Zelfhulp voor en door mensen

Transcriptie

1 Zelfhulp voor en door mensen Zelfhulp Nederland Namen Groep Begeleider opleiding Opdrachtgever Jaar 2012 Opleiding Onderwijsinstelling Studentnummer Gijs van Dijsseldonk Krista van Hal Lianne Nooijen Jacolien de Regt V4W1 Jan Steyaert Jan Fransen Joke de Haas Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Culturele Maatschappelijke Vorming Sociaal Pedagogische Hulpverlening Fontys Hogescholen te Eindhoven

2 Inhoud 1.Hoeveel zelfhulpgroepen hebben de steunpunten in beeld? Overeenkomsten en verschillen Wat voor organisatiestructuur houden de steunpunten aan? Overeenkomsten en verschillen Sterke- en ontwikkelingspunten Waar halen de steunpunten de financiën vandaan? Overeenkomsten en verschillen Sterke- en ontwikkelingspunten Wat hebben de steunpunten de vrijwilligers te bieden? Overeenkomsten en verschillen Sterke- en ontwikkelingspunten Over welke faciliteiten beschikken de steunpunten? Overeenkomsten en verschillen Sterke- en ontwikkelingspunten Hoe profileren de steunpunten zich naar buiten toe? Overeenkomsten en verschillen Sterke- en ontwikkelingspunten Wat zijn de wensen van de steunpunten? Overeenkomsten en verschillen Conclusie Aanbevelingen Bijlage 1 Uitwerking Steunpunt Zelfhulp West-Brabant Breda Bijlage 2 Uitwerking Steunpunt Zelfhulp West-Brabant Roosendaal Bijlage 3 Uitwerking Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland Bijlage 4 Uitwerking Stichting Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio Bijlage 5 Uitwerking Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant Bijlage 6 Raad van Zelfhulp Bijlage 7 Samenwerking MOVISIE en Zelfhulp Nederland Bijlage 8 De basis van de steunpunten..53 2

3 Resultaten 1. Hoeveel zelfhulpgroepen hebben de steunpunten in beeld? Voor het stellen van deze vraag willen wij inzichtelijk krijgen hoeveel zelfhulpgroepen in beeld zijn bij het steunpunt en hoeveel zelfhulpgroepen er aangesloten zijn bij de steunpunten. Gekeken naar de deelvraag en verkregen informatie, kunnen wij geen sterke- en ontwikkelingspunten benoemen, dit omdat het hier gaat om een kwantitatieve vraag Overeenkomsten en verschillen Aangesloten groepen Groepen in beeld Zelfhulp West-Brabant Breda 4 +/- 100 Zelfhulp West-Brabant 1 35 Roosendaal Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland Stichting Zelfhulp Netwerk 54 organisaties +100 Zuidoost-Brabant Steunpunt Zelfhulp s Hertogenbosch & Regio Tabel: het aantal aangesloten groepen en groepen in beeld van de steunpunten in Nederland Gekeken naar de bezochten steunpunten zien wij een verschil in het aantal zelfhulpgroepen. Zelfhulp West-Brabant Breda heeft op dit moment vier zelfhulpgroepen in huis. Dit betekend dat deze groepen gebruik maken van de faciliteiten welke worden aangeboden door het steunpunt. Daarnaast zijn er in Breda en omgeving ongeveer honderd zelfhulpgroepen in beeld bij het steunpunt, hiervan is met ongeveer een derde contact. Zelfhulp West-Brabant Roosendaal telt ongeveer vijfendertig zelfhulpgroepen. Zij zijn niet aangesloten bij het steunpunt, maar zij zijn via een sociale kaart wel in beeld gebracht. Deze groepen maken geen gebruik van de faciliteiten. Momenteel is er één groep aangesloten bij het steunpunt. Door de verhuizing naar HetPunt en door financiële beperkingen heeft het steunpunt vier aangesloten groepen verloren. Momenteel zijn er vijfentwintig zelfhulpgroepen aangesloten bij het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland, toch zijn er nog veertig overige groepen waarmee zij op dit moment geen contact hebben. Het steunpunt wil eerst een stevige basis leggen met de al bekende vijfentwintig groepen alvorens zij contact opnemen met de overige veertig groepen. In Zuidoost-Brabant zijn er vierenvijftig verschillende groepen, met diverse problematieken, aangesloten bij Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant. In totaal zijn er meer dan honderd actieve zelfhulpgroepen in beeld bij het steunpunt. Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio faciliteert op dit moment een dertigtal zelfhulpgroepen en biedt hen op een laagdrempelige manier ondersteuning bij de ontwikkeling en opzet van bestaande en nieuwe groepen. 3

4 Opvallend is dat bij beide vestigingen van Zelfhulp West-Brabant enkele zelfhulpgroepen aangesloten zijn. Dit in tegenstelling tot Zelfhulp Netwerk Friesland, Stichting Steunpunt Zelfhulp s- Hertogenbosch & Regio en Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant met een minimum van vijfentwintig aangesloten zelfhulpgroepen. Een belangrijk benoemd aspect is dat Zelfhulp West- Brabant Roosendaal vier aangesloten zelfhulpgroepen heeft verloren door een verhuizing naar HetPunt. 4

5 2. Wat voor organisatiestructuur houden de steunpunten aan? Door het stellen van deze deelvraag willen wij inventariseren op welke wijze de steunpunten zijn opgebouwd. Hoe de steunpunten zijn ontstaan, hoe het organisatorische deel van het steunpunt er uit ziet en hoeveel vrijwilligers aangesloten zijn bij de steunpunten. Het organiseren van groepen heeft altijd al plaats gevonden en is van alle tijden. In de tijd van de jagers en verzamelaars werkte men al samen om te komen tot een gezamenlijk doel. Als wij kijken naar de geschiedenis van organisatiestructuren kunnen wij de volgende groei ontdekken. In eerste instantie was er sprake van handarbeid. Er waren ijzersmeders en meubelmakers, welke het gehele proces zelfstandig uitvoerden. Hierop volgde de industriële revolutie, waarbij men slechts één deel van het proces toegewezen kreeg. Er waren nu geen meubelmakers meer, slechts personen welke een poot maakte, anderen die de zitting maakten. Hierna ontstond de loopband, de mens hoeft in principe geen lichamelijke arbeid te verrichten. Binnen een organisatie betekende dit een herstructurering van personeelsleden. (Fransen, 2012) Overeenkomsten en verschillen Ontstaan Uit het hele land kwamen vragen voor ondersteuning bij het opzetten van zelfhulp initiatieven aan Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant. Vanuit hier werd de Stichting Kenniscentrum Zelfhulp opgezet om financiële mogelijkheden te zoeken voor nieuwe initiatieven. Na enige tijd vroeg de werkgroep Ervaringsdeskundigheid of zij zich bij het Kenniscentrum aan konden sluiten. Na overleg ontstond het Kenniscentrum Zelfhulp en Ervaringsdeskundigheid. De steunpunten Zelfhulp in Noord- Brabant zijn op een gegeven moment zo teleurgesteld in het Kenniscentrum dat dit jaar hun samenwerking met het Kenniscentrum hebben opgezegd. (de Haas, 2012). Zelfhulp West- Brabant Breda is ontstaan vanuit de vraag van het Kenniscentrum Zelfhulp en Ervaringsdeskundigheid (KZE). Hiervan is ook bij Zelfhulp West- Brabant Roosendaal sprake. Zij zijn ontstaan vanuit een project van de provincie in samenwerking met het KZE. Het steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland is ontstaan vanuit de vraag vanuit de zelfhulpgroepen voor een algemeen aanspreekpunt die hen kan ondersteunen waar nodig. Bij Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant was dit ook het geval, maar zij hebben een extra ontwikkeling doorgemaakt op het gebied van kennis door de samenwerking met Joke de Haas en Hans- en Hetty Flaman. Hans had het idee om een facilitaire organisatie op te richten. Hiermee gaf hij de eerste aanzet voor de oprichting van het Zelfhulp Netwerk. Joke kwam met Hans in contact en zag, vanuit haar eigen ervaring, de noodzaak hiervan in. 5

