Fytobenthos uit Brabantse RWSR-vennen 2012
|
|
- Christian Aerts
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Fytobenthos uit Brabantse RWSR-vennen 2012 Herman van Dam (Adviseur Water en Natuur, Amsterdam) 15 november 2012 Inleiding Ten behoeve van de regionale watersysteemrapportages worden door of namens de waterbeheerders in een aantal vennen regelmatig monsters van diatomeeën genomen. Het is de voornaamste algengroep binnen het kwaliteitselement fytobenthos. Diatomeeën of kiezelwieren zijn ééncellige algen, die in alle watertypen zijn te vinden (Figuur 1). In vennen komen enkele honderden soorten voor. Ze zijn zeer gevoelig voor milieudrukken als verzuring en eutrofiëring. Bij afwezigheid van deze drukken (pressoren) zijn er veel doelsoorten, die zijn aangepast aan het zwakgebufferde, (matig) voedselarme venmilieu. A B C D E Figuur 1. Microfoto s van diatomeeën. A. De verzuringsindicator Eunotia exigua. B. De doelsoort Rossithidium petersenii. C. De doelsoort Eunotia serra. D. De eutrafente soort Cocconeis placentula. E. De eutrafente soort Craticula ambigua. De lengte van de witte lijntjes bedraagt 0,01 mm. Foto s A, C en E uit Van der Wal (2008), B en D uit Van der Wal (2007). Methode Door Arts e.a. (2002) is een beoordelingssysteem ontwikkeld, dat berust op de aanwezigheid van de soorten die indicatief zijn voor verzuring en eutrofiëring en de doelsoorten. Voor elke pressor krijgt een monster een score krijgen tussen 1 (als de hoeveelheid laag is) en 5 (bij grote hoeveelheid). Bij de doelsoorten loopt de schaal precies andersom (1 bij veel doelsoorten en 5 als doelsoorten afwezig zijn). De scores worden opgeteld en gedeeld door drie. Dit gemiddelde is dan een kwaliteitsgetal tussen 1 en 5, waarvan het bereik in vijf klassen is onderverdeeld. Door Van der Molen & Pot (2007a,b) is dit systeem in iets aangepaste vorm overgenomen voor de maatlatten van de KRW. Fytobenthos uit Brabantse RWSR-vennen 2012 Pagina 1 van 9
2 De gegevens uit de periode zijn overgenomen uit een eerdere rapportage (Van Dam 2008). De kwaliteitsgetallen tussen 1 en 5 zijn echter omgerekend naar EKR-waarden tussen 0 en 1 volgens de formules van Van der Molen & Poot (2007a,b). Voor de periode zijn door de betrokken waterbeheerders analysegegevens aangeleverd. De monsters zijn gedetermineerd door (zeer) ervaren analisten van Grontmij en Aquon. Een aantal van de door hen genoemde soorten zijn pas recent beschreven en werden in oudere monsters gedetermineerd onder andere namen. De ecologische indicaties van deze soorten zijn voor de berekeningen gelijk gesteld aan die van de oudere soorten. Voor- of achteruitgang van EKR-waarden is getoetst met de t-toets voor gepaarde waarnemingen (Hammer ). Om de relaties tussen het fytobenthos en de waterchemie vast te stellen is gebruik gemaakt van de jaargemiddelden van enkele chemische variabelen, die werden gemeten in de periode Tussen ecologische groepen en waterchemische variabelen zijn Spearmanrangcorrelaties berekend en getoetst, waarbij gebruik is gemaakt van de formules uit de spreadsheet statspearman van McDonald (2009). Er zijn rangcorrelaties berekend in plaats van product-momentcorrelaties omdat de ruwe gegevens verre van normaal zijn verdeeld. Resultaten In totaal zijn er 51 toetsingen uitgevoerd op monsters uit 29 vennen. Van enkele vennen die wel bij eerdere rapportages zijn betrokken zijn geen gegevens ontvangen. De volledige resultaten zijn, samen met de eerder uitgevoerde toetsingen, vermeld in Bijlage 1 en samengevat in Tabel 1. Tabel 1. Kwaliteitsscores van diatomeeën uit RWSR-vennen van 1919 tot en met De arcering geeft aan dat er onvoldoende diatomeeën zijn geteld voor een betrouwbare beoordeling. Fytobenthos uit Brabantse RWSR-vennen 2012 Pagina 2 van 9
3 Legenda zeer goed goed matig ontoereikend Water- Van Ven schap Tot Brabantse Goudbergven (Patersmoer),37,53 Delta Kleine Meer,50,23,50 Leemputten Dorst, ven 1,43,57 Leemputten Dorst, ven 2 0,63,43 Meeven,53,37,63 Padvindersven,43,87,70 Rondven,30,53,63 Rozenven,60,82,73 Subtotaal WS Brabantse Delta,46,55,60 Dommel Achterste Goorven,84,53,37,50,57,50,63,57,61,67 Bankven,43,50,57 Biesven,37,57,47 Groot Huisven,87,37,57,50,43,37,50,60,40 Hazeputten,63,63,67 Hoenderboom,77,77,76 Kanunikensven,87,77,84 Klotven,63,70,77 Middelste Wolfsputven,77,30,43,63,63,70,77,73,82 Pannegoorven,37,23,43 Schaapsloopven,57,57,52 Schaapsven,63,70,37,30,63,70,63,73,79 Staalbergven,57,55,54,70 Winkelsven-West,70,59,76 Zandbergsven 20,63,43,50 Zwartven,63,50,67 Subtotaal WS De Dommel,78,70,39,37,57,53,55,59,60,59,65 Aa en Buntven,77,82 Maas Ganzenven,43 Groot Ganzenven,50 Kamerven,82,63 Langven,63 Nieuwe Karreput,82 Rauwven,70,77,63 Subtotaal WS Aa en Maas,67,77,70 Totaal alle RWSR-vennen,78,70,39,37,57,53,55,59,59,58,64 Anders dan bij de rapportage in 2008 zijn de soorten nu vrijwel steeds tot op soort en waarschijnlijk ook wel juist gedetermineerd. Van vier (geïsoleerde) vennen zijn tijdreeksen vanaf tot 2007 bekend. In de oudste monsters is de