OPLEIDINGSPROGRAMMA VIB-SAMENSTARTEN

Transcriptie

1 OPLEIDINGSPROGRAMMA VIB-SAMENSTARTEN Mei 2019

2 2019 NCJ (Nederlands Centrum voor Jeugdgezondheid) Nederlands Centrum Jeugdgezondheid SamenStarten AIT (Associatie voor Interactiebegeleiding en Thuisbehandeling) 2

3 INHOUDSOPGAVE INLEIDING ALGEMEEN Wat is SamenStarten? Ontwikkeling van het kind staat centraal Opleidingsvoorwaarden en -wensen WERKWIJZE OPLEIDING VIB-SAMENSTARTEN De opleiding tot VIB-er SamenStarten Individueel of groepsgewijs opleidingstraject Voorbereiding op de supervisie SamenStarten door de JV/JA Evaluatie en certificering Registratie in databank OPLEIDINGSPROGRAMMA Eindtermen Kwalitatieve criteria Kwantitatieve criteria Voorbereiding certificering door Samen Starten Video Interactie Begeleider AIT: landelijke en/of regionale Werk Ontwikkelings Kringen (WOK s) TIJDSINVESTERING + ACCREDITATIE Tijdsinvestering Accreditaties KWALITEITSBORGING KIJKRICHTING Introductie De analyse van de video-opname Structuur van het 1e begeleidingsgesprek met JV/JA Structuur van het 2e begeleidingsgesprek met JV/JA BIJLAGE 1: SCHEMA VAN BASISCOMMUNICATIE (Biemans, 1994) BIJLAGE 2: INSTAPTOETS BIJLAGE 3: INHOUDELIJKE ACHTERGRONDINFORMATIE BIJLAGE 4: CERTIFICERINGSFORMULIER VIB-SAMENSTARTEN BIJLAGE 5: KWALITEITSBORGING VIB-SAMENSTARTEN

4 INLEIDING SamenStarten is een programma binnen de Jeugdgezondheidszorg dat gericht is op het versterken van competenties bij ouders en op het vroegtijdig herkennen van (mogelijke) risico s met daaraan gekoppeld het vroegtijdig inzetten van adequate ondersteuning. Samen met de ouders wordt de ontwikkeling van het kind binnen de opvoedingscontext besproken. SamenStarten is een programma, waarvan de regie, wat betreft de kwaliteitsborging en de verdere ontwikkeling, bij het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ) ligt ( Bij de toepassing van SamenStarten wordt gebruik gemaakt van video-interactiebegeleiding (VIB) om de communicatie tussen professional en ouder te verbeteren. VIB als middel om de kwaliteit van de consultvoering van de verpleegkundigen JGZ (JV) en jeugdartsen (JA) te trainen en te borgen wordt VIB-SamenStarten genoemd. Een kandidaat, die wordt opgeleid in het kader van VIB-SamenStarten (d.i. een medewerker van een JGZ/GGD), wordt opgeleid om verpleegkundigen JGZ (JV) en jeugdartsen (JA) te coachen in de uitvoering van de gespreksvoering volgens VIB-SamenStarten en hen tegelijkertijd te begeleiden met VIB. De opleiding is een intensief traject waarin kennis en opzet van het programma SamenStarten gekoppeld worden aan VIB-vaardigheden. Het totale opleidingstraject is circa 133 opleidingsuren waarbij de kandidaat volledig is opgeleid om jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen te coachen. De opleiding is in samenwerking met het NCJ ontwikkeld en in samenspraak met de opleiders die de opleiding VIB binnen het programma SamenStarten verzorgen. Het opleidingsprogramma wordt afgesloten met een certificaat met de kwalificatie VIB-er SamenStarten, waarna landelijke registratie plaatsvindt zowel binnen het AIT kwaliteitsborgingssysteem als bij het NCJ. Dit opleidingsprogramma van VIB-SamenStarten is vastgesteld door de stichting Associatie voor Interactiebegeleiding en Thuisbehandeling (AIT), methodiek- en merkeigenaar van VIB en de door regievoerder NCJ. Met speciale dank aan Lianne Verstraten (GGD Gelderland-Midden) voor het beschikbaar stellen van interne documenten. NCJ, Natascha Hensen Stichting AIT, Marij Eliëns 4

5 1. ALGEMEEN 1.1 Wat is SamenStarten? SamenStarten is een programma binnen de Jeugdgezondheidszorg dat gericht is op het versterken van competenties bij ouders en op het vroegtijdig herkennen van vragen en (mogelijke) risico s met daaraan gekoppeld het vroegtijdig inzetten van adequate ondersteuning. Samen met de ouders wordt de ontwikkeling van het kind binnen de opvoedingscontext besproken aan de hand van vijf domeinen. Aan de hand van video-opnames van het consult, kan de arts of verpleegkundige reflecteren op de eigen gespreksvoering. Geschiedenis SamenStarten vindt zijn oorsprong in 2001 met de ontwikkeling van het DMOP aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), in opdracht van de Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling (DMO) van de gemeente Amsterdam. De opdracht werd uitgevoerd door de faculteit Pedagogiek, vakgroep Opvoeding en Opvoedingsondersteuning, door N.J. Tan, begeleid door Prof. Dr. D. van den Boom en Prof. Dr. J. Hermanns. Het zogenaamde DMO-protocol (DMOP) was een stapsgewijs volgsysteem dat gedurende alle contactmomenten in de JGZ/GGD tot de leeftijd van 24 maanden kon worden toegepast. Alle gezinnen werden aanvankelijk op dezelfde manier benaderd met de universele basisinventarisatie. De studies van Tenhaeff et al. (2004) 1 en Tan 2 et al. (2005) hebben laten zien dat de validiteit van het DMOP redelijk is, gezien de samenhangen tussen uitkomsten van het DMOP en uitkomsten van referentie-instrumenten voor opvoedingsstress en behoefte aan steun bij de ouders. Deze bevindingen werden bevestigd en aangevuld vanuit het epidemiologisch opgezette onderzoek dat vanaf 2009 bij Icare is uitgevoerd door het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). De resultaten laten zien dat het DMOP leidt tot een betere afstemming tussen JGZ/GGD en ouders, vergeleken met gebruikelijke zorg. