Werkblad beschrijving interventie

Transcriptie

1 Werkblad beschrijving interventie Gebruik de handleiding bij dit werkblad of (vanaf 1 juni 2009 beschikbaar) Contact NJi Contact RIVM Gert van den Berg Sandra van Dijk g.vandenberg@nji.nl sandra.van.dijk@rivm.nl

2 Achtergrondgegevens Ontwikkelaar / licentiehouder van de interventie Naam: Adres: Plaats: Telefoon.: Fax: Website: (van de interventie) Gemeente Rotterdam, Sport en Recreatie Postbus 1240 Rotterdam a.wulffraat@senr.rotterdam.nl Contactpersoon Vul hier de contactpersoon voor de interventie in, wanneer deze afwijkt van de ontwikkelaar of licentiehouder Naam: Adres: Plaats: Telefoon: Fax: Onderstaande in te vullen door Nederlands Jeugdinstituut /RIVM Documentatie voor de erkenningscommissie Aangekruiste documenten worden na de beoordeling geretourneerd. Deelcommissie Aankruisen welke deelcommissie de interventie zou moeten beoordelen. Documentnummer De volgende documentatie wordt in viervoud toegestuurd aan de erkenningscommissie: X 1. X 2. X 3. X 4. X 5. X 6. Interventiebeschrijving Handleiding Folder Handleiding Fitmeter Handleiding en protocol Eurofittest Werkwijze schooldiëtist Deelcommissie I. jeugdzorg, psychosociale en pedagogische preventie X Deelcommissie II. jeugdgezondheidszorg, preventie en gezondheidsbevordering Deelcommissie III. ontwikkelingsstimulering, onderwijsgerelateerde hulpverlening en jeugdwelzijn Deelcommissie IV preventie en gezondheidsbevordering voor volwassenen en ouderen Werkblad beschrijving interventie april

3 Voor u begint Check met behulp van onderstaande lijst of u alle vereiste informatie op het werkblad kunt invullen. Als u één of meer vragen met nee moet beantwoorden, maakt uw interventie geen kans op erkenning door de erkenningscommissie. Uw interventie moet eerst verder ontwikkeld worden. Neem bij twijfel contact op met het Nederlands Jeugdinstituut of RIVM (zie voorblad). De vraagnummers in de checklist corresponderen met de onderdelen van de beschrijving op dit werkblad en met de erkenningscriteria. Op de websites van het Nederlands Jeugdinstituut en van RIVM vindt u een meer uitgebreide lijst van de criteria voor erkenning en een toelichting daarop. Criteria voor erkenning op Niveau I: theoretisch goed onderbouwd Vraag 1 Is de aard, ernst, omvang of spreiding van het probleem of risico waar de interventie zich op richt duidelijk omschreven? X Ja Nee Vraag 2 Zijn er concrete doelen, zo nodig onderscheiden in einddoelen en voorwaardelijke doelen? X Ja Nee Vraag 3.1 Bevat de documentatie een definitie van de doelgroep met relevante kenmerken? X Ja Nee Vraag 4.1 Bevat de methodiek een handleiding of protocol waarin de benodigde handelingen, de volgorde ervan, de duur van de interventie, de frequentie en intensiteit van de contacten en materialen zijn vastgelegd? X Ja Nee Vraag 4.2 Zijn de verschillende onderdelen van de interventie beschreven op het niveau van concrete activiteiten? X Ja Nee Vraag 5 Is duidelijk wat de benodigde materialen, waaronder een Nederlandstalige handleiding of protocol, zijn en waar deze materialen verkrijgbaar zijn? X Ja Nee Vraag 6 Is een analyse gemaakt van met het probleem samenhangende factoren (oorzaken, directe en indirecte risico- en beschermingsfactoren)? X Ja Nee Is er een theoretische onderbouwing gegeven waarin de doelgroep, de doelen en de methodiek (de werkzame factoren) verantwoord worden op basis van de probleemanalyse? X Ja Nee Is duidelijk hoe de doelgroep, doelen en methodiek onderling op elkaar aansluiten? X Ja Nee Vraag 8 Is de interventie overdraagbaar, bijvoorbeeld door een systeem van trainingen, begeleiding, registratie, licenties, een overdrachtsprotocol, website, helpdesk of eerdere ervaringen? X Ja Nee Overige Is bekend wie de ontwikkelaar, licentiehouder is en wie de uitvoerende en of ondersteunende organisaties zijn? X Ja Nee Werkblad beschrijving interventie april

4 Samenvatting Het is handig de samenvatting als laatste in te vullen. Gebruik voor de samenvatting als geheel maximaal 600 woorden. Beschrijf hoofddoel(en) of meest karakteristieke (sub)doelen van de interventie. Doel Overgewicht te stabiliseren en bewegingsarmoede te verminderen onder de Rotterdamse jeugd door het bevorderen van gezonde voeding en beweging Noem de doelgroep waar de interventie direct op gericht is. Doelgroep Basisschoolleerlingen in de leeftijd van 4-12 jaar. Beschrijf de structuur en de inhoud van de interventie. Aanpak Aan het totale bewegingsaanbod aan basisscholieren wordt een kwantitatieve en kwalitatieve impuls gegeven door de komst van de gymleraar nieuwe stijl, drie gymlessen per week voor de groepen 3 tot en met 8 en extra bewegingsaanbod buiten schooltijd. Via het lespakket voor de groepen 1 tot en met 8 leren kinderen over de energiebalans en gezonde leefstijlen. Ouders ontvangen voorlichting en kunnen als overgewicht wordt geconstateerd voor advies terecht bij de schooldiëtist of jeugdverpleegkundige. Om de vinger aan de pols te kunnen houden wordt gewerkt met een leerlingvolgsysteem: de Fitmeter. Hierin houdt de gymleraar onder andere resultaten op de Eurofittest en deelname aan binnenen buitenschoolse beweegactiviteiten bij. Geef aan of er een handleiding en ander materiaal is. Materiaal Voor de uitvoering van zijn de volgende materialen nodig: Basisdocument Bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs, Jan Luiting Fonds. Protocol en materialen voor Eurofittest, gemeente Rotterdam. Lespakket, Wolters-Noordhoff. Handleiding Fitmeter, gemeente Rotterdam. en score kaarten Algemene handleiding (inclusief ouderbrieven), gemeente Rotterdam. Beschrijf concluderend de resultaten van Nederlands effectonderzoek, buitenlands effectonderzoek en procesevaluaties van de interventie in maximaal 200 woorden. Meld als er geen onderzoek is: Er zijn geen studies voorhanden Onderzoek In 2006/2007 is een cluster gerandomiseerde gecontroleerde studie uitgevoerd naar het effect van met scholen (n=20) als eenheid van randomisatie met een beginmeting aan het begin van het schooljaar en een eindmeting aan het eind van het schooljaar. Uit multi-level regressie analyses bleek dat een gunstig effect had op de prevalentie van overgewicht, middelomvang en het eurofit onderdeel shuttle run bij middenbouw leerlingen (groep 3 t/m 5). Werkblad beschrijving interventie april

