Schoolpsychologencongres

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Schoolpsychologencongres"

Transcriptie

1 15 maart 2013 Schoolpsychologencongres 2013 Een niet te missen vakinhoudelijk congres Voor psychologen en orthopedagogen die werkzaam zijn op het snijvlak van onderwijs en zorg. Over voorschools, primairen voortgezet onderwijs, regulier en speciaal. Meer informatie en aanmelden: Hotel CASA 400 Eerste Ringdijkstraat BC AMSTERDAM

2 WEES ERBIJ! Op 15 maart 2013 start een mooie schoolpsychologen-traditie. Sinds de start van de postacademische opleiding Schoolpsycholoog in 2009 worden er niet alleen steeds meer goed en actueel opgeleide schoolpsychologen afgeleverd, de opleiding heeft ook voor nieuwe vakinhoudelijke impulsen gezorgd. Het wordt hoog tijd deze met de hele beroepsgroep te delen. Het Schoolpsychologencongres 2013 biedt: State-of-the-art van de schoolpsychologie inzicht in de laatste wetenschappelijke ontwikkelingen Versterking van de beroepsidentiteit de schoolpsycholoog als scientist practitioner Een uitwisselingsmoment voor enthousiaste psychologen en orthopedagogen over de volle breedte van het vak

3 PROGRAMMA uur Opening door dagvoorzitter Kim Coppes uur Sharon Kruisdijk De Schoolpsycholoog aan zet uur Noëlle Pameijer Handelingsgericht en opbrengstgericht werken uur Pauze uur Workshopronde 1 De rol van de SP bij Passend Onderwijs uur Lunchpauze uur Presentaties Actuele ontwikkelingen uur Workshopronde 2 Preventie en interventie uur Pauze uur Forum uur Afsluiting en borrel

4 Dagvoorzitter Kim Coppes Kim studeerde af aan de faculteit Theater en Drama van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Van meet af aan combineerde ze haar werk op de planken met debat en training. Ze zocht werkelijke interactie met het publiek, in bijvoorbeeld debat, communicatietraining en bedrijfstheaterprogramma s. Nu is ze dagvoorzitter, gespreksleider, interviewer en trainer communicatie-en gesprekstechnieken. Al die functies gebruikt ze graag door elkaar, want improviseren ligt haar. Kim is thuis in vele branches, van bouw en vervoer tot zorg en ziekenhuis, van ministeries tot kunst, van advocatuur tot uitzendbranche, ondernemersorganisaties, banken en universiteiten.

5 Sharon Kruisdijk Sharon Kruisdijk-Hené is Registerpsycholoog NIP / Kinder & Jeugd en werkt vanaf 1995 als zelfstandig gevestigd schoolpsycholoog op reguliere basisscholen, een particuliere school voor basis- en voortgezet onderwijs en op internationale scholen in zowel Nederland als Zwitserland. In 2011 heeft zij de postacademische opleiding Schoolpsycholoog bij de RINO Noord-Holland afgerond, waarna zij ook trainingen Handelingsgericht Werken op (internationale) basisscholen is gaan geven. Hiermee bestrijken haar werkzaamheden zowel de individuele leerlingbegeleiding met Handelingsgerichte Diagnostiek, als ook de leerkracht- en schoolteambegeleiding. De Schoolpsycholoog aan zet De lezing schetst een beeld van de taken en mogelijkheden van de schoolpsycholoog anno Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk, liefst aangevuld met opmerkingen door deelnemers, wordt er gekeken naar de manier waarop de schoolpsycholoog zich kan positioneren en profileren op het snijvlak van onderwijs en zorg. Noëlle Pameijer Noëlle Pameijer is als school-, GZ en kinderpsycholoog werkzaam bij samenwerkingsverband Annie M.G. Schmidt. Zij begeleidt implementatietrajecten HGW en verricht handelingsgerichte diagnostiek in een pilot handelingsgericht arrangeren. Handelingsgericht en opbrengstgericht werken Opbrengstgericht werken (OGW) en handelingsgericht werken (HGW) staan sterk in de belangstelling. Schoolpsychologen kunnen scholen ondersteunen bij het zoeken naar de verbinding tussen deze twee begrippen. Hoe reageert een schoolpsycholoog bijvoorbeeld op een vraag als: We willen HGW, maar moeten van ons bestuur OGW: wat nu?. In deze lezing komen de volgende thema s aan bod: - Hoe verhouden HGW en OGW zich ten opzichte van elkaar? - Wat zegt de wetenschap en wat vindt de praktijk? - Hoe kun je handelingsgericht opbrengstgericht werken? - Zonder doelen geen effectieve feedback: wat betekent dit voor leraren, leerlingen en ouders? - Is ouderbetrokkenheid ook een opbrengst?

6 Workshops Ronde 1 A Regulier als het kan, speciaal als het moet. Integraal arrangeren en de rol van de Schoolpsycholoog. De kern van Handelingsgericht werken, en in aansluiting daarop Integraal Handelingsgericht arrangeren, laat zich vangen in een drietal motto s: Geen kind tussen wal en schip, minder procedures en meer expertise het regulier onderwijs in; Alle kinderen succesvol op school; Regulier als het kan, speciaal als het moet. Integraal Handelingsgericht arrangeren is, net als handelingsgerichte diagnostiek, een uitvloeisel van het concept Handelingsgericht werken. In onderlinge afstemming met alle betrokkenen wordt invulling gegeven aan de stelselwijziging Passend Onderwijs. Het handelen en denken van de schoolpsycholoog, speelt in deze manier van werken een cruciale rol. Wat is deze rol? Hoe draag je als schoolpsycholoog zodanig bij, dat je leerkrachten ondersteunt in hun handelen in de klas in interactie met een leerling met specifieke onderwijsbehoeften? En wat is je rol in het realiseren van gepaste onderwijsondersteuningsarrangementen op school- en bovenschoolsniveau? Je hoort, ziet en beleeft allerlei ervaringen die je als schoolpsycholoog kunnen aanscherpen in de manier waarop je vorm geeft aan Handelingsgericht werken, Handelingsgerichte diagnostiek en Handelingsgericht indiceren & arrangeren. Mirella van Minderhout Mirella van Minderhout is Senior onderwijsadviseur bij CED-groep; NVO-Orthopedagoog-Generalist, Cognitief Gedragstherapeut VGCt. Zij werkt aan de ontwikkeling van de pilot Integraal Handelingsgericht Arrangeren (SWV Unita), is docent binnen de Postacademische opleiding Schoolpsycholoog van de RINO Noord-Holland en oprichtster van Bureau Mind.

7 B Werken met groepsplannen in het VO Passend onderwijs gebeurt in de klas. Het zijn de docenten die het moeten doen. Hoe kunnen zij hun onderwijs afstemmen op de onderwijsbehoeften van de leerlingen? De praktijk leert dat individuele handelingsplannen nauwelijks uitgevoerd worden. Het zijn papieren tijgers die liggen te verstoffen. In de workshop verkennen we de mogelijkheden om in het voortgezet onderwijs met behulp van groepsplannen tegemoet te komen aan de verschillende onderwijsbehoeften van de leerlingen in een groep. We gaan daarbij uit van de cyclus Handelingsgericht werken (HGW). In een groepsoverzicht worden gegevens uit toetsen, observaties en gesprekken met leerlingen verzameld. Leerlingen die extra aandacht nodig hebben, worden tijdig gesignaleerd. We benoemen de onderwijsbehoeften van deze leerlingen en kijken hoe we deze leerlingen kunnen clusteren op een wijze die qua instructie, begeleiding en klassenmanagement haalbaar is voor de docenten. Op basis van de gekozen clustering wordt het groepsplan opgesteld. Na elke cyclus wordt het groepsplan geëvalueerd. De groeps- en leerlingenbesprekingen in school zijn gekoppeld aan de cyclus HGW. Tijdens de workshop bespreken we de eerste ervaringen van scholen met het werken met groepsplannen en wat aandachtspunten zijn bij de invoering van groepsplannen in school. We wisselen van gedachten over welke bijdrage de schoolpsycholoog kan leveren aan het opstellen, uitvoeren en evalueren van groepsplannen. Wellicht zal het accent verschuiven van leerlingbegeleiding naar docentbegeleiding. Arjan Clijsen Arjan Clijsen is Senior adviseur KPC Groep in Den Bosch, die scholen voor voortgezet onderwijs begeleidt bij het invoeren van handelingsgericht werken en het vorm geven aan Passend Onderwijs.

8 C Opbrengstgericht werken In deze lezing worden de theoretische uitgangspunten van opbrengstgericht werken vergeleken met ervaringen uit de praktijk. Wat zegt de leerkracht op de basisschool over opbrengstgericht werken? Wat ervaart hij/zij als positief? Wat (nog) niet? En wat betekent dat voor de begeleiding van scholen bij het in de praktijk brengen van de theorie? Klaartje Kuitenbrouwer Klaartje Kuitenbrouwer werkt als orthopedagoog bij ABC Onderwijsadviseurs in Amsterdam. Zij doet leerlingonderzoek en begeleidt leerkrachten onder andere bij het vormgeven van handeling- en opbrengstgericht werken in de klas. Voordat Klaartje als pedagoog begon, heeft zij als leerkracht in het Amsterdamse basisonderwijs gewerkt.

