Ecologische Instrumenten voor de KRW. Overzicht

Transcriptie

1 Ecologische Instrumenten voor de KRW Overzicht De ecologische instrumenten die beschikbaar zijn voor de KRW zijn in te delen naar verschillende toepassingsgebieden. In het onderstaande schema wordt onderscheid gemaakt tussen: 1. de beoordeling van waterlichamen (score op maatlatten); 2. de analyse van de oorzaken van een bepaalde score (ecologisch tekort); 3. identificatie van de relevante stuurvariabelen die verantwoordelijk zijn voor de scoreop de maatlatten; 4. de identificatie van mogelijke maatregelen voor verbetering van de score; 5. het voorspellen van de effceten van maatregelen op de score. In het schema is van de verschillende instrumenten die op de themadag worden besproken aangegeven voor welke toepassing ze te gebruiken zijn. De instrumenten worden vervolgens kort besproken. Dit overzicht is een hulpmiddel om de juiste deelsessies te kiezen, maar ook handig om te bewaren en door te geven Beoordeling EKO (beken en sloten) Protocol Toetsing & Beoordeling (alle wateren) EBEO Systemen (klein zoet water) QB WAT (zoet water) Analyse/diagnose Identificatie stuurvariabelen Handreiking Diagnostiek (alle wateren) Maatregelen- Wijzer Waterbeheer (beken en sloten) Infobladen Hydromorfologie (meeste wateren) Identificatie maatregelen Voorspelling effect maatregelenpaketten KRW Verkenner (zoet water)

2 Ecologische Karakterisering Oppervlaktewateren (EKO) Het softwarepakket EKO is een informatiesysteem. EKO karakteriseert een beek of sloot aan de hand van macrofaunamonsters. EKO kan gebruikt worden om een nieuw macrofaunamonster aan een netwerk van cenotypen (watertypen in verschilllende stadia van beïnvloeding) toe te delen. In het netwerk is vervolgens af te lezen welke milieuvariabelen van belang zijn voor het cenotype waaraan het monster is toegedeeld en of er sprake is van menselijke beïnvloeding. Daarnaast is het mogelijk om: monsters te karakteriseren op basis van de kennis van de ecologie van de aanwezige soorten; de soortensamenstelling van monsters te vergelijken met soorten die voorkomen onder referentieomstandigheden; een overzicht van maatregelen te genereren die kunnen worden getroffen om een bepaald referentieytype/ontwikkelingsrichting te kunnen realiseren. De door EKO gegenereerde output draagt bij aan de beoordeling van de ecologische toestand waarin een water zich bevindt en de mogelijke oorzaken daarvan. Daarnaast kan het beheersadvies dienen als basis bij het opstellen van een een beheersplan. Op landelijk niveau is EKO toepasbaar op beken en sloten. Op regionaal niveau (Limburg, Overijssel, Veluwe/Utrecht) hangt de toepasbaarheid af van de geselecteerde regio. EKO is vrij beschikbaar op CD-rom. De CD-rom is te verkrijgen via Hanneke Keizer-Vlek. Instituut: Alterra Contactpersoon: Hanneke Keizer-Vlek Protocol toetsing en beoordeling KRW Een protocol c.q. voorschrift. Het protocol bestaat uit twee onderdelen : Een onderdeel met algemene uitgangspunten en een onderdeel met uitwerking en voorbeelden. Het protocol stelt de gebruiker in staat om een correcte KRW beoordeling uit te voeren. Op andere wijze verkrijgen beoordelingen zijn niet formeel geldig. Het gaat om zaken als het aggregeren van monitoringgegevens (ruimte, tijd, hoedanigheid), de opschaling van meetlocatie naar waterlichaam en de wijze waarop de one-out-all-out regel moet worden toegepast Ontwikkelingen op nationaal maar vooral op EU niveau zullen overigens tot bijstellingen gaan leiden. Voor meren, rivieren, kust en overgangswateren. Het protocol zal op zijn vroegst medio 2007 beschikbaar komen. Deel 2 (uitwerking en voorbeelden biologische maatlatten) komt al eerder beschikbaar. Instituut: werkgroep MIR, p/a RWS RIZA Contactperoon: Tim Pelsma (tim.pelsma@rws.nl)

3 QBWat en EBEO-systemen Computerprogramma s voor biologische /ecologische waterkwaliteit-beoordeling. Een beoordeling van de waterkwaliteit berekenen voor en set waarnemingsgegevens, die vooral bestaan uit een (lange) lijst van soorten planten en/of dieren die zijn aangetroffen. De kracht van deze programma s zit vooral in het snel en adequaat identificeren van de indicatieve soorten in de gegevensset en het vergelijken daarvan met de (meestal lange) lijst van referentie- of indicatorsoorten uit het beoordelingssysteem. QBWat volgt de nieuwste Kaderrichtlijn Maatlatten, de EBEOsys volgt de beoordelingsmethode die eerder door Stowa is ontwikkeld (EBEO-systemen). QBWat is vooral een toestingsinstrument, EBEOsys geeft ook diagnostische informatie. QBWat volgt de methodiek van de maatlatten die zijn vastgesteld voor natuurlijke watertypen volgens de Kaderrichtlijn Water. De EBEO-systemen zijn er ook voor sommige kunstmatige wateren (sloten, stadwateren) ontwikkeld, maar juist niet voor de grote watertypen, zoals de grote rivieren. Beide programma s worden beschikbaar gesteld via internet, inclusief handleidingen, updates en helpdesk. QBWat is kostenloos, EBEOsys tegen een licentievergoeding. QBWat: Roelf Pot onderzoek en adviesbureau, EBEOsys: Stowa, Bas van der Wal (b.van.der.wal@stowa.nl) Handleiding met onderzoeksinstrumenten. Handreiking Diagnostiek Waterkwaliteit Handleiding met integraal overzicht van onderzoeksinstrumenten waarmee de stap van de diagnose van een waterkwaliteitsprobleem explicieter en meer gestructureerd te maken. De Handreiking Diagnostiek Waterkwaliteit past in monitoring voor Nader Onderzoek van Rivieren, Meren, Overgangswateren en Kustwateren. Conceptversie beschikbaar op CD rom is gereed. Eind 2007 dient een internet applicatie operationeel te zijn. Instituut: RWS-RIKZ Contactpersoon: Cor Schipper (c.a.schipper@rws.nl)