kwaliteit (zeer) goed. Een dieptepunt is de periode van 1975 tot 1982, toen de verzuring door atmosferische depositie van verzurende stoffen het hevigst was: de kwaliteit was toen vrijwel steeds ontoereikend tot slecht. Vooral door de afname van de verzurende depositie is de situatie geleidelijk verbeterd. De gemiddelde EKR is voor alle onderzochte vennen in de periode weliswaar hoger dan die voor de periode , maar significant is dat verschil niet. De jaargemiddelden van de aangeleverde chemische gegevens over de periode zijn vermeld in Bijlage 2, samen met de procentuele hoeveelheden van ecologische groepen in de aangeleverde fytobenthosanalyses. In grote trekken zijn de correlaties op grond van zomerhalfjaargemiddelden hetzelfde als de correlaties met de jaargemiddelden, maar bij de jaargemiddelden zijn er meestal wat sterkere correlaties. Daarom zijn in Tabel 2 de jaargemiddelden gebruikt. In Figuur 2 zijn enkele markante verbande geïllustreerd. Zoals verwacht heeft de verzuringsindicator een significant negatieve correlatie met de ph. Sterker nog zijn de correlaties van de verzuringsindicator met de concentraties van stikstofverbindingen, waarvan vooral ammonium bijdraagt tot verzuring, door omzetting in nitraat. Opmerkelijk is het Fytobenthos uit Brabantse RWSR-vennen 2012 Pagina 3 van 9
4 ontbreken van een significant verband van de trofie- en storingsindicatoren met nutriënten. Mogelijk wordt dat veroorzaakt doordat de verzuringindicator ook tolerant is voor hoge nutriëntenconcentraties en dus buiten de groep van trofie en storingsindicatoren ligt. Tabel 2. pearmanrangcorrelatiecoëffciënten tussen procentuele ecologische groepen van fytobenthos en jaargemiddelden van chemische variabelen (periode ). Significanties: *** p < 0,001, ** p < 0,01, * p < 0,05. Variabele Verzuringsindicator Doelsoorten Trofie- en storingsindicatoren Zuurgraad (ph) -0,40 * 0,26 0,64 *** 0,18 Chloride 0,12 0,18 0,64 *** -0,14 Sulfaat 0,39-0,12 0,46 * -0,44 * Ammonium-stikstof 0,69 *** -0,15-0,06-0,41 * Nitraat-stikstof 0,42 * -0,29 0,32-0,54 ** Totaal-stikstof 0,42 * -0,31 0,37-0,51 ** Ortho-fosfaat 0,06-0,04 0,36-0,16 Totaal-fosfaat 0,06 0,00 0,04-0,08 EKR S Figuur 2. A. Relatie tussen ph en hoeveelheid van enkele ecologische groepen van fytobenthos. B. Relatie tussen totaal-stikstof en EKR fytobenthos. Uit de berekeningen is duidelijk dat een hoge EKR niet kan voorkomen bij hoge concentraties van totaal-stikstof. Conclusies en aanbevelingen De door de diatomeeën geïndiceerde kwaliteit in de vennen is sinds 1920 zeer sterk afgenomen. Tussen 1980 en 1990 is weer snel een gedeeltelijk herstel opgetreden door de afname van de verzurende depositie. Na een aanvankelijke stagnatie lijkt het herstel vanaf 2008 verder door te zetten, maar het verschil tussen de perioden en is nog niet significant. Fytobenthos uit Brabantse RWSR-vennen 2012 Pagina 4 van 9
5 Het verdient aanbevelingen na te gaan in hoeverre het herstel in sommige vennen samenhangt met de daar genomen beheersmaatregelen. Dat kan door vergelijking van de EKR-waarden, maar nog beter door te kijken naar de verandering in soortensamenstelling van het fytobenthos en het relateren daarvan aan veranderingen in beheer en waterchemie. De kwaliteit van de determinaties en tellingen van het fytobenthos is de laatste vier jaar verbeterd tot een goed niveau. Literatuur AquaSense (2004): Monitoring van diatomeeën in het Waterschap 'Aa en Maaskant' Eindrapport b. Amsterdam. 24p. AquaSense (2005): Monitoring van diatomeeën in vennen in het Waterschap 'De Dommel' Eindrapport a. Amsterdam. 35p. Arts, G.H.P., H. van Dam, F.G. Wortelboer, P.W.M. van Beers & J.D.M. Belgers, (2002): De toestand van het Nederlandse ven. Alterra-rapport 542 / AquaSense-rapport Alterra, Wageningen / AquaSense, Amsterdam / RIVM, Bilthoven. 123p. Bijkerk, R., C.A. Bultstra & G.L. Verweij (2002): Soortensamenstelling van epifytische kiezelalgen in wateren van het Waterschap De Maaskant, 2002, met een ecologische typering van de waterkwaliteit. Rapport Koeman en Bijkerk B.V., Haren. 92p. Dam, H. van & A. Mertens, (2008): Monitoring van vennen : effecten van klimaatverandering en vermindering van verzuring. Rapport , Grontmij AquaSense, Rapport 606, Herman van Dam, Adviseur Water en Natuur, Amsterdam. 100p. Dam, H. van (2008): Diatomeeën uit Brabantse RWSR-vennen. Herman van Dam, Adviseur Water en Natuur, Amsterdam. 5p. Hammer, O. ( ): PAST Paleontological Statistics Version Natural History Museum, Oslo. 214p. McDonald, J.H. (2009): Handbook of biological statistics, 2nd ed. Sparky House Publishing, Baltimore. 313p. Molen, D.T. van der & R. Pot (red.) (2007 a): Referenties en maatlatten voor natuurlijke watertypen voor de Kaderrichtlijn Water. STOWA-rapport / RWS-WD-rapport STOWA, Utrecht / Rijkswaterstaat Waterdienst, Lelystad. 362p. Molen, D.T. van der & R. Pot (red.) (2007 b): Referenties en maatlatten voor natuurlijke watertypen voor de Kaderrichtlijn Water: aanvullingen kleine typen. STOWA-rapport aanvulling op STOWA, Utrecht / Rijkswaterstaat Waterdienst, Lelystad. 166p. Wal, J. van der (2006): Waterschap De Dommel: monitoring van diatomeeën in vennen Rapport U Gemeenschappelijk Waterschaps Laboratorium, Boxtel. 54p. Wal, J. van der (2007): Waterschap De Dommel. Monitoring van diatomeeën in RWSR-vennen / Rapport U Gemeenschappelijk Waterschaps Laboratorium, Boxtel. 49p. + bijl. Wal, J. van der (2008): Waterschap De Dommel. Monitoring van diatomeeën in vennen Rapport U Gemeenschappelijk Waterschaps Laboratorium, Boxtel. 47p. + bijl. Fytobenthos uit Brabantse RWSR-vennen 2012 Pagina 5 van 9
