OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW

Transcriptie

1 OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW BUITENSCHRIJNWERK: HOE KIEZEN? LENTE 2018 Duurzame keuze van een nieuw raam bij renovatie en nieuwbouw Inleiding, Voorzieningen en elementen voor een duurzame keuze Frederic LUYCKX Architect en onderzoeker

2 Doelstelling van de presentatie Stilstaan bij de uitdagingen, de aanpak en de oplossingen die verband houden met de duurzame keuze van een nieuw raam in renovatieen nieuwbouwprojecten om de milieu- en gezondheidsimpact ervan te beperken. Een overzicht geven van de verschillende types van raam die kunnen worden gebruikt De voor- en nadelen van de verschillende oplossingen bespreken 2

3 Plan van de uiteenzetting 1. Uitdagingen 2. Aanpak 3. Doelstellingen 4. Indicatoren 5. Verschillende types van raam 6. Elementen voor een duurzame keuze 7. Te onthouden uit de uiteenzetting 3

4 1. Uitdagingen Een nieuw raam kiezen Impact op het leefmilieu Impact op de gezondheid van de mensen in het gebouw Voorbeeldgebouw Drogisterij, Lage-energierenovatie van een eengezinswoning, Nieuwe houten ramen Indien slechte keuze, Esthetische problemen Gezondheidsproblemen Snelle beschadiging waardoor het raam sneller vervangen moet worden! 1.Het materiaal moet afgestemd zijn op de PLAATS en op het GEBRUIK! 2.Beoordeling van de ecologische waarde van een raam. 4

5 2. Aanpak 2.1 Kies een materiaal dat aangepast is aan de behoeften, aan de belasting 2.2 Kies een raam met een lage milieu-impact 2.3 Beperk de emissies van verontreinigende stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid 2.4 Kies een materiaal dat gedemonteerd, hergebruikt en gerecycleerd kan worden op het einde van de levenscyclus 5

6 2. Aanpak 2.1 Kies een materiaal dat aangepast is aan de behoeften, aan de belasting Kies volgens gebruik, belasting en bestemming Houd rekening met de prestaties die van het raam worden verwacht Bestandheid tegen weersinvloeden Vereist onderhoud en onderhoudsfrequentie Akoestische prestatie Thermische prestatie Visueel comfort Levensduur... Voorbeeldgebouw Dwarsstraat, Nieuwe ramen in hout/aluminium Het profiel beschermt het houten raam: Langere levensduur van de ramen Gebruik van inheems hout Beperkt onderhoud 6

7 2. Aanpak 2.2 Kies een raam met een lage milieu-impact Denk aan duurzaamheid Houd rekening met de energie-impact van de productie de geografische herkomst van de ramen (grondstof, fabriek, ) de mogelijkheden voor herstelling die het materiaal biedt de samenstelling van het raam: grondstof, percentage gerecycleerd materiaal,... Recycleerbaarheid: scheidbaarheid van lagen Raam in hout/aluminium, Het profiel is zo samengesteld dat de onderdelen op het einde van de levenscyclus kunnen worden gescheiden, Bron: ceraa asbl Ramen in polyurethaan, Bij dit profiel kunnen de onderdelen niet makkelijk worden gescheiden op het einde van de levenscyclus Bron: 7

8 2. Aanpak 2.3 Beperk de emissies van verontreinigende stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid Vermijd de keuze voor ramen in pvc Beperk de gezondheidsimpact van insecten- en schimmelwerende beschermingsproducten voor houten ramen Kies een houtsoort van een aangepaste duurzaamheidsklasse (I of II) Voorbeelden van hout: eik, kastanje en lork Bronnen: en Voorzie een efficiënte afvoer van het hemelwater op het raam (afvoerkanalen,, waterhol,...) Behandeling in de massa in de fabriek Gebruik lazuurbeits of dispersieverf met natuurlijke harsen 8

9 2. Aanpak 2.4 Kies een materiaal dat gedemonteerd, hergebruikt en gerecycleerd kan worden op het einde van de levenscyclus Vermijd verbranding en systematisch storten Potentiële bron van nieuwe materialen Houd bij de keuze rekening met de levensduur van het raam het potentieel - voor demontage; - voor hergebruik; - voor recyclage van de materialen. vermijd composietmaterialen Cf. algemene balans Richt u tot gespecialiseerde ondernemingen Voorbeeldgebouw Zeepziederij Heymans, Nieuwe houten ramen 9

