Woonlastenonderzoek Woonconcept. Woonconcept en Huurdersvereniging Cascade en Huurdersvereniging Meppel. 23 november 2018 Definitief

Transcriptie

1 Woonlastenonderzoek Woonconcept Woonconcept en Huurdersvereniging Cascade en Huurdersvereniging Meppel 23 november 2018 Definitief

2 DATUM 23 november 2018 TITEL Woonlastenonderzoek Woonconcept ONDERTITEL [Voer hier een ondertitel in] OPDRACHTGEVER Woonconcept en Huurdersvereniging Cascade en Huurdersvereniging Meppel AUTEUR(S) Jeroen Wissink Martin Bleijenburg PROJECTNUMMER STATUS Definitief

3 Inhoud 1 Inleiding 4 2 De risicogroep in beeld Het begrip betaalbaarheidsrisico Typering van de risicogroep 8 3 De woonlasten in beeld Hoogte van de huurlasten Hoogte van de woonlasten Woonlasten in relatie tot het inkomen 14 4 De beleving van de huurder Bezuinigen en moeite met rondkomen 17 Begrippenlijst 19 Bijlage: Huurlasten, woonlasten en energieverbruik 20 3

4 1 Inleiding Aanleiding en achtergrond De Drentse woningcorporaties en huurdersorganisaties hebben de afgelopen jaren de betaalbaarheidsen armoedeproblematiek stevig aangepakt. Het woonlastenonderzoek uit 2014 heeft hierin een belangrijke agenderende functie gehad, en gaf helder inzicht in stand van zaken en de omvang van de problematiek. Op basis van deze informatie hebben de corporaties en huurdersorganisaties actief ingezet op het vergroten van de betaalbaarheid van het wonen en verkleinen van betaalbaarheidsrisico s voor huurders. Dit heeft geresulteerd in een breed palet aan maatregelen gericht op drie sporen, namelijk het verlagen van de woonlasten, het vergroten van de inkomsten en het helpen van huurders om grip te krijgen op hun uitgaven. Naast de maatregelen die corporaties hebben genomen is er een aantal (maatschappelijke) ontwikkelingen die van invloed zijn op de betaalbaarheid en armoedeproblematiek. Denk aan de invoering van het passend toewijzen, de economische ontwikkeling, ontwikkelingen rond extramuralisering en de stijging van de zorgkosten. Met deze achtergronden is het juiste moment aangebroken om deze vervolgmeting uit te voeren. Wat is de huidige stand van zaken? Welke groepen zitten nu in de knel en wat is er veranderd ten opzichte van 2014? Maar ook: welke maatregelen hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het verbeteren van de woonlasten? In deze rapportage worden de uitkomsten van Woonconcept gepresenteerd. De resultaten van het Drentse corporaties gezamenlijk en per gemeente zijn in de hoofdrapportage beschreven. Vraagstelling en onderzoeksopzet De centrale vraagstelling in dit onderzoek luidt als volgt: 1. Wat geven huurders uit aan woonlasten zoals huur, gas, elektra en gemeentelijke heffingen en hoe verhoudt zich dat tot de hoogte van het inkomen (huur- en woonquote)? 2. Welk deel van de huurders ervaart moeilijkheden bij het betalen van de woonlasten? Daarnaast geven we in dit onderzoek een antwoord op de volgende achtergrondvragen: Wat zijn de kenmerken en achtergronden van huurders die moeilijkheden ondervinden? Welk deel van de woningvoorraad is betaalbaar voor welke inkomensgroepen? Welke verandering heeft er plaatsgevonden ten opzichte van de uitkomsten van 2014? Wat is het effect van de maatregelen die corporaties hebben genomen om de betaalbaarheid van het wonen te vergroten? Het onderzoek is uitgevoerd via twee onderzoekslijnen. Enerzijds is er een vragenlijst onder alle huurders uitgezet en anderzijds is er een Big-Data analyse uitgevoerd op basis van beschikbare (feitelijke) datagegevens. In dit onderzoek zijn beide onderzoekslijnen bij elkaar gebracht. Enquête onder alle huurders In de maand mei zijn alle huurders van de deelnemende corporatie uitgenodigd om deel te nemen aan het onderzoek. Huurders waarvan de adressen bekend waren zijn aangeschreven per en de overige huurders per post. Huurders hebben de mogelijkheid gehad om een schriftelijke vragenlijst in te vullen of een internetvragenlijst Woonlastenonderzoek Woonconcept 4