6 Bijlage 1. Beoordeling kwaliteit diatomeeën vennen Noord-Brabant, Scores volgens ecologische indeling Arts e.a. (2002) Bronnen zeer goed 1 1 RWSR goed 2 2 WS Brabantse Delta, ongepubl. gegevens matig 3 3 Van Dam & Mertens (2008) ontoereikend 4 4 AquaSense (2005) slecht 5 5 Van der Wal (2006) te lage telling voor betrouw - bare beoordeling 6 Van der Wal (2007) 7 Van der Wal (2008) 8 WS Aa en Maas, ongepubliceerde gegevens 9 Bijkerk e.a. (2003) 10 AquaSense (2004) 11 WS De Dommel, ongepubl. gegevens Waterbeheerder / ven Maand/jaar bemonstering Verzuringsindicatoren Doelsoorten Trofie- en storingsindicatoren Gem iddelde score EKR (= kwaliteit) Bron Waterschap Brabantse Delta Goudbergven (Patersmoer) 6/ ,7 0,37 1 Goudbergven (Patersmoer) 6/ ,7 0,37 2 Goudbergven (Patersmoer) 4/ ,0 0,70 2 Kleine Meer 5/ ,7 0,57 1 Kleine Meer 11/ ,3 0,43 1 Kleine Meer 5/ ,3 0,23 2 Kleine Meer 5/ ,7 0,57 2 Kleine Meer 9/ ,3 0,43 2 Leemputten Dorst, ven 1 5/ ,3 0,43 2 Leemputten Dorst, ven 1 5/ ,7 0,57 2 Leemputten Dorst, ven 2 5/ ,3 0,63 2 Leemputten Dorst, ven 2 5/ ,3 0,43 2 Meeven 5/ ,7 0,57 1 Meeven 9/ ,0 0,50 1 Meeven 6/ ,7 0,37 2 Meeven 5/ ,7 0,57 2 Meeven 5/ ,0 0,70 2 Padvindersven 6/ ,3 0,43 1 Padvindersven 5/ ,0 1,00 2 Padvindersven 4/ ,0 1,00 2 Padvindersven 5/ ,0 0,70 2 Rondven 6/ ,0 0,30 1 Rondven 5/ ,3 0,43 2 Rondven 5/ ,3 0,63 2 Rondven 5/ ,3 0,63 2 Rozenven 5/ ,0 0,50 1 Rozenven 9/ ,0 0,70 1 Rozenven 6/ ,3 0,87 2 Rozenven 5/ ,0 0,70 2 Rozenven 4/ ,7 0,77 2 Waterschap De Dommel Achterste Goorven 12/ ,3 0,87 3 Achterste Goorven 11/ ,0 1,00 3 Achterste Goorven 9/ ,0 0,50 3 Achterste Goorven 11/ ,7 0,57 3 Achterste Goorven 5-11/ ,7 0,37 3 Achterste Goorven 5-11/ ,0 0,50 3 Achterste Goorven 5-11/ ,7 0,57 3 Achterste Goorven 5-11/ ,0 0,50 3 Achterste Goorven 5-11/ ,3 0,63 3 Achterste Goorven ,3 0,63 1 Achterste Goorven 5-11/ ,0 0,50 3 Achterste Goorven 4/ ,0 0,50 4 Achterste Goorven 11/ ,0 0,50 4 Achterste Goorven 5/ ,0 0,50 6 Achterste Goorven 11/ ,0 0,70 6 Achterste Goorven 5-11/ ,0 0,70 3 Achterste Goorven 6/ ,0 0,70 7 Achterste Goorven 11/ ,0 0,70 7 Achterste Goorven 5/ ,0 1,00 11 Achterste Goorven 11/ ,3 0,87 11 Achterste Goorven 5/ ,7 0,37 11 Achterste Goorven 11/ ,3 0,63 11 Achterste Goorven 5/ ,7 0,77 11 Achterste Goorven 11/ ,7 0,57 11 Bankven ,0 0,50 6 Bankven ,3 0,43 1 Bankven 8/ ,0 0,50 6 Bankven 5/ ,0 0,50 11 Bankven 8/ ,3 0,63 11 Fytobenthos uit Brabantse RWSR-vennen 2012 Pagina 6 van 9
7 Bijlage 1 (vervolg) Waterbeheerder / ven Maand/jaar bemonstering Verzuringsindicatoren Doelsoorten Trofie- en storingsindicatoren Gemiddelde score EKR (= kwaliteit) Bron Biesven ,3 0,43 6 Biesven ,7 0,37 1 Biesven 8/ ,7 0,57 6 Biesven 5/ ,3 0,43 11 Biesven 8/ ,0 0,50 11 Groot Huisven 7/ ,0 1,00 3 Groot Huisven 11/ ,7 0,37 3 Groot Huisven 9/ ,7 0,57 3 Groot Huisven 10/ ,0 0,50 3 Groot Huisven 9/ ,3 0,43 3 Groot Huisven 9/ ,7 0,37 3 Groot Huisven 9/ ,0 0,50 3 Groot Huisven 9/ ,3 0,63 3 Groot Huisven 9/ ,7 0,57 6 Groot Huisven 5/ ,3 0,43 11 Groot Huisven 7/ ,7 0,37 11 Hazeputten ,0 0,70 6 Hazeputten ,3 0,63 1 Hazeputten 8/ ,3 0,63 6 Hazeputten 5/ ,7 0,77 11 Hazeputten 8/ ,7 0,57 11 Hoenderboom ,7 0,57 6 Hoenderboom ,7 0,77 1 Hoenderboom 8/ ,7 0,77 6 Hoenderboom 5/ ,3 0,87 11 Hoenderboom 7/ ,0 0,70 11 Kanunikensven ,0 1,00 6 Kanunikensven ,0 1,00 1 Kanunikensven 8/ ,7 0,77 6 Kanunikensven 5/ ,3 0,87 11 Kanunikensven 7/ ,0 1,00 11 Klotven ,3 0,63 1 Klotven 8/ ,0 0,70 6 Klotven 5/ ,7 0,77 11 Klotven 8/ ,7 0,77 11 Middelste Wolfsputven 2/ ,7 0,77 3 Middelste Wolfsputven 11/ ,0 0,30 3 Middelste Wolfsputven 10/ ,3 0,43 3 Middelste Wolfsputven 9/ ,3 0,63 3 Middelste Wolfsputven 9/ ,3 0,63 3 Middelste Wolfsputven 9/ ,0 0,70 3 Middelste Wolfsputven 9/ ,7 0,77 3 Middelste Wolfsputven 9/ ,7 0,77 3 Middelste Wolfsputven 9/ ,0 0,70 6 Middelste Wolfsputven 5/ ,0 1,00 11 Middelste Wolfsputven 7/ ,7 0,77 11 Pannegoorven ,7 0,37 1 Pannegoorven 8/ ,3 0,23 6 Pannegoorven 5/ ,3 0,43 11 Pannegoorven 8/ ,3 0,43 11 Schaapsloopven 8/ ,7 0,57 3 Schaapsloopven 8/ ,0 0,50 3 Schaapsloopven 9/ ,0 0,70 3 Schaapsloopven 5/ ,3 0,63 3 Schaapsloopven 8/ ,3 0,43 3 Schaapsloopven 5/ ,0 0,50 3 Schaapsloopven 8/ ,3 0,63 3 Schaapsloopven 5/ ,7 0,57 5 Schaapsloopven 9/ ,7 0,57 5 Schaapsloopven 6/ ,7 0,37 6 Schaapsloopven 9/ ,3 0,43 6 Schaapsloopven 6/ ,7 0,57 7 Schaapsloopven 9/ ,0 0,50 7 Schaapsven 7/ ,3 0,63 3 Schaapsven 10/ ,0 0,70 3 Schaapsven 9/ ,7 0,37 3 Schaapsven 11/ ,7 0,37 3 Schaapsven 10/ ,0 0,30 3 Schaapsven 9/ ,3 0,63 3 Schaapsven 9/ ,0 0,70 3 Schaapsven 9/ ,3 0,63 3 Schaapsven 9/ ,7 0,77 3 Schaapsven 9/ ,0 0,70 6 Schaapsven 5/ ,3 0,87 11 Schaapsven 8/ ,7 0,77 11 Fytobenthos uit Brabantse RWSR-vennen 2012 Pagina 7 van 9