9 D Handelingsgericht(er) werken in het MBO Handelingsgericht werken en het denken in onderwijsbehoeften is een relatief nieuw begrip in het MBO. In de workshop wordt aandacht besteed aan de implementatie en uitvoering van Passend Onderwijs aan de hand van ervaringen uit de MBO-pilot Indiceren vanuit onderwijsbehoeften. Tegelijkertijd worden handvatten gegeven om de positionering van de schoolpsycholoog binnen het MBO te versterken. Welke rol(len) kan de schoolpsycholoog nemen binnen Passend Onderwijs? Waar liggen de mogelijkheden en kansen voor de schoolpsycholoog? Annechien van den Bosch Annechien van den Bosch is Schoolpsycholoog (Registerpsycholoog NIP/ Kinder en Jeugd). Zij heeft zich gespecialiseerd in onderwijszorg en hulpverlening binnen het MBO. Zij werkt bij ROC Flevoland. Daarnaast is zij, vanuit de sectie schoolpsychologen van het NIP, actief in de landelijke werkgroep Passend Onderwijs van de beroepsverenigingen NIP en NVO. E Werken met het schoolondersteuningsprofiel: Een voorbeeld van het samenwerkingsverband te Amsterdam Scholen dienen in een ondersteuningsprofiel de mogelijkheden en grenzen van de zorgstructuur aan te geven. In Amsterdam is een eigen school ondersteuningsprofiel voor het VO ontwikkeld. Hiertoe is good practice uit het land benut en is er op eclectische wijze een document samengesteld waar ook de eisen van het referentiekader en het inspectiekader in verwerkt zijn. Het document is handelingsgericht opgesteld en op basis van het profiel kan een verbeterplan worden opgesteld. In de workshop wordt toegelicht waarop het ondersteuningsprofiel is gebaseerd, uit welke onderdelen het is samengesteld en zal gereflecteerd worden op de rol van de schoolpsycholoog aan de hand van een invuloefening. Joy Bijleveld Joy Bijleveld is Registerpsycholoog NIP Kinder & Jeugd. Zelfstandig gevestigd kinder- en jeugdpsycholoog. Werkzaam voor het Samenwerkingsverband VO in Amsterdam (schoolpsycholoog, secretaris PCL, voorzitter zorgcoördinatoren, beleidsadviseur). Voorzitter sectie schoolpsychologen NIP. Voorheen ondersteuner Zorg en Advies Teams VO voor het NJI, (gast)docent Master SEN (Fontys), schoolpsycholoog ROC van Amsterdam (zorgcoördinator VMBO met LWO, Bovenschools beleidsadviseur, schoolpsycholoog VSV locatie). Gespecialiseerd ambulant hulpverlener, trainer onderwijshulpverlening (Altra) en forensisch psycholoog (FORA).

10 F Hoe handelingsgericht te adviseren en te werken met het ontwikkelingsperspectief binnen het cluster 3 onderwijs In de workshop zal het ontwikkelingsperspectief (OPP) aan de orde komen zoals dat gebruikt wordt binnen de eigen organisatie. Het OPP is leidend voor de handelingsgerichte diagnostiek en het handelingsgericht werken van de psycholoog/orthopedagoog binnen de specifieke schooldomeinen van het cluster 3 onderwijs. De onderdelen van het OPP zullen specifiek aan de orde komen ten behoeve van het handelingsgericht werken. Ook zal aandacht geschonken worden aan het schooldomein van het praktijkonderwijs op de grens van het VMBO- LWOO. Het gebruik van het OPP als richtlijn voor het ontwikkelen van een individueel ontwikkelingsplan (IOP) en richtinggevend voor het ontwikkelen van een groepsplan. Erik Jenster Erik Jenster is Register psycholoog gezondheidszorg. Werkzaamheden: van werkzaam in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, waaronder de doelgroep kinderen, jeugdigen en jongeren. Vanaf 2006 werkzaam in het speciaal onderwijs binnen Cluster 3; mytyl/tyltyl-school voor kinderen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking en zeer moeilijk lerende leerlingen.

11 Presentaties A Nieuwe jeugdwet, gemeente, CJG, ketensamenwerking binnen ZAT De invoering van de wet Passend Onderwijs en de spoedig daarop volgende decentralisatie van de jeugdzorg creëert nieuwe verhoudingen en nieuwe mogelijkheden voor gemeenten en schoolbesturen om de handen ineen te slaan rond de zorg voor kinderen, jongeren en gezinnen. Dit betekent niet alleen dat men met nieuwe samenwerkingspartners en sturingsmechanismen te maken krijgt, maar ook dat fundamentele veranderingen in de invulling van taken en rollen nodig zijn om de gewenste eigen verantwoordelijkheid en regie van betrokkenen te versterken. In deze workshop worden de ontwikkelingen op hoofdlijnen verkend, om vervolgens in te gaan op de uitdagingen in dit proces van transformatie voor de rol van de schoolpsycholoog. Chaja Deen Chaja Deen is sinds 2006 verbonden aan het NJi als programma leider voor het voortgezet onderwijs van het Landelijk Steunpunt ZAT s, dat door het ministerie van OCW gesubsidieerd wordt. Het ondersteunen van voorloperregio s bij de doorontwikkeling van de ZAT s in afstemming op de transitie van de jeugdzorg is onderdeel van de huidige opdracht. B Werken met de meldcode in het onderwijs In 2013 wordt de Wet meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling van kracht, die alle organisaties die met kinderen werken verplicht een meldcode te hanteren. Wat houdt de meldcode in en wat is het doel? Hoe werkt de meldcode binnen de school, wat zegt de wet over rechten en plichten? Welke plaats heeft de meldcode in de zorgstructuur, wat is de route en wat zijn de handelingsmogelijkheden? De rol van de beroepskracht binnen de school zoals de zorgcoördinator, mentor, schoolpsycholoog en de aandachtsfunctionaris kindermishandeling. Anja Dijkhuis Anja Dijkhuis is Coördinator van de afdeling Voorlichting & Training bij het Advies en Meldpunt Kindermishandeling in Amsterdam en voorzitter van het Landelijk Platform Aanpak Kindermishandeling.

12 C De toepassing van het neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting In deze workshop staan we stil bij de rol van de neuropsychologie binnen de schoolsetting. De laatste jaren is er veel onderzoek gedaan dat overtuigend bewijs heeft geleverd voor de neurobiologische basis van leerproblemen en gedragsproblemen. School neemt hierbij een belangrijke rol in als het gaat om behandeling en begeleiding van deze ontwikkelingsproblemen. In hoeverre kunnen we het neuropsychologisch denkkader integreren met de onderwijsprincipes bij de diagnostiek en de behandeling van deze kinderen en adolescenten? In hoeverre kan het neuropsychologisch onderzoek een rol spelen bij de opzet van het klassenmanagement, instructiemethoden en andere aanpassingen voor deze specifieke leerlingen. Claudia König Claudia König is Klinisch psycholoog/neuropsycholoog. Werkzaam bij het regionaal centrum kinder-en jeugdpsychiatrie Gooi en Vechtstreek. Docent bij meerdere RINO opleidingen waaronder de postacademische opleiding Schoolpsycholoog. Redactielid van het boek Klinische Kinderneuropsychologie. D Probleemgedrag en leraarwelbevinden: het belang van de leraar-leerlingrelatie De laatste jaren is in de internationale onderzoeksliteratuur veel geschreven over het belang van affectieve relaties met leraren voor de ontwikkelingskansen van kinderen, vooral voor kwetsbare leerlingen. Veel minder aandacht is besteed aan de impact van deze relaties op het professionele en persoonlijke functioneren van leraren. De idee dat mensen mentale representaties vormen van de relaties, die ze gedurende hun leven ontwikkelen, en dat deze onderling verband houden, kan ons veel leren. Hierdoor kunnen we bijvoorbeeld begrijpen waarom relaties met individuele kinderen gevolgen hebben voor de zelfwaardering van leraren en waarom probleemgedrag zoveel stress kan genereren. Aandacht voor de rol van affectieve relaties kan ook consequenties hebben voor de focus van interventies. Helma Koomen zal ideeën en bevindingen presenteren uit een recente overzichtsstudie en empirisch onderzoek en implicaties bespreken voor de professionele ondersteuning van leraren. Helma Koomen Helma Koomen heeft orthopedagogiek en didactiek/onderwijskunde gestudeerd aan de Vrije Universiteit en is aan dezelfde universiteit gepromoveerd in de Ontwikkelingspsychologie. Zij is momenteel als universitair hoofddocent werkzaam aan de Afdeling Pedagogiek, Onderwijskunde en Lerarenopleiding van de Universiteit van Amsterdam.

13 E Beroepsethiek in de praktijk van de Schoolpsycholoog Een verkenning van het onderdeel beroepsethiek in de praktijkrichtlijnen voor psychologen en orthopedagogen die werkzaam zijn in het onderwijs van NIP en NVO Rosalinde Visser Rosalinde Visser is stafmedewerker beroepsethiek bij het NIP en docent recht en ethiek aan de gz-opleiding en de postacademische opleiding tot schoolpsycholoog.

