapie, ook door de beperktere mogelijkheden van de cliënten. Er moet wel draagvlak zijn voor verslaafden en ex-verslaafden op je terrein. Verdeling over Brabant Na het gesprek met Van Mill duurde het nog wel even voordat er daadwerkelijk hulpboeren kwamen. De teamleider legt uit waarom: Novadic-Kentron verspreidt de NovaFarms zo veel mogelijk over Noord- Brabant. Het kan dus voorkomen dat een boerderij zich aanmeldt en op een wachtlijst komt, omdat er in de buurt al een andere NovaFarm-zorgboerderij zit. Als het mogelijk is een zorgboerderij te starten, moeten we eerst voldoende hulpboeren verzamelen om op de boerderij te werken. Tenslotte is het ook van belang dat de boer de nieuwe opzet van zijn boerderij bespreekt met familie en omgeving. Er moet wel draagvlak zijn als je verslaafden en ex-verslaafden op je terrein laat werken. Positieve reacties omgeving Schippers beaamt de woorden van Van Mill: Mijn vrouw en ik hebben twee kinderen rondlopen, die we nu ook met deze problematiek confronteren. Ik vind dat eigenlijk alleen maar goed, omdat ze zo meer aspecten van de maatschappij leren kennen. In de omgeving zijn de reacties ook allemaal positief, vooral als ik mijn ervaringen deel. Ook bezoekers van de boerderij vertel ik over onze werkwijze hier. De boerderij staat namelijk ook open voor bijvoorbeeld excursies en kinderfeestjes en op het terrein heb ik een geitenkaaswinkeltje. Traject op de boerderij De hulpboeren zijn drie dagen in de week op de boerderij. Van Mill: Op iedere boerderij komen groepjes van maximaal zes tot acht cliënten. De ene keer zijn het er wat meer dan de andere keer, omdat de hulpboeren zelfstandig bepalen dat ze hier komen werken. Het is een proces waarbij we het dagritme oefenen dat bij een baan hoort. Daarbij hoort dus ook eigen verantwoordelijkheid om op te komen dagen. Ze beginnen de dag met een kop koffie, waarbij de boer vertelt wat er die dag te doen is. Onder begeleiding van de medewerker van NovaFarm gaan ze dan aan de slag. De hulpboeren werken tot een uur of drie s middags, natuurlijk met een lunchpauze. De medewerker maakt per hulpboer een kort verslagje van de dag en legt dit terug bij de senior medewerker. De senior medewerker is verantwoordelijk voor de trajecten van iedere cliënt bij NovaFarm. Eens in de drie maanden evalueert hij het traject met de hulpboer en met de verantwoordelijk behandelaar. Dat traject kan, zeker op een Fase 1-boerderij, voor iedereen anders zijn. Jongere hulpboeren die in staat zijn om hier te werken, maken kans om weer in het arbeidsproces terug te komen. De ouderen - de oudsten zijn ruim zeventig jaar - maken daar eigenlijk weinig kans op, maar hebben op de boerderij de mogelijkheid een paar Joep van Erp, medewerker Novadic-Kentron Christ Schippers startte op zijn geitenboerderij een zorgboerderij.