5 Beschrijving voor erkenning op niveau I: theoretisch goed onderbouwd A. Interventiebeschrijving: probleem, doelgroep, doel, aanpak, materialen en uitvoering 1. Risico- of probleemomschrijving Geef aan wat het probleem of het risico is waar de interventie zich op richt en van wie het probleem is. Beschrijf de aard, ernst, omvang en spreiding van het probleem, en de gevolgen bij niet ingrijpen. Geef, indien van toepassing, ook aan dat deze informatie er niet is. Maximaal 400 woorden. Overgewicht bij kinderen is een wereldwijd toenemend gezondheidsprobleem. Overgewicht op jonge leeftijd blijft vaak bestaan op oudere leeftijd met alle risico s voor de gezondheid van dien, zoals diabetes, hart- en vaatziekten en bepaalde vormen van kanker. (Gezondheidsraad 2003) Overgewicht brengt daarmee hoge ziektekosten en productieverlies met zich mee. (Van Baal and al 2006) Ook op jonge leeftijd zijn er al nadelige gevolgen voor de gezondheid, zoals metabole afwijkingen, slaapapneu, gewrichtsklachten, afwijkingen aan de lever en psychosociale gevolgen. (Dietz 1998; Deckelbaum and Williams 2001; Reilly 2005; Lobstein and Jackson-Leach 2006; Bocca, Stolk et al. 2008) In 2003 kwam bij 14,5% van de jongens en 17,5% van de meisjes in Nederland overgewicht voor. (Van den Hurk, van Dommelen et al. 2007) Overgewicht komt vaker voor bij kinderen uit de grote steden en kinderen van Marokkaanse en Turkse afkomst. (Fredriks, Van Buuren et al. 2005) In Rotterdam heeft één op de vier á vijf kinderen overgewicht (Van Buren et al 2008) met forse verschillen tussen wijken.(jansen 2007) Zo varieert de prevalentie van overgewicht bij kinderen in groep 2 van de basisschool van 3% in de ene wijk tot 29% in de andere wijk. De behandeling van overgewicht en obesitas verlopen meestal teleurstellend, preventie is daarom geboden.(gezondheidsraad 2003) 2. Doel van de interventie Wat is het doel van de interventie? Beschrijf de einddoelen en eventuele sub- of voorwaardelijke doelen zo concreet mogelijk en bij voorkeur SMART. De hoofddoelstelling van is om overgewicht te stabiliseren en bewegingsarmoede te verminderen door het bevorderen van gezonde voeding en beweging. Deze hoofddoelstelling is uitgewerkt in de volgende subdoelstellingen: Verhogen van de fysieke activiteit tijdens schooltijd bij alle kinderen door het aanbod van 3 bewegingslessen in plaats van de gebruikelijke 2 Verhogen van de fysieke activiteit buiten schooltijd bij een meerderheid van de kinderen door het aanbod van buitenschoolse sport- en spel activiteiten Werkblad beschrijving interventie april

6 Verhogen van de kwaliteit van het bewegingsonderwijs, gericht op meer intensief bewegingsonderwijs en meer individuele begeleiding, door aanstelling gymdocent, gebruik van methodieken en leerlingvolgsysteem Vergroten van sportparticipatie door de toegang tot sportverenigingen laagdrempeliger te maken. Toename van gezonde leefstijl en determinanten daarvan (bewustzijn, attitude, subjectieve norm, eigen effectiviteit, vaardigheden) bij alle kinderen via het lespakket en de eurofittest. Positieve gedragsverandering bewerkstelligen binnen gezinnen waarvan één of meerdere kinderen overgewicht hebben via individueel begeleiding door de schooldietist. Bewustzijn, houding, kennis en vaardigheden van ouders over gezonde voeding en beweging versterken en vergroten via oudervoorlichting. 3. Doelgroep van de interventie Wat is de doelgroep van de hier beschreven interventie? Geef een zo precies mogelijke beschrijving van relevante kenmerken. Noem ook een eventuele intermediaire doelgroep. 3.1 Voor wie is de interventie bedoeld? is bedoeld voor kinderen van de basisschool (groepen 1 t/m 8) is zo ontwikkeld dat het toepasbaar is in alle basisscholen. Echter, bij de start van is er voor gekozen dit project in die wijken in te zetten waar dit het hardst nodig is. Dus in die wijken waar het percentage overgewicht het hoogst is. Deze wijken zijn gekozen op basis van gegevens uit de Rotterdamse Jeugdmonitor, de Rotterdamse Veiligheidsindex, de gemeentelijke basisadministratie en de Rotterdamse vrijetijdsomnibus. Deze wijken worden door de onderstaande kenmerken gekarakteriseerd. Een lage sportparticipatie, weergegeven door het percentage sporters dat wekelijks of vaker sport. Hoog percentage overgewicht Laag inkomen Lage opleiding Weinig en slechte buitenruimte Grote afstand tot sportverenigingen Ten tijde van deze analyse is er voor gekozen etnische achtergrond niet mee te nemen in de wijkanalyse. Wat niet wegneemt dat in de uiteindelijk gekozen wijken veel bewoners van niet westerse afkomst zijn. Intermediair Scholen Rotterdamse kinderen worden gevonden en bereikt via het basisonderwijs. Scholen zijn dus de belangrijkste partner om de uiteindelijke doelgroep te bereiken. Binnen het basisonderwijs is vooral het bewegingsonderwijs en leefstijleducatie van belang. Het idee hierachter is dat daarmee vanaf de basis aan een verbetering van de leefstijl gewerkt wordt. In deelnemende scholen worden alle leerlingen bereikt. Ouders Onderdelen van het programma zijn specifiek gericht op ouders om langs hen kinderen te bereiken. Ouders hebben grote invloed op hun kinderen. Het Werkblad beschrijving interventie april