6 Organisatie Zelfhulp West-Brabant Breda maakt net als het steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland deel uit van een overkoepelend organisatie. Bij Zelfhulp West-Brabant Breda gaat het om Stichting Info-Méér. Dit is een onafhankelijk cliënt gestuurd informatiecentrum waar ze informatie bieden over geestelijke gezondheid, maatschappelijke opvang en verslavingszorg. Het steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland valt onder AanZet. Dit is een overkoepelende organisatie gevestigd in Leeuwarden. AanZet heeft ervaring in geestelijke,- maatschappelijke, - en vrouwenopvang. AanZet fungeert als het ware als een paraplu voor zelfsturende teams. Hieronder vallen: - De cliëntenraad - Steunpunt Zelfhulp - Secretariaat - Maatjesproject - Catering - Public Relations (PR) Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio kent een Raad van Advies, deze heeft als functie ondersteuning te bieden aan het bestuur. Het steunpunt geeft echter aan dat de Raad van Advies niet naar behoren functioneert. Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant heeft een Raad van Zelfhulp. Deze heeft als belangrijkste taak de ziel van zelfhulp te bewaken en er zorg voor dragen dat ook de werkwijze en de organisatie daarvan doordrongen blijven. (Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant, 2010) Vrijwilligers Opvallend binnen het vrijwilligersaantal is dat beide vestigingen van Zelfhulp West-Brabant vier vrijwilligers hebben. Het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland en Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch bestaan uit acht à negen mensen. Vijftig procent van de vrijwilligers bij het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland heeft ervaringskennis. Dit in tegenstelling tot het honderd procent bij het Steunpunt zelfhulp s- Hertogenbosch. Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant vertelt dat het aantal vrijwilligers uiteenlopend is per project. Zij hebben drie betaalde krachten op het kantoor. Hierbij gaat het om één betaalde coördinator in Eindhoven, één betaalde coördinator in Helmond en één administratieve kracht. Een opvallend verschijnsel is dat er bij alle steunpunten vrijwilligers aanwezig zijn met ervaringskennis. Naast deze vrijwilligers zijn er in Eindhoven, Breda en Friesland betaalde krachten aanwezig. 6

7 2.2. Sterke- en ontwikkelingspunten Gekeken naar de verschillende organisatiestructuren van de steunpunten, zien wij het als een sterk punt dat zowel Zelfhulp West-Brabant Breda als het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland deel uit maken van een overkoepelende organisatie. Zij kunnen terugvallen op deze organisatie en steun bij hen verkrijgen. De aanwezigheid van de Raad van Zelfhulp wordt in Eindhoven gezien als een waardevolle toevoeging aan het steunpunt. Wij zien deze toevoeging als een sterk punt gezien de groei die het steunpunt heeft doorgemaakt na de oprichting van de Raad van Zelfhulp. In s-hertogenbosch geeft men echter aan geen goede ervaring te hebben met de Raad van Advies, omdat deze niet naar behoren functioneert. 7

8 3. Waar halen de steunpunten de financiën vandaan? Financiën zijn voor iedere organisatie en stichting een relevant onderwerp. Ieder steunpunt heeft financiën nodig om te bestaan. Door middel van deze vraag willen wij achterhalen welke middelen de steunpunten aan kunnen grijpen om voldoende financiering te krijgen voor het behoud en mogelijke groei van het steunpunt. De zelfhulpgroepen worden normaliter regionaal verworven, zonder rekening te houden met de gemeentegrenzen. Een van de redenen hiervoor is dat de groep rondom een bepaald probleem op gemeentelijk niveau te weinig deelnemers kent, echter op regionaal niveau voldoende. Een andere oorzaak is dat deelnemers het prettig kunnen vinden vanwege de anonimiteit een groep op afstand te bezoeken. Middelen voor informele hulpverlening worden op gemeentelijk niveau vanuit Wmo gelden gefinancierd, zij zijn verantwoordelijk voor de burgers. Dit zorgt echter voor een spanning tussen de regionale zelfhulpgroepen en lokale gemeentelijke financiering van de steunpunten. (Steyaert, 2010) Overeenkomsten en verschillen Subsidie Alle steunpunten geven in de gesprekken aan subsidie te ontvangen vanuit de gemeente waarin zij actief zijn. De grootste verschillen zitten echter in de hoeveelheid van de subsidie. Zelfhulp West-Brabant Roosendaal heeft door terugloop in de subsidie een andere vestiging moeten zoeken waarna zij zich één ochtend in de week in HetPunt kunnen vestigen. De gemeente s-hertogenbosch geeft het Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio een bescheiden subsidie waarvan zij de huur en de benodigde faciliteiten zoals een computer en kopieermogelijkheden kunnen bekostigen. Stichting Info-Méér (Breda) en AanZet (Friesland) ontvangen subsidie vanuit de gemeente. Hiervan is een deel voor de steunpunten bestemd. Daarnaast schrijft AanZet fondsen aan en staan zij open voor giften van derden, ook is zij een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). Het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland moet halfjaarlijks een financiële verantwoording afleggen aan de gemeente met betrekking tot de subsidie uitgaven. De fondsenwerving is ook herkenbaar bij Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant. Naast deze fondsen werving ontvangt Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant subsidie vanuit de gemeente Eindhoven, Veldhoven, Helmond en de Peellandgemeenten. Alle steunpunten hebben zowel direct als indirect aangegeven de wens te hebben dat zelfhulp opgenomen moet worden in de Wmo. Middels deze opname in de Wmo ontstaan er meer groeimogelijkheden voor de zelfhulpgroepen, de steunpunten en daarmee het landelijk netwerk Sterke- en ontwikkelingspunten Wij zien de aansluiting van Zelfhulp West-Brabant Breda bij Stichting Info-Méér en het steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland bij AanZet als een sterk punt. Zij kunnen terugvallen op de organisatie en kunnen bij hen steun vragen. Het biedt zekerheid voor de betreffende steunpunten omdat zij een breder netwerk hebben aangezien er in het gebouw verschillende organisaties gevestigd zijn. Tevens kunnen zij de kosten van het gebouw delen. De Gemeente Eindhoven berekent een deel van de Wmo gelden voor Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant. Hierin is de Gemeente Eindhoven een voorbeeld voor de andere gemeenten. 8

