Boekverslag Nederlands De donkere kamer van Damokles door Willem Frederik Hermans

Transcriptie

1 Boekverslag Nederlands De donkere kamer van Damokles door Willem Frederik Hermans Boekverslag door een scholier 2267 woorden 16 juli ,2 84 keer beoordeeld Auteur Genre Willem Frederik Hermans Psychologische roman, Eerste uitgave 1958 Oorlogsroman Vak Nederlands Tekstbeoordeling Realistische argumenten Ik vond het boek vrij realistisch. Volgens mij is het zo dat de meeste gebeurtenissen best in het echt hadden kunnen gebeuren. Het boek beschrijft toch een onschuldig iemand die wordt verdacht van een bepaald iets wat hij gedaan zou hebben (en in enkele gevallen ook daadwerkelijk gedaan heeft, zoals de moord in Haarlem) en dit is volgens mij in de Tweede Wereldoorlog vaker gebeurd. Een puntje aan het verhaal wat ik wel onrealistisch vond, is het feit dat de hoofdfiguur van het boek, Henri Osewoudt, een relatie heeft met zijn eigen nicht, die notabene ook nog eens zeven jaar ouder is. Structurele argumenten Het boek is vrij duidelijk geschreven en leest ook vrij snel. Er komen geen uitzonderlijk moeilijke stukken in het verhaal voor en de meeste gebeurtenissen worden vrij vlot achter elkaar beschreven, dit is wel zo prettig voor de leessnelheid, die dan bij mij ook erg hoog lag. Emotivistische argumenten Het boek heeft op mij geen bijzondere indruk achtergelaten. Wel voelde ik, tijdens het lezen, een soort medelijden met Henri, zeker later in het boek, omdat niemand het verhaal over Dorbeck gelooft. Als hij dan eindelijk kan bewijzen dat deze persoon bestaan heeft door een pak wat in de tuin begraven ligt, blijkt dit pak er inderdaad wel te liggen, maar is het zo verteerd dat het na oprapen meteen in stof uit elkaar valt. Dit vond ik best sneu voor Henri, maar verder heb ik niet echt een indruk aan het boek overgehouden. Vernieuwingsargumenten Ik vond het boek verder niet bijster origineel geschreven. Het verhaal gaat, net als velen verhalen en boeken, over de Tweede Wereldoorlog en er wordt over de oorlog niet echt veel toegevoegd aan het andere rijtje boeken wat er staat over de Tweede Wereldoorlog. Pagina 1 van 5

2 Het boek beschrijft een onschuldig persoon die door een luitenant in de problemen geholpen wordt. Later blijkt deze luitenant helemaal nergens meer te vinden te zijn en niemand weet verder van zijn bestaan af, dit is op zich wel nieuw, want iets dergelijks had ik eerder nog niet voor mijn lijst gelezen. Morele argumenten Ik vind het boek prima moreel aanvaardbaar. Er gebeuren dan wel zaken in het boek die niet helemaal zo netjes zijn, vooral de luitenant (Dorbeck) doet hieraan, maar dit soort zaken gebeuren altijd in oorlogen. Over het algemeen denk ik dat het boek wel een redelijk beeld van het verzet geeft en vind ik het boek gewoon moreel aanvaardbaar. Intentionele argumenten Ik denk niet dat Hermans een bepaald doel voor ogen had met het boek. Wel denk ik dat hij goed geslaagd is met zijn opzet, omdat er toch een redelijk duidelijk beeld van het verzet en de oorlog in het algemeen gegeven wordt, uit de ogen van iemand die eigenlijk onschuldig is, maar er door schuldigen bij wordt betrokken. Tekstbestudering Korte inhoud Henri Osewoudt is de zoon van een sigarenwinkelier in Voorschoten. Als hij nog op de lagere school zit, vermoordt zijn moeder zijn vader. Henri wordt opgevoed door zijn oom Bart Nauta in Amsterdam, en zijn moeder gaat naar een gesticht. Hij gaat naar de middelbare school maar heeft weinig vrienden en mensen waarmee hij