7 betrekken van ouders versterkt het succes van een interventie als Beschrijf indicatie- en contraindicatiecriteria indien van toepassing (indien van toepassing kunnen deze criteria vereist zijn voor erkenning; zie handleiding). Meld ook hoe de doelgroep wordt geselecteerd. Noem eventueel gebruikte selectieinstrumenten en vereiste scores. Geef aan of de interventie (ook) geschikt is voor (specifieke) migrantengroepen, en zo ja voor welke. 3.2 Indicatie- en contra-indicatiecriteria In de documentatie over de interventie zijn geen specifieke indicatie- of contra-indicatiecriteria aangegeven. 3.3 Toepassing bij migranten De interventie is niet speciaal ontwikkeld voor jeugdigen of gezinnen met een allochtone achtergrond. Het programma heeft geen speciale faciliteiten (zoals vertaalde schriftelijke instructies of tolken) die bedoeld zijn allochtone groepen in het bijzonder te kunnen bedienen.) Deze interventie is niet specifiek ontwikkeld voor migrantengroepen. Wel leidde de wijkanalyse bij aanvang van het project tot een keuze voor wijken waar een groot deel van de bevolking bestaat uit bewoners van niet westerse afkomst. Uit evaluatie blijkt wel dat de interventie succesvol inzetbaar is bij deze doelgroepen. 4. Aanpak van de interventie Beschrijf de opzet van de interventie. Denk aan de gebruikelijke duur, indien van toepassing de frequentie en intensiteit van de contacten, de volgorde van de onderdelen, handelingen of stappen en de setting waarin de interventie wordt uitgevoerd. 4.1 Opzet van de interventie Het project maakt onderdeel uit van het Actieprogramma Rotterdam Rotterdam startte dit programma in 2005 om bewegingsarmoede en overgewicht te bestrijden. In dit programma wordt zowel in de sociale als fysieke omgeving van Rotterdammers ingegrepen. Het programma betrekt maatschappelijke partners en heeft verschillende projecten in het onderwijs, maar zorgt er ook voor dat in de buitenruimte nieuwe speel- en sportplekken worden gecreëerd en dat binnensportaccommodaties worden vernieuwd. Dit Actieprogramma wordt geleid door een programmamanager, die tevens eerste aanspreekpunt voor de wethouder is en voor de directies van de verschillende betrokken diensten. moet ervoor zorgen dat gezond gedrag weer vanzelfsprekend wordt. Het project bestaat uit tien pijlers die elkaar aanvullen, maar elk een eigen doel dienen. Om het project succesvol te laten zijn, zijn de scholen die meedoen aan verplicht om van alle tien de pijlers gebruik te maken. Sommige pijlers zijn ook beschikbaar voor de overige basisscholen, zoals het lespakket. is ontwikkeld in samenwerking tussen de dienst Sport en Recreatie van de gemeente Rotterdam, de dienst Jeugd, Onderwijs en Samenleving en de GGD Rotterdam-Rijnmond, in nauw overleg met schoolbesturen. Via stichting Rotterdam Sportsupport zijn sportverenigingen betrokken bij de opzet van de interventie. De eerste jaren is via klanttevredenheid onderzoeken gemonitord of de interventie aanslaat bij schooldirecties, coördinatoren, groepsdocenten, vakdocenten, ouders en leerlingen en is de interventie indien nodig bijgesteld. De tien pijlers zijn de volgende: Werkblad beschrijving interventie april

8 01 Extra bewegingsonderwijs onder en na schooltijd Op de -scholen wordt 3 keer per week bewegingsonderwijs onder schooltijd aangeboden (i.p.v. 2 keer per week) en worden op 4 dagen van de week na schooltijd naschoolse activiteiten aangeboden. Zo kunnen kinderen minimaal 4x per week deelnemen aan het beweegaanbod en eventueel zelfs elke dag. 02 Gymleraar nieuwe stijl Op scholen wordt een gymleraar nieuwe stijl aangesteld. Dit is een HBO opgeleide gymleraar, die is afgestudeerd aan de academie voor lichamelijke opvoeding of in het vierde jaar zit van de academie en zijn/haar Leraar in Opleiding (LIO) stage mag lopen. De gymleraar nieuwe stijl verzorgt de 3 gymlessen (zie pijler 01). Hij werkt volgens het basisdocument bewegingsonderwijs en verzorgt het sport en spelaanbod tijdens en na schooltijd. De gymleraar is de spin in het web als het gaat om het beweegaanbod voor de hele school. Deze gymleraar is ook na schooltijd aanwezig om lessen te geven of heeft aanbod georganiseerd dat door derden wordt verzorgd. 03 Lespakket De gemeente Rotterdam heeft voor alle -scholen in Rotterdam een lespakket ter beschikking gesteld. Het lespakket is bedoeld voor groep 1 tot en met groep 8 en gaat over een gezonde leefstijl en gezond eten en bewegen. Het lespakket bestaat uit een algemene introductieles gevolgd door drie theorielessen over drie thema s: bewegen, voeding en gezonde keuzes. Na iedere theorieles volgt er een beweegles die hoort bij het behandelde thema. De leerlingen krijgen ook opdrachten mee naar huis, die ze thuis met hun ouders kunnen bespreken, zodoende wordt er ook getracht bij de ouders thuis te komen en dit onderwerp bespreekbaar te maken. 04 Sportlessen als opstap naar de vereniging De deelnemende scholen kunnen hun leerlingen kennis laten maken met verschillende takken van sport. Sportverenigingen uit de buurt presenteren zich op de scholen. Hiervoor dient nauw samengewerkt te worden met de organisaties of gemeentelijke onderdelen die verantwoordelijk zijn voor sportstimulering en sportverenigingsondersteuning. In Rotterdam betekent dit dat nauw samengewerkt wordt met de stichting Rotterdam Sportsupport. Deze stichting ondersteund en onderhoudt contacten met sportvereniging. Ook worden de medewerkers van de gemeente die verantwoordelijk zijn voor sportstimulering ingezet. Via deze samenwerking maken de leerlingen kennis met bestaande sportmogelijkheden dichtbij huis. Dit gebeurt via het K(ennismaken)-V(erdiepen)-D(oorstromen)-model,KVD model. (zie bijlage pijler 4 / 1 projectplan KVD). Er wordt gestart met kennismakingslessen onder schooltijd, tijdens de gymles en deze worden waar mogelijk gegeven door spelers van Rotterdamse topclubs. Na drie kennismakingslessen kunnen kinderen die dat leuk vinden er voor kiezen om na schooltijd nog 3 verdie- Werkblad beschrijving interventie april