8 Bijlage 1 (slot) Waterbeheerder / ven Maand/jaar bemonstering Verzuringsindicatoren Doelsoorten Trofie- en storingsindicatoren Gem iddelde score EKR (= kwaliteit) Bron Staalbergven 8/ ,7 0,57 3 Staalbergven 8/ ,0 0,50 1 Staalbergven 9/ ,0 0,50 3 Staalbergven 5/ ,7 0,57 3 Staalbergven 8/ ,3 0,63 3 Staalbergven 5/ ,0 0,70 3 Staalbergven 8/ ,7 0,57 3 Staalbergven 5/ ,3 0,43 5 Staalbergven 9/ ,3 0,43 5 Staalbergven 6/ ,0 0,50 6 Staalbergven 9/ ,3 0,43 6 Staalbergven 6/ ,0 0,70 7 Staalbergven 9/ ,7 0,57 7 Staalbergven 5/ ,0 0,70 11 Staalbergven 8/ ,0 0,70 11 Winkelsven-West ,0 0,70 1 Winkelsven-West 8/ ,0 0,70 6 Winkelsven-West 6/ ,7 0,57 7 Winkelsven-West 9/ ,0 0,50 7 Winkelsven-West 5/ ,7 0,77 11 Winkelsven-West 8/ ,7 0,77 11 Winkelsven-West 5/ ,7 0,77 11 Winkelsven-West 8/ ,0 0,70 11 Winkelsven-West 5/ ,7 0,77 11 Winkelsven-West 8/ ,7 0,77 11 Zandbergsven ,3 0,63 1 Zandbergsven 20 8/ ,3 0,43 6 Zandbergsven 20 5/ ,7 0,57 11 Zandbergsven 20 8/ ,3 0,43 11 Zw artven ,3 0,63 1 Zw artven 8/ ,0 0,50 6 Zw artven 5/ ,7 0,77 11 Zw artven 8/ ,7 0,57 11 Waterschap Aa en Maas Buntven ,7 0,77 19 Buntven 9/ ,3 0,87 8 Ganzenven ,3 0,43 9 Groot Ganzenven ,0 0,50 9 Kamerven ,3 0,87 10 Kamerven 5/ ,3 0,63 8 Langven ,3 0,63 9 Nieuw e Karreput ,3 0,87 9 Rauw ven ,0 0,70 10 Rauw ven 5/ ,7 0,77 8 Rauw ven 5/ ,3 0,63 8 Fytobenthos uit Brabantse RWSR-vennen 2012 Pagina 8 van 9
9 Bijlage 2. Jaargemiddelden chemie en gemiddelde ecologische indicaties periode X = verzuringsindicator, D = doelsoorten, E + S = trofie- en storingsindicatoren Chemie Fytobenthos Water- Ven Cl NH4 NO3 Ntot ph PO4 Ptot SO4 X D E+S EKR schap mg/l mg/l mg/l mg/l - mg/l mg/l mg/l % % % - Brabantse Kleine Meer 25,9 0,05 1,86 4,27 6,2 0,015 0,12 31, ,50 Delta Leemputten Dorst, ven 1 5,4 0,09 0,09 1,55 7,0 0,007 0,12 6, ,57 Leemputten Dorst, ven 2 9,8 0,08 0,99 1,23 5,8 0,005 0,02 45, ,43 Meeven 7,0 0,31 0,05 1,79 5,9 0,093 0,20 6, ,63 Padvindersven 8,4 0,43 0,23 1,48 5,0 0,021 0,06 14, ,70 Rondven 3,1 0,05 0,06 0,86 5,1 0,005 0,03 6, ,63 Rozenven 8,5 0,06 0,11 1,09 7,2 0,009 0,03 11, ,73 Gemiddelde BD 9,7 0,15 0,48 1,75 6,0 0,022 0,08 17, ,60 Dommel Achterste Goorven 6,7 0,83 0,05 1,57 5,5 0,006 0,05 7, ,70 Bankven 21,5 0,03 2,58 4,14 8,3 0,008 0,06 35, ,57 Biesven 4,4 1,11 0,15 2,83 4,5 0,005 0,22 8, ,47 Groot Huisven 7,2 0,54 0,07 1,17 4,6 0,005 0,06 9, ,40 Hazeputten 6,1 0,54 0,07 2,14 5,3 0,007 0,25 4, ,67 Hoenderboom 4,7 0,02 0,03 0,90 5,7 0,005 0,09 2, ,78 Kanunnikesven 4,9 0,03 0,03 0,72 4,8 0,005 0,06 4, ,93 Klotven 34,5 0,02 0,03 0,59 8,6 0,005 0,18 36, ,77 Middelste Wolfsputven 5,8 0,04 0,03 0,71 5,2 0,012 0,14 4, ,88 Pannegoorven 14,6 5,36 0,51 6,42 4,6 0,136 1,00 121, ,43 Schaapsven 6,8 0,03 0,03 1,09 5,5 0,007 0,12 2, ,82 Staalbergven 10,9 0,09 0,09 0,74 5,8 0,011 0,06 12, ,70 Winkelsven-West 8,4 0,11 0,17 1,30 6,2 0,005 0,09 12, ,76 Zandbergsven 20 4,0 0,15 0,06 1,29 4,6 0,008 0,06 4, ,50 Zwartven 1,6 0,14 0,18 1,28 4,6 0,005 0,14 7, ,67 Gemiddelde DO 9,5 0,60 0,27 1,79 5,6 0,015 0,17 18, ,67 Aa en Buntven 6,1 0,81 0,14 1,82 4,7 0,007 0,07 6, ,87 Maas Kamerven 2,8 0,03 0,05 0,87 4,9 0,008 0,17 4, ,63 Rauwven 10,4 1,26 0,04 2,82 5,6 0,012 0,22 15, ,63 Gemiddelde AM 6,4 0,70 0,07 1,83 5,1 0,009 0,15 8, ,71 Totaalgemiddelde 9,2 0,49 0,31 1,79 5,6 0,016 0,14 16, ,65 Fytobenthos uit Brabantse RWSR-vennen 2012 Pagina 9 van 9
Veranderingen in chemie en diatomeeënsamenstelling. depositie en beheersmaatregelen
Veranderingen in chemie en diatomeeënsamenstelling van vennen door klimaatverandering, vermindering van atmosferische depositie en beheersmaatregelen Herman van Dam, Adviseur Water en Natuur Adrienne Mertens,
Nadere informatieNatuurkwaliteit Drentse vennen
Natuurkwaliteit Drentse vennen Herman van Dam Adviseur Water en Natuur (1991 Rijksinstituut voor Natuurbeheer) Gertie Arts, Dick Belgers Alterra (1991 Grontmij) Ronald Bijkerk, Harry Boonstra Koeman en
Nadere informatieKwaliteit oppervlaktewater, 2009
Indicator 6 maart 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De meeste waterlichamen voldoen
Nadere informatieEcologische kwaliteit oppervlaktewater, 2009
Indicator 2 maart 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De ecologische kwaliteit van het
Nadere informatiealgemeen Deze bijlage is een detaillering van de beschrijving actuele waterkwaliteit die in paragraaf 2.9. is opgenomen
algemeen Deze bijlage is een detaillering van de beschrijving actuele waterkwaliteit die in paragraaf 2.9. is opgenomen 2. Waterkwaliteit De zomergemiddelden voor 2008 van drie waterkwaliteitsparameters
Nadere informatieVermesting in meren en plassen,
Indicator 18 mei 2010 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De vermesting in de meren en plassen
Nadere informatieDiatomeeën als indicator voor waterkwaliteit nabij rwzi s?