9 dagen in de week in een werkzame omgeving door te brengen. Dat heeft een positieve invloed op hen. Grenzen leren kennen Hulpboer Erik hoort duidelijk bij de categorie exverslaafden die kans maken op den duur weer een baan te vinden. Nu ik tussen de dieren werk, voel ik dat het steeds beter met me gaat. Ik vertrouw namelijk Lastige verslaafden vinden hun plekje en veroorzaken veel minder overlast. alle dieren, terwijl mensen mij in het verleden iets te vaak teleurstelden. Daarom moet ik nog werken aan mijn sociale vaardigheden. Doordat ik nu toch met mensen in een werkproces in aanraking kom, ben ik verplicht met hen om te gaan en dat gaat me steeds beter af. Daarnaast leer ik hier precies wat mijn fysieke grenzen zijn. Door een probleem aan mijn luchtwegen kan ik sommige zware arbeid niet aan. Voordeel voor alle partijen NovaFarm werkt, omdat alle betrokken partijen er voordeel bij hebben. Van Mill: Aan het verhaal van Erik hoor je al dat het voor cliënten een positieve ervaring is. Ze doen werkervaring op of hebben een zeer nuttige dagbesteding. Voor Novadic-Kentron en voor de maatschappij is het gunstig, omdat verschillende ex-verslaafden weer naar een baan toewerken en sommige lastige verslaafden nu hun plekje hebben gevonden en zo veel minder overlast veroorzaken. De boer, tenslotte, wordt niet alleen financieel gecompenseerd, maar we nemen hem ook werk uit handen. De hulpboeren werken letterlijk met hun handen en wij als NovaFarm zorgen voor de administratie rondom de hulpboeren. Een belangrijke bijkomstigheid voor de boeren is dat zij bij de Novadic-Kentronfamilie zijn gaan horen. Zij voelen zich thuis bij onze organisatie. De fases van NovaFarm NovaFarm-zorgboerderijen zijn verdeeld in verschillende fases. Iedere fase heeft haar eigen doelgroep en mogelijkheden. Hieronder wordt iedere fase kort omschreven. Uitgebreide informatie is te vinden op Fase 0 Doelgroep: Chronisch verslaafden, die onder invloed van drugs en alcohol (mogen) werken en hierdoor een zinvolle dagbesteding hebben en geen overlast meer bezorgen. Begeleiding: Ondersteuning via groepsbegeleider. Tijdsduur: Geen tijdsbeperking. Fase 1 Doelgroep: Cliënten werken hier één tot vijf dagen per week. Cliënten mogen op het werk niet onder invloed zijn van drugs of alcohol, maar gebruik van methadon of medicatie is in overleg wel mogelijk. Begeleiding: Ondersteuning via groepsbegeleiders, evaluatie door senior medewerkers. Novadic-Kentron zorgt voor behandeling als dat noodzakelijk is. Tijdsduur: Mogelijkheid tot langdurig werken met driemaandelijkse evaluaties. Fase 2 Doelgroep: Cliënten kunnen werken en ook wonen op een boerderij. Degenen die zich als onderdeel van een traject voorbereiden op de volgende stap in hun leven, kunnen in een eigen woonvoorziening op het boerenerf aan hun toekomst werken. Na een klinische behandelfase kan een hulpboer zich bijvoorbeeld in een beschermde omgeving ontwikkelen door er niet alleen te wonen, maar ook met het arbeidsproces bezig te zijn. Voorwaarde om naar een fase 2-boerderij te kunnen, is dat de betrokken cliënt minimaal vier weken op een fase 1-boerderij werkt. Begeleiding: Bij het algemeen dagelijks functioneren ondersteunt de boer of boerin. Wat betreft het gebruik van middelen begeleidt een hulpverlener van Novadic- Kentron. Verdere begeleiding vindt plaats door de senior medewerker NovaFarm. Tijdsduur: Drie maanden. Fase 3 Doelgroep: Cliënten met een groeipotentieel die willen leren zelfstandig te functioneren om in de toekomst uit te stromen naar bijvoorbeeld een eigen woonruimte of begeleid wonen, met daaraan gekoppeld arbeid in loondienst of vrijwilligerswerk. Begeleiding: Bij het werken en wonen ondersteunen de boer en boerin, de senior medewerkers van NovaFarm kunnen daarbij geconsulteerd worden. Op met verslaving samenhangende leefgebieden ondersteunen behandelaars van Novadic-Kentron. Tijdsduur: Maximaal één jaar.