9 4. Wat hebben de steunpunten de vrijwilligers te bieden? Vrijwilligers zijn de spil van de steunpunten. Zij dragen het steunpunt en hebben vaak ervaringskennis in de problematieken. Door deze deelvraag te stellen willen wij inzichtelijk krijgen wat de steunpunten de vrijwilligers te bieden hebben. Onder bovengenoemde vrijwilligers verstaan wij de vrijwilligers welke binnen het steunpunt of het netwerk werken. Hiernaast is er nog een ander soort vrijwilligerswerk te benoemen, hierbij gaat het om de begeleiders van de zelfhulpgroepen. De begeleiders van de groepen hebben ervaringskennis met het betreffende thema en zetten dit in de zelfhulpgroep in. Het grootste gedeelte van de vrijwilligers op de steunpunten/ het netwerk hebben ook ervaringskennis Overeenkomsten en verschillen Werving Bij Zelfhulp West-Brabant Breda, het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland en Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant komen nieuwe vrijwilligers vaak binnen via vacatures, promotiewerk en informatie materiaal zoals folders en oproepen op de websites. De werving van nieuwe vrijwilligers in s-hertogenbosch verloopt op diverse manieren. Mensen komen op het steunpunt af met de vraag of ze vrijwilliger kunnen worden, werving via formele organisaties, mond tot mond reclame, vrijwilligers bank, het netwerk, vragen binnen bekende groepen, stukjes in de krant en interviews. Vrijwilligers bij Zelfhulp West-Brabant Roosendaal worden via een andere weg benaderd. De werving voor vrijwilligers gaat via het Vrijwilligers Informatie Punt (VIP). Hier kunnen zo nodig oproepen geplaatst worden voor nieuwe vrijwilligers. Opvallend is dat alle steunpunten aangeven behoefte te hebben aan meer vrijwilligers ter ondersteuning van het steunpunt om zo overbelasting van de huidige vrijwilligers te voorkomen. Tevens willen zij hiermee de continuïteit waarborgen. Als een vrijwilliger dan uitvalt, is er altijd iemand om de taken over te nemen Takenpakket Alle geïnterviewde steunpunten geven aan dat het takenpakket in overeenstemming met de vrijwilliger wordt vastgesteld. Bij de afstemming met de vrijwilliger, wordt rekening gehouden met de draagkracht van de desbetreffende vrijwilliger. Veelal gaat het binnen het takenpakket om taken zoals vergaderen, beheer, contact onderhouden met de zelfhulpgroepen en het begeleiden en ondersteunen van bijeenkomsten of zelfhulpgroepen. In Roosendaal worden naast voorlichtingen ook gastlessen gegeven door de vrijwilligers. Het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland heeft in tegenstelling tot de andere steunpunten een betaalde kracht in dienst die de vrijwilligers coacht. Deze coach is altijd op de achtergrond aanwezig om de vrijwilligers te ondersteunen in de werkzaamheden en samen met hen de lijnen van het project uit te zetten. In Eindhoven is het takenpakket van de vrijwilliger afhankelijk van de kwaliteiten van de vrijwilliger. Er wordt per vrijwilliger aan de hand van een gesprek gekeken naar de kwaliteiten die ingezet kunnen worden voor het Zelfhulp Netwerk. Vele vrijwilligers zijn afkomstig uit zelfhulpgroepen. 9

10 De vrijwilligers uit Breda, Roosendaal, s-hertogenbosch, Friesland en Eindhoven hebben allemaal ervaringskennis. Deze levenservaring is de belangrijkste kennis die ze als organisatie te bieden hebben Training en begeleiding Zelfhulp West-Brabant Roosendaal biedt vrijwilligers de mogelijkheid om deel te nemen aan een netwerkdag. Daarnaast bieden zij coaching aan de vrijwilligers. Deze coaching is ook terug te vinden bij het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland. Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio biedt de vrijwilligers, ter ondersteuning bij de begeleiding van de groepen, twee keer per jaar een contact studiedag aan. Daarnaast willen ze een cursus ontwikkelen voor de vrijwilligers zodat zij handvaten voor de begeleiding van groepen aangereikt krijgen. Het steunpunt wil hierbij niet het wiel opnieuw uitvinden maar gebruik maken van al bestaande cursussen zoals deze gebruikt worden in bijvoorbeeld de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Bij Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant wordt de startende vrijwilligers een training aangeboden betreffende de kwaliteit van de zorg en de persoonsbescherming van de zelfhulpgroepen. Daarnaast organiseert men regelmatig intervisiegroepen voor de groepsbegeleiders en brengt het netwerk groepen bij elkaar om bijvoorbeeld samen te kijken naar hoe de samenwerking verloopt met de professionele hulpverlening. Ook is er voor de vrijwilligers de mogelijkheid om een cursus of training te volgen waarmee zij uiteindelijk het Zelfhulp Netwerk kunnen ondersteunen. Het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland streeft ernaar om in de toekomst door middel van trainingen de kennis van haar vrijwilligers te vergroten. Zij denken hierbij aan trainingen aangaande: Telefoneren: hoe voer ik een duidelijk gesprek en hoe kan ik mensen op een juiste manier helpen en/of doorverwijzen? LSD: Luisteren Samenvatten en Doorvragen. Hoe pas ik deze vaardigheden toe tijdens de bijeenkomsten van de zelfhulpgroepen en aan de telefoon? Database trainingen: op een snelle en effectieve manier intern de informatie inzichtelijk maken die betrekking heeft op het contact met de zelfhulpgroepen. Bovenstaande is al aanwezig bij Stichting AanZet, maar er moet worden gekeken naar de inzetbaarheid van deze trainingen binnen het Steunpunt Netwerk Friesland. Bij Stichting AanZet wordt een training Eerste Hulp bij Onafhankelijkheid (EHBO) aangeboden. Enkele medewerkers van het steunpunt hebben hier aan deelgenomen. Opvallend is dat alle steunpunten de vraag hebben naar de module train de trainer. 10