Diatomeeën als indicator voor waterkwaliteit nabij rwzi s? Hanneke van Zuilichem (waterschap Aa en Maas), Edwin Peeters (Wageningen Universiteit), Jako van der Wal (AQUON) Waterschap Aa en Maas volgt de
Nadere informatieDe toestand van het Nederlandse ven
De toestand van het Nederlandse ven G.H.P Arts H. van Dam F.G. Wortelboer P.W.M. van Beers J.D.M. Belgers Alterra-rapport 542 AquaSense-rapport 02.1715 Alterra, AquaSense en RIVM, 2002 REFERAAT G.H.P Arts,
Nadere informatieVermesting in meren en plassen,
Indicator 14 september 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De vermesting in de meren
Nadere informatieVermesting in meren en plassen
Indicator 16 december 2008 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De vermesting in de meren en
Nadere informatieWaterkwaliteit KRW, 2015
Indicator 12 januari 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De meeste waterlichamen voldoen
Nadere informatieBert Bellert, Waterdienst. 5 september 2011
Ammonium in de Emissieregistratie?! Natuurlijke processen, antropogene bronnen en emissies in de ER Bert Bellert, Waterdienst Ammonium als stof ook in ER??: In kader welke prioritaire stoffen, probleemstoffen,
Nadere informatieVraagstelling Vraag van Steven Marijnissen aan Jaap Oosthoek is of de lozing van het effluent op het KRW waterlichaam Mark en Vliet toelaatbaar is.
Zaaknr. : 11.ZK56591 Kenmerk : 12IT002508 Barcode : *12IT002508* memo Van : Jaap Oosthoek Via : Hermen Keizer Aan : Steven Marijnissen Onderwerp : Toelaatbaarheid tijdelijke lozing effluent Nieuwveer op
Nadere informatieWaterkwaliteit en vergunningverlening. en doe het zelf. Marcel & Victor van den Berg Rijkswaterstaat Waterdienst Waterschap Brabantse Delta
Waterkwaliteit en vergunningverlening en doe het zelf Marcel & Victor van den Berg Rijkswaterstaat Waterdienst Waterschap Brabantse Delta Inhoud Waarom vergunningen verlenen? Wettelijk kader Hoe RWS ecologie
Nadere informatieEvaluatie Afleiden Ecologische Doelen. Eddy Lammens RWS Waterdienst
Evaluatie Afleiden Ecologische Doelen Eddy Lammens RWS Waterdienst Afleiden doelen En toen waren er referentiemaatlatten En God zei: ga heen en leid uw doelen af Waarom worden doelen afgeleid? Als het
Nadere informatieVisstand meren (M14/M27) en de KRW
Visstand meren (M14/M27) en de KRW Met het oog op SGBP II 2016-2021, III 2022-2027 Donderdag 25 september 2014 Roelof Veeningen, cluster Gegevensbeheer 1 - Monitoring - Analyse - Prognose - Maatregelen
Nadere informatieAfleiding biologische doelen voor vrijwel ongestoorde, sterk veranderde en kunstmatige waterlichamen...
BIJLAGE F Afleiding biologische doelen voor vrijwel ongestoorde, sterk veranderde en kunstmatige waterlichamen....................................................................... De milieudoelstellingen
Nadere informatieKwaliteit van de Zenne stroomafwaarts RWZI Brussel Noord
Kwaliteit van de Zenne stroomafwaarts RWZI Brussel Noord Thierry Warmoes - Afdeling Rapportering Water januari 2012 m.m.v. Bram Haspeslagh 1. Effect ingebruikname RWZI Brussel Noord 2. Beoordeling van
Nadere informatieFactsheet: NL04_OVERIJSSELSKNL-ZWa
Factsheet: NL04_OVERIJSSELSKNL-ZWa Overijssels Kanaal (Zwolle) De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld
Nadere informatieToestand KRW-waterlichamen Flevoland medio 2018
Toestand KRW-waterlichamen Flevoland medio 2018 1. Inleiding In het beheergebied van waterschap Zuiderzeeland liggen 18 KRW-waterlichamen (zie figuur 1 op volgende pagina). Deze waterlichamen worden zowel
Nadere informatieHuidige toestand en vervolgaanpak Brabantse vennen
Huidige toestand en vervolgaanpak Brabantse vennen Huidige toestand en vervolgaanpak Brabantse vennen in opdracht van Provincie Noord-Brabant Uitvoering door namens opdrachtgever Dr. H. van Dam (AquaSense),
Nadere informatieErrata Referenties en maatlatten voor natuurlijke watertypen voor de Kaderrichtlijn Water (STOWA )
Errata Referenties en maatlatten voor natuurlijke watertypen voor de Kaderrichtlijn Water 2015-2021 (STOWA 2012-31) versie: 07-08-2014 contact: Niels Evers: Frank van Herpen niels.evers@rhdhv.com frank.van.herpen@rhdhv.com
Nadere informatieVermesting in meren en plassen,
Indicator 13 april 2016 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De vermesting in de meren en plassen
Nadere informatieMinisterie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ. L. Peperzak (31) (0)
Werkdocument Ministerie van Verkeer en Waterstaat Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat Rijksinstituut voor Kust en Zee/RIKZ Aan Veerse Meer projectgroep Contactpersoon Doorkiesnummer L. Peperzak (31) (0)
Nadere informatieKRW- doelen voor de overige wateren in Noord- Brabant: een pragma:sche uitwerking
KRWdoelen voor de overige wateren in NoordBrabant: een pragma:sche uitwerking Frank van Herpen (Royal HaskoningDHV), Marco Beers (waterschap Brabantse Delta), Ma>hijs ten Harkel en Doesjka Ertsen (provincie
Nadere informatieUitwerking maatlatten voor vissen. Marcel Klinge
Uitwerking maatlatten voor vissen Marcel Klinge Opbouw Wat is er gedaan tot nu? Hoe zien de maatlatten er globaal uit? Natuurlijke watertypen Sterk Veranderde watertypen Kunstmatige watertypen (kanalen)
Nadere informatieRiegman & Starink. Consultancy
Riegman & Starink Consultancy Huidige vegetatie Knelpunt analyse Fysisch Chemisch Milieu Fysisch Chemisch Milieu Gewenste vegetatie -Voor alle KRW typen -Voor eigen gekozen plantengemeenschap Chemie 1
Nadere informatieNVO's en vis. Wat is het effect van NVO s op de visstand? 32 tigste bijeenkomst Vissennetwerk: KRW, Vis & Maatregelen
NVO's en vis Wat is het effect van NVO s op de visstand? 32 tigste bijeenkomst Vissennetwerk: KRW, Vis & Maatregelen Amersfoort, 24 november 2011 Carlo Rutjes & Michelle de la Haye Scoren met natuurvriendelijke
Nadere informatieEcologische Indexen Macrofauna
Ecologische Indexen Macrofauna Een verkenning voor toepassing van genetische monitoring juni 2018 Berry van der Hoorn Tiedo van Kuijk Kevin Beentjes Vondellaan 55 KvK 411 695 15 Postbus 9517 expertcentrum@naturalis.nl
Nadere informatieHuidige situatie. G2 Totaal stikstof (zomergemiddelde) (mg N/l) 1,57 2,4 2,4. G2 Chloride (zomergemiddelde) (mg Cl/l) 45,3 150 150
NL09_26 Basisgegevens Naam Code Status Type Stroomgebied Waterbeheergebied Provincie Gemeente Sloten Overbetuwe NL09_26 Kunstmatig M1a - Zoete sloten (gebufferd) Rijn-West Rivierenland Gelderland Neder-Betuwe,
Nadere informatieIII.1. Algemeen Deze bijlage is een detaillering van de beschrijving van de actuele waterkwaliteit die in paragraaf 2.10.
