KRUIDEN- EN FAUNARIJK GRASLAND (N12.02)

Transcriptie

1 TER INLEIDING De komende jaren wordt in de Oostelijke Vechtplassen het Natuurnetwerk Nederland (NNN) gerealiseerd. Daartoe worden de gronden die veelal nog in agrarisch gebruik zijn, omgezet naar gronden met een natuurbestemming. De inrichting en het beheer van de gronden zal zodanig plaatsvinden dat de voor de gronden geformuleerde natuurbeheertypen kunnen worden gerealiseerd. Om snel een beeld te krijgen van wat een bepaald natuurdoeltype betekent voor de inrichting, beheer en gebruik van de gronden is dit boekje samengesteld. U vindt hierin, in het kort, een omschrijving van veel voorkomende natuurbeheertypen in de Oostelijke Vechtplassen en een globale beschrijving van de benodigde inrichting, het benodigde beheer en de gewenste grondwaterstanden; voor meer uitgebreide informatie, kunt u onderstaande bronnen verder raadplegen. De daadwerkelijke omzetting van de grond, de inrichting en het benodigde beheer wordt - afhankelijk van de lokale situatie - locatiespecifiek uitgewerkt in het lopende proces voor de natuurrealisatie dat de provincie Noord-Holland medio 2019 is gestart in de Oostelijke Vechtplassen. Voor meer informatie hierover zie of kunt u een sturen naar het secretariaat: secretariaat_ovp@noord-holland.nl. Nader te raadplegen en gebruikte bronnen: Beschrijving natuurbeheertypen: Index natuur en landschap: nl/onderwerpen/natuur-en-landschap/index-natuur-en-landschap/de-indexnatuur-en-landschap/natuurtypen/ Ecologische vereisten bij Natura 2000 habitattypen voor de Oostelijke Vechtplassen: px?subj=n2k&groep=7&id=n2k95&topic=ecologischevereisten Viewer bij het Natuurbeheerplan (natuurbeheer typenkaart (ambitiekaart)): maps.noord-holland.nl/webviewer/index.html?viewer=nbp

2 KRUIDEN- EN FAUNARIJK GRASLAND (N12.02) Ontwikkelingsbeheer Maaien, maaien, maaien > voorkom zaadzetting van dominante grassen en plaagsoorten. Maaien voor zaadzetting ongewenste soorten is prioritair op maaidatum. Hanteer minimaal 5 weken tussenruimte tussen twee maaisneden. Verwijder plaagsoorten z.s.m. geheel met wortel. Maaien op hoge stoppel (> 6 cm), maaisel zorgvuldig afvoeren, geen schoningsmateriaal uit oever of sloot deponeren. Eindbeheer Twee maaisneden per jaar, eerste maaisnede na 15 juni. Tweede snede minimaal 7 weken tussenruimte. Bij elke maaisnede blijft 15% van de vegetatie staan. Kies delen op hoeken, randen of met stengel grassen die weinig legering gevoelig zijn. Zorg dat de niet overstaande 15% kort de winter in gaat, eventueel door aanvullend maaien of bij uitzondering een korte naweiden, waarbij vertrapping wordt voorkomen. Kruiden- en faunarijk grasland omvat graslanden die kruiden- en soortenrijk zijn en voorkomen onder (matig) voedselrijke omstandigheden. Kruiden- en faunarijk grasland is structuurrijk met een afwisseling in hogere, ruigere begroeiing en een lagere kruidenrijke graslandbegroeiing die rijk is aan kleine fauna. Een afwisseling in (grond)waterpeil en voedselrijkdom zorgt voor een diversiteit aan vegetaties. Het type is onder andere van belang voor vlinders en andere insecten, vogels en kleine zoogdieren De jaarvergoeding voor 2019 is 173,31 ha/jaar. Deze vergoeding wordt jaarlijks Kruiden- en faunarijk grasland komt voor onder droge tot vochtige omstandigheden. Wanneer agrarisch land wordt omgevormd naar kruiden- en faunarijk grasland is het vaak nodig de voedselrijkdom te verlagen. Afhankelijk van de voedselrijkdom van de uitgangssituatie kan dit door een verschralend (overgangs)beheer, het uitmijnen van gronden (meerdere jaren productieve gewassen telen en oogsten) of afplaggen. Op drogere gronden kan ook worden gekozen worden voor drukbegrazing (een aantal jaren van intensieve begrazing). 2 3