10 2. Aanpak 2.4 Kies een materiaal dat gedemonteerd, hergebruikt en gerecycleerd kan worden op het einde van de levenscyclus Er bestaan circuits voor recyclage, revisie, Hout: Recyclage op grote schaal Controle op aanwezigheid van behandelings- of beschermingsproducten, en op het type ervan (op basis van zware metalen, ) Materiaal kan nog worden gebruikt in de productiecircuits van afgeleide houtproducten (isolatieplaten, bouwplaten, pellets). Aluminium: Pvc: Materiaal voor meer dan 90% recycleerbaar Vereist 10 keer minder energie dan eerste productie Het verbruik van grondstoffen neemt af Moeilijk te recycleren door onderdelen en additieven Op dit moment wordt slechts 3 tot 5% van het gebruikte pvc in de EU echt gerecycleerd. (Opmerking: het circuit is in volle ontwikkeling, wat een gunstigere milieubalans geeft). 10

11 3. Doelstellingen Regelgevende basis en goede praktijk Kies een materiaal voor de ramen dat aangepast is aan het gebruik en de plaats: Kies een materiaal waarvan de sterkte en het gevraagde onderhoudsniveau overeenkomen met het gebruik en de leefwijze van de bezetters van het gebouw Houd rekening met de stedenbouwkundige verordeningen (BBP, GemSV, enz.) BWRO (Brussels Wetboek van Ruimtelijke Ordening) Handelingen en werken die een wijziging van het uitzicht van het bouwwerk of het gebruik van andere materialen meebrengen, zijn gebonden aan een SV. Indien het uitzicht niet wordt gewijzigd, geen SV (behoud van oorspronkelijke indeling, identieke materialen, ) GSV De bewoonbare lokalen moeten natuurlijk verlicht zijn (behalve de keuken). De netto verlichte oppervlakte (NVO) moet minstens 1/5 (of 20%) van de vloeroppervlakte beslaan GemSV / ZGemSV Aanbevelingen die verband houden met de interventies aan niet-beschermde gebouwen (en aan hun ramen) EPB EPB-ordonnantie maakt toepassing van de ventilatienorm verplicht (NBN D50-001). 11

12 3. Doelstellingen Aanbevolen minimum Kies een materiaal met een gunstige milieubalans: Overweeg de recuperatie van materialen (oude ramen) Kies materialen met een lage milieu-impact en een ecolabel of andere classificatietools Voor houten ramen kiest men bij voorkeur producten met het FSClabel (Forest Stewardship Council) of het PEFC-label (Programme for the Endorsment of Forest Certification Schemes) Kies een materiaal op basis van de mogelijkheden voor herstelling die het biedt Kies bij voorkeur materialen waarvoor er recyclagecircuits bestaan Vermijd composietmaterialen of onomkeerbare bevestigingstechnieken, om het recyclagepotentieel niet in het gedrang te brengen 12

13 3. Doelstellingen Optimum Kies ramen in een materiaal dat voldoet aan de gezondheidsdoelstellingen, met een gunstige milieubalans en dat geschikt is voor het gebruik en de plaats, zodat een lange levensduur mogelijk is: Kies ramen op basis van een hernieuwbare grondstof of die voor een groot deel uit gerecycleerde materialen bestaan. Kies voor een zero-emissiemateriaal: gebruik geen ramen die een grote bron van binnenluchtverontreiniging zijn door vluchtige organische stoffen Geef de voorkeur aan natuurlijke beschermende behandelingen, zoals harde oliën en was. Kies bij voorkeur hout dat geen of weinig behandeling en onderhoud vereist. Bij schrijnwerk dat hout en aluminium combineert, is geen oppervlaktebehandeling nodig en is het onderhoud beperkt. Het gekozen hout mag minder goed bestand zijn tegen weersomstandigheden (dus lokaler / minder behandeling, enz.) Voorbeeldgebouw Brouwerijstraat, Nieuwe ramen in hout/aluminium 13

