Opleiding Duurzaam Gebouw: Groendaken: van ontwerp tot onderhoud

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Groendaken: van ontwerp tot onderhoud Leefmilieu Brussel Biodiversiteit: ecologisch potentieel van groendaken en andere voorzieningen die de ontwikkeling van de natuur bevorderen Frederic LUYCKX, architect & onderzoeker

2 Doelstellingen van de presentatie Zorgen voor maximale biodiversiteit in de uitvoering van een project De berekening van de BAF onder de knie krijgen Het resultaat van de BAF objectief bekijken volgens de toestand op het perceel 2

3 Plan van de uiteenzetting Biodiversiteit Aanpak Indicatoren Biotoop-oppervlaktefactor Doelstellingen Stedenbouwkundige en andere verordeningen Tools en referenties 3

4 Biodiversiteit Biodiversiteit is de diversiteit van soorten of genetisch materiaal. Biodiversiteit bestaat dankzij de ecosystemen. Ecosystemen bieden de mens voeding, geneesmiddelen, materialen zoals hout, vezels, olie, enz. Ze regelen natuurlijke processen zoals de watercyclus, de bestuiving, het klimaat, de koolstofcyclus enz., en ondersteunen de elementaire ecologische functies en processen zoals de voedselketen, de fotosynthese, de bodemvorming, enz. Bron: Referentieel-B 4

5 Aanpak De bestaande toestand observeren en kennen Analyse van de bestaande toestand, aan de hand van een inventaris van de planten- en diersoorten. Het doel is de biotoop zo respectvol en nauwgezet mogelijk in stand te houden. Compenseren Nieuwe milieus creëren waarin de natuur zich kan ontwikkelen, als compensatie voor het ontbreken of de vernietiging van de biotoop. BESTAAND GEPLAND [073] Crèche Plasky, arch. MDW 5

6 Aanpak Bijdragen aan het groene en blauwe netwerk De fauna een veelheid van habitats en schuilplaatsen aanbieden. Oplossingen diversifiëren Aanleg van tuinen in volle grond, vochtige zones, groene gevels, groendaken, om de fauna bijkomende habitats te geven. Tuinieren De ingrepen van de mens zijn niet noodzakelijk schadelijk voor de natuur. 6

7 Aanpak De terugkeer van inheemse planten bevorderen Planten aangepast aan ons milieu, die minder gevoelig zijn voor ziekten Insecten aantrekken en het biologisch evenwicht versterken Meidoorn Iris 7

8 Aanpak Uitheemse, potentieel invasieve planten- en diersoorten verbieden ze bedreigen onze biodiversiteit! Ze kunnen het ecologisch evenwicht verstoren. Aziatisch lieveheersbeestje Reuzeberenklauw 8

9 Aanpak Gedifferentieerd beheer Gedifferentieerd onderhoud geeft de wilde fauna spontane schuilplaatsen en voeding Beperkte onkruidverdelging zonder pesticiden Bloemenweide, vrije haag, enz. [011] Nos Pilifs, foto s: Yvan Glavier 9

10 Indicatoren Aantal en types van natuurlijke elementen die aanwezig zijn op het perceel (dier-, planten- en zwamsoorten, potentieel invasieve uitheemse diersoorten, ), op basis van een inventaris van de bestaande toestand Het percentage van de oppervlakte waarop potentieel invasieve dier- en plantensoorten aanwezig zijn op de betrokken site De verhouding tussen bebouwde en onbebouwde oppervlakte op het perceel. Het aantal en de verscheidenheid van de stapstenen rond het perceel in een straal van 100 meter. Het aantal groene ruimten in de wijk. De plaats en de rol van de site in het groene netwerk en het Brussels ecologisch netwerk 10

11 Indicatoren De ecologische waarde van de site (zie Ref_B, rubriek NAT) De ecologische waarde van de site (zie Ref_B, rubriek NAT) Provinciegrens Gemeentegrens Onderdelen van stedelijke leefcomplexen Brussel Agglomeratie Voorstad Stadsgewest Forensenwoonzone Onderdelen van Belgische stedelijke leefcomplexen (2001), bron: 11

12 Indicatoren Het aantal en de verscheidenheid van de voorzieningen die worden ingezet op het perceel om de aanwezigheid van de fauna te bevorderen (nesten voor solitaire bijen, vochtige zone met zachte hellingen voor amfibieën, levende hagen, schuilplaatsen voor vleermuizen, ). [011] Nos Pilifs, foto: ceraa asbl Plein ULB, foto: Arnaud Tinlot 12

13 De biotoop-oppervlaktefactor BAF = Indicator Geeft een indicatie van de potentiële ecologische waarde op basis van de beschikbare grond op het perceel. Ratio tussen de ecologisch nuttige oppervlakte en de totale perceeloppervlakte BAF = Ecologisch nuttige oppervlakte Oppervlakte van het perceel Woningen Winkels, kantoren, besturen Industrieën (of Gemengd) Bestaand gebouw of renovatie Nieuw gebouw Grondinneming Aanbevolen BAF tot 0,37 0,60 0,60 van 0,38 tot 0,49 0,45 0,60 meer dan 0,50 0,30 0,60 0,30 0,30 0,30 0,30 Bron: Het stadscentrum van Berlijn 13