5 Tabel 1.1: Responsoverzicht enquête per gemeente Aantal aangeschreven Respons Respons % Assen % De Wolden % Hoogeveen % Meppel % Steenwijkerland % Westerveld % Totaal % In totaal zijn huurders aangeschreven en hebben 841 respondenten deelgenomen aan het onderzoek. Het responspercentage komt daarmee uit op 8%. Op basis van deze respons kunnen we op totaalniveau uitspraken doen met een betrouwbaarheid van 95% en een nauwkeurigheidsmarge van 5%. In vergelijking tot het onderzoek uit 2014 is de respons beduidend lager, toen bedroeg de totale respons in het Drents woonlastenonderzoek 18%. Er is een aantal mogelijke verklaringen voor deze lage respons: In 2014 hadden huurders enkele jaren van (forse) huurstijgingen achter de rug in een periode waarin Nederland er economisch gezien minder goed voorstond dan op dit moment het geval is. Daarbij ontvingen huurders destijds de vragenlijst enkele dagen nadat ze de brief met de huuraanpassing hadden ontvangen. Mogelijk dat dit de motivatie om deel te nemen aan het onderzoek destijds heeft versterkt. Sinds 25 mei 2018 geldt de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). In deze periode is het verzamelen, verwerken en bewaren van persoonsgegevens vaak in het nieuws geweest. Aangezien dit onderzoek een analyse van veel privacy gevoelige informatie als inkomen, huishoudenssamenstelling en uitgaven betreft, kan dit mogelijk een rol spelen waarom minder mensen aan het onderzoek hebben deelgenomen. Big-Data analyse Sinds 2014 is er steeds meer (deels openbare) data beschikbaar over bijvoorbeeld huishoudensamenstelling, bron van inkomen, hoogte van inkomens, toeslagen, energielasten en lokale lasten. In dit onderzoek is analyse uitgevoerd om de feitelijke situatie in beeld te brengen. Op basis van deze analyse is het mogelijk om de situatie op een veel lager schaalniveau in beeld te brengen dan enkel op basis van de enquête. Daarnaast zijn de gegevens uit de data-analyse gebruikt ter verificatie van de uitkomsten uit de enquête. Voor de data-analyse hebben we gebruik gemaakt van de volgende bronnen: De VHE-registratie van de corporaties. Op basis hiervan zijn de kenmerken van de woningvoorraad in beeld gebracht. Denk hierbij aan de huurprijs, servicekosten en woningtype. Er is een analyse uitgevoerd op Microdatabestanden van het CBS. Op basis van deze bestanden is het mogelijk om feitelijk inzicht te geven van onder andere het energieverbruik, de woonsituatie, het inkomen en diverse toeslagen van huurders. Companen is geaccrediteerd om deze data te mogen analyseren. Vanwege de privacy zijn de uitkomsten geaggregeerd op het niveau van CBS-wijken. De lokale lasten zijn in beeld gebracht via de Lokale Lasten Monitor van COELO. Dit geeft inzicht in de hoogte van de gemeentelijke en waterschaplasten Woonlastenonderzoek Woonconcept 5

6 2 De risicogroep in beeld In dit hoofdstuk schetsen we een beeld van de groep huurders met een betaalbaarheidsrisico. Hoe groot is de groep en wat zijn hun achtergronden. Hierbij wordt telkens onderscheid gemaakt tussen de totale groep Drentse huurders en de groep die in de knel zit. Daarnaast wordt de vergelijking met de situatie in 2014 gemaakt. 2.1 Het begrip betaalbaarheidsrisico Om in beeld te brengen wat passende woonlasten zijn kijken we naar wat de verschillende huishoudensgroepen (gemiddeld) per maand te besteden hebben op basis van het besteedbaar inkomen. Bij het besteedbaar inkomen wordt niet alleen gekeken naar het netto-inkomen uit loon of uitkering, maar wordt ook rekening gehouden met eventuele toeslagen als huurtoeslag, zorgtoeslag, kinderbijslag en kindgebonden budget. Per huishouden is doorgerekend wat mensen per maand gemiddeld aan besteedbaar inkomen hebben. Hierbij gelden de uitkerings- en toeslagnormen per 1 januari 2018 (bron: Nibud 2018). Het NIBUD maakt inschattingen van het minimaal noodzakelijke inkomen voor mensen om rond te komen per huishoudensgroep. Zij doet dat met behulp van referentie-berekeningen en dit betreft het basisniveau en dit zijn de minimaal noodzakelijke uitgaven voor levensonderhoud. Dit wordt ook wel het basisbehoeftebudget genoemd. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van het Niet-veel-maar-toereikend budget van het Sociaal Cultureel Planbureau. In dit budget worden naast de minimaal noodzakelijke uitgaven voor levensonderhoud ook rekening gehouden met een (beperkt) budget voor participatie in de samenleving (sociale participatie). Denk hierbij aan uitgaven voor een korte vakantie en lidmaatschap van verenigingen / sport. In totaal wordt hier een bedrag van circa 90 extra voor gereserveerd. Huishoudens met een betaalbaarheidsrisico hebben een betaalbaarheidsrisico als de genormeerde uitgaven voor levensonderhoud en de feitelijke uitgaven voor woonlasten hoger zijn dan de inkomsten. Hierbij gaan we uit van het niet-veel-maar-toereikend budget. Persoon A Persoon B Netto inkomen per maand Uitgaven Uitgaven levensonderhoud volgens NIBUD en SCP OPL-heffingen Water Uitgaven lager dan inkomsten: geen betaalbaarheidsrisico: Uitgaven hoger dan inkomsten: betaalbaarheidsrisico Huurtoeslag Bruto huur Woonlastenonderzoek Woonconcept 6

7 Factoren die een rol spelen bij ontwikkeling betaalbaarheidsrisico De ontwikkeling van het aandeel huishoudens met een betaalbaarheidsrisico is afhankelijk van de ontwikkeling van de inkomsten en / of de uitgavenkant. In vergelijking tot het onderzoek uit 2014 hebben zich een aantal veranderingen voorgedaan. Ten eerste is sinds 2014 de koopkracht van het gemiddelde Nederlandse huishouden verbeterd. Dit betekent overigens niet dat alle huishoudens er op vooruit zijn gegaan. De koopkrachtontwikkeling van mensen met een betaalde baan is het sterkst toegenomen, namelijk met 9,7% in de periode 2014 tot en met De koopkracht van bijstandsontvangers is gestegen met circa 3,2%, terwijl bij arbeidsongeschikten een stijging van 1,9% is. Huishoudens met een pensioen zijn er in de afgelopen jaren nauwelijks op vooruitgegaan, namelijk 0,6%. Veel huurders in de sociale voorraad behoren tot de pensioengerechtigde leeftijd. Figuur 2.1: Koopkrachtontwikkeling naar belangrijkste bron van inkomen, *(voorlopige cijfers) * Totale bevolking Werknemer Zelfstandige Bijstandsontvanger Arbeidsongeschikte Gepensioneerde Bron: CBS 2018 De koopkrachtontwikkeling van gepensioneerden is mede afhankelijk van de hoogte van het aanvullende pensioen naast de AOW-uitkering. Hieruit blijkt dat ouderen met een beperkt aanvullend pensioen er in 2017 iets op vooruit zijn gegaan, terwijl ouderen met een aanvullend pensioen vanaf daalde. De meeste ouderen in een corporatiewoning behorend tot de eerste groep (AOW met beperkt aanvullend pensioen). Figuur 2.2: Koopkrachtontwikkeling gepensioneerden naar hoogte aanvullend inkomen naast AOW, *(voorlopige cijfers) * Totaal gepensioneerden tot euro tot euro tot euro euro en meer Bron: CBS Woonlastenonderzoek Woonconcept 7