14 F De vreedzame school Ongeveer 525 basisscholen werken inmiddels met het programma De Vreedzame School, een programma voor sociale competentie en burger-schapsvorming. In De Vreedzame School wordt de school beschouwd als een oefenplaats voor actief en democratisch burgerschap. Leerlingen krijgen een stem, mogen meedenken over allerlei zaken en krijgen verantwoordelijkheden. Bovendien leren ze op een positieve en zorgzame manier met elkaar om te gaan en hoe je conflicten constructief kunt oplossen. Door de positieve effecten van De Vreedzame School wordt op veel plekken het programma verbreed, tot De Vreedzame Wijk. Met deze verbreding wordt een samenhangende pedagogische aanpak ingevoerd in alle andere organisaties die met kinderen in de basisschoolleeftijd werken. Fleur Runeman Fleur Runeman is onderwijsadviseur A en Kinder- & Jeugdpsycholoog NIP. Sinds januari 2010 werkt zij als freelancer. Ze richt zich opgerichte diagnostiek, consultatieve leerlingbegeleiding of kortdurende psychologische behandelingen van kinderen. Hiernaast verzorgt zij trainingen en cursussen voor leerkrachten en interne begeleiders, zoals De Vreedzame School, Probleemgedrag als Interactiepatroon en Oplossingsgericht handelen met kinderen. Hiervoor heeft ze van 1998 tot 2003 bij de onderwijsbegeleidingsdienst (OBGK) te Haarlem gewerkt, in de functie van algemeen schoolbegeleider B / psycholoog NIP. Haar werkvelden waren (speciaal) basisonderwijs en (speciaal) voortgezet onderwijs. Leo Pouw Drs. Leo Pauw is werkzaam bij CED-Groep/Eduniek, onderwijsadviesbureau. Sinds 1975 werkzaam in het basisonderwijs en speciaal onderwijs, als vakleerkracht, orthopedagoog, onderwijsadviseur en onderwijsontwikkelaar. Hij is de initiatiefnemer en ontwikkelaar van De Vreedzame School en werkt momenteel aan een dissertatie-onderzoek over de werkzaamheid van het programma. Daarnaast is hij projectleider van De Vreedzame School en De Vreedzame Wijk, en coördineert hij diverse ontwikkelprojecten op het terrein van democratisch burgerschap.

15 Workshops RONDE 2 A Omgaan met gedragsproblemen in het VO en MBO Tijdens de workshop wordt ingegaan om een werkwijze die het mogelijk maakt om bewerkelijke onderwijssituaties bespreekbaar te maken bij de begeleiding van leerkrachten. Daarbij wordt gebruik gemaakt van vignetten. Ingegaan wordt op transactionele en ecologische verklaringen van gedragsproblemen in de schoolklas. Kees van der Wolf Kees van der Wolf werkte onder meer als hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam en als lector bij de Hogeschool Utrecht. Hij is nu werkzaam als onderzoeker en adviseur bij Van der Wolf & Van Beukering, onderwijsadviseurs. Daarnaast is hij als deeltijd-hoogleraar verbonden aan de Universiteit van Suriname.

16 B Gedrag in goede banen leiden: over de rol van executieve functies bij kinderen en jongeren Om in het dagelijks leven zelfstandig en efficiënt te kunnen functioneren, moeten we in staat zijn om ons gedrag in goede banen te leiden. Dat is bijvoorbeeld nodig om op tijd te komen bij een afspraak, om het gevoel van teleurstelling te onderdrukken bij een kadootje dat tegenvalt, om vooruit te denken bij een opdracht of iets anders te bedenken als het regent op de dag dat je naar het park wilt gaan. De vaardigheid om gedrag in goede banen te leiden is afhankelijk van denkprocessen die ook wel executieve functies worden genoemd. Naarmate kinderen ouder worden, kunnen ze steeds beter en zelfstandiger hun gedrag sturen. Toch zijn er ook kinderen bij wie het allemaal niet zo soepel verloopt. Wanneer er sprake is van problemen met executieve functies zijn de gevolgen daarvan meestal ingrijpend. Niet alleen voor het kind zelf, maar ook voor zijn/haar omgeving (ouders, broers/zussen, leerkrachten, klasgenoten enzovoort). In deze lezing ga ik dieper in op het begrip executieve functies en bespreek vaak voorkomende problemen op dit gebied. Bovendien komen tips en oefeningen om met deze problemen om te gaan aan de orde. Mariëtte Huizinga Mariëtte Huizinga is ontwikkelingspsycholoog en universitair hoofddocent Educational Neuroscience aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij doet onderzoek naar de ontwikkeling van executieve functies bij kinderen vanaf 5 jaar tot aan de jongvolwassenheid. Samen met haar collega Diana Smidts ontwikkelde zij de Nederlandse versie van de BRIEF Executieve Functies Gedragsvragenlijst voor kinderen tussen 5 en 18 jaar en schreven het onlangs verschenen boek 'Gedrag in uitvoering: over executieve functies bij kinderen en pubers'.

17 C Opvang op school na een schokkende gebeurtenis Wat moet je als school doen bij geweld door een leerling, het plotseling overlijden van een docent of een gezinsdrama? Op de meeste scholen zijn draaiboeken aanwezig die gaan over de praktische en organisatorische zaken rondom crisisinterventie, zoals het ontruimen van het schoolgebouw en het verlenen van eerste hulp. In deze draaiboeken ontbreekt vaak het psychosociale aspect van crisisinterventie: de opvang van leerlingen, school personeel en ouders na een schokkende gebeurtenis, het inschatten van hun reacties en het bevorderen van hun herstel. Vooral wanneer een schokkende gebeurtenis in de school plaatsvindt, is het van groot belang dat de leerlingen op school goed opgevangen worden. Uit onderzoek blijkt dat goede opvang door vertrouwde mensen het emotionele herstelproces bevordert en het ontwikkelen van langdurige klachten voorkomt. We diepen één aspect uit, namelijk de concrete toepassing van een model voor coping (BASIC-PH). Olanda Momčilović en Hanneke Visser Olanda Momčilović Olanda Momčilović is kinder- en jeugdpsycholoog en specialiseerde zich op het gebied van Creativiteit en hoogbegaafde kinderen. Ze is afgestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam (1997). Ook was ze werkzaam in de jeugdhulpverlening in Nederland. Sinds 2009 is ze zelfstandig gevestigd. Ze is sinds 2003 actief, in nationaal en internationaal verband, op het gebied van crisisinterventie. Ze is lid van het NIP-CINS, voorzitter van het ICRN van de ISPA en is tevens secretaris en trainer bij ESPCT Hanneke Visser Hanneke Visser werkt als psycholoog bij Accent Onderwijsondersteuning. Eerder was zij psycholoog bij de Universiteit van Utrecht. Zij is sinds 2012 voorzitter van het NIP-Crisis Interventie Netwerk Schoolpsychologen, (NIP-CINS). In deze workshop gaan we eerst in vogelvlucht de verschillende aspecten van crisisinterventie na en bespreken we de rol van de schoolpsycholoog hierin.

18 D Studieloopbaanbegeleiding: stand van zaken, knelpunten, uitwegen en de rol van de schoolpsycholoog De interactieve presentatie start met een schets van de stand van zaken met betrekking tot studieloopbaanbegeleiding in het onderwijs. Hieruit komen enkele belangrijke knelpunten aan de orde. Evaluaties van leerlingen vallen tegen en resultaten van de gepleegde investeringen blijven uit. Verklaringen op organisatorisch en conceptueel vlak worden geopperd. De stelling zal worden verdedigd dat verbetering mogelijk is door een betere benutting van kennis uit de ontwikkelingspsychologie en recente neuropsychologische inzichten. Ook psychometrisch verantwoorde instrumenten kunnen helpen. De presentatie zal uitmonden in een aantal suggesties voor de rol die schoolpsychologen hierbij kunnen spelen. Behalve aan de praktijk van de studieloopbaanbegeleiding valt te denken aan bijdragen aan een beter beleid op dit gebied, scholing en begeleiding van docenten, coaches en mentoren in de eerste lijn en het selecteren en implementeren van instrumenten. Er zal ruim gelegenheid zijn voor discussie. Tom Luken Tom Luken is arbeids- en organisatiepsycholoog. Hij heeft zich gespecialiseerd in loopbaanvraagstukken en werkt als onafhankelijk onderzoeker en adviseur. Eerder was hij lector Career Development bij Fontys Hogescholen.

19 E Positive Behavior Support in school School Wide Positive Behavior Support is een innovatieve empirisch onderbouwde aanpak voor de preventie van gedragsproblemen op school, afkomstig uit Amerika. Het gaat uit van een meergelaagde preventieve aanpak, waarin gericht gewerkt wordt aan universele interventies voor alle kinderen, gerichte groepsinterventies voor sommige kinderen en individuele intensieve interventies voor individuele kinderen. Kenmerkend is verder dat er schoolbreed gewerkt wordt, dat wil zeggen dat alle stakeholders in de school hieraan meewerken, zoals schoolleiding, intern begeleiders, zorgspecialisten, leraren, leerlingen, ouders en onderwijsondersteunend personeel. In de bijdrage wordt specifiek aandacht besteed aan de rol van de gedragswetenschapper in deze aanpak. Sui Lin Goei Sui Lin Goei is universitair docent en programmaleider Special Educational Needs bij het Onderwijscentrum van de Vrije Universiteit en werkt tevens als lector Onderwijs en Zorg aan de Hogeschool Windesheim. Haar onderzoek richt zich op de mogelijkheden en beperkingen van inclusief en passend onderwijs voor kinderen met (speciale) onderwijsbehoeften en de rol van de leraar hierbij.