III.1. Algemeen Deze bijlage is een detaillering van de beschrijving van de actuele waterkwaliteit die in paragraaf 2.10. is opgenomen III.2. Waterkwaliteit De meetpunten van het chemische meetnet liggen
Nadere informatie~ Stroomgebied KAARTENATLAS. beheerplan. 0abcdefgh
~ Stroomgebied beheerplan KAARTENATLAS 0abcdefgh Colofon Het ontwerp-stroomgebiedbeheerplan Rijndelta is een uitgave van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat. De totstandkoming is mogelijk geworden
Nadere informatieBelasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen,
Belasting van het oppervlaktewater met vermestende stoffen, 1990-2016 Indicator 27 september 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere
Nadere informatieTe streng voor weinig verstoorde beken Abundantie -> aantalsaandelen van alle vissen
1,00 0,80 0,60 0,40 0,20 0,00 SS rheofiel SS eurytoop SS migratie SS habitat AB rheofiel AB eurytoop AB migratie AB habitat Opbouw presentatie Aanpassingen KRW-ten vis in beken en riviertjes Marco Beers,
Nadere informatieStroomgebiedsafstemming Rijnwest. ER in combinatie met meetgegevens
Stroomgebiedsafstemming Rijnwest ER in combinatie met meetgegevens Stroomgebiedsafstemming Rijn-West 2 Opdrachtgever: Rijn West Begeleidingsgroep / beoordelingsgroep: Provincies, RAO, KRW-Kernteam Rijn
Nadere informatieOOST NUTRIENTEN EN KRW FRISIA ZOUT B.V.
NUTRIENTEN EN KRW FRISIA ZOUT B.V. 29 september 2010 Inhoud 1 Tekstdelen uit van 5 varianten naar 2 alternatieven 3 1.1 Referentiesituatie 3 1.2 Effecten waterkwaliteit KRW 5 2 Nieuw tekstdeel 7 ARCADIS
Nadere informatieMIRA-T Kwaliteit oppervlaktewater. Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten DPSIR
Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten belasting oppervlaktewater (1995=100) 120 100 80 60 40 P landbouw N landbouw N huishoudens P huishoudens CZV huishoudens N
Nadere informatieFactsheet: NL43_11 Bussloo
Factsheet: NL43_11 Bussloo -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst. Deze
Nadere informatieKRW: stand van zaken, monitoring, doelen, watersysteemanalyses
KRW: stand van zaken, monitoring, doelen, watersysteemanalyses Gert van Ee 12 april 2017 Roossloot Bergen NH, foto: Nico Jaarsma 2016 Indeling presentatie Toestand waterlichamen Trends Monitoring en meetnetten
Nadere informatieHydrobiologische Monitoring
Opzet presentatie Hydrobiologische Monitoring Dille Wielakker & Jos Spier Wat is Hydrobiologie? Historie van de Hydrobiologie Monitoringsmethodieken Belang van standaardisatie Door Bureau Waardenburg bv
Nadere informatieInformatieblad grondwaterkwaliteit Natte Natuurparel. Strabrechtse Heide
Informatieblad grondwaterkwaliteit Natte Natuurparel Strabrechtse Heide Aanleiding Waterschap Aa en Maas heeft onvoldoende inzicht hoe de grondwaterkwaliteit is in de Natte Natuurparels in haar beheergebied
Nadere informatieMonitoring, maatlatten, toetsen en beoordelen: wat een toestand. Gert van Ee 15 februari 2017
Monitoring, maatlatten, toetsen en beoordelen: wat een toestand Gert van Ee 15 februari 2017 Roossloot Bergen NH, foto: Nico Jaarsma 2016 Indeling presentatie Monitoring en meetnetten HHNK Maatlatten,
Nadere informatieFactsheet: NL33HM. Naam: Hondshalstermeer
Factsheet: NL33HM Hondshalstermeer -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst.
Nadere informatieMWW - Waternood-DAN - EKO. Hanneke Keizer Piet Verdonschot Karin Didderen
MWW - Waternood-DAN - EKO Hanneke Keizer Piet Verdonschot Karin Didderen Maatregel Wijzer Waterbeheer Inleiding Implementatie van zowel WB21 als KRW vraagt om waterhuishoudkundige maatregelen Talrijke
Nadere informatieFactsheet: NL04_STEEN-WETERINGa
Factsheet: NL04_STEEN-WETERINGa Steenwetering De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst.
Nadere informatieCurriculum Vitae Dr. H. van Dam
Curriculum Vitae Dr. H. van Dam Herman van Dam N Adviseur Water en Natuur Naam Geboortejaar 1947 Herman van Dam Ervaring Sinds 1973 Nationaliteit Nederlands Huidige functie Senior-adviseur ecologie Belangrijkste
Nadere informatieCurriculum Vitae Dr. H. van Dam
Curriculum Vitae Dr. H. van Dam Naam Herman van Dam Geboortejaar 1947 Ervaring Sinds 1973 Nationaliteit Nederlands Huidige functie Senior-adviseur ecologie Belangrijkste kwalificaties Dr Herman van Dam
Nadere informatieBrug tussen chemische en biologische beoordeling waterkwaliteit
Brug tussen chemische en biologische beoordeling waterkwaliteit Bioassays meten de risico s van stoffen voor het ecosysteem in oppervlaktewater 1 Brug tussen chemische en biologische beoordeling waterkwaliteit
Nadere informatieedna vismonitoring van grote modderkruiper naar soortsamenstelling (KRW)
edna vismonitoring van grote modderkruiper naar soortsamenstelling (KRW) Jelger Herder Utrecht, 9 april 2015 Sommige soorten zijn lastig te monitoren Grote modderkruiper (Misgurnus fossilis) Vrijwilligers
Nadere informatieFactsheet: NL04_NOORD-ZUIDLEIDING
Factsheet: NL04_NOORD-ZUIDLEIDING Noord-Zuidleiding De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst.
Nadere informatieDoorontwikkeling KRW-Verkenner. Bijeenkomst voor de waterschappen, georganiseerd door STOWA, DGW, Deltares en RWS Waterdienst
Doorontwikkeling KRW-Verkenner Bijeenkomst voor de waterschappen, georganiseerd door STOWA, DGW, Deltares en RWS Waterdienst 14 april 2009 Programma 13.00u: 13.05u: 13.20u: 13.50u: 14.00u: 14.30u: 15.15u:
Nadere informatieVan achtergrondbelasting naar aanpassing van KRW doelen
Van achtergrondbelasting naar aanpassing van KRW doelen PEHM, Nijmegen 5 november 2015 Gert van Ee, HHNK Nico Jaarsma, Nico Jaarsma Ecologie en Fotografie Indeling HHNK: gebied, waterkwaliteit en ecologie
Nadere informatieAfwenteling mede bepalend voor het niet halen van KRW- doelstellingen
Afwenteling mede bepalend voor het niet halen van KRW- doelstellingen Aniel Balla, Rob van de Boomen (Wi2eveen+Bos), Marcel Tonkes (provincie Overijssel) Met een afwentelingsonderzoek is in Rijn- Oost
Nadere informatieVanuit achtergrondbelasting naar KRW doelen biologie. Gert van Ee Utrecht emissiesymposium 13 maart 2014
Vanuit achtergrondbelasting naar KRW doelen biologie Gert van Ee Utrecht emissiesymposium 13 maart 2014 Referentie: ongestoorde staat 1580 1700 2014 1980-1989 2010-2013 www.hnk-water.nl 1980-1989 2010-2013
Nadere informatieNaar een duurzaam beheer van het veenweidegebied. Piet-Jan Westendorp Aquatisch ecoloog Witteveen+Bos
Naar een duurzaam beheer van het veenweidegebied Piet-Jan Westendorp Aquatisch ecoloog Witteveen+Bos Inleiding Is een duurzaam beheer mogelijk? Nederland veenland Huidige toestand veenweidegebied Streefbeeld
Nadere informatieFactsheet: NL04_EMMERTOCHT-SLOOT
Factsheet: NL04_EMMERTOCHT-SLOOT Emmertochtsloot De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst.