8 De koopkrachtontwikkeling wordt naast ontwikkeling van de inkomsten (loon, pensioen, uitkering) en uitgaven (consumentenprijsindex) ook bepaald door eventuele toeslagen die huishoudens ontvangen. Denk hierbij aan zorgtoeslag, huurtoeslag, kinderbijslag en het kindgebonden budget. Met name voor éénoudergezinnen is er veel veranderd. Tot en met 2014 werden éénoudergezinnen financieel veel minder gecompenseerd. In tegenstelling tot 2014 ontvangen zij beduidend meer kindgebonden budget. Dit wordt de alleenstaande-ouderkop genoemd. Alleenstaande ouders krijgen maximaal per jaar extra aan kindgebonden budget. Hierdoor is het besteedbaar inkomen van deze groep huishoudens toegenomen. Naast veranderingen aan de inkomstenzijde hebben er ook veranderingen plaatsgevonden aan de uitgavenkant. Het passend toewijzen, en de wijze waarop Drentse corporaties dit ten uitvoering hebben gebracht, speelt hier een belangrijke rol in. Door het passend toewijzen is voor nieuwe huurders de verhouding tussen de huurlasten en het inkomen kleiner geworden. Dit verlaagt het betaalbaarheidsrisico van huishoudens die per 1 januari 2016 (intreding passend toewijzen) een nieuwe huurwoningen hebben betrokken. Ook het gematigde huurbeleid speelt een belangrijke rol in het beperken van de uitgaven. De huren in Drenthe zijn in de afgelopen jaren minder hard gestegen dan in andere delen van het land. Daarnaast hebben een aantal corporaties ook de huren verlaagd. In de volgende hoofdstukken gaan we hier nader op in. Tegelijkertijd zijn er ook uitgaven gestegen. Denk bijvoorbeeld aan de uitgaven van de zorgverzekering en de verhoging van het eigen risico. In 2014 kostte een gemiddelde zorgverzekering circa 95 en in 2018 is dit gestegen naar 116. Daarnaast is het verplichte eigen risico gestegen van 360 naar 385. Dit laatste raakt met name ouderen die naar verhouding meer zorgkosten hebben. 2.2 Typering van de risicogroep In deze paragraaf gaan we nader in op achtergronden van de huurders en de huishoudens met een betaalbaarheidsrisico. In de verschillende tabellen wordt de totale omvang van de groep gepresenteerd en het aandeel huishoudens hiervan met een betaalbaarheidsrisico. Samenstelling naar huishoudenstype Tabel 2.1: Woonconcept. Samenstelling naar huishoudenstype als totaal en naar betaalbaarheidsrisico Huishoudens totaal 2018 Huishoudens betaalbaarheidsrisico % Aantal % 2018 Aantal 2018 Situatie persoons tot 66 jaar 31% % % 2 persoons tot 66 jaar 12% % % 1-ouder gezin 10% % % 2-ouder gezin 11% % % 1 persoons % % % 2 persoons % % % Totaal 100% % % Ongeveer 31% van de huishoudens valt in de groep eenpersoonshuishoudens tot 66 jaar. Het betaalbaarheidsrisico is het laagst bij 1 persoonshuishoudens van 66+. Het hoogst ligt het betaalbaarheidsrisico bij 1- en 2-ouder gezinnen. Hierbij heeft 40% risico. Bij alle groepen is het betaalbaarheidsrisico gedaald ten opzichte van Dit sterkste daling is bij de groep 1-ouder gezinnen. De zwakste daling is bij 1 persoons huishoudens van Woonlastenonderzoek Woonconcept 8