20 F Goed onderwijs vraagt om goed leraarschap. De rol van de schoolpsycholoog bij het (verder) bekwamen van leraren. De kwaliteit van de leraar is de belangrijkste factor bij het realiseren van goed onderwijs. Het vakmanschap van de leraar is van doorslaggevende betekenis bij het beter leren van kinderen (Marzano, 2003). Sinds 2005 heeft elke leraar de plicht om op basis van een eenmaal verworven bevoegdheid zijn bekwaamheid te onderhouden en verder te vergroten (Wet BIO). De schoolpsycholoog is vanuit haar expertise toegerust om de gereedschapskist van de leraar verder te vullen. In deze workshop wordt een good practice gepresenteerd hoe dit aan aangepakt kan worden binnen een school. De insteek is het vergroten van competenties bij leraren door een combinatie van praktische en theoretische schooling, breed gedragen door de organisatie. Aan bod komen voorwaarden, inhoud en geleerde lessen van deze scholing. Deze workshop is met name interessant voor schoolpsychologen die een aanstelling hebben binnen een school, schoolbestuur of samenwerkingsverband. Odeth Bloemberg Odeth Bloemberg is Registerpsycholoog NIP / Kind & Jeugd, EMDR Practioner. Zij studeerde Ontwikkelingspsychologie (Katholieke Universiteit Brabant) en Orthopedagogiek (Vrije Universiteit Amsterdam). Zij werkte als schoolpsycholoog binnen zowel het voortgezet onderwijs als het speciaal onderwijs SO/VSO (cluster 3). Verder is ze werkzaam geweest als psychodiagnosticus en behandelaar in een particuliere praktijk voor kinderen met leerproblemen. Sinds ruim zes jaar is ze als schoolpsycholoog verbonden aan de Onderwijsspecialisten, een overkoepelende stichting voor dertien scholen voor speciaal onderwijs.

21 Meer informatie en aanmelden: Kosten De kosten voor deelname bedragen 200,-. NIP/NVO leden betalen 175,-. Studenten betalen 100,-. Er zijn 20 studentenplaatsen beschikbaar. Dit bedrag is inclusief lunch en consumpties. Betaling vindt plaats via een eenmalige machtiging voor automatische incasso. Locatie CASA400 te Amsterdam Voorwaarden Tot 15 februari 2013 kunt u, uitsluitend schriftelijk, annuleren. Wij berekenen dan 50,- administratiekosten. Bij annulering ná 15 februari bent u het volledige inschrijvingsbedrag verschuldigd. Meer informatie Voor meer informatie over dit congres kunt u contact opnemen met Yvonne van Gerven of Joshua Geelen van het organisatiebureau ZonderZorg: yvonne@zonderzorg.nl

Werken met groepsplannen in het VO Naar handelingsgericht werken. Schoolpsychologencongres maart 2013 Arjan Clijsen

Werken met groepsplannen in het VO Naar handelingsgericht werken. Schoolpsychologencongres maart 2013 Arjan Clijsen Werken met groepsplannen in het VO Naar handelingsgericht werken Schoolpsychologencongres 2013 15 maart 2013 Arjan Clijsen Programma workshop Aanleiding Doel en uitgangspunten Ontwerpen eigen onderwijszorgroute

Nadere informatie

Handelingsgericht integraal arrangeren

Handelingsgericht integraal arrangeren Handelingsgericht integraal arrangeren Schoolpsychologen congres 15 maart 2013 Mirella van Minderhout Senior onderwijs adviseur CED-groep NVO-orthopedagoog-Generalist Cognitief gedragstherapeut VCGt Bureau

Nadere informatie

Handelingsgericht werken in het VO Op maat ontwerpen en invoeren onderwijszorgroute. Dag van de zorgcoördinator 2013

Handelingsgericht werken in het VO Op maat ontwerpen en invoeren onderwijszorgroute. Dag van de zorgcoördinator 2013 Handelingsgericht werken in het VO Op maat ontwerpen en invoeren onderwijszorgroute Dag van de zorgcoördinator 2013 21 november 2013 Arjan Clijsen en Wout Schafrat Programma workshop Aanleiding Doel en

Nadere informatie

Handelingsgericht werken

Handelingsgericht werken Handelingsgericht werken HGW en Passend Onderwijs: kansen en belemmeringen? De week van de IB-er 5 november 2012, Zwolle Noëlle Pameijer, school/kinderpsycholoog, SWV Annie M.G. Schmidt 1 Doelen bijdrage

Nadere informatie

Samenwerkingsverband VO Amsterdam. Schoolondersteuningsprofiel

Samenwerkingsverband VO Amsterdam. Schoolondersteuningsprofiel Samenwerkingsverband VO Amsterdam Schoolondersteuningsprofiel Joy Bijleveld Registerpsycholoog Kinder & Jeugd Voorzitter sectie schoolpsychologen NIP 1 SOP? 2 inhoud Definitie Basisondersteuning Piramide

Nadere informatie

Leergang trajectbegeleiders

Leergang trajectbegeleiders Leergang trajectbegeleiders 2019-2020 Trajectbegeleiders; u vervult een belangrijke taak binnen de school. U bent degene die extra ondersteuning biedt aan de jongeren die meer nodig hebben dan in de basis

Nadere informatie

Congres Leerproblemen

Congres Leerproblemen ? bij kinderen Congres Leerproblemen en adolescenten DINSDAG 15 NOVEMBER 2016 DRIEBERGEN Leerproblemen Leerstoornissen en -problemen komen helaas vrij veel voor. Ongeveer een op de vijf kinderen of adolescenten

Nadere informatie

Psychologen en (ortho)pedagogen in het onderwijs

Psychologen en (ortho)pedagogen in het onderwijs Psychologen en (ortho)pedagogen in het onderwijs Psychologen en (ortho)pedagogen in het onderwijs 1 Zou u graag willen weten hoe u met verschillen tussen leerlingen in de klas of groep kunt omgaan? Wilt

Nadere informatie

Samenwerkingsmogelijkheden binnen de driehoek worden onderbouwd vanuit actuele werkmodellen en methodieken en positieve ervaringen uit de praktijk.

Samenwerkingsmogelijkheden binnen de driehoek worden onderbouwd vanuit actuele werkmodellen en methodieken en positieve ervaringen uit de praktijk. Partnerschap in de driehoek. Onderwijs en Jeugdhulpverlening samen op de werkvloer Waarom? Hoe kun je extra ondersteuning en begeleiding aan kinderen en gezinnen zo dicht mogelijk bij huis en in de wijk

Nadere informatie

Handelingsgericht en opbrengstgericht werken

Handelingsgericht en opbrengstgericht werken Handelingsgericht en opbrengstgericht werken 1 e Schoolpsychologencongres! 15 maart 2013 Hotel Casa 400 Amsterdam Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog, SWV Annie M.G. Schmidt te Hilversum 1 Stelling 1 HGW

Nadere informatie

WERKGEHEUGEN. Cogmed Braingame Brian Jungle Memory. Trainingsprogramma s en interventies voor kinderen met werkgeheugenproblemen.

WERKGEHEUGEN. Cogmed Braingame Brian Jungle Memory. Trainingsprogramma s en interventies voor kinderen met werkgeheugenproblemen. WERKGEHEUGEN Cogmed Braingame Brian Jungle Memory Trainingsprogramma s en interventies voor kinderen met werkgeheugenproblemen Congres Dinsdag 1 april 2014 Jaarbeurs Utrecht WERKGEHEUGEN Training en ondersteuning

Nadere informatie

Jeugd. Passend onderwijs. Werkveld schoolpsycholoog gaat veranderen. Wilma Lozowski - beleidsmedewerker sector Jeugd NIP.

Jeugd. Passend onderwijs. Werkveld schoolpsycholoog gaat veranderen. Wilma Lozowski - beleidsmedewerker sector Jeugd NIP. Passend onderwijs Werkveld schoolpsycholoog gaat veranderen Wilma Lozowski - beleidsmedewerker sector Jeugd NIP 20 november 2009 Nieuwe wetgeving op komst 2 november 2009 Brief staatssecretaris Dijksma

Nadere informatie

Op weg naar Passend Onderwijs in Zuidwest Friesland

Op weg naar Passend Onderwijs in Zuidwest Friesland Passend Onderwijs Op weg naar Passend Onderwijs in Zuidwest Friesland Pyt Nauta, OOP-dag 7 november 2017 Waarom deze ontwikkeling? Ouders manifesteren zich Maatschappelijk perspectief Jarenlange pogingen

Nadere informatie

Strategische kernen Passend Onderwijs. Sander, groep 8. Belangrijke overgangsmomenten in de ontwikkeling van kinderen

Strategische kernen Passend Onderwijs. Sander, groep 8. Belangrijke overgangsmomenten in de ontwikkeling van kinderen Leerlingen met een opvallende ontwikkeling Hoe ga je om met leerlingen met speciale onderwijsbehoeften? Cruciaal in de zorgstructuur is de kwaliteit van instructie. Maar inspelen op onderwijsbehoeften

Nadere informatie

SWV VO Amsterdam Diemen

SWV VO Amsterdam Diemen SWV VO Amsterdam Diemen De docent doet ertoe, wat merkt hij daarvan in uw handelen? Mirella van Minderhout NVO-Orthopedagoog-Generalist, Onderwijskundige Cognitief gedragstherapeut VGCt Supervisor NVO-NIP

Nadere informatie

Handvatten voor pedagogisch handelen op groepsniveau en voor de individuele leerling

Handvatten voor pedagogisch handelen op groepsniveau en voor de individuele leerling STUDIEGIDS 2017-2018 SPECIALISATIEMODULE GEDRAG IN DE KLAS Handvatten voor pedagogisch handelen op groepsniveau en voor de individuele leerling Novilo is geaccrediteerd door: Leuk dat je geïnteresseerd

