Opleiding Duurzaam Gebouw:

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Stimuli en hinderpalen voor doeltreffende renovaties Leefmilieu Brussel Renovatie van het erfgoed, architecturale waarde en rol van de ambachtsman Jérôme BERTRAND STADSWINKEL

2 Doelstelling(en) van de presentatie Aanmoedigen om rekening te houden met de erfgoedwaarde van de Brusselse woningen bij duurzame renovatiewerken Informeren over de aanpassing van de beroepsgroepen aan de nieuwe eisen op het vlak van duurzaam renoveren. 2

3 Plan van de uiteenzetting 1. Troeven en knelpunten van de Brusselse woningen in termen van duurzaamheid 2. Duurzame renovatie en erfgoed: voorbeelden van ingrepen 3. Nieuwe uitdagingen voor ambachtslui uit de bouwsector 4. De rol van opleidingen en informatie 3

4 1. Troeven en knelpunten van de Brusselse woningen in termen van duurzaamheid 4

5 Mandeligheid en gesloten huizenblokken: troeven voor de energieprestatie V/A T = 2,6 V/A T = 1,1 De volumedichtheid drukt de verhouding uit tussen het beschermde volume van het gebouw (V) en de totale thermische verliesoppervlakte (A T ) van de gebouwschil ervan Bovenaanzicht: huizenblokken in Sint-Gillis, Brussel 5

6 Flexibiliteit van het plan Keuken Eetkamer Badkamer Slaapkamer Slaapkamer Slaapkamer Slaapkamer Badkamer Slaapkamer Slaapkamer Plan gelijkvloers Plan eerste verdieping Plan tweede verdieping Plan derde verdieping Bron: Aline Branders, Architecture et Climat, project LEHR 6

7 Erfgoedwaarde: een maximale investering in de straatgevel

8 De achtergevels krijgen minder aandacht: potentieel voor betere energieprestaties

9 Voorzieningen die de bewoner meer comfort geven Vouwblinden: omstreeks 1875 Inkomsas in een burgerwoning van eind 19e eeuw 9

10 Recuperatie van regenwater Gemetselde regenput verticale doorsnede omstreeks 1890 Hydrofoorgroep + filtersysteem Foto Ann De Nys en Stéphane Filleul 10

11 Zeer lange levenscycli door goed onderhoud 11

12 Zeer lange levenscycli dankzij een ontwerp dat herstellingen mogelijk maakt Hersteld raam met ingebracht hout en vervanging waterdorpel Krammen en steenpluggen in een balkonvloer 12

13 Lessen uit de energierenovatieprogramma s van de jaren

14 2. Duurzame renovatie en erfgoed: enkele voorbeelden van ingrepen 14

15 Een nieuwe vorm van façadisme met het oog op de lage-energie- of passiefstandaard?

16 Gevolgen voor de interieurinrichting? Binnenisolatie tot aan de sierlijsten van het plafond Moeilijke integratie van dubbelstroomventilatie 16

17 Renovatie volgens lage-energienorm met respect voor de erfgoedwaarde Lage-energiestandaard : nettoenergiebehoefte voor verwarming 60 kwh/m² /jaar Rubensstraat Brussel Renovatieproject met premie in het kader van de wedstrijd Voorbeeldgebouwen 2008 van Leefmilieu Brussel. 17

18 Buitenisolatie van de achtergevel en vervanging van de ramen Foto s Ann De Nys en Stéphane Filleul 18

19 Gedeeltelijke binnenisolatie van de straatgevel en behoud van plafonds met sierlijsten Foto's Ann De Nys en Stéphane Filleul 19

20 Integratie van de ventilatiekokers in de schoorsteenkanalen Foto Ann De Nys en Stéphane Filleul 20

21 Voorbeeldgebouw Rubens in enkele cijfers Berekend verbruik situatie voor de werken: 286 kwh/m² /jaar situatie na de werken : 32 kwh/m² /jaar Reëel verbruik situatie voor de werken : ongekend situatie na de werken : 42 kwh/m² /jaar Kostprijs van de renovatie: voor een oppervlakte van 239 m 2, wat neerkomt op ongeveer 608/m 2 (zonder premies en subsidies Voorbeeldgebouwen). 21