9 Samenstelling naar leeftijdsklasse Tabel 2.2: Woonconcept. Samenstelling naar leeftijdsklasse als totaal en naar betaalbaarheidsrisico Huishoudens totaal Huishoudens betaalbaarheidsrisico % Aantal % 2018 Aantal 2018 Situatie 2014 < 35 jaar 14% % 330 % 35 tot 55 jaar 27% % 840 % 55 tot 66 jaar 23% % 1030 % 66 tot 76 jaar 19% % 260 % Ouder dan 75 18% % 310 % Totaal 100% % 2780 % Het aantal huishoudens is redelijk evenredig verdeeld over de leeftijdsklassen. Het betaalbaarheidsrisico is het hoogst bij de leeftijdsgroep van 55 tot 66 jaar met 42%. Samenstelling naar inkomensklasse Tabel 2.3: Woonconcept. Samenstelling naar inkomensklasse als totaal en naar betaalbaarheidsrisico Huishoudens totaal Huishoudens betaalbaarheidsrisico % Aantal % 2018 Aantal 2018 Situatie 2014 Tot HT-grens 62% % % Tot % % 80 2% tot % 520 0% 0 2% Meer dan % % 0 0% Totaal 100% % % Bron: Enquête Woonlastenonderzoek 2018, CBS Microdata 2016 Circa 62% van de huurders van Woonconcept heeft een inkomen tot de huurtoeslaggrens. Er bestaat duidelijk een negatief verband tussen de hoogte van het inkomen en betaalbaarheidsrisico van de huishoudens: naarmate het inkomen stijgt, daalt het betaalbaarheidsrisico. Ten opzichte van 2014 is het betaalbaarheidsrisico voor de huishoudens met een inkomen tot de huurtoeslaggrens met 6%-punt gedaald. Samenstelling naar woningtype Tabel 2.4: Woonconcept. Samenstelling naar woningtype als totaal en naar betaalbaarheidsrisico Huishoudens totaal Huishoudens betaalbaarheidsrisico % Aantal % 2018 Aantal 2018 Situatie 2014* Tussen- of rijwoning 37% % % Hoekwoning 21% % 480 % Twee-onder-één-kap 3% % 140 % Vrijstaande woning 0% 20 0% 0 % Appartement met lift 24% % % Appartement z. lift 7% % % Be-/bovenwoning 7% % % Anders 1% 100 0% 0 % Totaal 100% % % *In de rapportage van 2015 is er gebruik gemaakt van andere woningtypes. De percentages van deze woningtypes waren: (Half)vrijstaand 38%, Seniorenwoning laag 18%. Het totaal lag op 32%. Meer dan een derde deel (en daarmee de grootste groep) van de huishoudens van Woonconcept woont in een tussen- of rijwoning. Er lijkt geen directe relatie te bestaan tussen het type woning en het betaalbaarheidsrisico van de huishoudens die in deze woningen wonen Woonlastenonderzoek Woonconcept 9

10 Het hoogste betaalbaarheidsrisico komt voor bij mensen die in een twee-onder-één-kap woning wonen met 50%. Dit betreft echter maar 140 huishoudens. Samenstelling naar huurprijsklasse Tabel 2.5: Woonconcept. Samenstelling naar huurprijsklasse als totaal en naar betaalbaarheidsrisico Huishoudens totaal Huishoudens betaalbaarheidsrisico % Aantal % 2018 Aantal 2018 Situatie 2014 Tot % % % 417 tot % % % 597 tot 640 8% % % 640 tot 711 9% % % 711 of meer 4% % % Totaal 100% % % Bron: Enquête Woonlastenonderzoek 2018, VHE-registraties corporaties % van de huishoudens die bij Woonconcept huurt, betaalt een huur tussen de 417 en 597. Er lijkt geen verband te zijn tussen de huurprijs en het betaalbaarheidsrisico. Ook in 2014 was dit niet het geval. Samenstelling naar woonduur Tabel 2.6: Woonconcept. Samenstelling naar woonduur als totaal en naar betaalbaarheidsrisico Huishoudens totaal Huishoudens betaalbaarheidsrisico % Aantal % 2018 Aantal 2018 Situatie tot 1 jaar 2% % 50 29% 1 tot 3 jaar 19% % % 3 tot 5 jaar 9% % % 5 tot 10 jaar 20% % % 10 jaar of langer 49% % % Totaal 100% % % Bijna de helft van alle huurders van Woonconcept woont minimaal 10 jaar in de huidige woning. Er is geen correlatietussen hoe lang men in een woning woont in verhouding tot hoe hoog betaalbaarheidsrisico is. Dit geldt voor zowel 2018 als Behalve voor de groep die 3 tot 5 jaar in de woning woont, is het betaalbaarheidsrisico voor alle huishoudens in 2018 gedaald in vergelijking met Samenstelling naar dagelijkse bezigheid Tabel 2.7: Woonconcept. Belangrijkste inkomensbron van het huishouden Huishoudens totaal Huishoudens betaalbaarheidsrisico % Aantal % Aantal Loon 36% % 740 Zelfstandig ondernemer 2% % 40 Werkloosheids-/ Bijstandsuitkering 13% % 530 Uitkering arbeidsongeschiktheid 12% % 800 Pensioen 36% % 640 Studiefinanciering 1% 70 57% 40 Totaal 100% % Bron: Enquête Woonlastenonderzoek 2018, CBS Microdata 2016 Ruim een derde deel van de huurders van Woonconcept ontvangt inkomen uit loon. Bijna 40% van de huurders ontvangt pensioen Woonlastenonderzoek Woonconcept 10

11 Het grootste betaalbaarheidsrisico ligt bij de huishoudens met studiefinanciering of een werkloosheids- of arbeidsongeschiktheidsuitkering, ongeveer een kwart van alle huishoudens. Voor ongeveer dan de helft van deze groep huishoudens bestaat er een betaalbaarheidsrisico Woonlastenonderzoek Woonconcept 11