14 4. Indicatoren Thermische transmissiecoëfficiënt U Thermisch comfort van de wanden Akoestisch comfort: Geluidsniveau in het lokaal Eenheid Beglazing Profiel W/m².K x x d x x db x x In/exfiltratieverliezen: Infiltratiedebiet m³/h x + aansluiting op de muur Visueel comfort: Verlichtingsgraad in het lokaal lux x Coëfficiënt van de zonnetransmissie g Coëfficiënt van de lichttransmissie Tl Index voor geluidsvermindering Rw + Ctr % x % x db x 14

15 5. Verschillende types van raam 5.1 Houten ramen 1. Eerste aanslag: waterdichting 2. Decompressiekamer 3. Afwateringsgaten 4. Tweede aanslag: luchtdichting 5. Ontwateringsgroef van de sponning van de beglazing 1. Hout 2. Kurk 3. Eerste aanslag: waterdichting 4. Tweede aanslag: luchtdichting 5. Derde aanslag: akoestische verbetering Bronnen: en ceraa asbl Kijk naar de herkomst van het hout, de behandeling ervan, de aanwezigheid van een label. 15

16 5. Verschillende types van raam 5.2 Ramen in hout/aluminium Bron: 1. Profielen in pvc 2. Aluminium profielen 3. Houten raam 4. Geventileerd vacuüm Bron: ceraa asbl Bron: Het profiel beschermt de houten ramen Beperkt onderhoud nodig Langere levensduur van de ramen Gebruik van inheems hout is mogelijk Bron: 16

17 5. Verschillende types van raam 5.3 Aluminium ramen 1. Eerste aanslag: waterdichting 2. Decompressiekamer 3. Opvang en afvoer van afvloeiwater naar buiten 4. Tweede aanslag: luchtdichting 5. Kamer voor het beslag 6. Derde aanslag: akoestische verbetering 7. Isolerend schuim Aluminium raam met thermische onderbreking Bron: Thermische onderbreking van isolerende materialen Bron: 17

18 5. Verschillende types van raam 5.4 Ramen in pvc 1. Eerste aanslag: waterdichting 2. Decompressiekamer 3. Opvang en afvoer van afvloeiwater naar buiten 4. Tweede aanslag: luchtdichting 5. Kamer voor het beslag 6. Derde aanslag: akoestische verbetering 7. Eventuele versteviging in gegalvaniseerd staal Pvc-raam met drie kamers Bron: Metalen verstevigingen Bron: 18

19 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.1 Technische aspecten Thermische isolatie Thermische transmissiecoëfficiënt van de ramen EPB-eisen 2014: Vensters Uw,max = 1,8 W/m²K (voorheen 2,5 W/m²K) De waarden verschillen naargelang van de dikte van de profielen Type raam Hout Thermische prestatie (Ur) W/m²K Loofhout 2,36 tot 1,34 Naaldhout 2 tot 1,12 Aluminium met thermische onderbreking Pvc (met metalen versteviging) Composietramen met isolatie Gelamelleerd/gelijmd hout/kurk + aluminium profiel Pvc 6 kamers met PUR / EPS Bron: 4,51 tot 2,93 Voorkeur voor profielen met meerdere kamers met thermische onderbreking 2,2 tot 1,6 Hangt af van het aantal kamers en de aanwezigheid van metalen verstevigingen 1 tot 0,6 19

20 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.1 Technische aspecten Thermische isolatie EPB-eisen 2014: Beglazing Ug,max = 1,1 W/m²K (eerder 1,6 W/m²K) Type van beglazing Thermische prestatie (Ug) W/m²K Enkel helder (8mm) 5,8 Dubbel Driedubbel Bron: helder 2,8 helder + lage emissiviteit 1,6 helder + absorberend 2,8 helder + weerkaatsend 2,8 helder + lage emissiviteit en weerkaatsend 1,6 helder + lage emissiviteit + isolerend gas 1 tot 1,3 helder + lage emissiviteit weerkaatsend + isolerend gas 1 tot 1,3 helder 1,9 helder + lage emissiviteit + isolerend gas 0,6 tot 0,8 helder + lage emissiviteit (binnen) + zoncontrole (buiten) isolerend gas 0,6 tot 0,8 20

