Eén nationale verzekering: de Volksverzekering

Transcriptie

1 Eén nationale verzekering: de Volksverzekering Geachte commissie, Ik ben geen expert wat betreft arbeidsrecht of sociale zekerheidsrecht. Ik ben een eenvoudige rechtenstudent met een grote interesse in sociale zekerheid. Hoe een land sociale bescherming biedt aan haar inwoners is voor mij een belangrijk onderwerp. Ik denk veel na over hoe mijn ideale sociale zekerheidsstelsel er uit zou moeten zien. Voor inspiratie kijk ik dan vaak naar het buitenland. Als er al een goede oplossing voor een probleem bestaat, hoef je er immers niet opnieuw over na te denken. Als ik naar het Nederlandse sociale stelsel kijk, denk ik dat er één kenmerk is waar een groot deel van de huidige problemen vandaan komen: de werknemersverzekeringen. Deze systematiek gericht op één vorm van arbeid sluit vanzelfsprekend andere arbeidsvormen uit van het stelsel. Een veel universelere systematiek is, naar mijn mening, gewenst. Een dergelijke universaliteit is te vinden bij de volksverzekeringen. Daarom moet ons sociale stelsel meer neigen naar de systematiek van die volksverzekeringen. In dit document zet ik een idee van mij uiteen over hoe een universeler en samenhangender sociaal stelsel gerealiseerd zou kunnen worden. Mijn idee is om een nieuw stelsel van sociale verzekeringen te creëren onder één overkoepelende, herkenbare naam. Speerpunten van dit nieuwe stelsel zijn gelijkheid en universaliteit. Het stelsel maakt in principe geen onderscheid tussen beroepsgroepen of arbeidsrelaties, en ingezetenschap is het hoofdcriterium. De ene arbeidsrelatie wordt niet anders behandeld dan de andere. Dit stelsel vervangt alle huidige volksverzekeringen en werknemersverzekeringen. De inspiratie voor het stelsel kwam voornamelijk uit Scandinavië. Alle aparte sociale verzekeringswetten met aparte premies en aparte kringen van verzekerden moeten worden samengevoegd tot één verplichte nationale verzekering: de Volksverzekering. De kring van verzekerden voor de Volksverzekering is dezelfde als de huidige volksverzekeringen: alle ingezetenen en werkende niet-ingezetenen binnen Nederland. Er komt één wet (deze zou Volksverzekeringswet kunnen heten) waarin (bijna) alle sociale regelingen zijn opgenomen. Daaronder vallen het ouderdomspensioen, ziekengeld, arbeidsongeschiktheidspensioen, verschillende verlofuitkeringen, kinderbijslag, etc. Wie verzekerd is, heeft dus toegang tot het complete stelsel. Alle aparte premies en heffingen worden afgeschaft. In plaats daarvan schrijft de Volksverzekeringswet voor dat er één 'premie Volksverzekering' is die wordt verwerkt in het eerste inkomstenbelastingtarief en één 'werkgeversheffing Volksverzekering' die door werkgevers wordt betaald. Ik stel voor dat de premie en de werkgeversheffing allebei een hoogte hebben van zo'n 15% tot 20%. Voor de rest wordt de Volksverzekering gefinancierd uit de algemene middelen. De situatie waarin verschillende beroepsgroepen voor verschillende wetten verzekerd zijn en ook verschillende premies (niet hoeven te) betalen is daarmee voorbij. Het resultaat is dat het verschil in kosten tussen werknemers en zelfstandigen in één klap compleet is opgeheven. Alle werkenden betalen in principe dezelfde Volksverzekering premie, op welke manier ze hun arbeid ook

