Woon-werkstromen van Amsterdams onderwijspersoneel po, so en vo

Transcriptie

1 Factsheet juni 2019 Deze factsheet geeft inzicht in de woonlocaties en hemelsbrede woon-werkafstanden van het lesgevende en onderwijsondersteunende personeel werkzaam op Amsterdamse scholen in het primair, speciaal en voortgezet onderwijs. Meer dan de helft van hen woont in de stad. Het onderwijspersoneel van buiten Amsterdam komt grotendeels uit de metropoolregio Amsterdam, met name uit Zaanstad, Almere en Amstelveen. Het onderwijspersoneel dat werkzaam is in het Amsterdamse primair onderwijs woont hemelsbreed gemiddeld het dichtst bij de school waarop zij werken. In Amsterdam is, net als in andere delen van het land, sprake van een tekort aan leraren. In de Amsterdamse lerarenagenda Liever voor de Klas van de Taskforce Lerarentekort, waarin het Amsterdamse onderwijs en de gemeente zijn verenigd, wordt gekeken naar manieren om nieuwe leraren te trekken naar Amsterdam en om huidige leraren te behouden. Woon-werkafstand kan een belangrijke rol spelen in het zoeken en behouden van een baan. Deze factsheet geeft inzicht in de stand van zaken als het gaat om hemelsbrede woonwerkafstanden 1 van het lesgevende en onderwijsondersteunende personeel werkzaam op een Amsterdamse school in het primair onderwijs (po), speciaal onderwijs (so) of voortgezet onderwijs (vo), en wordt als input gebruikt voor de uitwerking van de maatregelen uit de Amsterdamse lerarenagenda Dit onderzoek is gebaseerd op de meest recente data, namelijk De onderzoeksvragen die worden beantwoord in deze factsheet luiden als volgt: Waar woont en werkt het lesgevende en onderwijsondersteunende personeel dat werkzaam is in het Amsterdamse primair, speciaal en voortgezet onderwijs? En wat is hun hemelsbrede woonwerkafstand? 1 Op basis van gegevens over de woon- en werkadressen zijn hemelsbrede woon-werkafstanden berekend. Precieze reisafstanden zijn niet te achterhalen omdat dit afhankelijk is van het vervoersmiddel waarmee wordt gereisd. Zie de technische verantwoording voor een uitgebreide beschrijving van de data en methodes van dit onderzoek. 1

2 Databronnen In dit onderzoek is gebruik gemaakt van verschillende microdatabestanden van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Op basis van het onderwijspersoneelsbestand van Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) van oktober 2016 is achterhaald wie er op deze peildatum in het Amsterdamse primair, speciaal en voortgezet onderwijs werkzaam waren als leraar of als onderwijsondersteunend personeel. Directeuren zijn niet meegenomen in dit onderzoek. Aan de adresgegevens van dit personeel en de Amsterdamse scholen waarop zij werken zijn coördinaten gekoppeld om de hemelsbrede woon-werkafstanden te berekenen. We verwachten dat er geen grote veranderingen hebben plaatsgevonden in de woon-werkstromen van het Amsterdamse lesgevende en onderwijsondersteunende personeel sinds In de technische verantwoording in de bijlage is een uitgebreide beschrijving te vinden van de data en methoden van dit onderzoek. NB: waar het in dit artikel gaat over onderwijspersoneel worden leraren en onderwijsondersteuners bedoeld. Welk deel van het onderwijspersoneel woont in Amsterdam? In oktober 2016 werkten in totaal ongeveer leraren en 700 onderwijsondersteuners in het Amsterdamse primair onderwijs. In het speciaal onderwijs van Amsterdam werkten toen ongeveer 770 leraren en 430 onderwijsondersteuners en in het voortgezet onderwijs leraren en 700 onderwijsondersteuners. De helft of zelfs meer van het onderwijspersoneel in het Amsterdamse primair, speciaal en voortgezet onderwijs woont in de stad. Ongeveer zes op de tien leraren in het Amsterdamse primair of voortgezet onderwijs wonen in Amsterdam. Drie op de tien leraren wonen in de metropoolregio Amsterdam en één op de tien woont elders in Nederland. Van leraren in het Amsterdamse speciaal onderwijs woont ongeveer de helft in Amsterdam en 38% in de metropoolregio Amsterdam. Het onderwijsondersteunende personeel in het primair onderwijs woont vaker in Amsterdam dan leraren (zeven op de tien tegenover zes op de tien). In het speciaal en voortgezet onderwijs is dat verschil er nauwelijks. Figuur 1. Waar woont het Amsterdamse lesgevende en onderwijsondersteunende personeel in het po, so en vo? A dam, MRA of elders, 1 oktober 2016 po leraren 784 onderwijsondersteunend so 767 leraren 430 onderwijsondersteunend vo leraren 699 onderwijsondersteunend Op de scholen aan de randen van de stad, in de stadsdelen Noord, Nieuw-West en Zuidoost, werkt meer onderwijspersoneel dat zelf niet in Amsterdam woont. Een logische verklaring hiervoor is de meer gunstige bereikbaarheid/reisafstand. 2