10 j e u g d N i e u w e a a n pa k m i d d e l e n m i s b r u i k o n d e r j o n g e r e n Novadic-Kentron start met speciale Behandeling Jeugd Steeds meer jongeren ontsporen in een vroege fase van hun leven. Overmatig cannabisgebruik en bingedrinken zijn inmiddels een maatschappelijk probleem geworden. Preventie moet middelenmisbruik bij jongeren voorkomen, maar preventie alleen is helaas niet meer genoeg: middelenmisbruik komt bij steeds meer jongeren voor. Daarom start Novadic-Kentron met een speciale Behandeling Jeugd. 10

11 De nieuwe Behandeling Jeugd richt zich op jongeren bij wie sprake is van middelenmisbruik. Deze jongeren hebben ook te maken met psychiatrische problematiek, een verstoorde pedagogische ontwikkeling, een verstandelijke beperking of zijn in aanraking gekomen met justitie. Binnen Behandeling Jeugd werken maatschappelijk werkers, psychologen en systeemtherapeuten samen om de jongere te helpen het middelenmisbruik te overwinnen. Wij hebben allemaal veel ervaring met jongeren en weten hoe we hen kunnen motiveren om de aangeboden hulp te accepteren, vertelt maatschappelijk werker Ingrid Peters van Novadic-Kentron. Daarbij is het belangrijk dat we binnen vijf dagen na de aanmelding met de jongere spreken, want zijn plan om hulp te accepteren kan binnen een week weer veranderen. Daarna is het zaak de problematiek te analyseren en vooral ook de jongere de huisarts, de psycholoog, enzovoorts. Hier in mijn praktijk is een consulent van Novadic-Kentron aanwezig, dat maakt de stap naar die hulpverlening al een stuk makkelijker. Daarbij is het belangrijk om het misbruik van de jongeren eerst te signaleren en hen vervolgens te motiveren die stap naar de hulpverlening te zetten. Als huisarts heb ik een vertrouwensband met mijn patiënten en mijn deur staat altijd open voor iedereen. Daardoor heb ik een belangrijke verwijzende rol. Dat ik nu naar een gespecialiseerde behandeling kan verwijzen die volgens een goede methode werkt, is heel prettig. In een dorpse gemeenschap wordt het gebruik van alcohol vaak oogluikend toegestaan. te motiveren zijn probleem toe te geven en in te laten zien dat we hem kunnen helpen als hij meewerkt. Hoe die hulp in zijn werk gaat, ligt natuurlijk helemaal aan de persoonlijke situatie van de jongere. De ene keer blijkt dat het misbruik te maken heeft met problemen thuis, de andere keer is het meedoen met foute vrienden de boosdoener. Samen het probleem onderkennen Behandeling Jeugd zoekt nadrukkelijk de samenwerking met haar ketenpartners om middelenmisbruik aan te pakken en roept hen op de jongere zo snel mogelijk door te verwijzen. Huisarts Pieter Antonides uit Erp vindt die aanpak belangrijk: Ik merk ook binnen mijn praktijk dat jongeren meer dan vroeger problemen hebben op het gebied van middelengebruik. In een dorpse gemeenschap wordt het gebruik van middelen op jonge leeftijd, en dan zeker alcohol, vaak oogluikend toegestaan. Daarnaast zijn er steeds meer moeilijk te corrigeren jongeren, bijvoorbeeld door ADHD-problematiek, en deze groep blijkt vatbaarder te zijn voor middelenmisbruik. Het is dus duidelijk dat we een maatschappelijk probleem hebben. Door dat probleem gezamenlijk te onderkennen, kunnen we het beter aanpakken. Samenwerking is essentieel. Deur altijd open Antonides gaat verder: De manier van werken van Behandeling Jeugd onderschrijf ik helemaal. De hulpverlening moet laagdrempelig zijn en een totaalplaatje bieden. Het is zo belangrijk iedereen te betrekken bij dit proces: de jongere, de ouders, Mailing en middelen Binnenkort krijgen alle ketenpartners van Novadic- Kentron een mailing met de aankondiging van de Behandeling Jeugd. Bovendien kunnen verwijzers via het bij de mailing gevoegde bestelformulier communicatiemiddelen bestellen rondom de nieuwe behandelmethode. De communicatiemiddelen zijn: Verwijskaartjes voor de administratie én om mee te geven aan jongeren (of hun ouders). De kaartjes hebben hetzelfde formaat als visitekaartjes en zijn makkelijk mee te geven en te bewaren. Een folderposter die de aandacht vestigt op middelenproblematiek onder jongeren. Op de achterkant van de poster staat informatie over de Behandeling Jeugd. Het bestelformulier voor deze communicatiemiddelen is ook te verkrijgen via I n z i e n! S E P T E M B E R