2 verrichten. De sociale voorzieningen blijven zoals ze nu zijn en maken geen onderdeel uit van dit nieuwe stelsel. Hieronder ziet u twee schema s: één schema over de indeling van de Volksverzekeringswet zoals ik het voor mij zie, en een tweede schema voor aanvullende verzekeringen die buiten het stelsel van de Volksverzekering vallen. De Volksverzekeringswet Hoofdstuk 1: Algemene bepalingen Hoofdstuk 2: Kring van verzekerden De kring van verzekerden ingevolge de Volksverzekering is hetzelfde als de huidige volksverzekeringen: alle ingezetenen en werkende niet-ingezetenen. Hoofdstuk 3: Berekening van de uitkeringen De uitkeringen op grond van de Volksverzekering zijn gebaseerd óf op de grondslag óf op het wettelijke minimumloon. De grondslag is volgens de Volksverzekeringswet: - indien de verzekerde werknemer is: het loon dat hij in het kalenderjaar voorafgaand aan (omstandigheid waardoor uitkeringsrecht ontstond) gemiddeld per dag ontving; - indien de verzekerde zelfstandige is: de winst die hij in het boekjaar voorafgaand aan (omstandigheid waardoor uitkeringsrecht ontstond) gemiddeld per dag genoot; - indien de verzekerde beroepsbeoefenaar is: het inkomen dat hij in het kalenderjaar voorafgaand aan (omstandigheid waardoor uitkeringsrecht ontstond) gemiddeld per dag verdiende; - indien de verzekerde meewerkende echtgenoot is: hetgeen hij in het voorgaande kalenderjaar, op basis van de geleverde arbeidsinbreng gemiddeld per dag aan inkomsten geacht kan worden te hebben genoten. Indien het tot een hoger bedrag leidt, wordt het gemiddelde loon/winst/inkomen per dag van de voorgaande drie jaar genomen. Een besluit dat op grond van de Volksverzekeringswet genomen is zal voorschrijven dat de grondslag ten hoogste 138 euro per dag bedraagt. Dat is ongeveer het modale inkomen in Nederland. Dit is lager dan het huidige maximumdagloon (214 euro), omdat het stelsel anders waarschijnlijk erg duur zou worden. Voor meer universaliteit is een beetje loonderving ingeleverd. Alleen voor mensen met een inkomen hoger dan modaal zal dit echter een merkbaar effect hebben. Als er ruimte is om dat maximum toch wat hoger te houden, lijkt het mij logisch om dat te doen. Hoofdstuk 4: Ziekengeld Indien de verzekerde door ziekte niet in staat is tot het verrichten van arbeid, heeft hij recht op ziekengeld. - De duur van de uitkering is maximaal 78 weken. - De uitkering bedraagt 80% van de grondslag de eerste 39 weken en 70% van de grondslag de 39 weken daarna. - Voor zelfstandigen geldt een wachttijd van acht weken. - Voor werknemers betaald de werkgever de eerste 52 weken het loon door. - De verzekerde moet de vier weken voorafgaand aan de aanvang van ziekte inkomen hebben verworven uit arbeid als werknemer, zelfstandige, beroepsbeoefenaar of meewerkende echtgenoot.

3 Hoofdstuk 5: Verlofuitkeringen De Volksverzekering biedt verschillende verlofuitkeringen aan de werkende verzekerde. - De duur van het zwangerschapsverlof is 16 weken, de duur van het vaderschapsverlof/partnerverlof is eveneens 16 weken en de duur van het ouderschapsverlof is 26 weken per ouder. - De eerste 16 weken van elke verlofregeling bedraagt de uitkering steeds 80% van de grondslag. De resterende verlofweken bedraagt de uitkering 70% van het wettelijke minimumloon. - De verzekerde moet de vier weken voorafgaand aan de aanvraag van het verlof inkomen hebben verworven uit arbeid als werknemer, zelfstandige, beroepsbeoefenaar of meewerkende echtgenoot. Hoofdstuk 6: Kinderbijslag Kinderbijslag blijft zoals het nu geregeld is in de AKW. Hoofdstuk 7: Ouderdomspensioen Het ouderdomspensioen blijft zoals het nu geregeld is in de AOW. Hoofdstuk 8: Arbeidsongeschiktheidspensioen Indien de verzekerde duurzaam arbeidsongeschikt wordt of is geboren met een beperking die hem duurzaam arbeidsongeschikt maakt, met geen mogelijkheid tot arbeidsparticipatie als gevolg, heeft de verzekerde recht op uitkering. De uitkering bedraagt 100% van het wettelijke minimumloon. De verzekerde moet 52 weken arbeidsongeschikt zijn geweest voordat recht ontstaat op uitkering. Hoofdstuk 9: Nabestaande-uitkering De regeling voor nabestaanden blijft hetzelfde als in de huidige Anw. Hoofdstuk 10: Financiering De Volksverzekeringswet schrijft voor dat er één 'premie Volksverzekering' is die wordt verwerkt in het eerste inkomstenbelastingtarief en één 'werkgeversheffing Volksverzekering' die door werkgevers wordt betaald. Ik stel voor dat de premie en de werkgeversheffing allebei een hoogte hebben van zo'n 15% tot 20%. Hoofdstuk 11: Uitvoering Hoofdstuk 12: Sancties Nieuwe aanvullende verzekeringen buiten de Volksverzekering Beroepsongevallenverzekering Aanvullend wordt voor werkgevers het afsluiten van een beroepsongevallenverzekering voor hun werknemers verplicht. Dit vangt het gedeeltelijke arbeidsongeschiktheidsrisico op. Zelfstandigen kunnen zich vrijwillig aanvullend verzekeren.