Nadere informatieGemaakt door: Erik, Rens en Lorijn 3H4. Inleverdatum: ma 8 okt. 07
Gemaakt door: Erik, Rens en Lorijn 3H4 Inleverdatum: ma 8 okt. 07 Onderzoeksvraag Hoe schoon of vuil is het water? We onderzoeken de vuilheid van het water in de Dinkel aan het SinGraven En de volgende
Nadere informatieMS_0100_GWL_1. Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam. Karakteristieken. Quartair Aquifersysteem Maassysteem Maas.
Stroomgebiedbeheerplan - informatie per grondwaterlichaam naam grondwaterlichaam naam grondwatersysteem naam stroomgebied Quartair Aquifersysteem Maassysteem Maas Karakteristieken oppervlakte (km²) 876
Nadere informatieBiologische beschikbaarheid van stikstof en fosfaat in effluent: Kunnen algen nog wel groeien op nagezuiverd effluent van rwzi Leiden Zuid-West?
Biologische beschikbaarheid van stikstof en fosfaat in effluent: Kunnen algen nog wel groeien op nagezuiverd effluent van rwzi Leiden Zuid-West? Kees Bruning, Jaap Postma en Richard Jonker 1 Biologische
Nadere informatieEmissies naar lucht door de industrie,
Indicator 25 maart 2019 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. De industrie levert voor alle
Nadere informatieLaag zuurstof en hoog ammonium in de Dommel. Hoe erg is erg?
Laag zuurstof en hoog ammonium in de Dommel. Hoe erg is erg? Jeroen de Klein Wageningen Universiteit Introductie slechte Ecologische Toestand in de Dommel Stedelijke druk Zuiveringsinstallatie Eindhoven
Nadere informatieBelasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten
21 3.12 KWALITEIT OPPERVLAKTEWATER P Belasting van het oppervlaktewater met zuurstofbindende stoffen en nutriënten belasting oppervlaktewater (2=1) 12 P landbouw N landbouw P huishoudens N huishoudens
Nadere informatieIk vertrouw erop u met het toezenden van deze gegevens van dienst te zijn geweest.
From: Klantenservice Laboratorium To: Postbus CC: Klantenservice Laboratorium Subject: compleet chemisch Date:
Nadere informatieEen herziene maatlat voor fytobenthos van stromende wateren
Herman van Dam, adviseur Water en Natuur Marcel van den Berg, Rijkswaterstaat RIZA Rob Portielje, Rijkswaterstaat RIZA Martyn Kelly, Bowburn Consultancy Een herziene maatlat voor fytobenthos van stromende
Nadere informatieONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT
ONDERZOEK NAAR DE WATERKWALITEIT Naam: Klas: Datum: 1 Situering van het biotoop Plaats: Type water: vijver / meer / ven / moeras/ rivier / kanaal / poel / beek / sloot / bron Omgeving: woonkern / landbouwgebied
Nadere informatieDe meerwaarde: een casus. Martine Lodewijk programmamanager KRW voor waterschap Amstel Gooi en Vecht
De meerwaarde: een casus Martine Lodewijk programmamanager KRW voor waterschap Amstel Gooi en Vecht Conclusies Wat is de meerwaarde van een systeemanalyse (ESF-analyse)? Diagnose: wat zijn de bepalende
Nadere informatieHet oppervlaktewater getypeerd: de eerste Nederlandse Watertypenkaart
Het oppervlaktewater getypeerd: de eerste Nederlandse Watertypenkaart Peter van Puijenbroek 1 en Jan Clement 2 Peter.van.Puijenbroek@mnp.nl, Planbureau voor de Leefomgeving, Postbus 303, 3720 AH Bilthoven
Nadere informatieRWS-2017/328 M. Inhoudsopgave. 1. Aanhef 2. Besluit 3. Voorschrift 4. Overwegingen 5. Ondertekening 6. Mededelingen. 1. Aanhef
Onderwerp Maatwerkvoorschrift op grond van artikel 3.5e van het Activiteitenbesluit milieubeheer voor RWZI Piershil, voor het lozen van fosfor op het Spui. Zaaknummer RWSZ2016-00018059 Inhoudsopgave 1.
Nadere informatieToestand- en trendanalyse voor nutriënten op KRWmeetlocaties
Toestand- en trendanalyse voor nutriënten op KRWmeetlocaties Toestand- en trendanalyse voor nutriënten op KRW-meetlocaties Nanette van Duijnhoven Janneke Klein Joachim Rozemeijer Sibren Loos 1220098-015
Nadere informatieResultaten onderzoek relatieve bronnen. B-ware en Royal Haskoning (proefsloten) HH Stichtse Rijnlanden en Aequator (polderanalyse)
Resultaten onderzoek relatieve bronnen B-ware en Royal Haskoning (proefsloten) HH Stichtse Rijnlanden en Aequator (polderanalyse) Overzicht Aanleiding Aanpak Vervolg Waterkwaliteit Lopikerwaard Welke bronnen
Nadere informatieBlauwalgenbestrijding met waterstofperoxide Resultaten experimenten 2009. Bart Reeze (ARCADIS) Hans Matthijs en Petra Visser (UvA)
Blauwalgenbestrijding met waterstofperoxide Resultaten experimenten 2009 Bart Reeze (ARCADIS) Hans Matthijs en Petra Visser (UvA) 1 Inhoud presentatie Waar komt dit idee vandaan? Ontwikkelingsgeschiedenis
Nadere informatieFactsheet: NL35_Boezem Boezem
Factsheet: NL35_Boezem Boezem De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst. Deze factsheet
Nadere informatieTijdelijke droogval als waterkwaliteitsmaatregel. Roos Loeb, Fons Smolders, Esther Lucassen, Jeroen Frinsel, Rick Kuiperij, e.a.
Tijdelijke droogval als waterkwaliteitsmaatregel Roos Loeb, Fons Smolders, Esther Lucassen, Jeroen Frinsel, Rick Kuiperij, e.a. In samenwerking met: Waterschap Hunze en Aa s Wetterskip Fryslan Staatsbosbeheer
Nadere informatieFactsheet: NL36_OWM_015 Dooze
Factsheet: NL36_OWM_015 Dooze De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst. Deze factsheet
Nadere informatieFactsheet: NL43_09. Naam: Toevoerkanaal
Factsheet: NL43_09 Toevoerkanaal -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst.
Nadere informatieDe droge zomers van : vennen
De droge zomers van 1921-2018: vennen Herman van Dam, Adviseur Water en Natuur Gerritsfles, mei 2008 (Gert van Ee) Hoe droog is het eigenlijk? 2 Vennen Ondiepe meertjes, oorspronkelijk (matig) voedselarm
Nadere informatieRegionale Implementatie KRW
Regionale Implementatie KRW Bepaling Huidige toestand waterlichamen Dommel Martijn Antheunisse, Vakgroep Ecologie, Ws De Dommel Inhoud Ws. De Dommel - 26 KRW waterlichamen Huidige situatie 2009: Biologische
Nadere informatieVerzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur?