12

13

14 g e z a m e n l i j k e a a n pa k Met omwonenden zijn afspraken gemaakt over het borgen van de veiligheid en leefbaarheid in de omgeving. N i e u w p e r s p ec t i e f vo o r c h r o n i s c h v e r s l a a f d e n Medische heroïnebehandeling Den Bosch van start In 1998 is in een aantal Nederlandse steden gestart met medische heroïnebehandeling van een beperkte groep verslaafden. Dit experiment was zo succesvol, dat de regering besloot tot uitbreiding. Den Bosch is de eerste gemeente in Noord-Brabant waar met deze behandeling wordt begonnen. Omdat de medische heroïnebehandeling binnen onze samenleving omstreden is, gaat dat niet zonder slag of stoot. Bij medische heroïnebehandeling wordt aan uitbehandelde, chronisch verslaafden op voorschrift heroïne verstrekt, die zij onder medische begeleiding gebruiken. Deze langdurig en zwaar verslaafden hebben alle mogelijke behandelmethoden al zonder (blijvend) succes doorlopen. Afkicken is voor hen in principe geen doelstelling meer. In Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Groningen en Heerlen, waar eerder experimenten plaatsvonden, leverde de behandeling zeer positieve resultaten op: de gezondheid van de verslaafden verbeterde, net als de veiligheid in de stad. De regering besloot daarom in 2003 het experiment uit te breiden. In Noord-Brabant meldden Den Bosch, Eindhoven en Tilburg zich aan. Eind 2005 kregen zij toestemming voor een experiment medische heroïnebehandeling. Den Bosch is de eerste gemeente die hiermee begon. Zoals te verwachten is bij projecten voor heroïneverslaafden, leidden de plannen tot fors verzet bij omwonenden. Maar na één jaar wijzen alle neuzen dezelfde kant op. 14

15 Tussen spoorlijn en begraafplaats Hugo ter Steege is projectleider Medische Heroïnebehandeling van de gemeente Den Bosch. Hij heeft zich vanaf medio 2006 ingespannen voor de realisatie van de medische heroïnebehandeling. Nadat de regering akkoord ging met de uitbreiding van het experiment naar Den Bosch, ging de gemeente op zoek naar een geschikte locatie. Novadic-Kentron was al op zoek naar een locatie voor een Multifunctionele Eenheid. In zo n eenheid worden diverse combinaties van zorg aan de cliënt aangeboden. Novadic-Kentron had hiervoor het oog laten vallen op kantorenpark Rompertstaete aan de Rompertsebaan. Volgens Ter Steege was dit ook een goede locatie voor de medische heroïnebehandeling: De behandeleenheid moest ergens in de stad een plaats krijgen en Rompertstaete voldeed aan alle eisen. Het kantorenpark aan de Rompertsebaan had geen directe buren: de locatie wordt aan de ene kant begrensd door een spoorlijn en aan de andere kant door een begraafplaats. Op enige afstand ligt wel een seniorenflat en uiteraard liggen de woningen van de Buitenpepers op loopafstand. We waren ervan overtuigd dat we op deze locatie eventuele overlast, die we overigens niet verwachtten, goed zouden kunnen beheersen. Daarnaast moest de locatie gemakkelijk bereikbaar zijn voor de doelgroep, ook te voet. Verzet en emoties Ondanks de zorgvuldig uitgekozen locatie, was de gemeente voorbereid op verzet van omwonenden. Samen met Novadic-Kentron en de Politie Brabant- Noord werd een communicatieplan opgesteld. Buurtbewoners werden uitgenodigd voor een informatiebijeenkomst op 30 augustus vorig jaar. Zo n 150 buurtbewoners kwamen naar de bijeenkomst. Ter Steege: De verwachte emoties bleven niet uit. Het stak bewoners vooral dat ze toen pas betrokken werden bij de besluitvorming. Meer dan twintig omwonenden meldden zich spontaan voor