9 pingslessen te gaan volgen. Vaak komt dan een club uit de nabijheid van de school deze lessen verzorgen. Als kinderen echt enthousiast zijn geworden kunnen ze ook nog 3 doorstroomlessen volgen op de vereniging. Dit alles wordt ook wel het K(ennismaken)-V(erdiepen)-D(oorstromen)-model genoemd. Er worden meerdere KVD trajecten per schooljaar aangeboden. Via Rotterdam Sportsupport zijn vooraf de sportverenigingen geraadpleegd over hun rol en inzet bij deze pijler. Daaruit bleek onder andere dat de verenigingen graag mee willen werken, maar alleen een rol willen vervullen voor scholen in hun directe omgeving. Wanneer zij in andere gebieden ingezet worden levert hen dat namelijk geen of te weinig ledenwinst op. 05 Sportvereniging terug in de wijken Sportverenigingen die niet vertegenwoordigd zijn in een wijk, worden uitgenodigd om in de wijk een satellietclub te vestigen. Als sportclubs en hun accommodaties zich dichter in de buurt bevinden van potentiële leden, zal er een natuurlijker toeloop ontstaan van vooral kinderen. Eén van de initiatieven hiervoor is genomen door Rotterdam Sportsupport met de zogeheten Schoolsportvereniging. Kinderen van zo n vereniging trainen onder leiding van kader van een vereniging elke week op school, maar nemen als schoolteam deel aan de competitie als team van de desbetreffende vereniging. 06 De Eurofittest Eenmaal per jaar worden alle kinderen uit groep 3 t/m 8 getest door middel van de Eurofittest, waaronder een BMI meting (Body Mass Index, geeft de verhouding tussen gewicht en lengte aan). Met deze test wordt de algemene conditie gemeten en de ontwikkeling gedurende het project in kaart gebracht. De Eurofit test is een gestandaardiseerde Europese fitheid test batterij, die is ontwikkeld om de effectiviteit van bewegingsonderwijs te meten en gezondheidsgerelateerde fitheid. De Euro fittest meet de 5 grondmotorische eigenschappen coördinatie, snelheid, lenigheid, kracht en uithoudingsvermogen en bestaat uit 10 onderdelen: Flamingo evenwichttest, sneltikken met één hand, zittend reiken, verspringen uit stand, handknijpkracht, sit-ups, hangen met gebogen armen, 10x5m loop en shuttle run test en anthropometrie. In 1986 werden de Eurofit tests gekozen uit een aantal reeds bestaande goed beschreven en uitgeteste tests, praktisch toepasbaar in school of- clubverband. De tests beantwoorden aan de wetenschappelijke criteria van objectiviteit, betrouwbaarheid en validiteit. (Adam, 1988) 07 De Fitmeter De Fitmeter is een web-based database waarin gegevens op kind- en groepsniveau worden gemonitord en vergeleken. De gymleraar vult dit systeem in, behalve de testmodule, die wordt door het testteam (zie pijler 06) centraal ingevoerd. De Fitmeter bevat informatie m.b.t.: resultaten van de Eurofittest en BMI (testmodule), deelname aan sportactiviteiten tijdens en naschooltijd (activiteitenmodule), algemene informatie zoals lidmaatschap sportvereniging (algemene module) en een leerlingvolgsysteem volgens het Basisdocument Bewegingsonderwijs (bewegingsonderwijs module). Met deze verschil- Werkblad beschrijving interventie april

10 lende modules kunnen op diverse manieren preventieve stappen gezet worden. 08 Schooldiëtist Ouders krijgen extra hulp en advies via de GGD om overgewicht bij hun kinderen te voorkomen of aan te pakken. Als uit de Eurofittest of het preventief gezondheidsonderzoek blijkt dat kinderen vermoedelijk overgewicht hebben, krijgen zij de mogelijkheid van de GGD een afspraak op school te maken met een diëtist. Wanneer bij een kind ernstig overgewicht wordt vermoed (obesitas), vindt er direct een doorverwijzing plaats naar de huisarts of schoolarts. Er is voor een diëtist op school gekozen om een zo laag mogelijke drempel te overwinnen. Ook worden ouders vanuit de school benaderd en zijn daardoor eerder geneigd om naar school te komen. Het vindt in een vertrouwde omgeving plaats. 09 Jeugdmonitor De GGD Rotterdam onderzoekt en volgt de (lichamelijke en psychische) gezondheid en de ontwikkelingen van kinderen en jongeren tussen 0 t/m 19 jaar. De onderwerpen overgewicht, voeding en beweging zijn standaard opgenomen in de Rotterdamse Jeugdmonitor. Elk jaar verzamelt de GGD hierover actuele gegevens. Informatie over een aantal belangrijke kengetallen wordt verzameld door de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) bij de reguliere consulten op de leeftijd van 2 jaar, 5/6 jaar (groep 2), 10/11 jaar (groep 7), 12/13 jaar (VO1) en 14/15 jaar (VO3). Het doel van Monitoring en Registratie is om de prevalentie van overgewicht en belangrijke risicofactoren voor de ontwikkeling van overgewicht bij de jeugd van 0 tot 18 jaar in beeld te brengen en ontwikkelingen daarin te volgen in de tijd. 10 Oudervoorlichting Ouders hebben veel invloed op het eetgedrag en de hoeveelheid beweging van hun kinderen. Ouders kunnen ook het goede voorbeeld geven. Via ouderbijeenkomsten van de GGD wordt kennis overgebracht over gezonde voeding, de Nederlandse beweegnorm en de speerpunten van het kenniscentrum overgewicht: elke dag ontbijten en bewegen/buitenspelen, minder gezoete dranken, minder TV/computeren. Ook krijgen ouders tips hoe zij in de opvoeding kunnen omgaan met ongezond gedrag. De ouders worden veelal tegelijkertijd uitgenodigd met het Fit rapport dat mee naar huis gaat. Tot slot wordt aandacht besteed aan (opvoed-) vaardigheiden die nodig zijn om kinderen thuis gezond te laten eten en bewegen. Wat gebeurt er concreet bij de uitvoering? Beschrijf hoe de onderdelen van de interventie worden ingevuld of uitgevoerd, zo nodig met enkele typerende voorbeelden. 4.2 Inhoud van de interventie Als een school aan de voorwaarden voldoet en uiteindelijk aan het begin van een schooljaar start met zal er als eerste door de dienst Sport en Recreatie een gymleraar worden aangesteld die het project op school zal uitvoeren. Sport en Recreatie verzorgt de werving en selectie van de gymleraren, uiteraard in overleg met de schooldirecties. Een uitgebreide beschrijving van de keuze voor scholen en de introductie op de school is te vinden in de bijlage (Voortraject / 3 Selectie en start scholen) Werkblad beschrijving interventie april

11 Heeft een school zelf al een gymleraar in dienst, dan zal Sport en Recreatie de aanstelling van de gymleraar uitbreiden naar wat voor de school noodzakelijk is. Hierbij wordt uitgegaan van 9 groepen = 1 fte gymleraar. Zie hiervoor bijlage normjaartaak (bijlage Pijler 2 / normjaartaak) 01 Extra bewegingsonderwijs onder en na schooltijd Zoal gemeld bij 4.1 wordt op de scholen dus meer bewegingsonderwijs onder schooltijd aangeboden en worden er structureel naschoolse activiteiten aangeboden. Voor het bewegingsonderwijs (de gymlessen tijdens schooltijd) geldt dat de methodiek gehanteerd wordt zoals deze is beschreven in het Basisdocument Bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs (Mooij 2004, zie bijlage pijler 01 / 1 leerlijnen). Het basisdocument Bewegingsonderwijs is een gezamenlijke productie van de SLO (nationaal expertise centrum leerplan ontwikkeling) en de KVLO (koninklijke vereniging van leerkrachten lichamelijke opvoeding). In het basisdocument bewegingsonderwijs zijn de bewegingsactiviteiten geordend rond twaalf leerlijnen: balanceren, klimmen, zwaaien, over de kop gaan, springen, hardlopen, mikken, jongleren, doelspelen, tikspelen, stoeispelen en bewegen op muziek. Ook in de kerndoelen voor het basisonderwijs worden deze leerlijnen genoemd. Binnen de leerlijnen zijn activiteiten uit de sport te plaatsen en vormen van bewegingsrecreatie en ook activiteiten uit de actuele bewegingswereld van de kinderen, bijvoorbeeld bewegingsactiviteiten die op het schoolplein of in de woonomgeving kunnen plaatsvinden. Binnen de leerlijnen worden voor de leeftijdsgroepen 1/2, 3/4, 5/6 en 7/8 tussendoelen uitgewerkt, die binnen de les aan de orde komen. Met behulp van uitbouwfactoren als arrangement (toestelopstelling), uitvoeringswijze (van het bewegen) en reguleringswijze (hoe kom je tot gezamenlijk bewegen bijvoorbeeld) kunnen de bewegingssituaties op maat worden gemaakt en kan ook de leerhulp worden geboden. Met behulp van de tussendoelen, die heel concreet geformuleerd zijn, kan bij ieder kind geobserveerd worden hoe ver het gevorderd is binnen een bepaalde leerlijn en op welk niveau het kind een bewegingsactiviteit uitvoert. Voor de naschoolse lessen verzorgt de gymleraar nieuwe stijl een aanbod. Deels geeft de gymleraar de lessen zelf, deels wordt dit verzorgt door topsporters en andere externe aanbieders en deels door sportverenigingen. De werkwijze en opbouw van dit deel verloopt via het KVD-model. Dit wordt verder beschreven bij pijler 4. Ook zijn de gymzalen zo ingericht dat deze methodiek uitgevoerd kan worden. In een zogenaamd 3 vakken-systeem kunnen leerlingen intensief aan de gang, er wordt zelden een klassikale les gegeven. 02 Gymleraar nieuwe stijl De gymleraar nieuwe stijl die wordt aangesteld op de scholen werkt volgens het basisdocument bewegingsonderwijs en verzorgt het sport en spelaanbod tijdens en na schooltijd. Vierdejaars studenten academie voor lichamelijke opvoeding kunnen in het laatste studiejaar ook hun Leraar In Opleiding (LIO) stage op een school lopen, waardoor ze al werkend hun stage lopen. Werkblad beschrijving interventie april