4 Werkloosheidswet - Inkomensgerelateerde werkloosheidsverzekering De Werkloosheidswet blijft een aparte wet, maar zal aanzienlijk veranderen. Er wordt een definitie van werkloosheid voor de zelfstandige, beroepsbeoefenaar of meewerkende echtgenoot toegevoegd: de zelfstandige, beroepsbeoefenaar of meewerkende echtgenoot wordt werkloos geacht, indien hij zijn eigen bedrijf heeft beëindigd of, in het geval van de meewerkende echtgenoot, het bedrijf van zijn echtgenoot is beëindigd, en moeten dit kunnen bewijzen. De definitie van werkloos blijft voor werknemers hetzelfde als in de huidige Werkloosheidswet. Zelf-veroorzaakte werkloosheid sluit de verzekerde niet meer in het geheel uit van het recht op uitkering; in plaats daarvan geldt er een wachttijd van vier weken voor die verzekerde. Een nieuw lichaam wordt gedefinieerd: de werkloosheidskas. Een werkloosheidskas is een vereniging zonder winstoogmerk die tot doel heeft een inkomensgerelateerde werkloosheidsverzekering aan haar leden te bieden. Alle werkenden (werknemer, zelfstandige, beroepsbeoefenaar, etc) kunnen vrijwillig lid worden van een werkloosheidskas. De werkloosheidskas vraagt een maandelijkse contributie van haar leden. Deze contributie is voor de leden aftrekbaar in de belastingaangifte. In principe kan iedereen een werkloosheidskas oprichten, maar die moet dan wel toegelaten worden door het ministerie van SZW. Ik stel voor dat het beleid zal zijn dat vooral werkloosheidskassen van vakbonden toegelaten worden en daarnaast één of twee onafhankelijke werkloosheidskassen. Het is toegestaan dat een werkloosheidskas alleen bepaalde groepen toelaat, zoals alleen zelfstandigen of alleen mensen die in een bepaalde sector werken. Een werkloosheidskas komt in aanmerking voor Rijksbijdragen, indien het een werkloosheidsverzekering aanbiedt met de volgende criteria en voorwaarden: - De uitkering is inkomensgerelateerd en heeft een maximale duur van 78 weken. De uitkering bedraagt de eerste 39 weken 80% van de grondslag en de resterende 39 weken 70% van de grondslag, met een grondslag van ten hoogste 138 euro per dag, conform de Volksverzekeringswet. Indien een lid een combinatie van grondslagen had (bijvoorbeeld loon én winst), wordt de berekening gebaseerd op de inkomsten uit de activiteit waar hij werkloos is geworden óf worden al die grondslagen bij elkaar opgeteld voor de berekening van de uitkering indien hij volledig werkloos is geworden. - De volgende referte-eis moet gelden: men moet de drie jaar voorafgaand aan de eerste dag van werkloosheid ten minste 52 weken inkomsten uit arbeid hebben verworven als werknemer, zelfstandige, beroepsbeoefenaar of meewerkende echtgenoot. - Aanvullend moet iemand ten minste 52 weken lid zijn geweest van de werkloosheidskas voordat hij recht heeft op een uitkering van die kas. - De contributie die de kas van haar leden vraagt is maximaal 40 euro. Ik zal toegeven dat dit werkloosheidskas idee vooral bedoeld is om de steeds verder leeglopende vakbonden te helpen. Landen waarin dit zogeheten Gentse systeem (nog steeds) bestaat, hebben een organisatiegraad die vaak zo n vier keer hoger is dan de organisatiegraad in Nederland. Het effect ervan is duidelijk aantoonbaar. De vakbonden hebben een cruciale rol in de welvaart van Nederlandse werkenden en dus is het naar mijn mening belangrijk dat zij sterk zijn, en dit systeem kan ze daarbij helpen. Het lost tevens het free-rider probleem op van werkenden die profiteren van cao s, onderhandeld door vakbonden, terwijl zij geen lid zijn, en ook de afhankelijkheid van werkgeversbijdragen verminderd. Ten slotte is het een leuke terugkeer naar de tijd voor de invoering van de Werkloosheidswet, toen werkloosheidskassen van vakbonden op grond van het Werkloosheidsbesluit 1917 onder voorwaarden subsidies van het Rijk en gemeenten kregen om hun werkloosheidsverzekering uit te voeren.

5 Aangezien uw commissie uit een groep experts bestaat die hier duizenden malen meer vanaf weten dan ik, lijkt het mij waarschijnlijk dat dit idee (of iets wat er op lijk) vast al langs is gekomen. Hopelijk zit er echter toch een onderdeel bij die nuttig zou kunnen zijn voor u. Voor mij is het in ieder geval fijn om mijn gedachtes ergens kwijt te kunnen waar er misschien iets mee wordt gedaan. Met vriendelijk groet, Joost de Lange