de begeleidingscommissie. Met deze commissie hebben we het afgelopen jaar, tijdens meerdere bijeenkomsten, afspraken gemaakt over het borgen van de veiligheid en leefbaarheid in de omgeving. Buurtbewoonster Mieke Christophe meldde zich aan als lid van de begeleidingscommissie en was betrokken bij het maken van afspraken: Er waren wat problemen tussen bewoners en de gemeente rond de communicatie en dan met name de timing daarvan. We hadden bezwaar tegen plaatsing van een dergelijke voorziening in een woonwijk, maar dat besluit was al genomen. Vanuit dat gegeven hebben we geprobeerd afspraken te maken over het voorkomen van overlast door de Multifunctionele Eenheid en over het oplossen van eventuele overlast. Een controversiële voorziening als de medische heroïnebehandeling realiseren vraagt geduld, veel geduld. Lastige operatie Met de begeleidingscommissie werd intensief gesleuteld aan een convenant met afspraken over veiligheid en leefbaarheid. Ter Steege daarover: Een traject om een controversiële voorziening als de medische heroïnebehandeling te realiseren vraagt geduld, veel geduld. Lange tijd ontbrak het aan vertrouwen tussen omwonenden, gemeente en Novadic-Kentron. Dan is het lastig opereren. Uiteindelijk bereikten we overeenstemming over een aantal punten. Enkele belangrijke afspraken waren toezicht door politie, stadstoezicht en beveiligingspersoneel van Novadic-Kentron, cameratoezicht en frequent onderzoek naar de veiligheidsbeleving in de buurt. In mei voerden we dat voor het eerst uit, in november herhalen we dat onderzoek. Een afspraak waar omwonenden sterk voor vochten, is de mogelijkheid om de unit voor medische heroïnebehandeling tijdelijk te sluiten in een situatie van onduldbare overlast. Foto: Olaf Smit Burgemeester Ton Rombouts, Novadic- Kentrondirecteur Krijn in t Veld en districtschef Peter Verschuur ondertekenen het convenant. I n z i e n! S E P T E M B E R

16 g e z a m e n l i j k e a a n pa k Hugo ter Steege, projectleider van gemeente Den Bosch: We hebben afspraken gemaakt over het borgen van veiligheid en leefbaarheid in de omgeving. Foto: Leon de Leijer Charles Dorpmans, veldwerker bij Novadic-Kentron en aanspreekpunt voor omwonenden bij problemen en overlast: Tot nu toe zijn er geen klachten binnengekomen. 16 In mei werd het convenant ondertekend. Aan Mieke Christophe vroegen we waarom de onderhandelingen zo lang duurden en of ze tevreden is met de afspraken: Zo n proces gaat niet vanzelf, dat heeft tijd nodig. Uiteindelijk zijn we voor 80 tot 90% tevreden over het convenant. Helaas hebben we geen akkoord kunnen bereiken over tijdelijke sluiting bij onduldbare overlast door andere voorzieningen van de Multifunctionele Eenheid. Met ingang van 1 januari 2009 worden definitieve besluiten genomen over de medische heroïnebehandeling, terwijl de behandeling nu nog niet is begonnen. We vragen ons af of de periode om te bekijken of er overlast komt, niet te kort is. Wat gebeurt er daarna? Blijft de begeleidingscommissie ook na die periode nog wel bestaan? De behandeling heeft zijn waarde bewezen bij het bieden van nieuw perspectief voor chronisch verslaafden. Veldwerker als aanspreekpunt Novadic-Kentron nam haar verantwoordelijkheid op het gebied van beheer en veiligheid. In het project zelf zijn al de nodige richtlijnen die hiervoor garanties bieden. Zo tekenen de deelnemers een contract waarin ze akkoord gaan met tijdelijke uitsluiting als zij zich niet aan de strikte regels houden. Ook zijn er voorschriften voor de inzet van beveiligingspersoneel. Aanvullend zette Novadic-Kentron veldwerker Charles Dorpmans in. Hij licht zijn rol toe: Ik ben veldwerker bij Novadic- Kentron. Tot eind september 2007 ben ik aanspreekpunt voor omwonenden bij problemen en overlast. Maar tot nu toe zijn er geen klachten bij mij terecht gekomen. Koffiedik kijken Inmiddels vond op 14 juni de officiële opening plaats en zijn de eerste