11 4.2. Sterke- en ontwikkelingspunten Een sterk punt wat bij alle steunpunten naar voren komt is dat een groot gedeelte van de vrijwilligers over ervaringskennis beschikt. Hierdoor is er herkenning en erkenning van de problematiek en is er in een bepaalde mate wederzijds inlevingsvermogen. Dit zijn belangrijke kernwaarden van zelfhulp. Zelfhulp West-Brabant Breda kijkt evenals Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant naar de kwaliteiten van de vrijwilliger. Wij zien dit als een sterk punt omdat je hiermee de eigen krachten van de vrijwilligers aanspreekt en zij hun sterke kanten inzetten en zich verder kunnen ontwikkelen. Bij de andere steunpunten kwam dit minder sterk naar voren. Bij het steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland worden de vrijwilligers met ervaringskennis altijd ondersteund door een betaalde kracht. Een betaalde kracht is meestal een stabiele factor in de organisatie omdat de kans op afwezigheid minder is en zij evenwichtiger zijn binnen hun problematiek. Dit in tegenstelling tot de vrijwilligers die vaak zelf nog in het groeiproces zitten als het gaat om leren omgaan met hun belemmering. Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio geeft aan dat zij niet veel meer investeren in de werving van nieuwe groepen om de kwaliteit van de huidige groepen te kunnen waarborgen. Hiernaast biedt de locatie geen mogelijkheden tot groei. Dit zou één van de ontwikkelingspunten kunnen zijn. Toch is het een sterk punt dat zij inzetten op kwaliteit en niet op kwantiteit van groepen omdat zij op deze manier de huidige groepen optimaal kunnen ondersteunen en begeleiden. Wij zien het als een sterk punt dat de vrijwilligers van Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland en Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant cursussen kunnen volgen ter bevordering van de begeleiding en ondersteuning van de zelfhulpgroepen. Een ontwikkelingspunt is onder andere de verspreiding van de training train de trainer. Hier is vanuit de steunpunten en het zelfhulp netwerk veel vraag naar. Daarnaast komt bij diverse steunpunten de vraag naar coachings mogelijkheden naar voren. Dit omdat er geen vastgestelde richtlijnen zijn waaraan een vrijwilliger zich houdt rondom het opzetten en coachen van de zelfhulpgroepen. 11

12 5. Over welke faciliteiten beschikken de steunpunten? Middels deze vraag willen wij inventariseren wat de steunpunten te bieden hebben aan de zelfhulpgroepen. Hierbij denken wij aan de huisvesting, praktische faciliteiten en openingstijden. Met andere woorden: wat heeft het steunpunt de zelfhulpgroepen te bieden? 5.1. Overeenkomsten en verschillen Huisvesting Het Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio heeft evenals Zelfhulp West-Brabant Roosendaal en Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant te maken gehad met verhuizingen. Deze hebben gevolgen gehad voor de ontwikkelingen van de steunpunten. Door de verhuizing van het Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio naar de huidige locatie heeft er een positieve groei plaats gevonden. Zowel in het aantal zelfhulpgroepen als in de mogelijkheden van de accommodatie. De mogelijkheden van het steunpunt zijn terug te vinden bij praktische faciliteiten. Het steunpunt wil graag uitbreiden, echter is hier momenteel het geld niet voor. Graag zien zij andere organisaties een huisvestiging in het pand vinden, zodat zij onder andere de kosten van de huur kunnen delen. Zelfhulp West-Brabant Roosendaal is tegenwoordig gevestigd in HetPunt. Bij HetPunt kunnen inwoners van Roosendaal terecht voor informatie en advies over wonen, welzijn en zorg in hun gemeente. Één ochtend in de week is er bij HetPunt ruimte voor het steunpunt bij het Wmo loket. Een voordeel van de vestiging in HetPunt is dat er nauwe banden bestaan met de andere organisaties in het pand, ook de ligging van het gebouw is een voordeel, vlakbij de stad, dus goed zichtbaar voor de bewoners van Roosendaal. Een nadeel van HetPunt is de architectuur van het gebouw. De vele open glazen ruimtes verwerpen op een gemakkelijk manier de anonimiteit van de zelfhulpgroepen, de (nieuwe) deelnemers letterlijk en figuurlijk zichtbaar zijn in het gebouw, wat als ongemakkelijk ervaren kan worden. Het steunpunt is hierdoor minder toegankelijk voor (nieuwe) deelnemers en het gebouw kan een drempel vormen om binnen te komen. Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant kent een groei van aangesloten zelfhulpgroepen. Het aantal aangesloten zelfhulpgroepen is in de loop van de jaren flink gegroeid. Van groepen in de huiskamer van Joke de Haas tot meer dan 100 zelfhulpgroepen in de regio. Door deze groei heeft er een verhuizing plaats gevonden om de verschillende groepen te faciliteren. Zij hebben een eigen pand aan de Kronehoefstraat in Eindhoven. Daarnaast is een dependance in Helmond geopend omdat er vanuit de burgers uit Helmond en Peelgemeenten vraag is naar zelfhulp. Zelfhulp West-Brabant Breda is gevestigd in het gebouw van Info-méér. Hierbij zijn diverse expertise gebieden aanwezig (zie Organisatie). Dit geldt ook voor het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland. Zij zijn gevestigd in het gebouw waar ook AanZet gevestigd is Praktische faciliteiten Gekeken naar de verschillende faciliteiten welke aangeboden worden door de steunpunten zien wij enkele overeenkomsten. Een ieder biedt de zelfhulpgroepen ruimte voor de bijeenkomsten, administratieve ondersteuning, inloop spreekuren en brengen zij de ontmoeting tot stand tussen hulpvrager en zelfhulpgroep. Daarnaast bieden zij ondersteuning en begeleiding bij het opzetten van nieuwe zelfhulpgroepen. 12