12 3 De woonlasten in beeld In dit hoofdstuk gaan we verder in op de hoogte van de huur- en de woonlasten van huurders. Hierbij maken we onderscheid in de situatie van de totale groep huurders en de groep met een betaalbaarheidsrisico. 3.1 Hoogte van de huurlasten De huurlasten bestaan uit kosten voor kale huur en servicekosten verminderd met het eventuele bedrag dat men aan huurtoeslag ontvangt. De situatie 2014 is gebaseerd op basis van de gegevens uit de enquête die is gehouden onder de zes deelnemende corporaties. De situatie 2018 is deels gebaseerd op feitelijke data (huishoudens totaal) en deels gebaseerd op basis van de enquête (huishoudens met een betaalbaarheidsrisico). Tabel 3.1: Woonconcept. Huurlasten huishoudens totaal en huurlasten huishoudens betaalbaarheidsrisico, Situatie 2014 Situatie 2018 Huishoudens totaal Huishoudens met betaalbaarheidsrisico Huishoudens totaal Huishoudens met betaalbaarheidsrisico Kale huur Servicekosten Huurtoeslag Netto huurlasten Bron: Woonlastenonderzoek Companen 2014, Enquête Woonlastenonderzoek 2018, VHE-registratie corporaties, CBS Microdata De gemiddelde netto huurlasten van de huurders van Woonconcept zijn tussen 2014 en 2018 iets gedaald. Ook in de opbouw van de netto huurlasten bestaat weinig verschil. De kale huur van huishoudens met een betaalbaarheidsrisico is in 2018 ten opzichte van 2014 iets gestegen. Tabel 3.2: Woonconcept. Huurlasten per gemeente/wijk. Gemeente Kale huur Service kosten Huurtoeslag Netto huurlasten Assen De Wolden Hoogeveen Meppel Steenwijkerland Westerveld Eindtotaal Bron: VHE-registraties corporaties, CBS Microdata De gemiddelde maandelijkse kale huur voor de huurders van Woonconcept is 505. In De Wolden is de huur gemiddeld het hoogst ( 675), in Meppel het laagst ( 490). De servicekosten voor de huurders zijn gemiddeld 25 per maand. De maandelijkse huurtoeslag die huurders van Woonconcept ontvangen ligt gemiddeld op 95. De gemiddelde netto huurlasten per maand schommelen tussen de 425 (Hoogeveen) en 605 (Westerveld). De hoogte van de netto huurlasten per gemeente hangen samen met de hoogte van de gemiddelde kale huur per gemeente. De kaartjes hieronder geven de gemiddelde kale huur en gemiddelde netto huurlasten per wijk weer van de gemeenten waarin Woonconcept woningbezit heeft (zie voor de onderliggende cijfers de bijlage) Woonlastenonderzoek Woonconcept 12

13 Figuur 3.1: Woonconcept Kale huur en netto huurlasten per wijk Bron: VHE-registraties corporaties, CBS Microdata 3.2 Hoogte van de woonlasten De totale woonlasten bestaan uit de netto huurlasten aangevuld met de uitgaven voor energie (gas en elektra), water en gemeentelijke lasten. Bij de gemeentelijke lasten zijn zowel de gemeentelijke heffingen (rioolheffing, afvalstoffenheffing) als de waterschapslasten opgenomen (zuiveringsheffing en watersysteemheffing). Tabel 3.3: Woonconcept. Woonlasten huishoudens totaal en woonlasten huishoudens betaalbaarheidsrisico, Situatie 2014 Situatie 2018 Huishoudens totaal Huishoudens met betaalbaarheidsrisico Huishoudens totaal Huishoudens met betaalbaarheidsrisico Netto huurlasten Energielasten Water Gemeentelijke lasten Netto woonlasten Bron: Woonlastenonderzoek 2014, Enquête Woonlastenonderzoek 2018, VHE-registratie corporaties, CBS Microdata, COEL2018 De gemiddelde netto woonlasten van de huurders van Woonconcept zijn in 2018 iets lager dan in 2014 ( 605 in 2018 vs 625 in 2014). De gemiddelde netto woonlasten zijn voor huishoudens met een betaalbaarheidsrisico gelijk gebleven in de afgelopen 4 jaar ( 580). De opbouw van deze lasten is wel iets gewijzigd, zij het met kleine verschillen. Tabel 3.4: Woonconcept. Woonlasten per gemeente. Gemeente Netto huurlasten Energielasten Water Gemeentelijke Netto woonlasten lasten Assen De Wolden Emmen Hoogeveen Meppel Westerveld Eindtotaal Bron: VHE-registratie corporaties, CBS Microdata, COEL2018 De energielasten van de huurders van Woonconcept zijn gemiddeld 115 per maand. Deze kosten bepalen samen met de netto huurlasten voor een groot deel de netto woonlasten van de huurders. De gemeentelijke lasten verschillen van 25 (Westerveld) tot 45 (De Wolden, Meppel) Woonlastenonderzoek Woonconcept 13

14 Huurders in gemeente Westerveld hebben de hoogste gemiddelde woonlasten ( 780 per maand), huurders in gemeente Hoogeveen en Meppel de laagste ( 605 per maand). De onderstaande kaart laat de gemiddelde woonlasten per wijk in de verschillende gemeenten zien. Figuur 3.2: Woonconcept. Netto woonlasten per wijk Bron: VHE-registratie corporaties, CBS Microdata, COEL Woonlasten in relatie tot het inkomen Het netto huishoudinkomen is het inkomen dat mensen na aftrek van belastingen en premies ontvangen. Dit is gebaseerd op het inkomen dat men heeft ingevuld in de vragenlijst. Het netto besteedbaar inkomen is het netto huishoudinkomen aangevuld met toeslagen waarvoor men in aanmerking komt. Het gaat hierbij om de huurtoeslag, zorgtoeslag, kinderbijslag en kindgebonden budget. In de vragenlijst is gevraagd naar de hoogte van de huurtoeslag. De hoogte van de zorgtoeslag en het kindgebonden budget is gebaseerd op een schatting (naar inkomen en aantal kinderen onder de 18 jaar) volgens de rekenhulp van het Nibud. De hoogte van de kinderbijslag is gebaseerd op het aantal thuiswonende kinderen jonger dan 18 jaar. Tabel 3.5: Woonconcept. Inkomenssituatie huurders Netto huishoudinkomen Besteedbaar huishoudinkomen éénpersoonshuishouden tot 66 jaar tweepersoonshuishouden tot 66 jaar ouder gezin ouder gezin éénpersoonshuishouden vanaf 66 jaar tweepersoonshuishouden vanaf 66 jaar Totaal Het gemiddelde netto inkomen van de huurders van Woonconcept is per maand. 2-ouder gezinnen hebben het hoogste netto inkomen ( 1.985), éénpersoonshuishouden tot 66 jaar het laagste ( 1.280) Woonlastenonderzoek Woonconcept 14