deelnemers geselecteerd. Ter Steege heeft volop vertrouwen in het slagen van de medische heroïnebehandeling: De behandeling heeft overal in het land zijn waarde bewezen bij het bieden van een nieuw perspectief voor chronisch verslaafden: een geleidelijke terugkeer in de samenleving. Ik zie geen enkele reden waarom dat in Den Bosch niet zal gebeuren. De relatie met de omwonenden is nu relatief goed. Uiteraard kan ik geen garantie bieden, maar ik ben ervan overtuigd dat we er samen met hen en Novadic-Kentron in zullen slagen de overlast tot een minimum te beperken of zelfs helemaal te voorkómen. Mieke Christophe wil daar geen uitspraken over doen: Dat zou koffiedik kijken zijn. De medische heroïnebehandeling is nog niet eens gestart. Het heeft meer zin om later op basis van feiten een oordeel te vellen. Je kunt de verwachting uitspreken dat er geen overlast komt, maar we kunnen die ook niet uitsluiten, dat kan niemand. Daarom is het goed dat we regelmatig met de begeleidingscommissie bij elkaar komen en de ontwikkelingen rond de Rompertstaete bespreken. Feiten over medische heroïnebehandeling Doelgroep: zwaar verslaafde uitbehandelde heroïneverslaafden Doel: stabiliseren en toewerken naar terugkeer in de maatschappij Aantal steden en deelnemers: behandeling van circa verslaafden in 15 steden verspreid over het hele land Deelnemers in Noord-Brabant: Den Bosch (20), Tilburg (20), Eindhoven (25)

17 Genotmiddelen in onderbouw onder de aandacht Novadic-Kentron maakt gebruik van het programma Gezonde School en Genotmiddelen voor het voortgezet onderwijs. Met dit programma worden genotmiddelen structureel onder de aandacht gebracht bij ouders en binnen scholen. Het programma bevat lesmodules gericht op leerlingen in de onderbouw. Docenten worden hierbij ondersteund door medewerkers van Novadic-Kentron. Vanaf november 2007 kunnen vmbo-scholen kiezen voor de Elektronische Leeromgeving (ELO) van het programma Gezonde School en Genotmiddelen. Bij deze ELO maken leerlingen de lesmodules over roken, alcohol en cannabis zelfstandig of in klassenverband, via de website ELO s beschikken over een aantal functionaliteiten die uitermate geschikt zijn voor de voorlichting over genotmiddelen. Zo biedt een ELO de mogelijkheid om informatie, film en opdrachten te integreren. Daarnaast biedt de ELO mogelijkheden voor interactiviteit: de drempel ligt lager, iedere leerling komt aan het woord, de leerlingen hebben meer tijd om hun antwoorden te formuleren en de discussie wordt automatisch bewaard. Ook kan de ELO verpersoonlijkt worden met avatars en achtergronden. Novadic-Kentron werkte het afgelopen schooljaar mee aan de pilot van deze ELO. De reacties van zowel leerlingen als docenten zijn heel positief. Daarom zal Novadic-Kentron zich actief inzetten om de ELO over genotmiddelen in het voortgezet onderwijs bekendheid te geven. Zo nodig zullen preventiewerkers de scholen ondersteunen die de ELO onderdeel willen maken van hun lesaanbod. Meer informatie Novadic-Kentron, Preventie Voorlichting en Advies (040) (076) preventie@novadic-kentron.nl Ko rt i n Z I e n Dag van de Verslaving en open dag In Nederland zijn 1,1 miljoen mensen verslaafd aan alcohol, drugs, gokken, medicijnen, overeten of aan meerdere middelen tegelijk. Daarnaast zijn er nog 1,2 miljoen mensen verslaafd aan nicotine. Verslaving is dus een groot maatschappelijk probleem. Hoewel het overal aanwezig is, is dit onderwerp nog steeds moeilijk bespreekbaar. Om dit grote probleem hoger op de politieke en maatschappelijke agenda te zetten, vindt op 12 oktober de Dag van de Verslaving plaats. Op deze dag wordt met een symposium landelijk aandacht gevraagd voor de taboes, de geheimzinnigheid en de vooroordelen die aan verslaving kleven. Alle relevante instanties uit de verslavingswereld komen tijdens deze dag aan het woord. Bestuurders, professionele zorgverleners, gemeentes, instituten en volksvertegenwoordigers