3 Waar woont het Amsterdamse onderwijspersoneel binnen de stad? Op 1 oktober 2016 woonden ruim van de leraren en onderwijsondersteuners uit het Amsterdamse primair, speciaal en voortgezet onderwijs in de stad. Zij vormen in totaal 1,7% van de totale werkende beroepsbevolking van Amsterdam en wonen verspreid over de stad. 2 In stadsdeel centrum woont naar verhouding (veel) minder onderwijspersoneel ten opzichte van de totale werkzame beroepsbevolking dan gemiddeld (>0.5 standaardafwijking minder t.o.v. het stedelijk gemiddelde). In de woonwijken Nieuwendammerdijk/Buiksloterdijk, Tuindorp Nieuwendam, Elzenhagen, Oostzanerwerf en Waterland in stadsdeel Noord woont veel meer onderwijspersoneel ten opzichte van de totale werkzame beroepsbevolking dan gemiddeld (meer dan één standaardafwijking t.o.v. het stedelijk gemiddelde). Dit kan worden verklaard door de relatief kleine werkende beroepsbevolking dat in deze wijken woont. Figuur 2. Woonwijken van Amsterdams onderwijspersoneel (po, so en vo) woonachtig in Amsterdam, 1 oktober 2016 (5.371 leraren, onderwijsondersteunend) Waar woont het Amsterdamse onderwijspersoneel buiten de stad? Ongeveer leraren en onderwijsondersteuners uit het Amsterdamse primair, speciaal en voortgezet onderwijs (42%) woonden op 1 oktober 2016 buiten Amsterdam. Relatief de meesten van hen wonen in Almere, Amstelveen, Haarlem, Zaanstad en Diemen. Daarnaast zijn Haarlemmermeer en Purmerend populaire woongemeentes. Buiten de metropoolregio Amsterdam woont relatief veel onderwijspersoneel in Alkmaar en Utrecht. 2 Het werkende onderwijspersoneel dat in Amsterdam op 1 oktober 2016 woonde en werkte is hier afgezet tegen de totale werkende beroepsbevolking van Amsterdam in december

4 Figuur 3. Woongemeentes van Amsterdams onderwijspersoneel (po, so en vo) woonachtig buiten Amsterdam, 1 oktober 2016 (3.943 leraren, 734 onderwijsondersteunend) Hoe ver woont het onderwijspersoneel hemelsbreed van het werk? Het onderwijspersoneel in het Amsterdamse primair onderwijs woont gemiddeld het dichtst bij de school waarop zij werken, hemelsbreed gemiddeld 10 kilometer. Voor het onderwijspersoneel in het voortgezet onderwijs betreft dit 11,8 kilometer en in het speciaal onderwijs 14,3 kilometer. Vier op de tien leraren en de helft van het onderwijsondersteunende personeel in het primair onderwijs woont dichtbij hun school (hemelsbreed maximaal vier kilometer). In het voortgezet onderwijs geldt dit voor ruim één derde van de leraren en onderwijsondersteuners en in het speciaal onderwijs voor ongeveer één vijfde. Tegelijkertijd is er ook een groep dat hemelsbreed op meer dan 30 kilometer afstand van het werk woont, namelijk 7% van het onderwijspersoneel in het primair onderwijs en ongeveer 10% van het personeel in het speciaal en voortgezet onderwijs. Van het onderwijspersoneel in het Amsterdamse primair en voortgezet onderwijs uit de metropoolregio Amsterdam woont ongeveer een derde hemelsbreed op maximaal tien kilometer van hun school. In het speciaal onderwijs geldt dit voor een kwart. 4