Verzilting van zoete wateren: Verlies of winst voor de aquatische natuur? Ralf Verdonschot 26 juni 2014 ralf.verdonschot@wur.nl Inhoud 1. Wat maakt de levensgemeenschap van brakke wateren waardevol? 2.
Nadere informatieOnderzoek waterkwaliteit en waterzuivering
Onderzoek waterkwaliteit en Onderzoek waterkwaliteit en waterzuivering Met behulp van kiezel, grof en fijn zand, actieve kool en wat watten werd het natuurlijk zuiveringssysteem van de bodem nagebootst.
Nadere informatieEcologische Instrumenten voor de KRW. Overzicht
Ecologische Instrumenten voor de KRW Overzicht De ecologische instrumenten die beschikbaar zijn voor de KRW zijn in te delen naar verschillende toepassingsgebieden. In het onderstaande schema wordt onderscheid
Nadere informatieFactsheet: NL43_32 Arkervaart
Factsheet: NL43_32 Arkervaart -DISCLAIMER- De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst.
Nadere informatieData Science bij Waterschap De Dommel
Data Science bij Waterschap De Dommel High Tech meets Data Science, 9 februari 2017 Stefan Weijers Procesmanager Beleid en Innovatie Overzicht Intro Waterschap De Dommel Toepassingen data science Visie
Nadere informatieIlllllllllllllllllllll
Illlllllllllllllllllll 2IN00872 C VAN WATHRSCHAPPÜN Bezoekadres O. De leden-waterschappen t.a.v. het dagelijks bestuur fk. UI - ~ CK > > (MT A(N@EIM 0 MEI 202 Koningskade 40 29 AA Den Haag Postadres Postbus
Nadere informatie1-STEP filter rwzi Horstermeer
1-STEP filter rwzi Horstermeer Eén jaar ervaring Manon Bechger Waternet 21 November 2013 Openingssymposium 1-STEP Een nieuwe generatie effluent Inhoud Aanleiding bouw 1-STEP op Horstermeer Wat is 1-STEP?
Nadere informatieHandleiding doelafleiding overige wateren
Evers, C.H.M (Royal HaskoningDHV). R. Buskens (Royal HaskoningDHV) & J.M. Dolmans- Camu (Provincie Utrecht), 2013. Handleiding doelafleiding overige wateren (geen KRWwaterlichamen). STOWA-rapport. In opdracht
Nadere informatieFactsheet: NL05_Westerbouwlandl
Factsheet: NL05_Westerbouwlandl Westerbouwlandleiding De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de
Nadere informatieHomogeen meetnet. Resultaten en beoordeling
Homogeen meetnet Resultaten 2011-2013 en beoordeling Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Een balans van de waterkwaliteit... 5 2.1. Organische vervuiling en eutrofiëring... 5 2.2. Toxische vervuiling...
Nadere informatiePraktijkproeven blauwalgenbestrijding in Noord-Brabant. Guido Waajen Miquel Lurling 3 november 2009
Praktijkproeven blauwalgenbestrijding in Noord-Brabant Guido Waajen Miquel Lurling 3 november 2009 Inhoud aanleiding, aanpak eerste voorlopige resultaten Aanleiding Eutrofiëring veel voorkomend probleem
Nadere informatieDe KRW hanteert vijf toestanden van ecologische waterkwaliteit:
BIJLAGE 1: KRW beoordelingssystematiek (Bron: Watersysteemrapportage 2014) De beoordeling van de 30 KRW-waterlichamen vindt plaats volgens de (complexe) systematiek uit het Protocol Toetsen en Beoordelen
Nadere informatieStatencommissie REW 1 februari KRW maatregelen rijkswateren
Statencommissie REW 1 februari 2008 Kaderrichtlijn Water in Scheldestroomgebied KRW maatregelen rijkswateren Loes de Jong RWS Zeeland Projectbureau KRW Schelde Rijkswateren Zeeland Inhoud presentatie:
Nadere informatieHerinrichten van diepe plassen door hergebruik baggerspecie: Voor en nadelen voor de visstand. Joke Nijburg
Herinrichten van diepe plassen door hergebruik baggerspecie: Joke Nijburg 1 Inhoud: Aanleiding Beleid Uitvoeringsmethodieken Voor- en nadelen visstand Praktijkvoorbeelden Conclusies 2 Aanleiding Waterkwaliteit
Nadere informatieIonenbalans. Ministerieel besluit van 4 maart Belgisch Staatsblad van 25 maart 2016
Compendium voor monsterneming en analyse in uitvoering van het Materialendecreet en het Bodemdecreet Versie december 2006 CMA/7/A.4 ontwerp INHOUD Inhoud 1 Toepassingsgebied 3 2 Principe 3 3 Opstelling
Nadere informatieVerzurende stoffen: emissies per beleidssector (NEC),
Verzurende stoffen: emissies per beleidssector (NEC), 1990-2009 Indicator 26 mei 2011 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt
Nadere informatieFactsheet: NL04_DEDEMSVAARTa Dedemsvaart
Factsheet: NL04_DEDEMSVAARTa Dedemsvaart De informatie die in deze factsheet wordt weergegeven is bijgewerkt tot en met het moment van het aanmaken van deze factsheet, zoals vermeld in de voettekst. Deze
Nadere informatieInformatieblad grondwaterkwaliteit Natte Natuurparel. Wijstgronden Uden
Informatieblad grondwaterkwaliteit Natte Natuurparel Wijstgronden Uden Aanleiding Waterschap Aa en Maas heeft onvoldoende inzicht hoe de grondwaterkwaliteit is in de Natte Natuurparels in haar beheergebied
Nadere informatieIntegraal waterbeheer
lesdag onderwerp docent(en) Ochtend module 1: Waterkwantiteit & Middag module 2: Waterkwaliteit Lesdag 1 Ochtend - Integraal waterbeheer - Historisch perspectief - Modern waterbeheer, WB21 en KRW - Integrale
Nadere informatieGelet op artikel 13, eerste lid, van het Besluit kwaliteitseisen en monitoring water 2009;
Besluit van de Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke ordening en milieubeheer, de Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat en de Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit van., nr. DP/.
Nadere informatieHandleiding doelafleiding en maatlatten overige wateren. IPO / UvW STOWA. Niels Evers, met medewerking van Reinier van Nispen 12 april 2012
Handleiding doelafleiding en maatlatten overige wateren IPO / UvW STOWA Niels Evers, met medewerking van Reinier van Nispen 12 april 2012 Inhoud: Aanleiding: waarom doelen uitgangspunten visie Proces en
Nadere informatieMonitoring herstel verzuring en klimaatverandering vennen temperatuur, hydrologie, chemie, kiezelwieren
Monitoring herstel verzuring en klimaatverandering vennen 1978-2014 temperatuur, hydrologie, chemie, kiezelwieren Monitoring herstel verzuring en klimaatverandering vennen 1978-2014 temperatuur, hydrologie,
Nadere informatieNatuurkwaliteit Drentse vennen opnieuw gemeten
Natuurkwaliteit Drentse vennen opnieuw gemeten bijna een eeuw ecologische veranderingen in opdracht van Provincie Drenthe auteurs namens opdrachtgever Dr. H. van Dam (Adviseur Water en Natuur), dr. G.H.P.
Nadere informatie