zijn van harte welkom. zelfhelpgroepen voor mensen die los willen komen van hun dwangmatig gebruik van bijvoorbeeld alcohol, drugs of gokken. De Dag van de Verslaving vindt plaats ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van de Buitenveldert Groepen. U kunt zich voor deze dag aanmelden via de website Op zaterdag 13 oktober vindt aansluitend een open dag voor het publiek plaats bij verslavingszorginstellingen die bij GGZ Nederland zijn aangesloten. Doel van deze open dag is meer openheid over en bekendheid te geven aan de verslavingszorg. Novadic-Kentron doet in Breda en Eindhoven mee aan de open dag op 13 oktober. U bent van harte welkom! 13 oktober 2007 OPEN DAG VAN DE VERSLAVINGSZORG Bij u in de buurt! Instellingen voor verslavingszorg zetten op zaterdag 13 oktober hun deuren open! De Open Dag van de Verslavingszorg geeft u een goed beeld van de behandeling van mensen met een verslaving in instellingen. Wordt iemand in uw naaste omgeving behandeld voor een verslaving? Bent u een huisarts die verwijst maar niet weet waar uw patiënt terecht komt? Bent u docent en wilt u uw klas laten kennismaken met de verslavingszorg? Weet u hoe verslavingszorginstellingen samenwerken met zelfhulpgroepen? Dan heeft u nu een uitgelezen kans om een kijkje achter de schermen te nemen! Kom naar de Open Dag en stel uw vragen! Op leest u welke instellingen deelnemen en hoe u zich kunt aanmelden. De volgende instellingen houden Open Dag: Bouman GGZ Brijder Centrum Maliebaan Emergis GGZ Meerkanten Tactus GGZ Noord- en Midden-Limburg Iriszorg Lievegoed Zorggroep Novadic-Kentron Stichting De Hoop Verslavingszorg Noord Nederland. De Dag van de Verslaving wordt georganiseerd door de Stichting Zelfhelp Nederland (SZN) in samenwerking met het Ministerie van VWS, GGZ Nederland, NIGZ, Trimbos-instituut en Assissa Consultancy Europe. SZN is de koepelorganisatie voor alle Buitenveldert Groepen: Open dag 13 oktober, van tot uur Novadic-Kentron Locatie Breda Verlengde Poolseweg 2 Novadic-Kentron Locatie Eindhoven Doctor Poletlaan I n z i e n! S E P T E M B E R

18 k i j k o p v e r s l av i n g O n d e r zo e k e r s w i j z e n o p v e r w a a r loz e n va n s t o o r n i ssen Alleen methadon? In Nederland zijn ruim mensen verslaafd aan opiaten zoals heroïne. Vaak schuilen achter de verslaving echter onbehandelde psychiatrische problemen. Maar de verslaafde psychiatrische patiënten krijgen niet dezelfde behandeling als niet-verslaafde psychiatrische patiënten. Bij verreweg de meeste opiaatafhankelijke patiënten in ons land worden de psychiatrische stoornissen niet of onvoldoende behandeld. 18

19 van de opiaatafhankelijke mensen worden behandeld met methadon. Deze vervanger voor heroïne neemt een aantal klachten weg, zoals onthoudingsklachten en de ergste zucht naar de drug. Het aanschaffen van heroïne is dan niet meer nodig. De overlast die verslaafden veroorzaken, neemt daardoor af. Om die reden is de behandeling met methadon een effectief middel voor overlastbestrijding. Maar is de methadonbehandeling ook het beste middel voor de patiënten zelf? Methadon alleen niet voldoende Novadic-Kentron, de Reinier van Arkel groep uit Den Bosch en het Nijmegen Institute for Scientist- Practitioners in Addiction (NISPA) voerden een onderzoek uit naar de psychiatrische stoornissen bij patiënten met een opiaatverslaving (zie kader). Ook werden verslavingen aan andere middelen in kaart gebracht. Ruim tweehonderd patiënten die op een methadonpost in behandeling waren, werden voor het onderzoek geïnterviewd. Slechts een vijfde deel van de patiënten bleek geen verdere psychiatrische problemen te hebben. De overige patiënten hebben verschillende psychiatrische aandoeningen, zoals angst- en/of stemmingsstoornissen (bijvoorbeeld depressie), psychosen of ADHD. Door deze bijkomende psychiatrische problemen functioneren zij slecht in de maatschappij en is hun levenskwaliteit