15 Het besteedbare inkomen ligt voor de huurders van Woonconcept op Het besteedbare inkomen is het hoogst voor de tweeoudergezinnen ( 2.450) en het laagst voor 1- persoonshuishoudens tot 66 ( 1.570). Huur- en woonquotes van de verschillende huishoudenstypen De huurquote is het aandeel van het netto besteedbaar inkomen dat een huishouden uitgeeft aan de huurlasten. Bij de woonquote delen we de woonlasten door het netto besteedbaar inkomen. Huurders zijn ongeveer een kwart van hun inkomen kwijt aan huurlasten en ruim een derde van hun inkomen aan woonlasten. Tabel 3.1: Woonconcept. Huurquote huishoudens totaal en huishoudens betaalbaarheidsrisico Huurquote Huishoudens totaal Huishoudens met betaalbaarheidrisico éénpersoonshuishouden tot 66 jaar 27% 29% tweepersoonshuishouden tot 66 jaar 28% 27% 1-ouder gezin 24% 27% 2-ouder gezin 24% 28% éénpersoonshuishouden vanaf 66 jaar 27% 40% tweepersoonshuishouden vanaf 66 jaar 29% 36% Totaal 27% 30% In totaal geven huurders van Woonconcept gemiddeld 27% van hun inkomen uit aan huurlasten. Tweepersoonshuishoudens vanaf 66 jaar betalen relatief het meest (29%). In totaal geven huurders met een betaalbaarheidsrisico van Woonconcept gemiddeld 30% van hun inkomen uit aan huurlasten. Eénpersoonshuishouden vanaf 66 jaar betalen relatief het meest (39%). Tabel 3.2: Woonconcept. Huurquote huishoudens totaal en huishoudens betaalbaarheidsrisico Woonquote Huishoudens totaal Huishoudens met betaalbaarheidrisico éénpersoonshuishouden tot 66 jaar 38% 44% tweepersoonshuishouden tot 66 jaar 39% 41% 1-ouder gezin 35% 42% 2-ouder gezin 34% 41% éénpersoonshuishouden vanaf 66 jaar 37% 53% tweepersoonshuishouden vanaf 66 jaar 40% 50% Totaal 37% 44% In totaal geven huurders van Woonconcept gemiddeld 37% van hun inkomen uit aan woonlasten. Tweepersoonshuishoudens vanaf 66 jaar betalen relatief het meest (42%). In totaal geven huurders met een betaalbaarheidsrisico van Woonconcept gemiddeld 44% van hun inkomen uit aan woonlasten. Eénpersoonshuishouden vanaf 66 jaar betalen relatief het meest (53%) Woonlastenonderzoek Woonconcept 15

16 Tabel 3.3: Woonconcept. Huur- en woonquote naar inkomensgroep. Huurquote Woonquote Tot HT-grens 28% 40% Tot % 35% tot % 32% Meer dan % 28% Totaal 27% 37% Huishoudensgroepen die huren van Woonconcept geven, naarmate hun inkomen hoger is, een steeds kleiner deel van hun totale inkomen uit aan huurlasten. Hetzelfde geldt voor het deel van het inkomen wat wordt uitgegeven aan woonlasten Woonlastenonderzoek Woonconcept 16

17 4 De beleving van de huurder Het begrip betaalbare woonlasten is niet enkel te vatten in een rekenkundige exercitie van het verschil tussen inkomen, uitgaven en referentiebegrotingen. De beleving van de huurders speelt hierin ook een belangrijke rol. Geven huurders aan dat ze moeite hebben met rondkomen, maakt men zich wel eens zorgen over het betalen van de huur, en waarop bezuinigd men 4.1 Bezuinigen en moeite met rondkomen Figuur 4.1: Woonconcept. Waarop bezuinigd men? Op vakantie Kopen van kleding Op uitgaan Abonnementen krant / tijdschrift Dagelijkse boodschappen Lidmaatschap verenigingen Op vervoer (auto / ov) Op elektriciteitsverbruik Vervanging elektrische apparatuur Op gasverbruik Cadeaus voor (klein)kinderen Op waterverbruik Medische zorg Verzekeringen Anders Nee, bezuinig nergens op 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Totale groep huurders Huurders risicogroep Huurders van Woonconcept bezuinigen het meest op vakanties, het kopen van kleding, uitgaan en abonnementen op kranten/tijdschriften. Dit geldt voor zowel de totale groep huurders als voor de huurders in de risicogroep. Huurders in de risicogroep geven op alle punten (met uitzondering van de maatregel Anders ) aan vaker te bezuinigen dan de totale groep huurders. Vooral het verschil tussen beide groepen op het bezuinigen van medische zorg en verzekeringen is relatief groot. Bijna 15% van de totale groep huurders van Woonconcept geeft aan nergens op te bezuinigen. Van de groep huurders met een betaalbaarheidsrisico is dit 10%. Figuur 4.2: Woonconcept. Maakt men zich zorgen over het betalen van de huur? Totale groep huurders 44% 56% Huurders risicogroep 59% 41% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ja Nee Woonlastenonderzoek Woonconcept 17