13 Een opmerkelijk verschil ten opzichte van de andere steunpunten ligt bij Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant en het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland. Zij geven voorlichtingen op scholen welke veelal worden verzorgd vanuit de zelfhulpgroepen. Daarnaast hebben zij beiden een PR afdeling (zie Public Relations) en bieden zij thema avonden aan. Ook is er mogelijkheid voor stagiaires om stage te lopen bij de organisatie en kunnen vrijwilligers zich verder ontplooien binnen het steunpunt. Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland biedt verschillende faciliteiten aan voor zowel de zelfhulpgroepen als de vrijwilligers en scholen. Hierbij gaat het om een stageplaats voor stagiaires; een (thema) contactavond voor verschillende zelfhulpgroepen, waarbij de groepen van elkaar kunnen leren en ervaringen uit kunnen wisselen; eens per maand telefonisch contact tussen de vrijwilligers van het steunpunt en de zelfhulpgroepen. Ook fungeert het steunpunt als informatie en doorverwijspunt voor personen met een vraag betreffende zelfhulp(groepen) en als contactpunt voor de scholen (zowel MBO als HBO). Zo is er één contactpunt voor belangstellenden en worden de zelfhulpgroepen hier niet mee belast. Opvallend is dat Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant en Zelfhulp West-Brabant Breda het gebruik van Sociale Media benoemen. In de toekomst willen zij dit aanbod uitbreiden door het gebruik van meerdere soorten platforms Openingstijden Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant is minimaal aanwezig van 09.00uur 13.00uur van maandag tot en met vrijdag. Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio houden ook dergelijke openingstijden aan. Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland heeft ruime openingstijden van maandag tot vrijdag zowel van 09.00uur uur als 13.00uur uur. Dit in tegenstelling tot Zelfhulp West-Brabant Roosendaal, zij zijn één ochtend in de week geopend van 9.00 uur tot uur Krachten Een kracht van Zelfhulp West-Brabant Breda is dat zij kijken naar de kwaliteiten welke een vrijwilliger bezit. Ook geven zij te kennen een goede coördinator te hebben en eens in de zes weken te vergaderen. Dit staat in tegenstelling tot Zelfhulp West-Brabant Roosendaal. Zij geven aan voornamelijk vragen te hebben over hoe zij het steunpunt sterker kunnen maken. Bij Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland kwam gedurende het gesprek naar voren dat zij in de ontwikkeling een positieve groei hebben doorgemaakt. De vrijwilligers met ervaringskennis worden altijd ondersteund door een betaalde kracht. Er zijn contactdagen, er is telefonisch contact tussen het steunpunt en de zelfhulpgroep. Daarnaast is er een PR afdeling opgezet en een website gelanceerd. Ten slotte geven zij de mogelijkheid tot voorlichting op scholen. Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio geeft aan dat zij niet veel meer investeren in de werving van nieuwe groepen om de kwaliteit van de huidige groepen te kunnen waarborgen. Een kracht van alle steunpunten en het netwerk is dat zij de anonimiteit van de groepen hoog in het vaandel hebben. Er zijn gesloten, open en half open groepen. Een gesloten groep laat geen leden toe totdat ze een X aantal keer een bijeenkomst hebben gehad. Een half open groep kan dit overwegen door middel van een intake gesprek en bij een open groep kan iedereen komen en gaan wanneer het hem/haar uitkomt. Van wat voor groep er sprake is hangt af van de problematiek. Zwaardere problematieken zijn vaak gesloten groepen en minder zware problematieken kenmerken zich vaker door open groepen. Dit heeft onder andere te maken met de kwetsbaarheid van zowel het onderwerp als de leden in de groep. 13

14 5.2. Sterke- en ontwikkelingspunten De krachten van de steunpunten en het netwerk zoals deze vernoemd zijn (zie krachten) zien wij, evenals de vrijwilligers, als sterke punten. Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant maakt gebruik van verschillende sociale media om nieuwe leden aan te trekken. Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland is hier mee bezig. Zelfhulp West- Brabant Roosendaal zegt hier graag ondersteuning in te krijgen. Een ontwikkelingspunt bij Zelfhulp West-Brabant Roosendaal is de huisvesting. Positief hierbij is de centrale ligging maar door vraag naar anonimiteit vanuit de groepen is de vestiging niet werkbaar door de open en glazen ruimtes. Ook zijn de huidige openingstijden een knelpunt voor de vestiging in Roosendaal. Wanneer zij langer geopend zullen zijn kunnen zij ook daadwerkelijk groepen of geïnteresseerden ontvangen en faciliteren. Een ontwikkelingspunt welke wordt aangedragen door het Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio zelf is dat zij een uitbreiding van de huidige locatie wensen waarbij zij de ruimte kunnen delen met andere organisaties. Op deze manier kunnen de kosten gedeeld worden en heeft men meer kennis in huis. 14

15 6. Hoe profileren de steunpunten zich naar buiten toe? Door het stellen van deze vraag willen wij van de steunpunten weten wat zij uitdragen naar de maatschappij en op welke wijze zij dit doen. Daarnaast bevragen wij de steunpunten naar de samenwerkingsverbanden onderling en in samenwerking met de formele zorg. Vanuit zelfhulpgroepen en de steunpunten komt het signaal naar voren dat ze te weinig zichtbaar zijn bij professionele hulpverlening. Indien ze wel zichtbaar zijn is er sprake van een lage of negatieve waardering voor hun rol in de zorg en herstel van burgers. In het themanummer over zelfhulp van Rehabilitatie wordt bovenstaande omschreven als: De erkenning van de waarde van zelfhulp door de professionele hulpverlening laat te wensen over. Het nut van lotgenotencontact wordt betwijfeld en soms wordt het zelfs gezien als een gevaar: men praat elkaar problemen aan of men geeft elkaar de verkeerde informatie. (Steyaert, 2010, p.p. 99). Uit onderzoek van Salzer komt naar voren dat de meeste hulpverleners professionele hulpverlening effectiever, nuttiger, interessanter en meer voorspelbaar is. Dit heeft vooral te maken met de onbekendheid over lotgenotencontact bij hulpverleners. Stewart (1990) concludeerde dat gebrek aan kennis over de zelfhulpgroepen een van de belangrijkste barrières voor de samenwerking tussen formele en informele zorg is. (Steyaert, 2010) Overeenkomsten en verschillen Missie en visie Een organisatiedoel is afgeleid uit de missie en omvat een gewenste en duidelijke omschreven situatie. Dit doel moet op een vooraf aangegeven tijdstip bereikt zijn. Een visie beantwoordt de vraag: hoe ziet de organisatie zichzelf in de toekomst? (Baarda & Goede, 2006). Zowel Zelfhulp West-Brabant Breda als Zelfhulp West-Brabant Roosendaal kent dezelfde visie en missie: het Steunpunt Zelfhulp West-Brabant wil startende en al bij haar aangesloten zelfhulpgroepen facilitaire ondersteuning bieden. Daarnaast willen zij de groepen stimuleren en hen helpen bij het vasthouden en overdragen van kennis. Ook het ondersteunen bij het oplossen van inhoudelijke en organisatorische vraagstukken valt binnen hun visie en missie. Ten slotte willen de steunpunten samenwerken met de formele zorgsector. Zelfhulp West-Brabant Breda wil daarnaast ook het stigma rondom de psychiatrie doorbreken. Het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland heeft als missie de formele en informele zorg met elkaar te laten samenwerken in plaats van elkaar als concurrenten te zien. Hiernaast willen zij zelfhulp zichtbaarder maken in de samenleving. Ook wil het Steunpunt Zelfhulp graag hun aanbod terugzien op de intranet van professionele instellingen. Intern zou het Steunpunt Zelfhulp graag met een database gaan werken voor de bundeling van informatie en overdracht. Daarnaast sluiten zij aan bij de visie van zowel Roosendaal als Breda. Het Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio heeft als doel: het scheppen van contactmogelijkheden tussen diverse zelfhulpgroepen onderling en tussen de zelfhulpgroepen en derden. Het streven is naar een overkoepeling van activiteiten op het gebied van informele zorg in de regio s-hertogenbosch. Het uitgangspunt hierbij is de bewustmaking en stimulering van de eigen vaardigheden van de deelnemers van de zelfhulpgroepen. 15

