Opleiding Duurzaam Gebouw: Buitenschrijnwerk: hoe kiezen?

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Buitenschrijnwerk: hoe kiezen? Leefmilieu Brussel BIJ RENOVATIE, BEHOUD, RENOVATIE EN VERBETERING VAN DE RAMEN Inleiding tot het thema Frederic LUYCKX, architect & onderzoeker

2 Doelstelling van de presentatie Belichten van de uitdagingen, de aanpak en de oplossingen die verband houden met het behoud van de bestaande ramen en de verbetering van hun thermische, akoestische, prestaties, met het doel hun milieu- en gezondheidsimpact te beperken. 2

3 Plan van de uiteenzetting 1. Context in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 2. Uitdagingen 3. Aanpak met betrekking tot de ramen 4. Globale aanpak met betrekking tot de gebouwschil 5. Doelstellingen 6. Indicatoren 7. Wat moet worden onthouden uit de uiteenzetting 3

4 1. Context in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Erfgoedwaarde van de ramen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Ramen: Bepalen het karakter van de gevels Dragen bij tot het uitzicht van straten, de stad Bepalen het karakter van de binnenruimten Zijn getuigen van het werk, de kennis van de ambachtslieden. 4

5 1. Context in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Erfgoedwaarde van de ramen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Kenmerken, rijkdom: Vormen Tekeningen Materialen Doorsneden Bouwbeslag Glaswerk en glas-in-loodramen 5

6 2. Uitdagingen Gebrek aan comfort bij oude ramen Koudestraling ter hoogte van het venster / glaswerk Tocht door raamkieren Probleem van te warme vertrekken Veelvuldige condensatie op het glas Geluidsongemak Visueel ongemak 6

7 2. Uitdagingen Thermische verliezen door bestaande ramen Bron: Leefmilieu Brussel, Isolatie van vensters, Infofiches Energie,

8 2. Uitdagingen Slijtage Afwerking: afgebladderde verf,... Schrijnwerk: beschadigingen, verrotting, kromtrekking, Beglazing: verlies van transparantie, Bouwbeslag versleten, verroest, gebroken, vervangen, 8

9 2. Uitdagingen Veelvuldige vervanging van ramen Gebrek aan informatie / bewustmaking Voor vervanging kan gemakkelijk worden gezorgd >< Gespecialiseerde vakmannen zijn moeilijk te vinden. Voorbeeldgebouw Koninklijke Sinte-Mariastraat 237, 1030 Schaarbeek 9

10 2. Uitdagingen Veelvuldige vervanging van ramen Gevolgen: Verlies van getuigen van het erfgoed en van knowhow Gevel krijgt een ander uitzicht Verstoorde luchtvochtigheidsbalans Afvalproductie Plaatsing van nieuwe ramen: Uitputting van hulpbronnen Gezondheids- en milieu-impact Einde levensduur en recyclagepotentieel 10

11 3. Aanpak met betrekking tot de ramen Bij renovatie, overwegen of het bestaande buitenschrijnwerk kan worden behouden / hersteld / verbeterd! Een diagnose van het raam opstellen Erfgoedwaarde van de ramen? Staat van het raam? Bron van ongemak? Bron: Renover sprl 11

12 3. Aanpak met betrekking tot de ramen Diagnose van de ramen Erfgoedwaarde van de ramen Heeft het raam erfgoedwaarde? Is het gebouw geklasseerd of staat het op de lijst van beschermde gebouwen? Maakt het raam deel uit van een goed van patrimoniaal belang, dat niet geklasseerd is (beschermde zone, GCHEWS, RVOHR, bouwwerk van vóór 1932, )? Heeft het een historische waarde? Is het raam een oorspronkelijk raam van het gebouw? Heeft het raam een esthetische waarde?: Bevat het raam bijzondere indelingen (glasroeden, smeedwerk, )? Vertoont het bijzondere vormen (krommingen, welvingen, )? Heeft het raam een technische waarde?: Bijzonder sluit- of openingssysteem (holle en dolle lijst, )? Bijzonder verbindingssysteem vleugel/vast kader (guillotine, )? Bijzonder beslag (spanjolet, )? Bevat het raam edele of onvervangbare materialen?: Oude eik, Glas-in-loodramen Bijzonder glas: gehamerd glas, geblazen glas, spiegelglas, glas met smeedwerk,, > Als een van de antwoorden JA is, heeft het raam een erfgoedwaarde. 12

13 3. Aanpak met betrekking tot de ramen Diagnose van de ramen Staat van het raam In welke staat bevindt het raam zich? Stel een overzicht van de gebreken op: Afwerking: vertoont het raam afgebladderde verf, verfblazen,? Schrijnwerk: zijn de profielen beschadigd? Vertonen ze verkromming, verrotting, roest,? Beglazing: heeft het glas doorzichtigheid verloren? Is het gebarsten? Beslag: is het beslag versleten, verroest, kapot, vervangen,? Als de beoordeling van de toestand van het raam een matig of slecht resultaat oplevert, moet er worden ingegrepen, afhankelijk van het eventueel ondervonden ongemak, met een verbetering met een herstelling met een vervanging 13