5 Figuur 4. Hemelsbrede woon-werkafstanden van Amsterdams lesgevend en onderwijsondersteunend personeel, 1 oktober 2016 po leraren 784 onderwijsondersteunend so 767 leraren 430 onderwijsondersteunend vo leraren 699 onderwijsondersteunend <1 km 1-4 km 4-7 km 7-10 km km 15-21,5 km 21,5-25 km* km km >40 km onbekend <1 km 1-4 km 4-7 km 7-10 km km 15-21,5 km 21,5-25 km km km >40 km onbekend <1 km 1-4 km 4-8 km 8-10 km km km km km km >40 km onbekend % % docenten ondersteunend personeel % De indeling die gebruikt wordt om de hemelsbrede woon-werkafstand weer te geven sluit aan bij de reiskostenvergoeding uit de cao van leraren en de reiskostenvergoeding vanuit de gemeente. NB De cao betreft reisafstanden, de data in de figuur gaat uit van hemelsbrede woon-werkafstanden. *voor po onderwijsondersteunend personeel zijn de categorieën 21,5-25 km en km samen genomen. Jongere leraren en onderwijsondersteuners wonen hemelsbreed gemiddeld verder van hun school af dan het oudere personeel. In het speciaal onderwijs is het verschil het grootst: het onderwijspersoneel jonger dan 35 jaar woont hemelsbreed gemiddeld 18 km van hun school, voor 55plussers is deze afstand gemiddeld 12 km. Het onderwijspersoneel zonder migratieachtergrond woont gemiddeld verder van hun school in vergelijking met het personeel met een niet-westerse migratieachtergrond. Figuur 5. Gemiddelde hemelsbrede woon-werkafstand van Amsterdams lesgevend en onderwijsondersteunend personeel naar leeftijd, migratieachtergrond en geslacht, 1 oktober 2016 po leraren 784 onderwijsondersteunend so 767 leraren 430 onderwijsondersteunend vo leraren 699 onderwijsondersteunend >55 jaar jaar jaar <35 jaar >55 jaar jaar jaar <35 jaar >55 jaar jaar jaar <35 jaar overig westers niet-westers geen overig westers niet-westers geen overig westers niet-westers geen vrouw man vrouw man km km km vrouw man 5

6 Wat zijn de verschillen naar locatie van de school? Er is weinig verschil tussen de hemelsbrede gemiddelde woon-werkafstanden van leraren en onderwijsondersteuners naar het stadsdeel waarin zij werken. Het onderwijspersoneel op scholen in Nieuw-West (inclusief Westpoort) woont hemelsbreed gemiddeld het verst van hun werk, namelijk 11,8 kilometer. Het personeel in Zuid woont gemiddeld het dichtst bij, namelijk 10,4 kilometer. Figuur 6. Hemelsbrede gemiddelde woon-werkafstanden per werkstadsdeel onderwijspersoneel (po, so en vo), 1 oktober 2016 (9322 leraren, 1913 onderwijsondersteunend) Van het onderwijspersoneel dat zowel in Amsterdam woont als werkt, woont ruim een derde in hetzelfde stadsdeel als waar de school staat. Leraren en onderwijsondersteuners die in Centrum en Zuid werken, wonen het meest verspreid over de stad. Het onderwijspersoneel dat buiten Amsterdam woont, komt voor een groot deel uit aangrenzende gemeentes van het stadsdeel waarin wordt gewerkt. Zo werkt er in Zuid veel onderwijspersoneel dat in Amstelveen woont en in Noord veel uit Zaanstad en Purmerend. 6

7 Figuur 7. Woonlocaties Amsterdams onderwijspersoneel (po, so en vo) naar werklocaties (op stadsdeelniveau), 1 oktober 2016 (9322 leraren, 1913 onderwijsondersteunend) 7