16 Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant ondersteunt en stimuleert mensen bij het delen van hun ervaringen, het ontdekken van de eigen krachten en het maken van keuzes. Zo wil het netwerk stimuleren dat mensen iets voor elkaar betekenen en een maatschappelijke bijdrage leveren. Het uitgangspunt is dat zelfhulp toegankelijk moet zijn voor iedereen, dus laagdrempelig Public Relations Folders over specifieke zelfhulpgroepen in de wachtkamer van de huisarts leggen is een voor de hand liggende optie, maar werkt niet of nauwelijks. Dit omdat de folder vaak verdringt tussen alle andere folders en het niet voor de hand ligt om in een volle wachtkamer een folder mee te nemen over bijvoorbeeld een gokverslaving. Om deze reden wordt regelmatig de Zelfhulpkrant uitgebracht. Het is van algemene aard waardoor niet snel duidelijk is waarom iemand de krant meepakt of leest. (Steyaert, 2010). Internet is een bron van informatie over gezondheid en gezondheidszorg. Het zoeken hiernaar op internet is een erg populaire toepassing van nieuwe media (Adams & Boot,2007). Hieruit wordt duidelijk dat een steunpunt benodigd is aangezien de zelfhulpgroepen onvoldoende mogelijkheden in huis hebben om zichzelf kenbaar te maken via internet en willen dit anoniem doen. Een artikel in een huis-aan-huis blad of een tijdschrift kan een breed publiek bereiken. (Steyaert, 2010, p.p. 100). Zelfhulp West-Brabant Roosendaal heeft een stagiaire communicatie gehad welke de PR verzorgde, zij heeft onder andere folders gemaakt om de naamsbekendheid te vergroten. Dit sloeg niet aan bij de bevolking waardoor de vraag naar PR mogelijkheden is gebleven. Bij alle andere steunpunten en het netwerk in Eindhoven ligt er ook een vraag voor ondersteuning dan wel uitbreiding van de PR en worden er handvaten gevraagd om dit succes te realiseren Samenwerking onderling Onderling is enige samenwerking tussen de steunpunten. Echter geven alle steunpunten aan een betere samenwerking te verlangen waarbij men gebruik kan maken van elkaars sterke punten. Op deze manier willen de steunpunten de ontwikkelingspunten ondervangen. Eens in de zes weken komen alle steunpunten uit Brabant bij elkaar voor overleg. Agendapunten tijdens deze bijeenkomst zijn: hoe gaat het met de verschillende steunpunten, waar loopt men tegen aan waar is eventueel ondersteuning bij nodig. Deze overleggen zijn bedoeld om elkaar te ondersteunen en van elkaar te kunnen leren. Zelfhulp West-Brabant Breda werkt samen met Zelfhulp West-Brabant Roosendaal en daarnaast hebben zij contact met het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland. Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland werkt actief samen met stagiaires, iets waar het Zelfhulp West-Brabant Breda ook graag naartoe wil werken. Zelfhulp West-Brabant Breda wil in gesprek gaan waarin ze de voor- en nadelen bespreken over het inzetten van stagiaires. Het Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio heeft nauwe samenwerkingsverbanden met de steunpunten Zelfhulp West-Brabant Breda en Roosendaal. Tijdens de ontwikkeling van het steunpunt is er ook veel samenwerking geweest met Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant. Wanneer het gaat over een samenwerking op landelijk gebied is het Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio wat voorzichtig. Een landelijke dekking zien ze wel zitten maar er moeten geen extra werkzaamheden aan verbonden zijn. Zij vinden dat de regio s-hertogenbosch voor gaat op het landelijk netwerk. 16

17 Samenwerking met formele zorg en school Dikwijls is de eerstelijns hulpverlening, zoals de huisarts, de eerste stap in het zoeken naar hulp. Burgers gaan naar de huisarts met hun probleem waar ze een doorverwijzing krijgen naar de juiste hulp. Huisartsen kunnen hulp verlenen in een combinatie van eigen zorg, doorverwijzing naar tweedelijns hulpverlening en/of doorverwijzing naar zelfhulp. De doorverwijzing naar zelfhulp gebeurt nauwelijks. De vraag hoe de burger zelf zijn weg kan vinden naar zelfhulp stijgt. Zelfhulp is toegankelijk zonder doorverwijzing van een specialisme of deskundige. Het is wel nodig dat zelfhulp zichtbaar is bij de burgers en gerekend kan worden op een positieve waardering. (Steyaert, 2010). Over het algemeen willen alle benaderde steunpunten samenwerken met scholen en de formele zorg. In de samenwerking met scholen is het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland een voorloper. Zij hebben contact met een HBO (NHL Hogeschool) en MBO opleidingen waar de vrijwilligers gastlessen verzorgen. Tevens bieden zij stagiaires de mogelijkheid om bij het steunpunt hun stage te volbrengen. Het Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio heeft ook dergelijke contacten met Avans Hogescholen. Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant begint hier een groei in te maken door het huidige contact met Fontys Hogescholen, zij geven echter wel aan dat dit contact nog niet is zoals gewenst wordt. Met de formele zorg is weinig contact. Het Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio is hier reeds tien jaar mee bezig en geeft te kennen dat voornamelijk op organisatorisch niveau het contact moeilijk verloopt. Het formele contact kan worden versterkt door het samen laten komen van de steunpunten en het netwerk in een landelijk netwerk. Dit landelijk netwerk wordt gesteund door MOVISIE. MOVISIE en Joke de Haas hebben een plan van aanpak opgesteld betreffende dit netwerk, het plan is terug te vinden in de bijlagen Sterke- en ontwikkelingspunten Wij zien de samenwerking met de scholen als een sterk punt bij het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland, zo ook bij het Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio en Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant. Het is van belang dat de toekomstige professionals kennis hebben over de zelfhulp in Nederland, voornamelijk door de veranderingen binnen de zorg en het gevolg voor de formele en informele sector. Daarbij vonden wij het opmerkelijk dat wij op de opleiding nog niet eerder van zelfhulp gehoord hadden. De PR afdelingen zien wij als een sterk punt omdat de steunpunten op deze wijze de maatschappij benaderen en kennis met betrekking tot zelfhulp kunnen verspreiden. Ook trachten zij zo onder andere nieuwe vrijwilligers aan te trekken en het netwerk te vergroten. Echter zijn er steunpunten zonder PR afdeling. Dit betekent dat één vrijwilliger meerdere taken op zich neemt, waaronder de PR. Een ontwikkelingspunt voor alle steunpunten en het netwerk is het contact met de formele zorg. Alle steunpunten geven aan dat dit stroef verloopt. Voor zowel de formele als de informele zorg is dit nadelig omdat zelfhulp een goede aanvulling is voor de formele zorgsector. Een ander ontwikkelingspunt is de onderlinge samenwerking tussen de steunpunten en het netwerk in Zuidoost-Brabant. Om te komen tot een sterk landelijk netwerk zullen zij een samenwerking moeten neerzetten waarbij men van en met elkaar kan leren. 17