14 3. Aanpak met betrekking tot de ramen Diagnose van de ramen Bron van ongemak Veroorzaakt het raam ongemakken? Is er koudestraling te voelen tegenover het venster, in het bijzonder afkomstig van de beglazing? Is er tegenover het raam onaangename tocht te voelen? Is het te warm in het lokaal? Vertoont het glas geregeld condensatie? (in dat geval is er een ventilatieprobleem dat moet worden opgelost voor er enig verbeteringswerk wordt uitgevoerd) > Als een van de antwoorden JA is, veroorzaakt het bestaande raam ongemak en is een van de volgende drie ingrepen aangewezen: een verbetering een herstelling een vervanging 14

15 3. Aanpak met betrekking tot de ramen Beslissingsboom Geval per geval, naargelang van de prioriteiten van de bouwheer, van de nagestreefde prestatie, de beoogde interventie, 15

16 4. Totaalaanpak voor de gebouwschil Prioritaire ingrepen voor energiebesparende werken Te nuanceren naargelang van de relatieve oppervlakte van de openingen in verhouding tot de ondoorzichtige oppervlakken Gemiddelde thermische verliezen van een woning: 25-30% dak 20-25% muren 20-25% luchtverversing en lekken 10-15% vensters 7-15% lage vloer 5-10% thermische bruggen Dak Luchtverversing en lekken Muren Vensters Bron: Departement Energie en duurzaam bouwen van de Overheidsdienst Wallonië, Architectuur en Klimaat, Thermische isolatie langs de binnenzijde van bestaande bakstenen muren, 2010 Lage vloer Thermische bruggen 16

17 4. Totaalaanpak voor de gebouwschil Verbetering van de ramen isolatie en ventilatie van het vertrek / gebouw Verbetering / plaatsing van een nieuw raam: Betere dichtheid Hogere U-waarden Risico op condensatie in niet-geïsoleerd metselwerk Bron: Stadswinkel VENTILATIE en ISOLATIE van het vertrek om condensatie en schimmel te vermijden 17

18 5. Doelstellingen Reglementaire basis en goede praktijk Bij renovatie, indien het raam wordt behouden: Eventuele restauratie/herstelling uitvoeren en een afdichtingsstrip in de ramen herstellen/plaatsen. De afdichting tussen het raam en de omtrek van de raamopening herstellen. Beschermde ramen: verplicht advies van de Directie voor Monumenten en Landschappen Aanbevolen minimum Bij renovatie moeten, geval per geval, alle mogelijkheden voor thermische en comfortverbetering worden bekeken, met behoud en herwaardering van de bestaande ramen. Om de hoeveelheid gebruikte materialen en de afvalproductie te beperken, wordt het architecturaal ontwerp gestuurd in de richting van het behoud van de bestaande openingen en ramen wanneer deze nog in voldoende goede staat zijn (met eventueel restauratie- en herstelwerken). In dit geval moet, bij de verbetering van het bestaande raam, worden toegezien op het behoud van het schrijnwerk (vervanging van de beglazing) Optimum Bij renovatie, wanneer een raam wordt verbeterd, moet worden toegezien op het behoud van het bestaande schrijnwerk en van de beglazing (inwerking van 18 een dubbel raam aan de binnenzijde).

19 6. Indicatoren Thermische transmissiecoëfficiënt U Thermisch comfort van de wanden Akoestisch comfort: Geluidsniveau in het lokaal Eenheid Beglazing Profiel W/m².K X x d X x db x x In/exfiltratieverliezen: Infiltratiedebiet m³/h x + aansluiting op de muur Visueel comfort: Verlichtingsgraad in het lokaal lux x Coëfficiënt van de zonnetransmissie g Coëfficiënt van de lichttransmissie Tl Index voor geluidsvermindering Rw + Ctr % x % x db x 19

20 Interessante tools, websites, enz.: BERTRAND Jérôme, Het houten schrijnwerk Erfgoed en comfort verenigen, Directie Monumenten en Landschappen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Onderhoudsboekje, collectie Kunst in de Straat, Brussel, heruitgave SIMON Francy, HAUGLUSTAINE Jean-Marie, La fenêtre et la gestion de l énergie Guide pratique pour les architectes, 2001, te downloaden op de website van de Waalse Administratie voor Energie Ceraa asbl, ULG EnergySud, CEDIA, Xylonis, Studie over de impact van de thermische verbeteringen van bestaande ramen met erfgoedwaarde in de traditionele gebouwen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, studie uitgevoerd voor Leefmilieu Brussel, Brussel, mei Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB), TV 221, Brussel, september Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB), TV 188, Brussel, juni Website 20

21 Referentie Gids Duurzame Gebouwen: G_MAT00 Duurzaam materiaalgebruik G_MAT01 De levenscyclus van materialen: analyse, informatiebronnen en keuzehulpmiddelen G_MAT07 Duurzame keuze van raamkaders 21

22 7. Wat moet worden onthouden uit de uiteenzetting Er bestaan alternatieven voor de vervanging van ramen! Energie en erfgoed kunnen best samengaan Diagnose van het bestaande raam = sleutel voor een passende verbetering Het publiek moet over de mogelijkheden en de prestaties van de verbeteringen worden geïnformeerd Ventilatie en isolatie van het vertrek zijn absoluut noodzakelijk 22

23 Contact Frederic LUYCKX architect onderzoeker Gegevens : +32(0) frederic.luyckx@ceraa.be 23