14 De biotoop-oppervlaktefactor De BAF van de verschillende voorzieningen hangt af van de ecologische waarde van deze voorzieningen. BAF Ondoorlatend oppervlak Ondoorlatende verharding voor zowel lucht als water, zonder plantengroei (bv. beton, asfalt, tegels met een onderlaag van mortel) 0 Gedeeltelijk ondoorlatend oppervlak Verharding die lucht en water doorlaat, normaal gezien geen plantengroei (bv. klinkers, mozaïektegels, tegels met een onderlaag van grind/zand) 0,3 Halfopen oppervlak Verharding die lucht en water doorlaat, infiltratie van regenwater, met plantengroei (bv. houten bevloering, grasbetonplaten) 0,5 Oppervlak met plantengroei op dun substraat Oppervlak met (extensieve) plantengroei op ondergrondse bouwwerken of platte daken met een substraat van minder dan 20 cm. 0,5 Oppervlak met plantengroei op dik substraat Oppervlak met (intensieve) plantengroei op ondergrondse bouwwerken of platte daken met een substraat van meer dan 20 cm. 0,7 Oppervlak met plantengroei in volle grond Plantengroei in volle grond (bv.: grasperk) voor de ontwikkeling van flora en fauna 0,8 Oppervlak met gedifferentieerde plantengroei in volle grond Plantengroei in volle grond met een grote biologische diversiteit (bv.: bomen, struiken, bloemenweiden, vijvers, enz.). 1 Groene gevels en groene omheinings- en keermuren Intensieve plantengroei op of langs gevels, tuinmuren, enz. 0,5 Bron: Het stadscentrum van Berlijn 14

15 De biotoop-oppervlaktefactor Om rekening te houden met de context van het perceel vermenigvuldigt het Referentieel-B de BAF met een correctiecoëfficiënt. Correctiecoëfficiënt In het stadscentrum* (DICHTBEBOUWDE stad) 1,1 Andere (GROENE stad) 1 * BAF van de geplande toestand > bestaande toestand Gebruiksvriendelijke tool, die echter beperkt is omdat hij geen rekening houdt met de fauna, de economische en culturele dimensie, 15

16 De biotoop-oppervlaktefactor Voorbeeld Huidige situatie Ontwerp Ontwerp van hoekgebouw, voor woningen en handelszaken op de gelijkvloerse verdieping, arch.: KARBON PS = zonnepaneel TP = plat dak TV = groendak T = terras TI = hellend dak TIV = hellend groendak Huidige situatie Perceeloppervlakte: 79,20 m² Grondinneming gebouw: 79,20 m² Onbebouwde oppervlakte: 0 m² BAF-berekening Grondinnemingscoëfficiënt = 1 Aanbevolen BAF (voor grondinneming > 0,50) = 0,30 BAF = 0 / 79,20 = 0 Ontwerp BAF-berekening Oppervlakte groendaken: 58,45 m² x 0,5 = 29,22 m² Totaal: 29,22 m² BAF = 29,22 / 79,20 = 0,37 Correctiecoëfficiënt & «0,3 < BAF geplande toestand BAF bestaande toestand» = +2 punten bonus/malus-punten (3,7 + 2) x 1,1 = 6,26 op 10 Ecologische waarde Eindscore 3,8 op 6 >>> Grote verbetering van de ecologische waarde van het perceel <<< 16

17 De biotoop-oppervlaktefactor Oefening Kleine eengezinsrijwoning in een tuinwijk in Bosvoorde Voorgevel Huidige situatie Ontwerp SMI = Ondoorlatende verhard oppervlak CB = Doorlatend oppervlak van houtspaanders DG = Doorlatend oppervlak van gazontegels JPT = Tuin in volle grond FV = Groene gevel Huidige situatie Perceeloppervlakte: 184,60 m² Grondinneming gebouw: 46,30 m² Onbebouwde oppervlakte: 138,30 m² 17

18 De biotoop-oppervlaktefactor Oefening Grondinnemingscoëfficiënt = 0,25 Aanbevolen BAF (voor grondinneming tot 0,37) --> 0,60 Huidige situatie Berekening van de huidige BAF: - ondoorlatende verharde oppervlakte: 31,50 m² x 0 = 0 m² - oppervlakte tuin in volle grond: 99,90 m² x 0,8 = 79,92 m² totaal: 79,92 m² Huidige BAF: 79,92/184,60 = 0,43 Geplande situatie Berekening van de geplande BAF: - doorlatende oppervlakte in grastegels: 2,70 m² x 0,3 = 0,81 m² - doorlatende oppervlakte in houtspaanders: 3,45 m² x 0,5 = 1,72 m² - geveloppervlakte voor begroening: 20,70 m² x 0,4 = 8,28 m² - ondoorlatende verharde oppervlakte: 22,50 m² x 0 = 0 m² - oppervlakte tuin in volle grond: 99,90 m² x 0,8 = 79,92 m² totaal: 90,73 m² Geplande BAF: 90,73/184,60 = 0,49 >>>Score = 4,9 op 10 Correctiecoëfficiënt & bonus/malus-punt - 0,1 BAF geplande situatie - BAF huidige situatie 0,1 = + 0 punt Gewogen score: (4,9+0) x 1 = 4,9 Eindscore: 2,9 op 6 Ecologische waarde Lichte verbetering van de ecologische waarde van het perceel, boven de aanbevolen BAF. Huidige situatie Ontwerp 18