18 Ongeveer 45% van de totale groep huurders van Woonconcept maakt zich zorgen over het betalen van de huur. Van de huurders in de risicogroep is dit percentage bijna 60%. Figuur 4.3: Woonconcept. Kunnen huurders rondkomen met hun inkomen? Totale groep huurders 12% 60% 21% 7% Huurders risicogroep 25% 64% 6% 4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Kom niet rond Kom net rond Kom goed rond Kom goed rond en kan sparen Van de totale groep huurders van Woonconcept geeft 12% aan niet rond te kunnen komen, 60% komt naar eigen zeggen net rond. De overige kleine 30% kan goed rond komen en deels een beetje sparen. Van de groep huurders met een betaalbaarheidsrisico kan relatief een groter deel niet rondkomen, namelijk 25%. Het percentage van de huurders is de risicogroep dat net kan rondkomen is ongeveer gelijk aan dat van de totale groep huurders, namelijk 64%. Van de huurders in de risicogroep kan een beduidend kleiner deel goed rondkomen en eventueel iets sparen (10%). Figuur 4.4: Woonconcept. Gewenste ondersteuning Ja, anders Ja, met grip krijgen op uitgaven Ja, bij aanvragen subsidies / toeslagen Nee 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Totale groep huurders Huurders risicogroep Van de totale groep huurders van Woonconcept geeft ruim 80% aan geen ondersteuning te willen ontvangen op het gebied van hun inkomsten en uitgaven. De groep huurders met een betaalbaarheidsrisico staat iets welwillender tegenover ondersteuning: bijna 25% wenst deze ondersteuning te ontvangen. Voor beide huishoudensgroepen is ondersteuning bij het aanvragen van subsidies en toeslagen het meest gewenst: ruim 15% van de risicogroep en 10% van de totale groep huurders staat open voor deze vorm van ondersteuning. Van de ander twee vormen van ondersteuning geeft slecht een klein percentage van de huishoudens aan deze graag te willen ontvangen Woonlastenonderzoek Woonconcept 18

19 Begrippenlijst Netto huurlasten: Netto woonlasten: Netto huishoudinkomen: Besteedbaar inkomen: Kale huur + servicekosten - huurtoeslag. Netto huurlasten + gas + elektra + water + gemeentelijke heffingen. Gezamenlijk huishoudinkomen na aftrek belastingen en premies. Netto huishoudinkomen aangevuld met eventuele toeslagen (huurtoeslag, zorgtoeslag, kindgebondenbudget, kinderbijslag) en verminderd met een verplichte (basis)zorgverzekering. Bij het benaderen van het besteedbaar inkomen is geen rekening gehouden met eventuele aanvullende inkomsten als alimentatie of mogelijke uitgaven vanwege schulden of afbetalingsregelingen. Hierover zijn namelijk geen gegevens bekend. In het onderzoek hanteren we de volgende inkomensgrenzen: Primaire doelgroep: De oorspronkelijke BBSH-doelgroep van beleid. Hiervoor gelden de volgende inkomensgrenzen: éénpersoonshuishouden tot 66 jaar ; meerpersoonshuishouden tot 66 jaar ; éénpersoonshuishouden van 66 jaar e.o ; meerpersoonshuishouden van 66 jaar e.o Secundaire doelgroep: Huishoudens met een inkomen boven de BBSH-doelgroep tot en met Deze grens sluit aan bij de maximum inkomensgrenzen per : Huishoudens met een bruto belastbaar jaarinkomen tussen en Deze grens sluit aan bij de maximum inkomensgrenzen per Vanaf : Huishoudens met een bruto belastbaar jaarinkomen van of hoger. Deze grens sluit aan bij de maximum inkomensgrenzen per Om te bepalen of een huishouden moeite heeft om rond te komen, maken we gebruik van de budgetten die het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) en het Nibud hanteren in de Armoedemonitor. Het gaat om het Basisbehoeftebudget en het Niet-Veel-Maar-Toereikend-budget (NVMT-budget). Deze laatste grens wordt ook wel de armoedegrens genoemd. Basisbehoeftebudget: NVMT-budget: (betaalbaarheidsrisico) De minimale uitgaven van een huishouden aan voedsel, kleding, wonen, verzekeringen, niet-vergoede ziektekosten en persoonlijke verzorging. In dit onderzoek wordt gebruikt gemaakt van het: Het basisbudget aangevuld met een bescheiden budget voor ruimte voor sociale participatie. Het gaat hierom kosten voor bijvoorbeeld lidmaatschap vereniging of een korte vakantie. Een auto is overigens niet inbegrepen Woonlastenonderzoek Woonconcept 19

20 Bijlage: Huurlasten, woonlasten en energieverbruik Tabel 1: Woonconcept. Opbouw netto huurlasten per wijk Aantal Netto huur Servicekosten Huurtoeslag Netto huurlasten woningen Gemeente Assen Wijk 00 Assen centrum Wijk 01 Assen West Wijk 08 Kloosterveen Gemeente De Wolden Wijk 07 Echten Wijk 08 Ruinen Wijk 11 Ruinerwold Wijk 12 Koekange Gemeente Emmen Wijk 45 Emmerschans Gemeente Hoogeveen Wijk 50 Hoogeveen Wijk 51 De Weide Wijk 53 Elim Wijk 54 Hollandscheveld Wijk 55 Noordscheschut Wijk 61 Zuideropgaande Nieuw Moscou Gemeente Meppel Centrum Ezinge Haveltermade Koedijkslanden Oosterboer Watertoren Gemeente Steenwijkerland Wijk 00 Stad-Steenwijk Wijk 02 Oldemarkt Wijk 04 Kuinre Westerveld Wijk 08 Havelte Eindtotaal Bron: VHE-registratie corporaties, CBS Microdata Woonlastenonderzoek Woonconcept 20