12 Taken van de vakleerkracht zijn: 1. Voorbereiden beweegprogramma s: iedere gymleraar maakt vooraf een jaarplan waarin terug te vinden is wat er in elke periode op school wordt gedaan. Hiermee wordt bewust toegewerkt naar de einddoelen van het basisdocument bewegingsonderwijs. 2. Verzorgen van gymlessen en activiteiten tijdens en na schooltijd: dit is de feitelijke uitvoering van het eerder genoemde jaarplan, zowel onder schooltijd tijdens gymlessen als na schooltijd met extra activiteiten. 3. Coördinatie van activiteiten ten behoeve van een gezonde leefstijl: er wordt van de gymleraar verwacht dat hij/zij een actieve rol speelt in alles wat op de scholen te maken heeft met bewegen en gezonde voeding. Hierbij assisteert de gymleraar of ontplooit zelf activiteiten die hieraan bijdragen. 4. Evalueren en bijstellen van sportprogramma: het is belangrijk dat het jaarplan en de eventuele programma s voor diverse groepen op school door het jaar heen worden bijgesteld en geëvalueerd. Dit gebeurt zowel op schaal als met de projectleiding. 5. Opbouwen en onderhouden van een functioneel relatienetwerk: het is belangrijk dat ook verenigingen uit de omgeving van de school bij het aanbod op school worden betrokken of dat de gymleraar en relatie opbouwt met bijvoorbeeld een sportbuurtwerker. Er wordt dus een proactieve houding verwacht om deze samenwerking aan te gaan en te onderhouden. Er is bewust gekozen voor de term nieuwe stijl, omdat de gymleraren binnen verplicht zijn om naschoolse activiteiten te organiseren en eventueel zelf te geven. De gymleraar kan dus niet na werktijd de administratiebijwerken of naar huis, maar wordt geacht dan nog te werken met de kinderen. Er is hiermee rekening gehouden in de normjaartaak (zie bijlage pijler 3/ 3 normjaartaak GNS). Voor een uitgebreide functiebeschrijving met bijbehorend functie profiel zie bijlage (pijler 2 / 1. competentieprofiel GNS en 2. functieeschrijving GNS) 03 Lespakket Het lespakket waar de scholen meewerken is ontwikkeld door de gemeente Rotterdam en inmiddels aan uitgeverij Wolters- Noordhoff verkocht. JUMP, het jeugdfonds van de Nederlandse Hartstichting, heeft het lespakket geadopteerd om het landelijk uit te zetten (zie ). Het lespakket is voor iedere school of gemeente die hiermee wil werken aan te schaffen via Elk basisschooljaar De lessen zijn bedoeld om de leerlingen in elk basisschooljaar met het onderwerp aan de slag te laten gaan. Met de overgang naar de volgende groep komen in de lessen wel dezelfde onderwerpen (leerlijnen) aan de orde, maar worden ze inhoudelijk verdiept en worden andere leertechnieken toegepast. Zowel theorie- als praktijklessen Het lespakket behandelt drie thema s: bewegen, voeding en gezonde keuzes. Werkblad beschrijving interventie april

13 Ieder van de thema s wordt behandeld aan de hand van zowel theorie- als praktijklessen. Deze hebben als doel leerlingen voldoende bagage mee te geven. Allereerst wordt kennis overgedragen op een manier die dicht bij de belevingswereld van de leerlingen staat. Door middel van verhaaltjes over de kinderen van de familie Fittepit, wordt kennis in verhaalvorm overgedragen. De verhaaltjes dienen ook als aanknopingspunt om ervaringen en kennis van de leerlingen te bespreken. Door daarna kennis met behulp van activiteiten zoals puzzels, proefjes, testen en spellen toe te passen, ervaren de leerlingen de theorie aan den lijve. Het lespakket stimuleert leerlingen tot het ontwikkelen van gezonde alternatieven voor ongezond leefgedrag en leert hen te kiezen uit verbetermogelijkheden. De werkvormen die worden gebruikt zijn bedoeld om het geleerde in praktijk te brengen door middel van het werken in groepjes en het aangaan en nakomen van afspraken in groepsverband. De lessen De opbouw van de lessen, ziet er voor ieder leerjaar als volgt uit: Introductieles Fittest Blok 1: Bewegen 1. Thuisopdracht 2. Theorieles bewegen les 1 3. Bewegen praktijkles 1 Blok 2: Voeding 1. Thuisopdracht 2. Theorieles voeding les 2 3. Voeding praktijk les 2 Blok 3: Gezonde keuzes 1. Thuisopdracht 2. Gezonde keuzes les 3 3. Gezonde keuzes praktijkles 3 Fittest Afsluitles De lessen uit het lespakket zijn prima in te passen in de reeds bestaande vakken die al in het curriculum van de school staan, hierdoor hoeft er geen tijd van andere vakken af te worden gehaald om deze methode toe te passen. Uiteraard verzorgt de gymleraar de praktijklessen. Zie hiervoor bijlage pijler 3/ 1 handleiding gebruik lespakket) 04 Sportlessen als opstap naar de vereniging Zoals beschreven bij 4.1 worden de naschoolse sportlessen georganiseerd door de gymleraar en ingevuld via het KVD-model. Voor een verdere toelichting van de werkwijze zal hier een praktijk voorbeeld worden beschreven. Een gymleraar nieuwe stijl wil op zijn school aandacht besteden aan de sport volleybal. De gymleraar besteedt hier tijdens zijn reguliere gymles aandacht aan. Aangezien van deze sport een topsportvereniging in de stad aanwezig is kan ook een clincic van topsporters worden ingezet. De gymleraar regelt dit via de projectmedewerker Lekker Fit. De topsportervereniging verzorgt tijdens schooltijd 1 tot 3 lessen. De gymleraar neemt contact op met Rotterdam Sportsupport. Deze stichting bekijkt of er een geschikte volleybalvereniging Werkblad beschrijving interventie april