8 Bijlage technische verantwoording In dit onderzoek is gebruik gemaakt van verschillende microdatabestanden van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In het onderwijspersoneelsbestand van Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) zijn gegevens opgenomen van het onderwijspersoneel in heel Nederland dat in dienst is van scholen bekostigd door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). In dit onderzoek is het onderwijspersoneelsbestand van oktober 2016 gebruikt en is het personeel geselecteerd dat op die peildatum als leraar of als onderwijsondersteunend personeel werkzaam was op een Amsterdamse school. Alle bekostigde onderwijsinstellingen zijn te identificeren via een Basisregistratie Instellingen (BRIN) code en een vestigingsnummer indien de instelling meerdere locaties heeft. In het onderwijspersoneelsbestand ontbreken echter deze vestigingsnummers waardoor het niet te achterhalen is op welke locatie iemand werkt. Dit is problematisch, omdat een aantal scholen in Amsterdam meerdere locaties heeft die zowel binnen als buiten Amsterdam gevestigd zijn. Om vertekening van de resultaten door een grote groep van het personeel dat in werkelijkheid buiten Amsterdam werkt zoveel mogelijk te beperken, is ervoor gekozen om scholen waarvan twee op de drie vestigingen buiten Amsterdam liggen buiten beschouwing te laten in de analyses. In tabel B.1 zijn de Amsterdamse scholen opgenomen waarbij dit het geval is. Dit heeft als gevolg dat het lesgevende en onderwijsondersteunende personeel dat op deze scholen werkzaam is in dit onderzoek ontbreekt. Daarnaast blijft er nog steeds een kleine groep in de selectie over die in werkelijkheid buiten Amsterdam werkt. Tabel B.1 Overzicht Amsterdamse scholen die in de data ontbreken Primair onderwijs Speciaal onderwijs Voortgezet onderwijs El Kadisia Kentalis Signis Wellant vmbo Sloten Alexander Roozendaalschool Professor H. Burgerschool Viertaal College Amsterdam Wellant vmbo mbo Linnaeus Geert Groote College Agrarisch opleidingscentrum Clusius Na de selectie van het Amsterdamse lesgevende en onderwijsondersteunende personeel te hebben gedefinieerd zijn hun adresgegevens en die van de scholen waarop zij werken gekoppeld. Op basis hiervan konden de coördinaten van deze adressen worden bepaald waarmee het mogelijk is om hemelsbrede afstanden te berekenen. Precieze reisafstanden zijn niet te achterhalen omdat dit afhankelijk is van het vervoersmiddel waarmee wordt gereisd. Een aantal Amsterdamse scholen hebben meerdere vestigingen in de stad. Voor deze scholen is een gemiddelde locatie op basis van de verschillende vestigingen berekend. Uit analyses is gebleken dat dit de hemelsbrede woonwerkafstanden nauwelijks vertekent wanneer we het vergelijken met de groep die op een school zonder meerdere vestigingen werkt. In tabel B.2 en B.3 zijn de hemelsbrede woon-werkafstanden van het Amsterdamse onderwijspersoneel inclusief en exclusief de scholen met meerdere vestigingen te vinden. 8

9 Tabel B.2 Hemelsbrede woon-werkafstanden onderwijspersoneel in Amsterdam naar reiskostenvergoeding cao s en inclusief scholen met meerdere vestigingen in de stad op basis van gemiddelde schoollocatie (aandelen) reisafstanden* po (N = 5.570) so (N = 1.197) vo (N = 4.468) po, so vo (N = ) minder dan 1 km 11,7 2,6 3,9 7,6 1-4 km 29,9 19,3 30,4 29,0 4-7 / 4-8 km 17,0 20,8 25,1 19, / 8-10 km 9,2 11,8 6,2 9, km 10,2 12,7 8,5 9, ,5 / km 8,7 11,5 7,3 9,2 21,5-25 km / km 3,0 3,8 5,4 3, km 2,9 5,7 3,1 3, km 4,4 6,4 5,7 5,1 40 km of meer 2,8 5,2 4,2 3,6 onbekend 0,4 0,3 0,1 0,3 * De indeling vanuit de cao s in reisafstanden verschilt in het po/so en vo. Voor de reisafstanden van het onderwijspersoneel in het po, so en vo samen is de indeling voor het po/so gebruikt. Tabel B.3 Hemelsbrede woon-werkafstanden onderwijspersoneel in Amsterdam exclusief scholen met meerdere vestigingen in de stad op basis van gemiddelde schoollocatie (aandelen) reisafstanden* po (N = 4.835) so (N = 659) vo (N = 1.560) po, so vo (N = 7.054) minder dan 1 km 11,6 4,1 4,0 9,2 1-4 km 29,1 20,3 30,0 28,5 4-7 / 4-8 km 16,8 18,1 24,3 17, / 8-10 km 9,4 12,4 5,7 9, km 11,0 15,0 9,4 11, ,5 / km 8,7 8,8 7,6 9,0 21,5-25 km / km 3,1 3,2 6,6 3, km 2,9 4,9 3,3 3, km 4,3 7,3 4,9 4,7 40 km of meer 2,7 5,8 4,2 3,3 onbekend 0,4 0,2 0,1 0,3 * De indeling vanuit de cao s in reisafstanden verschilt in het po/so en vo. Voor de reisafstanden van het onderwijspersoneel in het po, so en vo samen is de indeling voor het po/so gebruikt. 9

10 Colofon (OIS) Directie Onderwijs, Jeugd en Zorg (OJZ) Oudezijds Voorburgwal 300 Jodenbreestraat GL Amsterdam 1011 NH Amsterdam Telefoon: Telefoon: Auteurs Frederique van Spijker Merel van der Wouden Foto: Snorfiets op fietspad, fotograaf Alphons Nieuwenhuis (2018) 10