3 VOCHTIG HOOILAND (N10.02) Ontwikkelingsbeheer Maaien na 15 juni. Maaisel zorgvuldig afvoeren, geen schoningsmateriaal uit oever of sloot deponeren. Maaien voor zaadzetting ongewenste soorten (let op: pitrus zaait vanaf 1e week juli). Houd pitrus kort door frequent met de bosmaaier na te lopen. Trek opkomend houtgewas jaarlijks met wortel uit, liefst voor het maaien. Voorkom insporing, beter natste delen een jaar niet gemaaid dan ingespoord! Eindbeheer Maaien na 15 juli. Bij het maaien blijft 15% van de vegetatie staan en gaat lang de winter in. Overstaande deel in het opvolgende jaar maaien, waarbij een ander deel blijft overstaan. Blijf alert op pitrus en zaailingen houtgewassen en verwijder dit bij aantreffen. Voorkom insporing, beter natste delen een jaar niet gemaaid dan ingespoord! De jaarvergoeding voor 2019 is 982,65 ha/jaar. Deze vergoeding wordt jaarlijks Vochtige hooilanden zijn soortenrijke en bloemrijke graslanden met een lage productiviteit. Vochtig hooiland kleurt vaak geel door soorten als ratelaar, gewone rolklaver, moerasrolklaver, geel walstro, scherpe boterbloem, kruipende boterbloem of dotterbloem. Vochtig hooiland is minder zeggenrijk dan nat schraalland. Vochtige hooilanden zijn nationaal van belang als leefgebied van kritische weidevogelsoorten en bijzondere vlinder- en plantensoorten. De vochtige hooilanden komen voor onder vochtige, matig voedselrijke en gebufferde (niet zure) omstandigheden. Op veen gronden komen vochtige hooilanden voor op plekken die in de winter plasdras staan (grondwaterstand op of net onder maaiveld) en waar de grondwaterstand ondiep wegzakt. In vergelijking met nat schraalgrasland komt vochtig hooiland voor onder iets minder natte en iets voedselrijkere omstandigheden. Wanneer agrarisch land wordt omgevormd naar vochtig hooiland is het nodig de voedselrijkdom te verlagen. Afhankelijk van de voedselrijkdom van de uitgangssituatie kan dit door een verschralend (overgangs)beheer, het uitmijnen van gronden (meerdere jaren productieve gewassen telen en oogsten) of afplaggen. Wat de beste maatregel is kan onder andere bepaald worden door het nemen van bodemmonsters. Verder is vernatting van de gronden vaak nodig. Dit kan bijvoorbeeld door peilopzet, het weghalen van drainage, het dichten van sloten of greppels of maaiveldverlaging. Deze laatste maatregel wordt bijna uitsluitend uitgevoerd wanneer afplaggen ook nodig is voor de verlaging van de voedselrijkdom. 4 5