verlaagd. Door hun persoonlijkheid komen zij vaak in conflict met zichzelf, maar ook met hun omgeving. Daarbij zijn de meeste patiënten niet alleen verslaafd aan opiaten, maar ook aan andere middelen, zoals alcohol, cocaïne en medicijnen. De behandeling met methadon alleen is niet voldoende: de achterliggende lichamelijke en psychiatrische problemen blijven onbehandeld. Complexe relatie tussen stoornissen In een aantal gevallen is de psychiatrische stoornis te beschouwen als de oorzaak van de verslaving. Vaak is echter sprake van een meer complexe relatie tussen de verslaving en de psychiatrische stoornis, waarbij beide stoornissen elkaar negatief beïnvloeden. Het onderzoek laat zien dat de psychiatrische problematiek Heroïne en methadon Heroïne is in sterke mate verslavend: geschat wordt dat herhaald gebruik bij 20 tot 30% van de gebruikers tot verslaving leidt. In ons land zijn ongeveer regelmatige gebruikers van opiaten (met name heroïne), van wie er ongeveer verslaafd zijn. Een groot deel van deze verslaafden heeft meerdere stoornissen en problemen op diverse levensgebieden en verkeert hierdoor in een maatschappelijk isolement. De meeste patiënten worden behandeld met methadon. Andere vormen van behandeling zijn medische heroïne (zie pagina 14 van dit nummer) of behandeling gericht op onthouding. van de meeste patiënten al in de vroege jeugd begon. Adequate zorg in de jeugd had de ernstige problemen op volwassen leeftijd misschien niet kunnen voorkomen, maar wel kunnen verminderen. Omdat die zorg vaak ontbrak, is het cruciaal dat de huidige zorg voor volwassenen met deze complexe problematiek wordt verbeterd. Verbetering behandeling Een belangrijke stap in de verbetering van de behandeling is gezet met de publicatie van de Richtlijn Opiaatonderhoudsbehandeling (RIOB) in 2006, waarin duidelijke aanbevelingen en standaarden worden geformuleerd voor een effectieve behandeling. De RIOB moet zorgen voor een eenduidige en professionele behandeling van opiaatverslaafden en is ontwikkeld in opdracht van Resultaten Scoren, het meerjarenprofessionaliseringsprogramma voor de Nederlandse verslavingszorg. De richtlijn houdt onder meer in dat de complexe problemen van de patiënten bij de start van de behandeling goed in kaart worden gebracht. Voor iedere patiënt wordt een behandelingsplan opgesteld, waarbij artsen en verpleegkundigen de zorgbehoeften systematisch evalueren en bijstellen. De procedures zijn vastgelegd in heldere protocollen. Toepassing van de richtlijn betekent dat meer zorginzet nodig is. Een financiële schatting van de benodigde extra landelijke inzet bedraagt tussen de 40 en 60 miljoen euro voor drie jaar. De RIOB is nog niet ingevoerd, omdat het ministerie van VWS nog geen geld heeft toegezegd. Dat betekent dat methadonbehandeling maar beperkt effectief kan zijn, omdat patiënten onvoldoende kunnen worden geholpen. Het onderzoek Niet met methadon alleen! L.J.M. Knapen, M.T. van Gogh, P.J. Carpetier, C.A.G. Verbrugge, C.A.J. de Jong, Niet met methadon alleen. Een klinisch epidemiologisch onderzoek naar psychiatrische comorbiditeit en comorbide verslaving bij opiaatafhankelijke patiënten in een ambulante methadonbehandeling. Novadic-Kentron, Sint-Oedenrode, 2007 De onderzoekers zijn werkzaam bij Novadic-Kentron, Reinier van Arkel groep s-hertogenbosch en NISPA (Nijmegen Institute for Scientist-Practitioners in Addiction) Nijmegen. U kunt het onderzoeksrapport downloaden op onze website, Op donderdag 28 juni 2007 zijn de resultaten van het onderzoek besproken op het congres Niet met methadon alleen!, georganiseerd door Novadic- Kentron en NISPA in het Noord-Brabants Museum in Den Bosch. Voor het symposium werd een dvd vervaardigd met de titel Verslaving is een vriendschap zonder vriend. De dvd bevat elf openhartige interviews met methadongebruikers. In de volgende Inzien! leest u hier meer over. I n z i e n! S E P T E M B E R