19 Doelstellingen Reglementaire basis en goede praktijk Omgeving en afbakening van bebouwde zones: Naleving van de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV), Titel 1, hfdst. IV. Aanbevolen minimum Voor de verschillende maatregelen van het Referentieel- B, thema Ontwikkeling van het natuurlijke milieu, moeten de volgende scores worden behaald: NAT Valorisatie van de bestaande ecologische rijkdom: 4 NAT Ontwikkeling van de biodiversiteit: 4 NAT Beleving van de natuur: 3 19

20 Doelstellingen Optimum Voor de verschillende maatregelen van het Referentieel-B, thema Ontwikkeling van het natuurlijke milieu, moeten de volgende scores worden behaald: NAT Valorisatie van de bestaande ecologische rijkdom: 8 NAT Ontwikkeling van de biodiversiteit: 8 NAT Beleving van de natuur: 10 NAT Voorbereiding voor het duurzaam beheer van de groene ruimten: 10 20

21 Stedenbouwkundige en andere verordeningen Gewestelijke stedenbouwkundige verordening Titel I, hoofdstuk IV Naaste omgeving Art. 11: Achteruitbouwstrook Art. 12: Gebied voor koeren en tuinen en zijdelingse inspringstroken Art. 13: Doorlaatbaarheid van gebied voor koeren en tuinen + begroening van platte daken (>100 m²) Gemeentelijke stedenbouwkundige verordening en BBP Strengere voorschriften dan GSV Ordonnantie betreffende het natuurbehoud Ordonnantie van 1 maart 2012 Bijdragen aan het verzekeren van de instandhouding en het duurzame gebruik van de elementen die deel uitmaken van de biologische diversiteit Voorbeeld: het hakken van bomen is verboden in de broedperiode 21

22 Interessante tools, internetsites, enz.: IBGE BIM, Milieuzorg in ondernemingen Beheer van nietbebouwde zones: grijze en groene ruimten, Brussel, 2003 IBGE BIM, Guide des aménagements pour les chauves-souris (gids van voorzieningen voor vleermuizen) (versie op papier te bestellen). HERMY, M.; SCHAUVLIEGE, M.; TIJSKENS, G.; Groenbeheer, een verhaal met toekomst, Velt et afdeling Bos & Groen, Berchem, 2005 Directie Monumenten en Landschappen, Brussels Hoofdstedelijk Gewest, De boom in de stad, coll. Kunst in de straat Onderhoudsboekje, Colophon, Brussel, 2007 Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu, Colophon, Brussel, z.d. Leefmilieu Brussel - BIM, Fleur uw gevel op Voor een aangenamer, gezonder en rijker stadsmilieu, Brussel, z.d. 22

23 Interessante tools, internetsites, enz.: Tips voor tuinen en de omgeving van gebouwen (Leefmilieu BIM) Kaart van de ecologische waarde Kaart van het bodemgebruik publicatie Het stadscentrum van Berlijn BAF Biotoopoppervlaktefactor 23

24 Referentie Gids Duurzame Gebouwen: 24

25 Referentie Gids Duurzame Gebouwen: Natuurontwikkeling: Fiche G_NAT00 Opwaarderen, beschermen en ontwikkelen van de natuurlijke omgeving in een duurzaam gebouw en op het perceel Fiche G_NAT01 Biodiversiteit in de stad maximaliseren Fiche G_NAT02 Een groendak realiseren Fiche G_NAT03 Een groene gevel realiseren of Startpagina > Professionelen > Sector > Gebouw (constructie, beheer) > Praktische handleiding 25

26 Te onthouden uit de uiteenzetting Elk bouw- of renovatieproject, hoe klein of groot ook, vormt een gelegenheid om de aanwezigheid van de biodiversiteit in de stad te versterken, te maximaliseren. Het behoud van de aanwezige biotopen moet voorrang krijgen In het resultaat voor een dichtbebouwde stad moet de context van de BAF worden weergegeven naargelang van de toestand op het perceel en het grote gewicht van de tuin in volle grond of het intensief groendak Beperking van de BAF wat fauna en economisch en cultureel potentieel betreft 26

27 Contactpersoon Frederic LUYCKX architect onderzoeker Gegevens : +32(0) frederic.luyckx@ceraa.be 27