4 NAT SCHRAALLAND (N10.01) Verder is vernatting van de gronden vaak nodig. Dit kan bijvoorbeeld door peilopzet, het weghalen van drainage, het dichten van sloten of greppels of maaiveldverlaging. Deze laatste maatregel wordt bijna uitsluitend uitgevoerd wanneer afplaggen ook nodig is ook voor de verlaging van de voedselrijkdom. Ontwikkelingsbeheer Maaien eind juni. Maaisel zorgvuldig afvoeren, geen schoningsmateriaal uit oever of sloot deponeren. Maaien voor zaadzetting ongewenste soorten (let op: pitrus zaait vanaf 1e week juli). Houd pitrus kort door frequent met de bosmaaier na te lopen. Trek opkomend houtgewas jaarlijks met wortel uit, liefst voor het maaien. Voorkom insporing, beter natste delen een jaar niet gemaaid dan ingespoord! Nat schraalgrasland is soortenrijk grasland met een lage productiviteit. De vegetatie is kruiden- en zeggenrijk. In de graslanden zijn vaak kleine verschillen in hoogte, in laagten blijft water langer blijft staan. Op overgangen naar iets drogere gronden kunnen heischrale graslanden en heiden voorkomen. Juist deze gradiënten maken het type zeer soortenrijk. Nat schraalland is rijk aan insecten, dagvlinders, sprinkhanen en amfibieën en kan ook broedgebied vormen voor weidevogels. Verder is nat schraalland vaak rijk aan zeggen en orchideeën. Karakteristieke dagvlinders zijn zilveren maan en pimpernelblauwtje. In vergelijking met vochtig hooiland is nat schraalland minder voedselrijk en natter. Eindbeheer Maaien na 31 juli. Bij het maaien blijft 15% van de vegetatie staan en gaat lang de winter in. Overstaande deel in het opvolgende jaar maaien, waarbij een ander deel blijft overstaan. Blijf alert op pitrus en zaailingen houtgewassen en verwijder dit bij aantreffen. Voorkom insporing, beter natste delen een jaar niet gemaaid dan in gespoord! De jaarvergoeding voor 2019 is 1657,26 ha/jaar. Deze vergoeding wordt jaarlijks Nat schraalland komt voor onder natte omstandigheden waarbij grondwaterstanden in de winter en het voorjaar tot aan of iets boven maaiveld staan (plasdras) (voorjaarsgrondwaterstand +5 tot -20 cm -mv). In de zomer kunnen de schraallanden oppervlakkig uitdrogen. Wanneer agrarisch land wordt omgevormd naar nat schraalland is het nodig de voedselrijkdom te verlagen. Afhankelijk van de voedselrijkdom van de uitgangssituatie kan dit door een verschralend (overgangs)beheer, het uitmijnen van gronden (meerdere jaren productieve gewassen telen en oogsten) of afplaggen. Wat de beste maatregel is, kan onder andere bepaald worden door het nemen van bodemmonsters. 6 7

5 MOERAS (N05.01) Het beheer is sterk afhankelijk van het ontwikkelingsstadium van het moeras. Bij het beginstadium waarbij moeras zich ontwikkelt via verlanding van open water is doorgaans geen beheer nodig. Als de verlanding overgaat in rietland kan (tijdelijk) een rietlandbeheer wenselijk of noodzakelijk zijn. Bij ontwikkeling van een moeras met ruigtekruiden en natte graslandtypen kan periodiek (niet jaarlijks) en gefaseerd (niet alles tegelijk) worden gemaaid. Afhankelijk van het type vegetatie vindt het maaien in de nazomer, de herfst of de winter plaats. Om de ontwikkeling naar hoog- en laagveenbos te voorkomen of te vertragen moeten opschietende bomen en struiken worden verwijderd. De jaarvergoeding voor 2019 is 372,77 per hectare. Deze vergoeding wordt jaarlijks Moeras komt voor onder permanent natte omstandigheden, op de overgang van water naar land met liefst wisselende waterpeilen. De waterdiepte varieert tussen de 5 en 50 cm, maar lokaal komen minder natte stukken voor met een drooglegging tot maximaal 10 centimeter. Moeras bestaat voornamelijk uit een begroeiing van riet en lisdodde in combinatie met open water. In de rietlanden en rietruigten is een overgang van water naar land te zien. Aan de waterkant vormen losgeslagen planten drijftillen met bijvoorbeeld waterscheerling, zeggen, galigaan en slangenwortel. Plaatselijk kan het rietland vrij open zijn met poeltjes waarin waterplanten groeien. Op hoger gelegen delen is het kruidenrijk met diverse orchideeën. Op andere plaatsen kan het rietland overgaan in ruigten met bijvoorbeeld moerasspirea of poelruit. Typische moerasplanten zijn hoge grassen als riet en rietgras, lisdodde, grote zeggen en galigaan. Moeras is van groot belang voor riet- en moerasvogels, libellen, vissen, amfibieën en zoogdieren als otter, noordse woelmuis en waterspitsmuis. Afhankelijk van de uitgangssituatie zijn inrichtingsmaatregelen nodig als maaiveldverlaging, vernatting door peilopzet, het weghalen van drainage en het dichten van sloten en greppels. 8 9