18 7. Wat zijn de wensen van de steunpunten? Een van de belangrijkste punten binnen de inventarisatie zijn de korte en lange termijn wensen van de steunpunten. Wat willen zij bereiken binnen een jaar en wat willen zij bereikt hebben over 5 jaar? Gekeken naar de deelvraag en verkregen informatie, kunnen wij geen sterke- en ontwikkelingspunten benoemen, dit omdat het hier gaat om een vraag naar behoeftes Overeenkomsten en verschillen Korte termijn wensen Bij alle steunpunten hebben wij de volgende overeenstemmende wensen geconstateerd: Contact met scholen (voorlichtingen en gastlessen) Stagiaires inzetten Meer bekendheid van het steunpunt binnen de regio Samenwerking met andere steunpunten PR opzetten of uitbreiden Financiën verstevigen (fondsenwerving) Naast de overeenstemmende wensen hebben wij ook verschillen geconstateerd. Hieronder geven wij per steunpunt de overige wensen aan. Korte termijn wensen Zelfhulp West-Brabant Breda De vrijwilligers zouden graag meer coachende vaardigheden aanleren om zo beginnende groepen beter te kunnen begeleiden Daarnaast willen ze meer kennis vergaren over administratieve taken, lichamelijke zorg en de diverse onderwerpen van de zelfhulpgroepen. Hiermee hopen ze ook een betere begeleiding te kunnen bieden Lange termijn wensen Zelfhulp West-Brabant Roosendaal Een goede samenwerking met Breda. Korte termijn wensen Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland Een goede basis creëren voor kwaliteitsverbetering: intern werken met een database en het team uitbreiden Zij willen graag dat de zelfhulpgroepen meedenken en -werken aan het steunpunt Korte termijn wensen Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio Groeien door middel van samenwerking met derden Deelname aan de Wmo adviesraad Korte termijn wensen Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant De zelfhulpgroepen een zo goed mogelijke ondersteuning bieden 18

19 Lange termijn wensen Bij alle steunpunten hebben wij de volgende overeenstemmende wensen geconstateerd: Zelfhulp in de Nederlandse beleidskaders van de Wmo krijgen Een landelijke dekking van steunpunten met een goede onderlinge samenwerking Naamsbekendheid van zelfhulp Contacten en samenwerking tussen de formele zorg en zelfhulp intensiever maken Naast de overeenstemmende wensen hebben wij ook verschillen geconstateerd. Hieronder geven wij per steunpunt de overige wensen aan. Lange termijn wensen Zelfhulp West-Brabant Breda 1 tot 2 keer per jaar een gezamenlijke bijeenkomst organiseren zoals in Friesland al gebeurd Het ideaalbeeld zou zijn als ze niet meer actief zelfhulpgroepen hoeven te werven. Ze zouden graag zien dat de zelfhulpgroepen uit zichzelf naar het steunpunt komen Lange termijn wensen Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant Het bereiken van jongeren en allochtonen. Onder andere door het inzetten van sociale media 19

20 8. Conclusie Ten behoeve van Zelfhulp Nederland hebben wij een inventarisatie gemaakt van de bestaande steunpunten zelfhulp in Nederland. Wij hebben hierbij de volgende hoofdvraag geformuleerd: Wat zijn bij de steunpunten zelfhulp in Nederland de verschillen en overeenkomsten, sterke- en ontwikkelingspunten? Om tot een conclusie te komen hebben wij gesprekken gevoerd met de steunpunten en hen vragen gesteld op verschillende onderdelen zoals deze terug komen in onderzoek. Uit het onderzoek hebben wij de volgende conclusies kunnen trekken: Hoeveel zelfhulpgroepen hebben de steunpunten in beeld? Gemiddeld zijn er meer dan vijfentwintig zelfhulpgroepen aangesloten bij de steunpunten, echter hebben Zelfhulp West-Brabant Breda en Roosendaal een beduidend minder aantal zelfhulpgroepen aangesloten bij hun organisatie. Over het algemeen heeft men een sociale kaart van de overige zelfhulpgroepen in de omgeving. Deze zelfhulpgroepen maken geen gebruik van de faciliteiten maar zijn wel in beeld bij de steunpunten. Wat voor organisatiestructuur houden de steunpunten aan? Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland en Zelfhulp West-Brabant Breda zijn aangesloten en ontstaan onder een overkoepelende organisatie. De overige steunpunten zijn zelfstandig ontstaan. Daarnaast heeft Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant een Raad van Zelfhulp, welke wordt gezien als waardevolle aanvulling van het bestuur van de stichting. Steunpunt Zelfhulp s- Hertogenbosch & Regio kent een Raad van Advies, echter geven zij aan hier niet tevreden over te zijn. Waar halen de steunpunten de financiën vandaan? Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant ontvangt subsidie vanuit de Wmo gelden van de gemeente Eindhoven, daarnaast ontvangen zij geld uit de gemeenten Helmond, Veldhoven en Peelgemeenten. De overige steunpunten ontvangen ook subsidie vanuit de gemeente maar zij geven aan dat zij met minder gelden rond moeten komen. Daarnaast zijn het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland en Zelfhulp West-Brabant Breda aangesloten bij een overkoepelende organisatie. Deze steunpunten krijgen via de overkoepelende organisatie hun subsidies. De overkoepelende organisatie lijkt de steunpunten enige vorm van bestaanszekerheid te bieden. Wat hebben de steunpunten de vrijwilligers te bieden? De steunpunten geven aan behoefte te hebben aan meer vrijwilligers. Alle geïnterviewde steunpunten geven aan dat het takenpakket in overeenstemming met de vrijwilliger wordt vastgesteld. Veelal gaat het om taken als vergaderen, beheer, contact onderhouden met de zelfhulpgroepen en begeleiden van bijeenkomsten. Daarnaast worden er verschillende trainingen geboden aan de vrijwilligers. Daarnaast maakt ieder steunpunt gebruik van vrijwilligers met ervaringskennis. Hierdoor is er herkenning en erkenning van de problematieken van de deelnemers en is er op een bepaalde mate wederzijds inlevingsvermogen. Dit zijn belangrijke kernwaarden van zelfhulp. 20