14 in de wijk is die naschoolse lessen (de Verdiepingslessen) wil verzorgen. Zo ja, dan regelt Sportsupport dit verder met de vereniging. Eventueel worden bij voldoende belangstelling daarna ook nog lessen in de hal bij de sportvereniging zelf verzorgt, de doorstroomlessen. 05 Sportvereniging terug in de wijken De schoolsportvereniging biedt tenminste 4 verschillende takken van sport aan met een mogelijke uitbreiding naar 8. Het uiteindelijke aantal sporten is in belangrijke mate afhankelijk van de grootte van een school. Aandachtspunt hierbij is dat voorkomen moet worden dat de sporten elkaar teveel beconcurreren en de kinderen gaan sportzappen. Naast het aantal sporten is een gerichte keuze voor het soort sporten ook belangrijk. Voor zowel de jongere als de oudere kinderen, voor zowel jongens als meisjes dient er een passend aanbod te zijn. Hierbij wordt enerzijds gekeken naar de behoefte van kinderen en anderzijds naar de sporten/ bonden die zich profileren met een ander(soortig) aanbod waarmee gepoogd wordt ook de kinderen van allochtone afkomst voor hun sport te interesseren. Het aanbod kan per schoolsportvereniging onderscheidend zijn, maar dient ook overeenkomsten te vertonen om onderlinge wedstrijden mogelijk te maken. De coördinatie tussen school en de deelnemende verenigingen is in handen van de gymleraar, onder leiding van Rotterdam Sportsupport. Deze gymleraar wordt voor 12 uur per week vrij geroosterd om zijn/haar werkzaamheden te kunnen doen voor de schoolsportvereniging. Er is dus een intensieve samenwerking tussen en de schoolsportvereniging, juist vanwege de gymleraar en het totale project, maar dit is niet noodzakelijk. Meer informatie over de schoolsportvereniging op 06 De Eurofittest Door de Eurofittest zoals beschreven in 4.1 krijgen vakleerkracht, ouders en kind een goed beeld van de gewichtstatus en fitheid. Dit draagt bij aan de bewustwording bij kind en ouders, kinderen en ouders kunnen zichzelf en kind corrigeren. De vakleerkracht kan kinderen beter individueel stimuleren. De test levert betrouwbare gegevens op voor onderzoek ter verantwoording en verbetering van het project De gemeente Rotterdam heeft ervoor gekozen om een eigen testteam de tests op de scholen uit te laten voeren. Het testteam werkt volgens een protocool om zo vergelijkbare en betrouwbare gegevens te verkrijgen. Voor het protocool zie bijlage pijler 6/ 5 protocool EFT. Voorwaarde bij het testen en registreren van de gegevens is dat hiervoor toestemming wordt verleend door ouders. De gemeente Rotterdam doet dit door ieder jaar (passieve) toestemming te vragen aan ouders (zie ook pijler 07 Fitmeter). 07 De Fitmeter Werkblad beschrijving interventie april

15 In de praktijk worden de gegevens uit de Fitmeter onder andere als volgt gebruikt. Uit de testmodule (resulaten Eurofittest) komen gegevens waarmee diëtisten aan de slag gaan bij geconstateerd overgewicht. Als uit de algemene informatie blijkt dat kinderen niet op een sport zitten en uit het leerlingvolgsysteem komt naar voren dat zij motorisch achterblijven in hun ontwikkeling, dan kan de gymleraar maatwerk bieden in de vorm van motorisch remedial teaching of in de vorm van Club Extra. Op deze manier kan er worden ingesprongen op eventueel uitval m.b.t. bewegen. Ouders geven toestemming om alle gegevens in de Fitmeter te bewaren (zie bijlage pijler 7 / 1 brief ouders toestemming). De vakleerkrachten van scholen voeren per groep en per leerling gegevens in. Dienst Sport en Recreatie beheert de Fitmeter en heeft inzicht in de gegevens van alle deelnemende scholen. Het is ook mogelijk vanuit de database rapportages over de (aangeboden) beweegmomenten en fitheid op stadsniveau, deelgemeenteniveau, schoolniveau en groepsniveau te genereren. De Fitmeter dient de volgende doelen: Beweegmomenten rapportage In kaart brengen van de target en de gerealiseerde output (het totale beweegaanbod en de deelname van leerlingen aan dit aanbod) per groep/school om hiermee te monitoren of de targets per groep/school bereikt worden. Bewegingsonderwijs rapportage Het mogelijk maken om de scores ten aanzien van de leerlijnen zoals omschreven binnen het Basisdocument Bewegingsonderwijs binnen de Fitmeter te registreren en hiermee de motorische ontwikkeling per school/groep/leerlingen in kaart te brengen. De individuele scorekaarten Bewegingsonderwijs worden middels Rapporten aan de kinderen en ouders teruggekoppeld. (zie bijlage pijler 7 / 5 individuele scorekaart) Eurofittest activiteiten Op alle scholen wordt 1x per schooljaar de Eurofittest afgenomen. De uitkomsten van de Eurofittest worden opgenomen in de Fitmeter. Eurofittest rapportage De Fitmeter moet zowel per school, groep als leerling rapportages kunnen weergeven ten aanzien van de fitheid gebaseerd op de Eurofittest. De individuele scorekaarten Eurofittest worden binnen Rapporten aan de kinderen en ouders teruggekoppeld. Screeningsinstrument Overbruggingsplan De Eurofittest dient als screeningsinstrument voor het Overbruggingsplan Overgewicht van de GGD Rotterdam-Rijnmond. Alle leerlingen van de scholen die meedoen aan dit project en waarbij overgewicht of obesitas wordt geconstateerd binnen de test, krijgen een individueel traject bij de schooldiëtist aangeboden of worden verwezen naar de huisarts (zie pijler 08 Schooldietist). Individuele aanpak Dankzij de Fitmeter is het mogelijk om kinderen op drie gebieden een individueel traject aan te bieden. 1) Inactiviteit Omdat op individueel niveau geregistreerd wordt wie er deelnemen aan de activiteiten, wordt per kind zichtbaar of het vaak of nauwelijks deelneemt Werkblad beschrijving interventie april