omgaat. De enige persoon waar hij contact mee heeft is zijn nicht Ria, die zeven jaar ouder is. Hij doet aan Judo, waardoor zijn voeten vergroeien. Hij krijgt geen baard en ziet er uit als een monster. Als Henri 18 jaar oud is trouwt hij met Ria. Hij zet de zaak van zijn vader voort. Zijn moeder die inmiddels uit het gesticht is, komt bij hem wonen. Moorlag, die staatsexamen wil doen, woont bij hem op een kamer. Osewoudt wordt afgekeurd voor militaire dienst, wel is hij goedgekeurd voor de Burgerwacht. Als de oorlog uitbreekt moet hij wacht houden bij het postkantoor. Later in de sigarenwinkel geeft luitenant Dorbeck een filmrolletje aan Osewoudt. Na de capitulatie krijgt Dorbeck van Osewoudt een kostuum in plaats van zijn militaire uniform, het uniform wordt door Osewoudt in de tuin begraven. Dorbeck brengt het kostuum terug met nog een aantal nieuwe foto rolletjes om te laten ontwikkelen. De ontwikkelde foto's moeten opgestuurd worden naar E. Jagtman, Legmeerplein 25C, Amsterdam West. Als Osewoudt de foto's probeert te ontwikkelen, mislukken ze Hij maakt zelf een aantal foto's van militaire doelen. Enige tijd later komt Dorbeck hem weer opzoeken, hij krijgt de opdracht om naar Haarlem te komen. Daar ontmoet hij Dorbeck en Zewuster. Met Zewuster gaat Osewoudt naar de Kleine Houtstraat. Daar vermoorden ze twee mannen. Henri ontwikkelt de rolletjes die hij van Dorbeck heeft gekregen. Er valt een brandend vliegtuig op het huis van de familie Jagtman waardoor de hele famile omkomt. In 1944, nadat Dorbeck al 4 jaar niets van zich heeft laten horen, krijgt Osewoudt een brief van Dorbeck, met het verzoek de foto's naar Postbus 234 in Den Haag te sturen. Een paar dagen later wordt hij opgebeld door Elly Sprenkelbach Meijer, een meisje dat zegt dat ze uit Engeland is overgekomen. Ze toont hem één van de foto's die hij aan Dorbeck heeft gestuurd. Hij brengt haar naar oom Bart Nauta. Als hij in Den Haag terug komt hoort hij van Moorlag dat de Duitsers hem in zijn huis opwachten en dat Ria en zijn moeder gevangen genomen zijn. Hij gaat met Moorlag naar Leiden, waar een student persoonsbewijzen maakt Pagina 2 van 5

3 voor hem en Elly. Osewoud's haar wordt zwart geverfd door Marianne Sondaar (echte naam is Mirjan Zettenbaum). Osewoudt duikt daar nog een tijdje onder. Later gaat hij weer terug naar Amsterdam, naar zijn oom Bart. Hij vertelt hem dat Ria en zijn moeder gevangen zitten. Oom Bart neemt het Osewoudt kwalijk. Henri krijgt van Dorbeck de opdracht om naar de stationswachtkamer in Amersfoort te gaan, hij zal daar een vrouw ontmoeten. Samen gaan ze naar Lunteren, waar Lagendaal, die voor de Gestapo werkt, uit de weg geruimd moet worden. De aanslag lukt. In Amsterdam ontmoet Osewoudt Marianne, ze gaan samen naar de bioscoop. Op het doek verschijnt een oproep tot aanhouding van Osewoudt. Hij loopt de zaal uit, maar wordt toch gearresteerd. Hij is er zelf van overtuigd dat ze hem voor iemand anders aanzien. In Den Haag wordt hij verhoord en zo erg gemarteld dat hij in een ziekenhuis terechtkomt. Hoewel er een Duitse schildwacht voor de deur staat om wacht te houden, wordt hij toch bevrijd door een paar gemaskerde mannen, die hem naar Leiden brengen. 