Nadere informatie

SWPBS en HGW in curriculum lerarenopleiding

SWPBS en HGW in curriculum lerarenopleiding SWPBS en HGW in curriculum lerarenopleiding Inleiding Het LEOZ (Landelijk Expertisecentrum Onderwijs en Zorg) is een samenwerkingsproject van: Fontys Hogescholen, Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg,

Nadere informatie

Bijeenkomst 1 Maatwerktraject onderwijskundig begeleider

Bijeenkomst 1 Maatwerktraject onderwijskundig begeleider Bijeenkomst 1 Maatwerktraject onderwijskundig begeleider Opbrengst-en handelingsgericht werken Ad Kappen, Gerdie Deterd Oude Weme Programma 16.00 16.15 17.30 17.45 18.30 20.30 opening Marielle lezing ogw

Nadere informatie

Masterclass Handelingsgericht Werken voor IB ers en rekenspecialisten

Masterclass Handelingsgericht Werken voor IB ers en rekenspecialisten Masterclass Handelingsgericht Werken voor IB ers en rekenspecialisten 15 september 2010 9.00 16.00 Berber Klein Henk Logtenberg & Liesbeth van Well Agenda (1) 1. Introductie 1.1: Voorstellen 1.2: Warming

Nadere informatie

Achtergrondinformatie sprekers

Achtergrondinformatie sprekers Achtergrondinformatie sprekers Prof. drs. Dolf van Veen Dolf van Veen is orthopedagoog en buitengewoon hogeschool hoofddocent bij Windesheim en bijzonder hoogleraar en lector bij de Universiteit van Nottingham

Nadere informatie

Zelfregulatie. bij kinderen en CONGRES 10 APRIL 2018

Zelfregulatie. bij kinderen en CONGRES 10 APRIL 2018 Zelfregulatie bij kinderen en adolescenten CONGRES 10 APRIL 2018 Zelfregulatie Snel afgeleid zijn, woedeaanvallen, moeite om te plannen, huiswerk weer vergeten... Sommige kinderen hebben meer moeite dan

Nadere informatie

Derde Jaarcongres Zorgprogramma-ontwikkeling en e-health door klinisch psychologen en klinisch neuropsychologen UITNODIGING vrijdag 25 november 2011

Derde Jaarcongres Zorgprogramma-ontwikkeling en e-health door klinisch psychologen en klinisch neuropsychologen UITNODIGING vrijdag 25 november 2011 Derde Jaarcongres voor klinisch psychologen en klinisch neuropsychologen Zorgprogramma-ontwikkeling en e-health door klinisch psychologen en klinisch neuropsychologen UITNODIGING vrijdag 25 november 2011

Nadere informatie

T D B O Opleidingsinstelling. Behandelingsstrategieën bij obese kinderen 3 1 2 Cure & Care Development www.curecare.nl 2.006.010

T D B O Opleidingsinstelling. Behandelingsstrategieën bij obese kinderen 3 1 2 Cure & Care Development www.curecare.nl 2.006.010 Afkortingen: T = totaal geaccrediteerde uren (exclusief bijtelling 25% voorbereiding/huiswerk) D = geaccrediteerde uren voor het taakgebied Diagnostiek B = geaccrediteerde uren voor het taakgebied Behandeling

Nadere informatie

Basisondersteuning in het samenwerkingsverband Primair Onderwijs Duin- en Bollenstreek

Basisondersteuning in het samenwerkingsverband Primair Onderwijs Duin- en Bollenstreek Mei 2018 Basisondersteuning in het samenwerkingsverband Primair Onderwijs Duin- en Bollenstreek In het samenwerkingsverband is voor ieder kind een plek en krijgt het de gelegenheid zich binnen zijn/haar

Nadere informatie

Handelingsgericht werken

Handelingsgericht werken Handelingsgericht werken Dat doen we toch allang! Studiedag SPPOH 9 november 2016-11.15 12.30 uur - 13.30 14.45 uur Noëlle Pameijer, school-, kinder- en GZ-psycholoog, SWV Unita en Annie M.G. Schmidt school

Nadere informatie

Strategisch Beleidsplan 2014-2018

Strategisch Beleidsplan 2014-2018 Strategisch Beleidsplan 2014-2018 Stichting ELAN Stichting ELAN in onderwijs is op 1 augustus 2014 ontstaan door een fusie van de Stichting CSO Gooi e.o. en de Vereniging Annie M.G. Schmidt. ELAN bestaat

Nadere informatie

Uitnodiging. Congres: Het gezin centraal. Gezinsgericht werken vanuit de (gesloten) instelling

Uitnodiging. Congres: Het gezin centraal. Gezinsgericht werken vanuit de (gesloten) instelling Uitnodiging Congres: Het gezin centraal Gezinsgericht werken vanuit de (gesloten) instelling Datum: Donderdag 1 oktober 2015 Tijd: Plaats: 09.30-16.00 uur The colour kitchen, Utrecht Project: Gezinsgericht

Nadere informatie

Locatie Sprang-Capelle Rembrandtlaan ES Sprang-Capelle T Locatie Landgoed Driessen Burgemeester van Casterenstraat GA

Locatie Sprang-Capelle Rembrandtlaan ES Sprang-Capelle T Locatie Landgoed Driessen Burgemeester van Casterenstraat GA SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL Koningsschool Wat is het schoolondersteuningsprofiel en waar dient het voor? Het schoolondersteuningsprofiel beschrijft welke ondersteuning wij kinderen kunnen bieden die op

Nadere informatie

Dr. Ellen Luteijn GZ psycholoog en werkzaam bij Kentalis. NVA Congres 2013

Dr. Ellen Luteijn GZ psycholoog en werkzaam bij Kentalis. NVA Congres 2013 Dr. Ellen Luteijn GZ psycholoog en werkzaam bij Kentalis NVA Congres 2013 Autisme en onderwijs NVA 4 oktober 2013 Ellen Luteijn Inhoud Hoe kan onderwijs passend zijn voor leerlingen met ASS? Passend Onderwijs

Nadere informatie

ALGEMENE INFORMATIEBROCHURE

ALGEMENE INFORMATIEBROCHURE ALGEMENE INFORMATIEBROCHURE Educonnect informatiebrochure Pagina 1 Inhoudsopgave algemene informatiebrochure Educonnect Educonnect - pagina 3. De SCSOG Het aanbod van Educonnect De kern van Educonnect

Nadere informatie

Kinderen met bijzondere breinen

Kinderen met bijzondere breinen Kinderen met bijzondere breinen CONGRES 19 NOV 2015 JAARBEURS UTRECHT Disharmonische intelligentie, zintuiglijke prikkelverwerking, hoogbegaafdheid, auditieve informatieverwerking en werkgeheugen: niet

Nadere informatie

Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO

Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 2: Vaststellen beginsituatie Handelingsgericht werken op PABO s en lerarenopleidingen VO Doel

Nadere informatie

Monitor Aansluiting onderwijs jeugdhulp

Monitor Aansluiting onderwijs jeugdhulp Monitor Aansluiting onderwijs jeugdhulp Vragenlijst voor professionals in de uitvoering Versie 5, augustus 2017 Samenwerkingsverbanden passend onderwijs en gemeenten in uw regio willen weten hoe de samenwerking

Nadere informatie

Diagnostiek de Ambelt. Resultaat boeken. de Ambelt. Ons aanbod 2014-2015

Diagnostiek de Ambelt. Resultaat boeken. de Ambelt. Ons aanbod 2014-2015 Diagnostiek de Ambelt 2014-2015 Ons aanbod Resultaat boeken. de Ambelt Inhoudsopgave 1. Wie zijn wij?... 3 2. Aanbod Diagnostiek... 5 Consult gedragswetenschapper... 5 Traject Handelingsgerichte Diagnostiek...

Nadere informatie

Arjan Clijsen, Noëlle Pameijer & Ad Kappen

Arjan Clijsen, Noëlle Pameijer & Ad Kappen Met handelingsgericht werken opbrengstgericht aan de slag 1. Inleiding Arjan Clijsen, Noëlle Pameijer & Ad Kappen Wat is de samenhang tussen handelingsgericht werken (HGW) en opbrengstgericht werken (OGW)?

Nadere informatie

Passend Onderwijs. Invoering Handelingsgericht werken (HGW) POM, Jaarbeurs, 20 april 2015

Passend Onderwijs. Invoering Handelingsgericht werken (HGW) POM, Jaarbeurs, 20 april 2015 Passend Onderwijs Invoering Handelingsgericht werken (HGW) POM, Jaarbeurs, 20 april 2015 Noëlle Pameijer, school-, kinder- en GZ-psycholoog, SWV Unita en Annie M.G. Schmidt school 1 HGW: recente ontwikkelingen?

Nadere informatie

Schoolportret samenwerkingsverband Roermond. vo- docenten over Passend onderwijs (vmbo tot en met gymnasium)

Schoolportret samenwerkingsverband Roermond. vo- docenten over Passend onderwijs (vmbo tot en met gymnasium) Schoolportret samenwerkingsverband Roermond vo- docenten over Passend onderwijs (vmbo tot en met gymnasium) Schoolportret samenwerkingsverband Roermond vo- docenten over Passend onderwijs (vmbo tot en

Nadere informatie

EXECUTIEVE FUNCTIES. Congres DONDERDAG 5 JUNI 2014 JAARBEURS UTRECHT

EXECUTIEVE FUNCTIES. Congres DONDERDAG 5 JUNI 2014 JAARBEURS UTRECHT EXECUTIEVE FUNCTIES Kinderen en adolescenten met problemen met inhibitie, cognitieve controle, emotieregulatie, werkgeheugen, motivatie en zelfregulatie thuis en op school Congres DONDERDAG 5 JUNI 2014

Nadere informatie

ALS ONDERWIJS MIJ NIET PAST MAG IK HET DAN RUILEN?