21 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.1 Technische aspecten Thermische isolatie Luchtdichtheid van het schrijnwerk Nadelen van een slechte dichtheid: Ongemak door tocht Hoger energieverbruik Lagere kwaliteit van de geluidsisolatie Bron: Voorbeeldgebouw Fleronlaan [049] 21

22 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.1 Technische aspecten Thermische isolatie Luchtdichtheid van het schrijnwerk Controle van de uitvoeringskwaliteit: Dichtheid tussen het schrijnwerk en de dagopening Schrijnwerk met dubbel dichtingsscherm voor water en lucht rondom het raam Nauwkeurige regeling van het beslag 1. Waterdichting 2. Luchtdichting Bron: Voorbeeldgebouw Wetstraat 42 [068] 22

23 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.1 Technische aspecten Geluidsisolatie Geluidsisolatie-eisen volgens norm NBN S Waar lucht door kan, kan ook geluid door! Noodzaak van een goede luchtdichtheid! Raam: Schrijnwerk met meerdere aanslagen en/of meerdere kamers. Bijzondere aandacht moet worden besteed aan de voegen tussen kozijn en vleugel. Bijzondere aandacht moet worden besteed aan de verbinding tussen het raam en de dagopening. Houten ramen: Hoe dichter het hout, hoe beter de akoestische prestaties Raam in aluminium of pvc: verschilt naargelang van samenstelling (dikte, aantal kamers, ) Beglazing: Gebruik van dubbele akoestische beglazing (twee glasplaten van verschillende dikte) De akoestische prestaties van verbeterd gelaagd glas zijn interessant, maar worden tenietgedaan indien het glas gebarsten is of indien er kieren zijn. 23

24 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.2 Milieuaspecten Keuze van materialen Criteria: Geografische herkomst van het materiaal, Aard van de grondstoffen, Milieu-impact van de productie, Levensduur van het raam, Mogelijke scenario s op het einde van de levenscyclus, Vereist onderhoud en onderhoudsfrequentie,... Variabele resultaten indien Isolatieschuim wordt geïnjecteerd in het aluminium raam De ramen in pvc worden verstevigd met gegalvaniseerd staal De prestaties van de houten ramen worden verbeterd met kurk... 24

25 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.2 Milieuaspecten Materiaalkeuze Milieubalans (NIBE-classificatie 2013) Behandeld Europees hardhout, afkomstig van een duurzaam beheerd bos Behandeld Europees zachthout, afkomstig van een duurzaam beheerd bos Behandeld Europees hardhout, niet afkomstig van een duurzaam beheerd bos Behandeld Europees zachthout, niet afkomstig van een duurzaam beheerd bos Behandelde den, afkomstig van een duurzaam beheerd bos Tropisch hardhout, afkomstig van een duurzaam beheerd bos 1a Beste keuze 1b Beste keuze 1b Beste keuze 1c Beste keuze 2b Goede keuze 3a Aanvaardbare keuze Bron: Leefmilieu Brussel, Fiche G_MAT07, Duurzame keuze van raamkaders 25

26 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.2 Milieuaspecten Materiaalkeuze Milieubalans (NIBE-classificatie 2013) Geanodiseerd aluminium 97%* Geanodiseerd aluminium 47%* Thermisch gelakt aluminium 97%* Thermisch gelakt aluminium 47% Pvc (met metalen versteviging) Tropisch hardhout, niet afkomstig van een duurzaam beheerd bos 3a Aanvaardbare keuze 3b Aanvaardbare keuze 3c Aanvaardbare keuze 4a Minder goede keuze 4a Minder goede keuze 6b Slechte keuze * Aandeel aluminium van tweede smelting Bron: Leefmilieu Brussel, Fiche G_MAT07, Gids duurzame gebouwen 26

27 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.2 Milieuaspecten Eerste keuze: Europees hout (bij voorkeur met FSC-label) Interessant materiaal vanuit het oogpunt van de milieubalans en de thermische prestaties Mogelijkheid van wijzigingen: kleur, herstelling van schade, enz. (makkelijker dan bij ramen in aluminium of pvc) Indien de keuze valt op hout dat behandeld moet worden, moet hiervoor een product zonder milieu- en gezondheidsimpact worden gebruikt. > Vermijd producten die fenol, cresol, bevatten Gebruik inheemse houtsoorten om het gebruik van behandelings- of verduurzamingsproducten te beperken 27