's Nachts worden ze door de Duitsers overvallen. Osewoudt weet te ontkomen, zwemt een singel over en rent een huis binnen. Even later wordt hij gearresteerd. Hij ontmoet dan Ebernuss, die zegt dat als er een Dorbeck bestaat hij in Amsterdam moet zijn, omdat daar een soort organisatie bestaat voor ondergrondse helden. Osewoudt komt vrij en gaat naar Amsterdam. Osewoudt vindt Dorbeck daar, ze gaan naar een leegstaand huis waar Osewoudt een foto, van hun spiegelbeeld, neemt. Osewoudt meldt zich bij het bureau van de Nederlandse strijdkrachten, waar men hem meteen arresteert, omdat men denkt dat hij een landverrader is. Hij wordt van vele dingen beschuldigd. Dorbeck, die kan aantonen dat hij een verzetsheld is, is nergens te vinden. Op Oom Bart na is er niemand die kan aantonen dat Osewoudt onschuldig is, omdat ze allemaal dood zijn. De verklaring van Oom Bart Nauta is erg vaag over Osewoudt en kan niks bewijzen. Het fototoestel dat Osewoudt verloren heeft, wordt gevonden. Het filmpje met de foto van Dorbeck zit er nog in en Osewoudt mag het ontwikkelen. Er blijkt alleen een foto van Osewoudt en Ebernuss op te staan. De foto met Dorbeck is mislukt. Osewoudt probeert te vluchten maar wordt buiten neergeschoten. Analyse Spanning Het boek bevat behoorlijk wat spanning, je wilt heel graag weten hoe het afloopt met de hoofdpersoon. Naarmate je verder in het boek komt, wordt de hoofdpersoon steeds meer "gek" geacht en het geheel maakt het toch wel spannend om te weten of Dorbeck nou bestaan heeft of niet. Helaas geeft het boek hier geen duidelijkheid in. Tijd, plaats en ruimte Het verhaal speelt in een periode van 13 jaar, van 1932 tot 1945 (het einde van de Tweede Wereldoorlog). Het boek speelt op vele plaatsen, zoals in Haarlem, Amsterdam, Voorschoten en Wageningen. Ook komen er passages voor die zich afspelen in Engeland (dit zijn er niet veel) Perspectief Het verhaal is geschreven vanuit de alwetende verteller. Hoofdpersoon De hoofdpersoon van het verhaal is Henri Osewoudt. Hij is een round character. Hij verandert vooral van visie t.o.v. de oorlog en de gebeurtenissen daarin. Hij krijgt in de gaten dat hij wordt gebruikt. Pagina 3 van 5

4 Motieven en thema's Een thema in het boek is het laten zien dat een gebeurtenis als een grote oorlog de visie (t.o.v. van die oorlog) van mensen kan veranderen. Een duidelijk motief voor het schrijven van het boek heb ik niet gevonden. Verklaring van de titel Damokles mocht vroeger van een tiran voor één dag koning zijn. Hij kreeg alleen wel een zwaard boven zijn hoofd, dat vastgemaakt was aan een paardenhaar. Deze gebeurtenis verwijst eigenlijk naar wat er met Osewoudt gebeurde, hij kon genieten van het leven, maar was wel afhankelijk van de foto die van hem en Dorbeck gevonden moest worden. Het deel van "de donkere kamer" in de titel slaat er op dat foto's afgedrukt worden in een donkere kamer en dat vele ruimten (o.a. de cel waarin Osewoudt zit in het laatste deel van het boek) in het verhaal erg donker zijn. Achtergrondinformatie Korte biografie van de auteur Hermans werd op 21 september 1921 in Amsterdam geboren als kind van twee leraren. Hij kon het niet goed met ouders, oma en zus vinden en vooral bij de laatste persoon heeft die vrij vaak centraal gestaan in zijn boeken. Hermans heeft eerst sociografie gestudeerd, en later stopt hij daarmee en gaat hij fysische geografie. In de oorlog moet hij zijn studie onderbreken (hij wil geen loyaliteitsverklaring ondertekenen) en in 1950 studeert hij dan af. Hij publiceert veel in tijdschriften, ook onder verschillende pseudoniemen (waarvan Fjodor Klondyke er één is). In zijn boeken staan meestal personen centraal die naar de waarheid zoeken. Enkele boeken van Hermans:De tranen der acacia's1949 Het behouden huis1952 Nooit meer slapen1966 De zegelring1984 "De donkere kamer van