ALS ONDERWIJS MIJ NIET PAST MAG IK HET DAN RUILEN? ALS ONDERWIJS MIJ NIET PAST MAG IK HET DAN RUILEN? Omslag in denken en handelen: van deficit-denken naar handelen vanuit onderwijsbehoeften In plaats van: Deze leerling heeft ADHD,ODD, ASS, Dyslexie, Dyscalculie,

Nadere informatie

CONGRES DINSDAG 19 APRIL 2016 ANTROPIA DRIEBERGEN-ZEIST

CONGRES DINSDAG 19 APRIL 2016 ANTROPIA DRIEBERGEN-ZEIST Motivatie Wat weten we over de rol van motivatie bij kinderen en adolescenten met ADHD, ASS, gedragsproblemen, rekenproblemen en faalangst? CONGRES DINSDAG 19 APRIL 2016 ANTROPIA DRIEBERGEN-ZEIST motivatie

Nadere informatie

Post-hbo opleiding autismespecialist

Post-hbo opleiding autismespecialist Post-hbo opleiding autismespecialist mensenkennis De docente is duidelijk, enthousiast en motiverend. Ik heb inzicht gekregen in wat ik in mijn rol als hulpverlener kan doen en waar ik rekening mee moet

Nadere informatie

Opbrengstgericht Werken in de praktijk. De leerkracht aan het woord

Opbrengstgericht Werken in de praktijk. De leerkracht aan het woord Opbrengstgericht Werken in de praktijk. De leerkracht aan het woord Schoolpsychologencongres, Amsterdam 15 maart 2013 Drs. Klaartje Kuitenbrouwer kkuitenbrouwer@hetabc.nl Opbrengstgericht Werken (OGW)

Nadere informatie

Schets van de Procesgang Handelingsgericht Arrangeren

Schets van de Procesgang Handelingsgericht Arrangeren Schets van de Procesgang Handelingsgericht Arrangeren SWV VO 20.02 Groningen Ommelanden november 2014 1 Gerelateerd aan de procesgang handelingsgericht arrangeren SWV PO 20.01 Het handelingsgericht arrangeren

Nadere informatie

EMOTIEREGULATIE. Jaarbeurs Utrecht. Boosheid, verdriet en angst bij kinderen en adolescenten met ASS, ODD, ADHD, depressie en borderline

EMOTIEREGULATIE. Jaarbeurs Utrecht. Boosheid, verdriet en angst bij kinderen en adolescenten met ASS, ODD, ADHD, depressie en borderline EMOTIEREGULATIE Boosheid, verdriet en angst bij kinderen en adolescenten met ASS, ODD, ADHD, depressie en borderline Congres Dinsdag 26 november 2013 Jaarbeurs Utrecht prof.dr. Bram Orobio de Castro prof.dr.

Nadere informatie

UITNODIGING. Vierde Jaarcongres voor klinisch psychologen en klinisch neuropsychologen. vrijdag 20 april 2012 Jaarbeurs Utrecht IV 5.

UITNODIGING. Vierde Jaarcongres voor klinisch psychologen en klinisch neuropsychologen. vrijdag 20 april 2012 Jaarbeurs Utrecht IV 5. Vierde Jaarcongres voor klinisch psychologen en klinisch neuropsychologen : UITNODIGING vrijdag 20 april 2012 Jaarbeurs Utrecht Accreditatie FGzP: 6 punten Voorwoord Geachte collega, In het voorjaar van

Nadere informatie

Postmaster opleiding veiligheid in gezinnen met risico s

Postmaster opleiding veiligheid in gezinnen met risico s me nse nkennis Postmaster opleiding veiligheid in gezinnen met risico s Veiligheid in gezinnen staat of valt met goede samenwerking in de keten, daarom hebben wij samenwerking tot de kern van deze opleiding

Nadere informatie

Doorlopende leerlijnen. Arjan Clijsen, Wout Schafrat en Suzanne Beek. Competentiescan Handelingsgericht werken in het voortgezet onderwijs

Doorlopende leerlijnen. Arjan Clijsen, Wout Schafrat en Suzanne Beek. Competentiescan Handelingsgericht werken in het voortgezet onderwijs 8 Doorlopende leerlijnen Arjan Clijsen, Wout Schafrat en Suzanne Beek Competentiescan Handelingsgericht werken in het voortgezet onderwijs Competentiescan Handelingsgericht werken in het voortgezet onderwijs

Nadere informatie

Team passend onderwijs wat is het, hoe werkt het?

Team passend onderwijs wat is het, hoe werkt het? Team passend onderwijs wat is het, hoe werkt het? werkgroep bundelen van expertise, 25 mei 2012 Aanleiding voor een team passend onderwijs Passend onderwijs betekent dat iedere leerling het onderwijs en

Nadere informatie

Aan het werk voor studenten met dyslexie. Screening en begeleiding van studenten met dyslexie, implementatie van dyslexiebeleid op de mbo-instelling

Aan het werk voor studenten met dyslexie. Screening en begeleiding van studenten met dyslexie, implementatie van dyslexiebeleid op de mbo-instelling Aan het werk voor studenten met dyslexie Screening en begeleiding van studenten met dyslexie, implementatie van dyslexiebeleid op de mbo-instelling Hoe kunnen we werken aan goede begeleiding tijdens de

Nadere informatie

1. Ons beleid over ons pedagogisch klimaat wordt door alle teamleden toepast.

1. Ons beleid over ons pedagogisch klimaat wordt door alle teamleden toepast. BIJLAGE 2 Het basisprofiel Standaard A: pedagogische aanpak 1. Ons beleid over ons pedagogisch klimaat wordt door alle teamleden toepast. Toelichting: denk aan regels over informatie verschaffen, omgangsvormen,

Nadere informatie

onderwijs, de ontwikkelingen op een rij

onderwijs, de ontwikkelingen op een rij onderwijs, de ontwikkelingen op een rij Veel scholen zijn begonnen met het werken met groepsplannen. Anderen zijn zich aan het oriënteren hierop. Om groepsplannen goed in te kunnen voeren is het belangrijk

Nadere informatie

Bijlage persbericht Simulatieprogramma s RdMC voor 1-zorgroute

Bijlage persbericht Simulatieprogramma s RdMC voor 1-zorgroute Bijlage persbericht Simulatieprogramma s RdMC voor 1-zorgroute Het Ruud de Moor Centrum (RdMC) van de Open Universiteit, heeft in een samenwerkingsverband een tweede simulatieprogramma ontwikkeld voor

Nadere informatie

Ondersteuningsplan

Ondersteuningsplan Ondersteuningsplan 2018-2022 Samenwerkingsverband Passend Onderwijs Friesland Publieksversie Alle leerlingen gaan succesvol naar school dat is onze opdracht en daar werken alle scholen voor primair onderwijs

Nadere informatie

EXECUTIEVE FUNCTIES. bij kinderen en adolescenten. Jaarbeurs Utrecht. De stand van zaken. Donderdag 27 juni 2013

EXECUTIEVE FUNCTIES. bij kinderen en adolescenten. Jaarbeurs Utrecht. De stand van zaken. Donderdag 27 juni 2013 EXECUTIEVE FUNCTIES bij kinderen en adolescenten Congres De stand van zaken Donderdag 27 juni 2013 Jaarbeurs Utrecht EXECUTIEVE FUNCTIES De stand van zaken 2013 Executieve functies zijn de afgelopen jaren

Nadere informatie

CONGRES 6 NOVEMBER 2014

CONGRES 6 NOVEMBER 2014 Prikkelverwerking CONGRES Prikkelverwerkingsstoornissen bij kinderen en adolescenten met ASS, ADHD, ODD, CD, OCD, angst en hoogbegaafdheid Postillion Bunnik Utrecht 6 NOVEMBER 2014 prof.dr. Pieter Duker

Nadere informatie

Tekst: Anita Michgelsen, Magda van der Wulp & Alyce Zandbergen

Tekst: Anita Michgelsen, Magda van der Wulp & Alyce Zandbergen De intern begeleider is een belangrijke professional als het gaat om de kwaliteit van het onderwijs. Je bent de spil in de ondersteuning van leraren bij de begeleiding van hun leerlingen en hebt, afhankelijk

Nadere informatie

Hilde Geurts, Wendy Peerlings, Reinout Wiers, Mariët van der Molen Saskia van der Oord en Walter Ma hys

Hilde Geurts, Wendy Peerlings, Reinout Wiers, Mariët van der Molen Saskia van der Oord en Walter Ma hys Slim maar... KINDEREN EN ADOLESCENTEN MET ZWAKKE EXECUTIEVE FUNCTIES CONGRES 16 JUNI 2015 ANTROPIA DRIEBERGEN Hilde Geurts, Wendy Peerlings, Reinout Wiers, Mariët van der Molen Saskia van der Oord en Walter

Nadere informatie

Om het kind. Hervorming zorg voor de jeugd in Amsterdam en de aansluiting op Passend Onderwijs

Om het kind. Hervorming zorg voor de jeugd in Amsterdam en de aansluiting op Passend Onderwijs Om het kind Hervorming zorg voor de jeugd in Amsterdam en de aansluiting op Passend Onderwijs Enkele feiten en cijfers 100.000 gezinnen 143.000 jeugdigen tot 18 jaar 67.000 jongeren 18 23 jaar Totaal budget

Nadere informatie

Passend onderwijs en weloverwogen beslissen. Praten over leerlingen op basis van een ontwikkelingsperspectief en onderwijsbehoefte.