21 Over welke faciliteiten beschikken de steunpunten? Alle steunpunten bieden ruimte aan de verschillende zelfhulpgroepen. Daarnaast wordt ook administratieve ondersteuning en inloop spreekuren geboden en brengen zij de ontmoeting tussen hulpvrager en zelfhulpgroep tot stand. Hiernaast bieden de steunpunten ondersteuning bij het opzetten van nieuwe zelfhulpgroepen. De openingsuren en de huisvesting van de steunpunten zijn belangrijk omdat deze de bereikbaarheid aangeven die van invloed is op de zelfhulpgroepen en de vrijwilligers. De locatie van de steunpunten is van belang ten aangaande de anonimiteit en de facilitering van de zelfhulpgroepen. De ruimtes waar de zelfhulpgroepen gebruik van maken moeten niet helemaal open zijn omdat dit de anonimiteit kan verwerpen. Hoe profileren de steunpunten zich naar buiten toe? Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland en Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant hebben momenteel een PR afdeling. Zij verzorgen de folders, flyers en websites van hun steunpunt. Echter mist hierbij de huidige trend: het gebruik van sociale media. Dit is ten behoeve van de naamsbekendheid. Dit gemis is kenmerkend voor alle steunpunten. In de samenwerking met scholen is het Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland een voorloper. Zij hebben contact met een HBO en MBO opleiding waar de vrijwilligers en zelfhulpgroepen gastlessen verzorgen. Tevens bieden zij stagiaires de mogelijkheid om bij steunpunt hun stage te volbrengen. Het Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio heeft ook dergelijke contacten met Avans Hogescholen. Stichting Zelfhulp Netwerk Zuidoost-Brabant begint hier een groei in te maken door het huidige contact met Fontys Hogescholen. Wat zijn de wensen van de steunpunten? Een kenmerkende en belangrijke lange termijn overeenkomst is dat er gepleit wordt voor de plaatsing van zelfhulp bij vrijwilligerswerk en mantelzorg in de Wmo beleidskaders. Naamsbekendheid van zelfhulp en van de steunpunten is een belangrijke overeenkomende wens. Zij willen dit bereiken met het inzetten van PR. Op het gebied van PR ligt momenteel nog een hulpvraag. Onderling is enige samenwerking te constateren. Alle steunpunten geven aan een betere samenwerking te verlangen waarbij men gebruik maakt van elkaars sterke punten. Op deze manier kunnen de ontwikkelingspunten ondervangen worden en kunnen de steunpunten leren van elkaar. Een samenwerking met scholen is een veel voorkomende wens van de steunpunten en het netwerk in Zuidoost-Brabant. In Friesland en s- Hertogenbosch wordt al samengewerkt met scholen, het netwerk in Zuidoost-Brabant begint hier een start in te maken, zij geven echter aan dat het nog niet verloopt zoals gewenst is. Een korte termijn wens is dat alle steunpunten zouden graag gebruik willen maken van de training train de trainer. 21

22 9. Aanbevelingen Naar aanleiding van de onderzoeksresultaten kunnen we enkele aanbevelingen geven ten aanzien van de ontwikkeling van de steunpunten ten behoeve van het landelijk netwerk (Zelfhulp Nederland). Deze aanbevelingen zijn adviserend van aard. Onderzoeksvragen die zijn blijven liggen Het is ons opgevallen dat sommige steunpunten al verder in ontwikkeling zijn dan anderen. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid om te leren van elkaar. In de onderstaande stukken staan verschillende voorbeelden waarbij steunpunten van elkaar kunnen leren. Hoe er van elkaar geleerd kan worden moet echter nog onderzocht worden. Onderzoeksvragen die nog meer zijn blijven liggen zijn: Hoe draagt de huidige en verworven informatie, van de steunpunten, bij aan het vormen van het landelijk netwerk? Wat draagt het landelijk netwerk bij aan zelfhulp in Nederland? Welke kennis hebben de steunpunten nodig voor het financieel gezond houden van de steunpunten? Wat is het verschil tussen een steunpunt onder een overkoepelende organisatie en een zelfstandig steunpunt? Hoe kunnen de informele zorg en de formele zorg beter samenwerken? Samenwerking Samenwerking met scholen Gedurende het onderzoek kwam naar voren dat er behoefte is aan een samenwerking tussen de scholen en de steunpunten. Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland heeft hier al enkele contacten in en zijn bezig met uitbreiding van de contacten met MBO en HBO. Ook Steunpunt Zelfhulp s- Hertogenbosch & Regio hebben contacten met een hogeschool. Wij zijn van mening dat de overige steunpunten kunnen leren van de stappen welke de steunpunten in Friesland en s-hertogenbosch hebben genomen. De manier waarop Steunpunt Zelfhulp Netwerk Friesland en Steunpunt Zelfhulp s-hertogenbosch & Regio contact hebben gelegd met de scholen kan in een draaiboek worden gezet. Een voorbeeld van wat hier in kan staan is dat er gezocht kan worden naar een vast contactpersoon binnen de school. Dit om de contacten met de school warm te houden. Dit kan ondersteuning bieden aan de overige steunpunten. Het contact met scholen heeft wat ons betreft een positieve invloed op de ontwikkelingen van de steunpunten. Door deze contacten kunnen er stagiaires worden geworven. Hierbij denken we niet alleen aan stagiaires met een sociale achtergrond, maar ook aan stagiaires in de richting communicatie (in verband met PR). Daarnaast kunnen er gastlessen worden verzorgd of projecten worden aangeboden aan de studenten. Dit is ook ten behoeve van de naamsbekendheid van het steunpunt en zelfhulp in Nederland. 22