16 aan naschoolse activiteiten. Ook het lidmaatschap van eventuele sportverenigingen staat geregistreerd. Wanneer blijkt dat het kind niet vaak deelneemt aan het naschoolse aanbod en niet lid is van een sportvereniging (inactiviteit) zal de vakleerkracht het kind proberen te betrekken in het naschoolse aanbod. 2) Overgewicht Wanneer uit de Eurofittest blijkt dat een bepaald kind vermoedelijk overgewicht of vermoedelijk obesitas heeft, wordt het kind doorverwezen naar een schooldiëtist of naar de huisarts. Vanuit die situatie wordt een individueel traject aangeboden en gefinancierd door de zorgverzekeraar. 3) Motorisch Remedial Teaching Door toepassing van het basisdocument in de Fitmeter wordt per kind geregistreerd of de motorische ontwikkeling in orde is. Wanneer blijkt dat dit niet zo is, zal de vakleerkracht dit kind betrekken in het aanbod van motorisch remedial teaching (MRT). Een eenvoudig alternatief voor de Fitmeter, is het leerlingvolgsysteem voor de registratie van fitheid test gegevens ontwikkeld door JUMP het jeugdfonds van de Nederlandse Hartstichting (zie Ook kan via het Jan Luitingfonds het leerlingvolgsysteem digitaal worden verkregen, waardoor de motiorische ontwikkleing gevolgd kan worden. Zie hiervoor De Fitmeter is een online instrument. Dit is in eerste instantie ontwikkeld door de gemeente Amsterdam en het project Jump-in. Het is echter naar Rotterdams gebruik aangepast, maar kan door iedere gebruiker zo aangepast worden zoals men het wil hebben. De basis van het systeem is dan ook via de gemeente Rotterdam of de gemeente Amsterdam te verkrijgen. Men dient er wel rekening mee te houden dat dit systeem gehost moet worden, dat er ontwikkelingskosten zullen worden gemaakt aan de hand van de eigen wensen en dat het systeem onderhouden moet worden. Ook hier is een centrale beheerder wenselijk, zowel om het systeem niet uiteen te laten vallen in zeer veel verschillende systemen die op elkaar lijken, maar ook om de kosten in de hand te houden en te kunnen verdelen over meerdere gebruikers. Deze kosten kunnen door school en/of de gemeente betaald worden. Een eenvoudig alternatief voor de Fitmeter, is het leerlingvolgsysteem voor de registratie van fitheid test gegevens ontwikkeld door JUMP het jeugdfonds van de Nederlandse Hartstichting in aanvulling op het lespakket Lekker Fit! (zie 08 Schooldiëtist Met het inzetten van diëtisten op scholen wordt beoogd gedragsverandering binnen gezinnen te bewerkstelligen waarvan één of meerdere kinderen (4-12 jaar) overgewicht hebben. Door individuele op maat professionele begeleiding aan kinderen met overgewicht en hun ouders wordt direct invloed uitgeoefend op gezonde(re) voeding, meer bewegen en gezonde keuzes bij kinderen. De schooldiëtist werkt volgens het nationale overbruggingsplan Overgewicht (Bulk-Bunschoten 2005). Wanneer de BMI van een leerling wijst op overgewicht of obesitas wordt het Werkblad beschrijving interventie april

17 kind samen met zijn ouders uitgenodigd voor een eerste consult bij de diëtist op school. Omdat de BMI-waarde uit de Eurofittest een eerste screening voor overgewicht of obesitas vormt, bepaalt de diëtist tijdens het eerste consult of er daadwerkelijk sprake is van overgewicht of obesitas. De diëtist meet en weegt het kind opnieuw en past de klinische blik toe. Bij de klinische blik past de diëtist haar kennis en kunde toe om te bepalen of er daadwerkelijk sprake is van overgewicht. Er wordt hierbij rekening gehouden met lichaamsbouw, puberteitstadium, etniciteit en vetverdeling over het lichaam. Dit eerste consult wordt in Rotterdam vergoed vanuit door de GGD. Als inderdaad overgewicht wordt vastgesteld biedt de diëtist ouders vervolgconsulten aan. Voor deze vervolgconsulten moeten de ouders wel een verwijsbrief van de huisartes, schoolarts of de schoolverpleegkundige hebben. De overige consulten worden dan vergoedt door de zorgverzekeraar via het basispakket. Tijdens de consulten wordt ingezet op het aannemen van een gezonde leefstijl, niet op afvallen. Indien obesitas wordt gesignaleerd wordt het kind eerst doorverwezen naar de huisarts om onderliggende pathologie of co-morbiditeiten uit te sluiten. Indien er geen geld is vanuit de gemeente om de eerste consulten te betalen, dan kan er ook voor worden gekozen om het eerste consult direct via de eigen zorgverzekeraar te vergoeden. Het is dan wel van belang dat ouders op een laagdrempelige manier de verwijzing kunnen krijgen, b.v. door de jeugdverpleegkundige van het CJG/GGD, omdat blijkt dat de stap naar de eigen huisarts soms toch te groot is. Afstemmning tussen school, de GGD en de JGZ/CJG hierin is een must. Zie voor meer informatie bijlage pijler 8 / werkwijze schooldietist) 09 Jeugdmonitor Aan de hand van tweejaarlijkse schoolrapporten, bespreekt de GGD de resultaten met afzonderlijke basisscholen. Naar aanleiding van de resultaten kan een school zich aanmelden voor het project, omdat dit noodzakelijk/wenselijk blijkt uit de Jeugdmonitor. De gegevens uit de Jeugdmonitor worden ook gebruikt om in beeld te brengen of het actieprogramma Voeding en Beweging haar doelen bereikt. Monitoren is ook belangrijk om de beleidscyclus bij te kunnen sturen en interventie ontwikkeling te informeren. De Jeugdmonitor is toegespitst op de Rotterdamse situatie. Het is aannemelijk dat de lokale GGD en/of JGZ een soortgelijk instrument hanteert, zodat de gegevens uit het lokale onderzoek gebruikt kunnen worden om op de juiste scholen (waar het het meest nodig is) de interventie in te zetten. Mocht een dergelijk instrument niet voorhanden zijn, dan kan uiteraard de eigen Fitmeter (zie pijler 07) of een eigen meting van de BMI uitkomst bieden als beginpunt van het bestrijden van overgewicht. 10 Oudervoorlichting De GGD Rotterdam/Rijnmond zet binnen de volgende workshops is, waaruit scholen een keuze kunnen maken. 1. Voorlichting lekker gezond Presentatie van de diëtist voor ongeveer 25 ouders. De diëtist geeft informa- Werkblad beschrijving interventie april