Passend onderwijs en weloverwogen beslissen. Praten over leerlingen op basis van een ontwikkelingsperspectief en onderwijsbehoefte. Passend onderwijs en weloverwogen beslissen. Praten over leerlingen op basis van een ontwikkelingsperspectief en onderwijsbehoefte. Door Elena Carmona van Loon Onderwijs- Zorgstructuur Een heldere structuur

Nadere informatie

Passend Onderwijs & Transitie Jeugdzorg 16 september 2013

Passend Onderwijs & Transitie Jeugdzorg 16 september 2013 Passend Onderwijs & Transitie Jeugdzorg 16 september 2013 Arjan Reniers a.reniers@hco.nl Instructie Onze school beschikt over een ondersteuningsprofiel en ik weet (in grote lijnen) wat daarin staat. Ja

Nadere informatie

Handelingsgericht Werken. Onderwijsdag Enschede 20 maart 2012 Maria Bolscher

Handelingsgericht Werken. Onderwijsdag Enschede 20 maart 2012 Maria Bolscher Handelingsgericht Werken Onderwijsdag Enschede 20 maart 2012 Maria Bolscher Doelen Kennismaking met de uitgangspunten HGW Reflecteren op uitgangspunten HGW Zicht op de betekenis van HGW op de eigen praktijksituatie

Nadere informatie

Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken

Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken Kees Dijkstra (Windesheim), Els de Jong (Hogeschool Utrecht) en Elle van Meurs (Fontys OSO). 31 mei 2012 Box 1: Matrix Handelingsgericht werken Schoolwide Positive Behavior Support Oplossingsgericht werken

Nadere informatie

Schoolondersteuningsprofiel. 08BD Prins Willem Alexander

Schoolondersteuningsprofiel. 08BD Prins Willem Alexander Schoolondersteuningsprofiel 08BD Prins Willem Alexander Inhoudsopgave Inhoud Toelichting... 4 DEEL I INVENTARISATIE... 7 1 Typering van de school... 8 2 Kwaliteit basisondersteuning... 9 3 Basisondersteuning...

Nadere informatie

Voorwoord. Wat betekent handelingsgericht werken voor een schoolteam?

Voorwoord. Wat betekent handelingsgericht werken voor een schoolteam? Voorwoord Wat betekent handelingsgericht werken voor een schoolteam? De laatste jaren is er in het onderwijs veel belangstelling voor Handelingsgericht werken (HGW). HGW beoogt de kwaliteit van het onderwijs

Nadere informatie

Schoolondersteuningsprofiel

Schoolondersteuningsprofiel Schoolondersteuningsprofiel Naam school: De Singel Datum besproken in Team 21 april 2015 Datum advies MR 19 mei 2015 A. ALGEMEEN: Om vanuit een gezamenlijk kader te werken aan basiszorg, basisondersteuning

Nadere informatie

Netwerkbijeenkomst Richtlijnen Jeugdzorg

Netwerkbijeenkomst Richtlijnen Jeugdzorg Netwerkbijeenkomst Richtlijnen Jeugdzorg Karlijn Stals Utrecht 29 september 2014 Welke richtlijnen zijn ontwikkeld? Wat zijn bevindingen vanuit proefinvoeringen? Wat betekenen de richtlijnen voor de organisatie?

Nadere informatie

Schoolondersteuningsprofiel: is onze school de passende plek voor uw kind?

Schoolondersteuningsprofiel: is onze school de passende plek voor uw kind? Schoolondersteuningsprofiel: is onze school de passende plek voor uw kind? Wat is het schoolondersteuningsprofiel en waar dient het voor? Het schoolondersteuningsprofiel beschrijft welke ondersteuning

Nadere informatie

Samen voor kinderen 20-2-2014. Agenda. Ondersteuningsplan SWV PO 30 07. Wat betekent Passend Onderwijs voor mij? 1. Passend Onderwijs algemeen

Samen voor kinderen 20-2-2014. Agenda. Ondersteuningsplan SWV PO 30 07. Wat betekent Passend Onderwijs voor mij? 1. Passend Onderwijs algemeen Wat betekent Passend Onderwijs voor mij? Samen op weg... Agenda 1. Passend Onderwijs algemeen Ouders School 2. Onderwijs in Best 3. Onderwijs op deze school Kind 4. Gedeelde verantwoordelijkheid Passend

Nadere informatie

Een doorgaande lijn van plus naar klas. Goede praktische ideeën en tips, ik heb veel inspiratie opgedaan.

Een doorgaande lijn van plus naar klas. Goede praktische ideeën en tips, ik heb veel inspiratie opgedaan. STUDIEGIDS 2017-2018 SPECIALISATIEMODULE OPZET VAN EEN PLUSKLAS Een doorgaande lijn van plus naar klas Goede praktische ideeën en tips, ik heb veel inspiratie opgedaan. De trainer sluit goed aan bij vragen

Nadere informatie

Wat worden leerlingen en ouders hier beter van? Wat levert het op voor leerkrachten, scholen en partners?

Wat worden leerlingen en ouders hier beter van? Wat levert het op voor leerkrachten, scholen en partners? Wat worden leerlingen en ouders hier beter van? Wat levert het op voor leerkrachten, scholen en partners? Passend onderwijs Zorg- en adviesteams Integraal indiceren Centrum voor jeugd en gezin De lokale

Nadere informatie

Diagnostiek de Ambelt. Ons aanbod. Resultaat boeken. de Ambelt

Diagnostiek de Ambelt. Ons aanbod. Resultaat boeken. de Ambelt Diagnostiek de Ambelt Ons aanbod Resultaat boeken. de Ambelt Inhoudsopgave 1. Wie zijn wij?... 3 2. Aanbod Diagnostiek... 5 Consult gedragswetenschapper... 5 Traject Handelingsgerichte Diagnostiek... 5

Nadere informatie

PBS: Preventief werken aan een positief schoolklimaat

PBS: Preventief werken aan een positief schoolklimaat Opleidingen PBS PBS: Preventief werken aan een positief schoolklimaat Probleemgedrag in het onderwijs, het komt bijna overal voor. Veel personeelsleden op scholen voelen zich hierdoor machteloos. Ook kan

Nadere informatie

SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL SCHOOLJAAR IKC Het Sterrenbos

SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL SCHOOLJAAR IKC Het Sterrenbos SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL SCHOOLJAAR 2015-2016 IKC Het Sterrenbos 1 Voorwoord Voor u ligt het Schoolondersteuningsprofiel (SOP) van IKC Het Sterrenbos. Iedere school stelt een SOP op, dit is een wettelijke

Nadere informatie

ondersteuning in het onderwijs

ondersteuning in het onderwijs ondersteuning in het onderwijs School is een centraal onderdeel van het leven van kinderen en jongeren. Ervaringen op school zijn vormend en het wel of niet afmaken van school is bepalend voor hun toekomst.

Nadere informatie

Schoolondersteuningsprofiel. 14QN00 IBS De Twamester

Schoolondersteuningsprofiel. 14QN00 IBS De Twamester Schoolondersteuningsprofiel 14QN00 IBS De Twamester Inhoudsopgave Toelichting... 3 DEEL I INVENTARISATIE... 6 1 Typering van de school... 7 2 Kwaliteit basisondersteuning... 7 3 Basisondersteuning... 8

Nadere informatie

Schoolpsycholoog. Startnotitie. Verkenning van taken en werkzaamheden van de schoolpsycholoog binnen het ROC Da Vinci College

Schoolpsycholoog. Startnotitie. Verkenning van taken en werkzaamheden van de schoolpsycholoog binnen het ROC Da Vinci College Schoolpsycholoog Startnotitie Verkenning van taken en werkzaamheden van de schoolpsycholoog binnen het ROC Da Vinci College Elly van Mechelen 26-4-2010 Inhoudsopgave 1. Inleiding pag. 3 1.1 Schoolbreed

Nadere informatie

Arrangementsgroep havo/vwo locatie SGL. Informatie voor ouders

Arrangementsgroep havo/vwo locatie SGL. Informatie voor ouders Arrangementsgroep havo/vwo locatie SGL Informatie voor ouders November 2018 Arrangementsgroep havo-vwo, locatie SGL - Informatie voor ouders November 2018 2 Inhoudsopgave Inleiding 4 Doelstelling van het

Nadere informatie

Hulp bij ADHD. Scholingsaanbod

Hulp bij ADHD. Scholingsaanbod Hulp bij ADHD Dit heeft mijn beeld van ADHD enorm verrijkt. Ik zie nu veel mogelijkheden om kinderen met ADHD goede begeleiding te bieden deelnemer workshop bij Fontys Hogescholen Copyright 2010 Hulp bij

Nadere informatie

2. In kaart brengen van deskundigheden, ambities en grenzen (online enquête)

2. In kaart brengen van deskundigheden, ambities en grenzen (online enquête) Voldoet uw schoolondersteuningsprofiel aan de Wet op Passend Onderwijs? Met de update van het schoolondersteuningsprofiel van NTO- Effekt voldoet u snel en gemakkelijk aan de laatste eisen die aan het