21 Tabel 2: Woonconcept. Opbouw netto woonlasten per wijk 1 Netto huurlasten Gas Elektra Water Gem heffingen Netto woonlasten Gemeente Assen Wijk 00 Assen centrum Wijk 01 Assen West Wijk 08 Kloosterveen Gemeente De Wolden Wijk 07 Echten Wijk 08 Ruinen Wijk 11 Ruinerwold Wijk 12 Koekange Gemeente Emmen Wijk 45 Emmerschans Gemeente Hoogeveen Wijk 50 Hoogeveen Wijk 51 De Weide Wijk 53 Elim Wijk 54 Hollandscheveld Wijk 55 Noordscheschut Wijk 61 Zuideropgaande Nieuw Moscou Gemeente Meppel Centrum Ezinge Haveltermade Koedijkslanden Oosterboer Watertoren Gemeente Steenwijkerland Wijk 00 Stad-Steenwijk Wijk 02 Oldemarkt Wijk 04 Kuinre Westerveld Wijk 08 Havelte Eindtotaal Bron: VHE-registratie corporaties, CBS Microdata, COEL De schuingedrukte getallen in de tabel zijn gemeentegemiddelden voor de betreffende wijk. Deze getallen misten in het onderzoek Woonlastenonderzoek Woonconcept 21

22 Tabel 3: Woonconcept. Gemiddeld gasverbruik (m3) per jaar Gemeente Assen Wijk 00 Assen centrum Wijk 01 Assen West x x x x Wijk 08 Kloosterveen Gemeente De Wolden Wijk 07 Echten Wijk 08 Ruinen Wijk 11 Ruinerwold Wijk 12 Koekange Gemeente Emmen Wijk 45 Emmerschans Gemeente Hoogeveen Wijk 50 Hoogeveen Wijk 51 De Weide Wijk 53 Elim Wijk 54 Hollandscheveld Wijk 55 Noordscheschut Wijk 61 Zuideropgaande Nieuw Moscou x x x x Gemeente Meppel Centrum Ezinge Haveltermade Koedijkslanden Oosterboer Watertoren Gemeente Steenwijkerland Wijk 00 Stad-Steenwijk Wijk 02 Oldemarkt Wijk 04 Kuinre x x x x Westerveld Wijk 08 Havelte Eindtotaal Bron: CBS Microdata Woonlastenonderzoek Woonconcept 22

23 Tabel 3: Woonconcept. Gemiddeld gasverbruik (m3) per jaar per graaddag Gemeente Assen 0,34 0,32 0,31 0,31-9% Wijk 00 Assen centrum 0,33 0,30 0,29 0,28-14% Wijk 01 Assen West x x x x x Wijk 08 Kloosterveen 0,36 0,34 0,36 0,35-1% Gemeente De Wolden 0,52 0,49 0,50 0,49-6% Wijk 07 Echten 0,34 0,31 0,31 0,34-2% Wijk 08 Ruinen 0,52 0,47 0,48 0,48-7% Wijk 11 Ruinerwold 0,52 0,50 0,51 0,49-6% Wijk 12 Koekange 0,54 0,53 0,52 0,51-7% Gemeente Emmen 0,57 0,53 0,55 0,55-3% Wijk 45 Emmerschans 0,57 0,53 0,55 0,55-3% Gemeente Hoogeveen 0,46 0,45 0,44 0,43-7% Wijk 50 Hoogeveen 0,46 0,45 0,44 0,43-7% Wijk 51 De Weide 0,43 0,41 0,40 0,39-7% Wijk 53 Elim 0,55 0,52 0,55 0,52-5% Wijk 54 Hollandscheveld 0,49 0,49 0,48 0,48-2% Wijk 55 Noordscheschut 0,47 0,49 0,47 0,46-1% Wijk 61 Zuideropgaande Nieuw Moscou x x x x x Gemeente Meppel 0,39 0,38 0,38 0,38-2% Centrum 0,34 0,32 0,33 0,32-6% Ezinge 0,51 0,49 0,45 0,45-12% Haveltermade 0,38 0,37 0,38 0,38 0% Koedijkslanden 0,43 0,41 0,43 0,43 0% Oosterboer 0,38 0,36 0,36 0,36-4% Watertoren 0,42 0,40 0,40 0,40-5% Gemeente Steenwijkerland 0,45 0,43 0,45 0,44-3% Wijk 00 Stad-Steenwijk 0,46 0,44 0,45 0,44-4% Wijk 02 Oldemarkt 0,34 0,35 0,35 0,31-11% Wijk 04 Kuinre x x x x x Westerveld 0,54 0,51 0,51 0,50-6% Wijk 08 Havelte 0,54 0,51 0,51 0,50-6% Eindtotaal 0,44 0,42 0,42 0,42-5% Bron: CBS Microdata Woonlastenonderzoek Woonconcept 23

24 Tabel 5: Woonconcept. Gemiddeld elektraverbruik (kwh) per jaar Gemeente Assen % Wijk 00 Assen centrum % Wijk 01 Assen West x x x x x Wijk 08 Kloosterveen % Gemeente De Wolden % Wijk 07 Echten % Wijk 08 Ruinen % Wijk 11 Ruinerwold % Wijk 12 Koekange % Gemeente Emmen % Wijk 45 Emmerschans % Gemeente Hoogeveen % Wijk 50 Hoogeveen % Wijk 51 De Weide % Wijk 53 Elim % Wijk 54 Hollandscheveld % Wijk 55 Noordscheschut % Wijk 61 Zuideropgaande Nieuw Moscou x x x x x Gemeente Meppel % Centrum % Ezinge % Haveltermade % Koedijkslanden % Oosterboer % Watertoren % Gemeente Steenwijkerland % Wijk 00 Stad-Steenwijk % Wijk 02 Oldemarkt % Wijk 04 Kuinre x x x x x Westerveld % Wijk 08 Havelte % Eindtotaal % Bron: CBS Microdata Woonlastenonderzoek Woonconcept 24