4 MaatregelWijzer Waterbeheer (MWW) De MaatregelWijzer Waterbeheer is een informatiesysteem. De MaatregelWijzer Waterbeheer geeft inzicht in de maatregelen die kunnen worden toegepast om de ecologische toestand van een water te verbeteren. Op basis van een gekozen watertype (KRW type, Aquatisch Supplement type of Natuurdoeltype) wordt een vragenmodule gegenereerd waarmee bepaald wordt in welke mate een stuurfactor (basisafvoer, afvoerdynamiek, etc) verstoord is en wat daarvan de oorzaken zijn. Vervolgens wordt een overzicht gegeven van een pakket aan maatregelen dat voor de verbetering van de ecologische toestand van het water gebruikt zou kunnen worden. De maatregelenpakketten zijn gekoppeld aan de stuurfactoren en worden geordend naar effectiviteit. Op deze manier wordt het eenvoudiger te bepalen welke maatregel het voordeligst zal uitpakken in termen van verbetering van de ecologische toestand. De MaatregelWijzer Waterbeheer is toepasbaar op beken en sloten. De MaatregelWijzer Waterbeheer is vrij beschikbaar op CD-rom. De CD-rom is te verkrijgen via Hanneke Keizer-Vlek. Instituut: Alterra Contactpersoon: Hanneke Keizer-Vlek Infobladen hydromorfologie & ecologie Het betreft een informatiesysteem waarin per biologisch kwaliteitselement (waterplanten, algen, vissen, macrofauna) en per (cluster van) watertype(n) informatie is samengevoegd van: de maatlat van het betreffend kwaliteitselement relaties tussen de belangrijkste stuurvariabelen (zoals nutriëntenconcentraties, stroomsnelheid, waterdiepte etc.) en de score van maatlatonderdelen, zo veel als (tot nog toe) mogelijk in de vorm van kwantitatieve rekenregels de relatie met hydromorfologische ingrepen of maatregelen De infobladen kunnen worden gebruikt bij het inschatten van de effectiviteit van maatregelen of de gevolgen voor hydromorfologische ingrepen voor de te behalen maatlatscores, en geven inzicht in hoe deze samenhangen met genoemde stuurvariabelen. Kwantitatieve rekenregels zijn ook geïmplementeerd in de KRW-verkenner. Nadruk is gelegd op de prioritaire watertypen. Op basis van beschikbare informatie en kennis is thans de toepasbaarheid het grootst voor de meren, in iets mindere mate voor de stromende wateren, en het geringst voor de kust- en overgangswateren. De infobladen zijn digitaal beschikbaar Instituut: RWS-RIZA Contactpersoon: Rob Portielje Te downloaden via de STOWA site

5 KRW Verkenner De KRW Verkenner is een informatiesysteem en ontsluit complexe proces en systeemstudies, databases en ecologische kennis op een voor de gebruiker toegankelijke wijze Het doel van de KRW-Verkenner is het ondersteunen van de waterbeheerders bij de opstelling van de stroomgebiedbeheerplannen. Die ondersteuning richt zich in het bijzonder op enerzijds het bepalen van de effecten van maatregelen(pakketten) ten opzichte van de chemische en ecologische KRW doelen en anderzijds de discussie hierover richting alle betrokken partijen. Bij de ontwikkeling van maatregelpakketten gaat het in beginsel om oplossingsrichtingen op (deel)stroomgebiedniveau. De toepassing van de KRW-Verkenner bevordert een zekere uniformiteit (harmonisatie van kennisregels ecologie) en draagt daarmee bij aan een goede afstemming tussen het landelijke en regionale KRW-proces. Aspecten als afwenteling, het bepalen van het MEP (Praagse Methode) en een water- en stoffenbalans worden inzichtelijk gemaakt met de KRW Verkenner. Voor alle zoetwatertypen (R en M). De kennisregels voor de grote rivieren en kanalen en sloten zijn in nog ontwikkeling en naar verwachting beschikbaar op 31 maart. De KRW Verkenner wordt momenteel toegepast in het hele stroomgebied van de Maas, Rijn Oost, Rijn Midden, Schelde en voor de rijkswateren (RWS). Daarnaast in Rijn West door een aantal waterschappen rondom Amsterdam Rijn en Noordzeekanaal en in Rijn Noord door Wetterskip Fryslan. De KRW Verkenner is kostenloos voor een ieder beschikbaar. De software blijft eigendom van RIZA en WL Delft Hydraulics. Instituut: RWS-RIZA Contactpersoon: Norbert Cremers Website: Helpdesk KRW Verkenner: / krw-verkenner@wldelft.nl