6 TRILVEEN (N06.02) Het beheer van trilveen is sterk afhankelijk van de draagkracht en de ontwikkeling. Van belang is om opslag van houtgewas (bomen en struiken) tegen te gaan. Waar mogelijk dienen delen te worden gemaaid en afgeruimd, waarbij jonge verlandingsstadia moeten worden ontzien. Insporen moet steeds worden voorkomen. In veel gevallen is het maaibeheer uitsluitend bij vorst uit te voeren. In alle gevallen dient al het maaisel uit het gebied te worden verwijderd. De jaarvergoeding voor 2019 is 1948,66. Deze vergoeding wordt jaarlijks opnieuw vastgesteld. Trilveen stelt hoge eisen aan de waterkwaliteit en komt voor onder matig voedselrijke omstandigheden en bij stabiele hoge grondwaterstanden (voorjaarsgrondwaterstand rondom maaiveld, in de zomer niet verder wegzakkend dan ongeveer 20 cm min maaiveld). Trilvenen staan het grootste deel van het jaar onder invloed van basenrijk grond- of oppervlaktewater. Trilveen heeft zijn naam te danken aan de slappe bodems die op en neer bewegen als er overheen gelopen wordt. Het zijn 20 tot 70 cm dikke drijvende kraggen van plantenresten en veen. Trilvenen bevatten soortenrijke vegetaties die worden gekenmerkt door de combinatie van laag blijvende zeggen, mossen en kruiden, met tal van zeldzame planten- en diersoorten. Trilveen vormt het leefgebied van bijzondere en zeldzamen planten zoals groenknolorchis, waterdrieblad, moeraskartelblad, ronde zegge, draadzegge, vlinders zoals de zilveren maan en vogels als watersnip. Trilveenontwikkeling komt voor op de overgang van water naar land door verlanding. Trilveenontwikkeling kan bijvoorbeeld plaatsvinden in sloten met een goede waterkwaliteit die niet worden geschoond waardoor ze verlanden. Traditioneel treedt trilveenontwikkeling in de Oostelijke Vechtplassen op door verlanding in petgaten. Het graven of opnieuw openmaken van petgaten zijn daarom mogelijke inrichtingsmaatregelen

7 HOOG- EN LAAGVEENBOS (N14.02) Hoog- en laagveenbos is bos op natte standplaatsen met een venige bodem met dominerende soorten als zwarte els, zachte berk en grauwe wilg. Soms zijn deze bossen heel structuurrijk, soms vrij uniform. Opvallend binnen bos op laagveen zijn diverse typische moerasplanten, zoals moerasvaren. Bos op hoogveen kent karakteristieke hoogveensoorten als rijsbes en een aantal veenmossen. Hoog- en laagveenbossen zijn van belang voor vogels, amfibieën en reptielen, insecten en (kleine) zoogdieren. Veel veenbossen in de Oostelijke Vechtplassen zijn op een natuurlijke manier ontstaan, soms na stopzetten van maaibeheer van rietlanden en andere natte systemen. Hoog- en laagveenbos vormt veelal het eindstadium van de successie in moerasgebieden. Voor de instandhouding van hoogveenbossen is het van belang verdroging te vermijden, regenwater vast te houden, de invloed van oppervlaktewater te beperken en een teveel aan voedingsstoffen te voorkomen. Peilbeheer en een passend beheer van het oppervlaktewatersysteem vormt dan ook een belangrijk beheerelement. Het vegetatiebeheer bestaat in de meeste gevallen uit niets doen. Op termijn zullen de gebieden boven het waterpeil uitgroeien en droger worden. In dat stadium moeten nadere keuzen worden gemaakt om de successie opnieuw te laten aanvangen door eindkap en ontgronden of om de door ontwikkelen naar een droger bostype. De jaarvergoeding voor het 2019 is 17,08 per hectare. Deze vergoeding wordt jaarlijks Het beheertype komt voor op permanent natte, venige gronden met lokaal open water. De grondwaterstand staat in de winter op of aan maaiveld en in de zomer zakken de grondwaterstanden slechts ondiep weg (voorjaarsgrondwaterstand rondom maaiveld (0-20 min maaiveld), in de zomer niet verder wegzakkend dan ongeveer 40 cm min maaiveld). 12