Nadere informatie

intern begeleider Sasja Dijkstra

intern begeleider Sasja Dijkstra Schoolondersteuningsprofiel School: Evangelische basisschool De Oase Contact gegevens: Hovens Grevestraat 1 1333 KX ALMERE 036-5376523 www.ebsdeoase.nl deoase@haal.nl Directie en IB: directeur Jelle Admiraal

Nadere informatie

Basisondersteuning Samenwerkingsverband Stromenland

Basisondersteuning Samenwerkingsverband Stromenland Basisondersteuning Samenwerkingsverband Stromenland Inleiding Binnen het samenwerkingsverband Stromenland is met diverse gremia gezamenlijk gekomen tot deze notitie basisondersteuning. De procesgang is

Nadere informatie

7 Passend onderwijs. 7.1 Algemeen. 7.2 Interne begeleiding. Schoolgids 2012-2013

7 Passend onderwijs. 7.1 Algemeen. 7.2 Interne begeleiding. Schoolgids 2012-2013 7 Passend onderwijs 7.1 Algemeen Kinderen zijn nieuwsgierig en willen graag leren. Deze eigenschap hoort bij het kind zijn. Alle kinderen verdienen aandacht en zorg, maar zeker ook diegenen die moeite

Nadere informatie

Opbrengstgericht werken -instructiebehoeften -pedagogische behoeften Handelingsgerichte-proces-diagnostiek. November 2011 Ad Kappen

Opbrengstgericht werken -instructiebehoeften -pedagogische behoeften Handelingsgerichte-proces-diagnostiek. November 2011 Ad Kappen Opbrengstgericht werken -instructiebehoeften -pedagogische behoeften Handelingsgerichte-proces-diagnostiek November 2011 Ad Kappen Opbrengstgericht werken - Ad Kappen 1 Voortschrijdend inzicht Start opleiding

Nadere informatie

ONDERSTEUNINGSPROFIEL MONTESSORI LYCEUM 2016-2017. www.passendonderwijsgroningen.nl staat aangegeven:

ONDERSTEUNINGSPROFIEL MONTESSORI LYCEUM 2016-2017. www.passendonderwijsgroningen.nl staat aangegeven: ONDERSTEUNINGSPROFIEL MONTESSORI LYCEUM 2016-2017 INLEIDING Onze school maakt deel uit van het samenwerkingsverband VO 20.01. Samen met alle scholen voor voortgezet (speciaal) onderwijs in de gemeenten

Nadere informatie

Groeidocument en OPP 09-03-2015 01-04-2015

Groeidocument en OPP 09-03-2015 01-04-2015 Groeidocument en OPP 09-03-2015 01-04-2015 Passend Onderwijs in SWV Rijn & Gelderse Vallei Van Handelingsgericht Werken (HGW) naar Handelingsgericht Arrangeren (HGA) 4 en 9 maart en 1 april 2015, 14.00-16.30

Nadere informatie

Simeacongres 12 december. Handelingsgericht werken (ppt gebaseerd op Pameijer en 1 zorgroute, zie beschrijving workshop Aartje Bouman Fontys OSO

Simeacongres 12 december. Handelingsgericht werken (ppt gebaseerd op Pameijer en 1 zorgroute, zie beschrijving workshop Aartje Bouman Fontys OSO Simeacongres 12 december Handelingsgericht werken (ppt gebaseerd op Pameijer en 1 zorgroute, zie beschrijving workshop Aartje Bouman Fontys OSO Programma Welkom en toelichting: interactie!!!! Inventarisatie

Nadere informatie

Ondersteuning van uw kind Ouderversie school-ondersteuningsplan

Ondersteuning van uw kind Ouderversie school-ondersteuningsplan Ondersteuning van uw kind 2016-2017 Ouderversie school-ondersteuningsplan 1 Het school ondersteuningsprofiel Het ondersteuningsprofiel is geschreven voor ouders zodat ouders weten welke ondersteuning een

Nadere informatie

Schoolondersteuningsprofiel o.b.s. De Nijenoert

Schoolondersteuningsprofiel o.b.s. De Nijenoert Schoolondersteuningsprofiel o.b.s. De Nijenoert Het ondersteuningsprofiel is opgebouwd uit vier elementen: basisondersteuning extra ondersteuning grenzen van ondersteuning ambities aangaande ondersteuning

Nadere informatie

Visie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren.

Visie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren. Nationale Dyslexie Conferentie 2013 Paralleltrack VO2 Visie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren.

Nadere informatie

Stichting Expertisecenter Onderwijs Zorg Bonaire is op zoek naar een ervaren. Ambulant onderwijskundig begeleider (1 fte)

Stichting Expertisecenter Onderwijs Zorg Bonaire is op zoek naar een ervaren. Ambulant onderwijskundig begeleider (1 fte) VACATURE Stichting Expertisecenter Onderwijs Zorg Bonaire is op zoek naar een ervaren Ambulant onderwijskundig begeleider (1 fte) Stichting Expertisecenter Onderwijs Zorg Bonaire (EOZ) biedt zorg en begeleiding

Nadere informatie

Visie-arrangement Excellentie, Wetenschap en Techniek in breder perspectief

Visie-arrangement Excellentie, Wetenschap en Techniek in breder perspectief Visie-arrangement Excellentie, Wetenschap en Techniek in breder perspectief Regio West Vanaf het schooljaar 2012-2013 ontvangen alle basisscholen, via het schoolbestuur, extra financiële middelen bovenop

Nadere informatie

Handelingsgericht werken: Signaleren en ouderbetrokkenheid

Handelingsgericht werken: Signaleren en ouderbetrokkenheid Programma Handelingsgericht werken: Signaleren en ouderbetrokkenheid Op de lijn HGW in vogelvlucht Onderwijsbehoeften Signaleren adhv casus Samenwerken met ouders Wat werkt? Tirza Bosma Onderwijscentrum

Nadere informatie

1 Inleiding. 1.1 Het probleem

1 Inleiding. 1.1 Het probleem 1 Inleiding De mensen in dit boek (red: Uit elkaar van Cornald Maas) vertellen openhartig en eerlijk over de gevolgen van de scheiding van hun ouders voor hun eigen levens. Ze zijn vast van plan om het

Nadere informatie

Schoolondersteuningsprofiel. De Poolster

Schoolondersteuningsprofiel. De Poolster Schoolondersteuningsprofiel De Poolster Inhoudsopgave Toelichting... 3 DEEL I INVENTARISATIE... 6 1 Typering van de school... 7 2 Basisondersteuning... 8 3 Deskundigheid voor ondersteuning... 9 4 Ondersteuningsvoorzieningen...

Nadere informatie

KomPas Samen sterker op basisscholen

KomPas Samen sterker op basisscholen KomPas Samen sterker op basisscholen Informatie voor scholen en ouder(s)/verzorger(s) Samen sterker op basisscholen voor kinderen met gedragsproblemen door integrale samenwerking tussen onderwijs, toegangsteams

Nadere informatie

Schoolondersteuningsprofiel. 12ZQ00 De Bongerd

Schoolondersteuningsprofiel. 12ZQ00 De Bongerd Schoolondersteuningsprofiel 12ZQ00 De Bongerd Inhoudsopgave Toelichting... 3 DEEL I INVENTARISATIE... 6 1 Typering van de school... 7 2 Kwaliteit basisondersteuning... 7 3 Basisondersteuning... 8 4 Deskundigheid

Nadere informatie

SCHOOL ONDERSTEUNINGS PROFIEL

SCHOOL ONDERSTEUNINGS PROFIEL VRAGENLIJST (DEEL 2) UITERSTE INLEVERDATUM 21-3-2014 Met het Schoolondersteuningsprofiel worden de volgende onderdelen in beeld gebracht (zie kader): Specifieke kennis en kunde Aantoonbare specifieke deskundigheid

Nadere informatie

Kinderen met bijzondere breinen

Kinderen met bijzondere breinen Kinderen met bijzondere breinen Niet elk kinderbrein werkt hetzelfde. Wat weten we over de verschillen? En belangrijker: hoe kunnen we met de verschillen omgaan? Thuis en op school? herhaling COngreS 16

Nadere informatie

SWV Zaanstreek PO. Handelingsgericht arrangeren Wat merken de ouders (en kind) ervan dat zij er toe doen? In uw handelen als IB-er

SWV Zaanstreek PO. Handelingsgericht arrangeren Wat merken de ouders (en kind) ervan dat zij er toe doen? In uw handelen als IB-er SWV Zaanstreek PO Handelingsgericht arrangeren Wat merken de ouders (en kind) ervan dat zij er toe doen? In uw handelen als IB-er Mirella van Minderhout NVO-Orthopedagoog-Generalist, Onderwijskundige Cognitief

Nadere informatie

ROUTEPLANNER BIJ GROEIDOCUMENT HANDELINGSGERICHT INTEGRAAL ARRANGEREN

ROUTEPLANNER BIJ GROEIDOCUMENT HANDELINGSGERICHT INTEGRAAL ARRANGEREN ROUTEPLANNER BIJ GROEIDOCUMENT HANDELINGSGERICHT INTEGRAAL ARRANGEREN Bronnen: Handelingsgericht werken: een handreiking voor het schoolteam (Pameijer, Van Beukering & De Lange, 2009, ACCO) Handelingsgerichte

Nadere informatie