22 Oppervlaktekosten Coûts / Performances voor renovatie eengezinswoningen Coûts surfaciques logements individuels (Rénovation) Coût Gemiddelde moyen kosten rénovation passiefrenovatie: passive: / m² Coût Gemiddelde moyen kosten rénovation niet-passiefrenovatie: non passive: 733 / m² Gemiddelde kosten nieuwbouw passief: Gemiddelde kosten nieuwbouw niet-passief: Coût moyen nouvelle construction passive: / m² Coût moyen nouvelle construction non passive: / m² 21 Bron: Camille DE SMET, Brusselse stadswoningen gerenoveerd tot passiefhuizen: Voorbeeldgebouwen 22

23 3. Nieuwe uitdagingen voor ambachtslui uit de bouwsector 23

24 Bedekking: thermische dakisolatie Dakisolatie aan de binnenkant door inblazing van cellulosevlokken (Foto Ann De Nys en Stéphane Filleul) Moeilijke aansluitingen op de kroonlijst bij plaatsing van isolatie aan de buitenkant 24

25 Bedekking: gevelbekleding Correcte plaatsing van de gevelbekleding, maar foute aanwerking van het zinken profiel dat het regenwater naar de kroonlijst moet voeren Niet-afgesloten ruimte tussen het gebint en het metselwerk achter de schoorsteenkanalen! 25

26 Buitenschrijnwerk: dubbel glas, isolatie van een erkerraam Plaatsing van dubbel glas in een bestaand raam Isolatie van de steunmuur van een erkerraam 26

27 Buitenschrijnwerk: Luchtdichtheid bij oude deuren Munthofstraat 100 (foto s: Anne Smolar) Ducpétiauxlaan 47 Probleem met de luchtdichtheid rond de voordeur in een renovatieproject volgens de lage-energiestandaard 27

28 4. De rol van opleidingen en informatie 28

29 Enkele initiatieven in het domein van beroepsopleidingen De opleidingen van Leefmilieu Brussel (onvolledige lijst): de seminaries en opleidingen rond Duurzaam bouwen Het opleidingsparcours ramen georganiseerd door BRC en 21 Solution. In de opleidingen over bouw van Leefmilieu Brussel gaat steeds meer aandacht naar duurzaam renoveren (bv.: luchtdichtheid). 29

30 Een informatiedienst Erfgoed / Energie / Renovatie / Akoestiek / Ecoconstructie / Stedenbouw Sint-Gorikshallen 1 Sint-Goriksplein 1000 Brussel Dinsdag tot vrijdag van 10 uur tot 18 uur en zaterdag van 14 uur tot 17 uur info@stadswinkel.be 30

31 Het register van de beroepen van het architecturaal patrimonium 31

32 Te onthouden uit de uiteenzetting De energieprestaties van de oude Brusselse woongebouwen zijn zeker voor verbetering vatbaar. Tegelijk moet de erfgoedwaarde worden behouden. Bepaalde ingrepen hebben weinig impact op de erfgoedwaarde van het gebouw: verwarmingsinstallaties, vloerisolatie boven kelders, dakisolatie, achtergevelisolatie, Andere maatregelen kunnen het uitzicht van het goed aantasten: isolatie van de straatgevel, integratie van dubbelstroomisolatie, vervanging van het buitenschrijnwerk, De uitvoering van renovatiewerken die hoge energieprestaties en respect voor de erfgoedwaarde combineren, vereist opleidingen van de ambachtslui en informatie van de bouwheren. 32

33 Interessante tools, websites enz.: Leefmilieu Brussel: Infofiches Voorbeeldgebouwen Verslagen van het Colloquium «De bestaande Brusselse gebouwen en hun toekomst op energetisch vlak: tussen bewaren en presteren», BSO, 11/12/2014 ( Hennaut Eric en Demanet Marie, Hout en metaal in de Brusselse huisgevel, Koning Boudewijnstichting, Archieven voor Moderne Architectuur, Brussel, Heymans Vincent, Les dimensions de l ordinaire, La maison particulière à Bruxelles, fin XIX e début XX e siècle. L Harmattan, Paris, Bertrand Jérôme, Het houten schrijnwerk Erfgoed en comfort verenigen, Directie Monumenten en Landschappen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Bertrand Jérôme, Une maison bruxelloise au banc d essai, in Les Nouvelles du Patrimoine, Brussel, januari, februari, maart 2013, pp

34 Referenties Gids Duurzame Gebouwen en andere bronnen: Gids Duurzame Gebouwen: Fiche G_PHY04 Verrijking van het stedelijke landschap Fiche G_ENE03 Transmissieverliezen beperken Fiche G_ENE04 Infiltratieverliezen beperken ( ) 34

35 Contact Jérôme BERTRAND Renovatieadviseur bij de Stadswinkel Gegevens : jerome.bertrand@curbain.be 35