18 tie over voeding en beweging, door middel van een powerpointpresentatie. Tijdens de voorlichting is er interactie met de ouders en ruimte tot het stellen van vragen. 2. Nationaal school ontbijt De school geeft zich op voor het nationaal schoolontbijt, dat kan op Hier staat ook informatie over de activiteit. De diëtist is bij het ontbijt aanwezig en geeft informatie over een gezond ontbijt en waarom ontbijten belangrijk is voor kinderen. Ouders kunnen door de school uitgenodigd worden aanwezig te zijn bij het ontbijt. 3. Ontbijtworkshop Interactieve workshop voor 10 tot 15 ouders. Met de ouders worden verschillende ontbijtproducten gemaakt (zoals zelfgemaakte muesli, vruchtenshake etc.) De school is verantwoordelijk voor de inkoop van de ingrediënten. De diëtist beschikt over de benodigde materialen en recepten die bij deze activiteit nodig zijn. 4. Ontbijtles Interactieve ontbijtles voor kinderen en ouders van groep 5, 6 of 7. In deze les wordt gesproken over het nut van ontbijten. Er wordt bekeken wat de klas die ochtend heeft ontbeten en we stellen een ideaal ontbijt samen met lege verpakkingsmaterialen die door de diëtist worden meegenomen. 5. Voeding en beweging op ETV In 2007 is het tv opvoedprogramma Ouders Interactief! op ETV uitgezonden. Een van de afleveringen was gewijd aan Voeding en Beweging. Ouders van Kinderen in alle leeftijdsgroep konden per telefoon en vragen stellen over voeding en beweging aan een pedagoog van het Centrum voor Jeugd en Gezin. De uitzendingen worden met enige regelmaat herhaald op ETV en de DVD is voor intermediairs te bestellen bij de GGD RR. 6. Ouderdebat Ouders discussiëren met elkaar in groepjes over ontbijten, beweging, frisdrank en tussendoortjes. Daarnaast geven ouders elkaar verbetertips. Aan het ouderdebat kunnen ongeveer 25 tot 30 ouders deelnemen. 7. Slim opvoeden De cursus Slim opvoeden is een extra ouderactiviteit bedoeld voor een selectieve groep ouders op de scholen, namelijk ouders met een kind met overgewicht. De cursus richt zich op gemotiveerde ouders die handvaten wensen in het opvoeden van hun kind als het gaat om een gezonde leefstijl. Uitvoerders van de cursus zijn een diëtist en een pedagoog die ervaring hebben met de pedagogische aspecten die komen kijken bij het aanleren van een gezond eet- en beweegpatroon. Bij voorkeur wordt de cursus op de school zelf gegeven om de drempel voor ouders zo laag mogelijk te houden. Er zijn drie bijeenkomsten die in drie opeenvolgende weken worden aangeboden. Per cursus kunnen 8-12 ouders deelnemen. Ouders leren tijdens de cursus onder andere de obstakels in hun gezin te benoemen als het gaat om het aanleren van een gezond leefpatroon. Zie in bijlage pijler 10 / 1 procedure aanvragen oudervoorlichting Werkblad beschrijving interventie april

19 5. Materialen en links Welke materialen zijn er en waar zijn deze verkrijgbaar? Noem ten minste de Nederlandse handleiding. Noem ook eventuele links naar relevante websites, rapporten of andere relevante bestanden. Vermeld eventueel ook of er voorzieningen zijn voor migranten en zo ja welke. Benodigde materialen: Voor de uitvoering van zijn de volgende materialen nodig: Basisdocument Bewegingsonderwijs voor het basisonderwijs, Jan Luiting Fonds. Protocol en materialen voor de Eurofittest, gemeente Rotterdam. Lespakket, Wolters-Noordhoff ( Handleiding Fitmeter, gemeente Rotterdam. en score kaarten. Algemene handleiding (inclusief ouderbrieven), gemeente Rotterdam. Samenwerkingspartners Om succesvol uit te voeren is samenwerking nodig dan wel wenselijk met de GGD, gemeentelijke diensten sport en onderwijs. Samenwerking met de GGD is nodig vanwege de individuele advisering, gegevens op schoolniveau en oudervoorlichting. Samenwerking met de dienst sport is nodig om samenwerking met sportverenigingen tot stand te brengen. Samenwerking met dienst onderwijs is nodig voor de organisatie van buitenschoolse beweegactiviteiten, een ruimer gebruik van gymzalen en medewerking van schoolbesturen. Locatie van uitvoering De interventie wordt uitgevoerd op en rondom school. Werkblad beschrijving interventie april

20 B. Onderbouwing van de interventie 6. Verantwoording: doelgroep, doelen en aanpak Wat zijn de factoren (determinanten) die het probleem beïnvloeden? Onderbouw dit met theorieën en/of onderzoeksliteratuur, een ratio of een visie. Als u hiervoor gebruik maakt van een algemene theorie over gedragsverandering, maak dan aannemelijk dat deze van toepassing is op het probleem. Geef aan hoe deze factoren met elkaar samenhangen. Noem oorzakelijke, risico-, instandhoudende, verzachtende en of beschermende factoren. Welke factoren zijn beïnvloedbaar? Laat dit alles zien met theorie/ studies of voorbeelden. Op welke veranderbare factoren richt de interventie zich? Kan het doel met de gekozen aanpak worden bereikt? Maak dit aannemelijk aan de hand van studies en /of ervaringen. Laat zien dat de doelgroep aansluit bij de probleemanalyse. Wat zijn de werkzame factoren /mechanismen? Welke elementen mogen bij aanpassing van de interventie niet ontbreken? Voor de verant- Onderbouwing: probleem- of risicoanalyse De oorzaak van overgewicht ligt in een langdurige verstoring van de energie inname ten opzichte van de energie besteding. Oorzaken moeten dus voornamelijk in leefstijl gezocht worden. Uit de literatuur komen de volgende risicogedragingen voor overgewicht bij kinderen naar voren: een geringe fysieke activiteit, veel televisie kijken, een hoge consumptie van gezoete dranken en het overslaan van het ontbijt. (Swinburn, Caterson et al. 2004; Bulk-Bunschoten, Renders et al. 2005; Barlow and the Expert Committee 2007) Voor een gunstig effect van het eten van fruit en groente is het wetenschappelijk bewijs niet eenduidig. (Barlow and the Expert Committee 2007) Door verschillende deskundigen wordt gepleit voor een aanpak die zich zowel richt op verandering van de omgeving als op verandering van individueel gedrag, omdat determinanten van leefstijl niet alleen in het individu, maar ook in de omgeving aanwezig zijn. (Egger and Swinburn 1997; Baranowski, Cullen et al. 2003; Lobstein, Baur et al. 2004; Brug, van Lenthe et al. 2006, Gezondheidsraad 2003). Dit uitgangspunt is dan ook gebruikt bij de ontwikkeling van, dat is opgebouwd aan de hand van het Environmental Research framework for weight Gain prevention. (Kremers, de Bruijn et al. 2006) In dit Raamwerk voor de Preventie van Overgewicht worden de theorie van gepland gedrag (Ajzen and Madden 1986) en het sociaal ecologische model van Egger en Swinburn (Egger and Swinburn 1997) gecombineerd. Zie onderstaande figuur. Omgeving Fysiek Sociocultureel Economisch Politiek Niveau Micro Macro Cognitive mediatoren Attitude Beleving subjective norm Beleving eigen effectiviteit Intenties Moderatoren Socio-demografische kenmerken persoonljkheid Bewust zijn gewoontegedrag Met overgewicht samenhangend gedrag Figuur Raamwerk Preventie Overgewicht ( Environmental Research framework for weight Gain prevention)(kremers, de Bruijn et al. 2006) In de theorie van gepland gedrag (Ajzen and Madden 1986) wordt er van uitgegaan Werkblad beschrijving interventie april