28 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.2 Milieuaspecten Tweede keuze: behandelde den uit een duurzaam beheerd bos Derde keuze: Tropisch hardhout uit een duurzaam beheerd bos (FSC/PEFC) Vereist geen specifieke behandeling Aluminium Vereist een aanzienlijke hoeveelheid energie bij de eerste transformatie van de grondstof Betere milieubalans voor aluminium van tweede smelting (gerecycleerd). Om technische redenen of bij een moeilijke toegankelijkheid voor de behandeling kunt u kiezen voor een aluminium raam dat weinig onderhoud vraagt Te vermijden: Thermisch gelakt aluminium 47% Pvc (met metalen verstevigingen) Tropisch hardhout, niet afkomstig van een duurzaam beheerd bos 28

29 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.2 Milieuaspecten Levensduur Hout: Vereist een regelmatig onderhoud (bepalend voor de levensduur van het raam) Herstellingen zijn mogelijk Hout/aluminium: Vereist geen specifieke behandeling Lange levensduur Aluminium: Vereist geen specifieke behandeling Lange levensduur Pvc: Vereist geen specifieke behandeling Lange levensduur Wordt dof, trekt vuil aan Thermoplastisch: kan zacht worden door inwerking van hitte 29

30 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.2 Milieuaspecten Levensduur Geraamde levensduur Europees hout Gemiddelde levensduur: 40 tot 50 jaar Tropisch hout Gemiddelde tot lange levensduur: 40 tot 60 jaar Aluminium Lange levensduur: > 60ans Pvc (met metalen verstevigingen) Standaardwaarden: 40 tot 50 jaar. Meer indien uitgevoerd met metalen verstevigingen. Bron: Guide de la construction et de la rénovation durables, CRTE 30

31 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.3 Economische aspecten Investeringskosten Geval per geval te bestuderen Rekening houden met: de levering en de plaatsing de aansluitingen op de ruwbouw de eventuele behandelingen voor verduurzaming de levensduur van het raam de kosten voor het onderhoud De huidige markt is vóór ramen in pvc om de volgende redenen: Ze zijn goedkoper dan ramen in andere materialen Ze vereisen geen of weinig onderhoud 31

32 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.3 Economische aspecten Premies Energiepremie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest > Thema s > Energie > Premies en stimuli > Energiepremies 2018 > Premies B : Isolatie en ventilatie > B4-Superisolerende beglazing Renovatiepremies Gemeentelijke steun 32

33 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.4 Socioculturele aspecten Beperking van gezondheidseffecten voor de bezetters van het gebouw voor de werknemers tijdens de productie Hout:» beperkte negatieve impact op de gezondheid in de productie- en gebruiksfase» keuze van een geschikt behandelingsproduct (vermijd producten uit de petrochemie) Aluminium:» Giftige gassen komen vrij bij de productie (microdeeltjes, chloor,...)» Productie vereist veel energie (CO2-emissies)» Geen schadelijke effecten in gebruiksfase en inert op het einde van de levenscyclus Pvc:» Giftige gassen komen vrij bij de productie (chloor, ethyleen,...)» Bevat additieven en stabilisatoren die schadelijk zijn voor de gezondheid» Giftige gassen komen vrij bij brand / hitte 33

34 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.4 Socioculturele aspecten Psychologisch en zintuiglijk Positieve impact van hout op bewoners en gebruikers van een gebouw Warm gevoel bij aanraking van hout Voorbeeldgebouw Maisie [045] Nieuw houten raam 34

35 6. Elementen voor een duurzame keuze 6.4 Socioculturele aspecten Esthetische kwaliteit De vensters dragen bij tot de compositie van de gevel door hun vorm, indeling, profiel, Bij de keuze van een nieuw raam moet rekening worden gehouden met de visuele impact ervan Ramen in pvc: grotere profielen dan voor aluminium en hout Minder elegant Kleinere glasoppervlakte (minder lichtinval) Voorbeeldgebouw Zuid-Zweden [034] Nieuwe aluminium ramen 35