Damokles" komt uit Verwerkingsopdracht Als verwerkingsopdracht voor "De donkere kamer van Damokles" heb ik geanalyseerd waarom ik denk dat luitenant Dorbeck al dan niet bestaan heeft. Het boek gaat eigenlijk om het zoeken naar de waarheid, zoals meerdere boeken op mijn lijst. De politie vindt dat Osewoudt een landverrader is en daarom wordt hij herhaaldelijk opgepakt. Eigenlijk is alleen Dorbeck in staat om te bewijzen dat Osewoudt geen landverrader maar een oorlogsheld is. Ik denk persoonlijk dat Osewoudt geen oorlogsheld, maar wel een landverrader is, ook al zegt hij zelf van Pagina 4 van 5

5 niet. Sowieso vind ik de manier waarop hij Dorbeck zou hebben leren kennen een beetje vaag, een wildvreemde vraagt je foto's te ontwikkelen voor hem. OK, daar kan ik me iets bij voorstellen dat je dit doet, zeker als winkelier, je doet het immers voor alle klanten en de meesten daarvan zullen wildvreemd voor je zijn. Wat ik wel heel raar vindt, is dat Osewoudt al heel snel met Dorbeck meegaat om in Haarlem een moord te plegen, terwijl hij eigenlijk niet eens weet wie Dorbeck precies is. Dan een latere gebeurtenis, het moment dat Elly Sprenkelbach uit Engeland overkomt om Osewoudt te zoeken en hem een foto te laten zien. Dit is één van de foto's die Osewoudt voor Dorbeck ontwikkeld zou hebben, maar deze kunnen in zo een kort tijdbestek nooit eerst via Engeland gegaan zijn. Daarom vermoedt Osewoudt wel dat Elly deze foto's na aankomst in Nederland pas gekregen heeft, dat kan niet anders volgens hem. Tot zover is het allemaal vrij aannemelijk dat er inderdaad een Dorbeck bestaat, het verhaal is immers ook zo geschreven dat je als lezer gewoon gelooft dat Dorbeck bestaat, hij is een figuur in het verhaal. Twijfel krijg je pas later, op het moment dat het gewoon onmogelijk geworden is om de echte Dorbeck te traceren. De politie wil uiteraard bewijzen zien dat Osewoudt inderdaad onschuldig is, zoals hij zelf beweert. Deze bewijzen zijn alleen niet of nauwelijks te vinden. Als er dan eindelijk een bewijs gevonden wordt, het luitenantspak van Dorbeck, dan blijkt dit zo verteerd te zijn dat het meteen in stof uiteenvalt. Er is buiten Dorbeck helemaal niemand die kan bewijzen dat Osewoudt onschuldig is, iedereen is namelijk al dood. Dit maakt het allemaal erg vaag dat Osewoudt onschuldig is, terwijl je dit als lezer van het boek toch echt gelooft, omdat het boek eigenlijk zo gebracht wordt. Zelf denk ik dat Dorbeck NIET heeft bestaan. Hij is een hersenspinsel van Osewoudt, om al zijn oorlogsmisdaden goed te praten. Deze conclusie kan ik om een paar redenen trekken. Op de eerste plaats de uiterlijke overeenkomsten tussen Osewoudt en Dorbeck. Vrijwel iedereen in het verhaal vergist zich in de twee personen, omdat deze twee zo veel op elkaar zouden lijken. Dit vind ik eigenlijk meer een aanwijzing dat beide namen één en dezelfde persoon geweest zullen zijn. De andere reden waarom ik denk dat Dorbeck niet bestaat heeft is dat er geen bewijzen in het boek te vinden zijn, dat hij wel bestaan zou hebben en dat hij gewoonweg onvindbaar is in de tijd dat Osewoudt in de cel zit. Dit is niet zo verwonderlijk, want Dorbeck zat op dat moment als het ware ook in de cel, omdat hij dezelfde persoon is als Osewoudt. Op zich is het wel slim om in de oorlog een andere naam te gebruiken (en volgens mij doen vele mensen dit) alleen je moet je zelf niet te veel in de nesten werken, want dan blijkt alles uit te komen en zit je pas goed in de penarie, dat blijkt ook wel uit dit boek. Pagina 5 van 5