36 Interessante tools, internetsites, enz.: SIMON Francy, Jean-Marie HAUGLUSTAINE, La fenêtre et la gestion de l énergie Guide pratique pour les architectes, 2001, te downloaden op de website van de Waalse Administratie voor Energie Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB), TV 188, Brussel, juni Websites NIBE (Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie), Fair Timber: vzw die duurzaam bosbeheer ondersteunt, Houtinfobois: informatiemiddel over het in België verwerkte hout en zijn toepassingen, gecreëerd door de zagerijen en aanverwante nijverheden, Bois et habitat: vzw voor de promotie van de houtbouw, Belgian Woodforum: gecreëerd op initiatief van de Belgische houtsector, uitgever van het vakblad Les courriers du bois, 36

37 Referentie Gids Duurzame Gebouwen: 37

38 Referentie Gids Duurzame Gebouwen: Thema s : Materiaal Intro Duurzaam materiaalgebruik Dossier De levenscyclus van materialen: analyse, informatiebronnen en keuzehulpmiddelen Dossier Duurzame keuze van raamkaders Dossier Duurzame keuze van thermische isolatiematerialen Dossier Duurzame keuze van de binnenvloerbekleding Dossier Duurzame keuze van materialen voor dakbedekking Dossier Duurzame keuze van materialen voor gevelbekleding Dossier Duurzame keuze van niet-dragende muren en tussenwanden Dossier Duurzame keuze van bouwtechnieken en structuurelementen Dossier Duurzame keuze van bekledingsmaterialen voor binnenmuren en plafonds 38

39 7. Te onthouden van de uiteenzetting Bij de plaatsing van een nieuw raam, kies voor de ramen een materiaal dat aangepast is aan de behoeften, aan de belasting Kies een materiaal met een lage milieu-impact Kies een materiaal met een lage gezondheidsimpact Beperk de emissies van verontreinigende stoffen die schadelijk zijn voor de gezondheid Kies een materiaal dat gedemonteerd, hergebruikt en gerecycleerd kan worden op het einde van de levenscyclus 39

40 7. Te onthouden uit de uiteenzetting Thermische prestatie van een raam staat niet noodzakelijk gelijk met een lage milieu-impact. De theoretische levensduur is in het algemeen vergelijkbaar, ongeacht het type van raam (behalve voor aluminium.) Een houten raam kan een uitstekende keuze zijn indien rekening wordt gehouden met de herkomst van het hout. Het type van onderhoud en/of de verduurzaming van houten ramen kan een zeer negatieve impact hebben in geval van recyclage op het einde van de levenscyclus. Het is belangrijk dat de aanwezigheid en de kwaliteit van de afdichtingen tussen de raamonderdelen wordt gecontroleerd. Houd altijd rekening met de terugverdientijd van een nieuw raam, die heel lang kan zijn. Ingrijpen geval per geval geniet de voorkeur. Voorbeeldgebouw Drogisterij [046] Lage-energierenovatie van een eengezinswoning, nieuwe houten ramen 40

41 2. Te onthouden uit de uiteenzetting Andere aspecten: Aluminium: Milieubalans NIBE: 3a (aanvaardbare keuze) tot 4a (minder goede keuze) Aluminium van tweede smelting = gerecycleerd! Thermische onderbreking: beter warmteisolerend vermogen Stevig en stabiel Dunne profielen Vereist geen specifieke behandeling Lange levensduur Hoog energieverbruik bij productie Hout: Hoog warmte-isolerend vermogen Milieubalans NIBE: 1a (zeer goede keuze) tot 3a (aanvaardbare keuze) voor gelabeld hout FSC/PEFC-labels Mogelijkheid van herstellingen Gerecycleerd materiaal Lange levensduur (indien goed onderhouden) Warmtegevoel Variabele kwaliteit naargelang van houtsoort Regelmatig onderhoud Pvc: Voordelig van prijs Hout/aluminium: Hoog warmte-isolerend vermogen Vereist geen specifieke behandeling Milieubalans NIBE: 4a (minder goede keuze) Lange levensduur Roestvast Inheems hout Dikkere profielen Vereist geen specifieke behandeling Wordt dof, trekt vuil aan, kan zacht worden onder inwerking van de hitte 41

42 Contact Frederic LUYCKX Architect & Onderzoeker Ernest Allardstraat Brussel : 02/ frederic.luyckx@ceraa.be 42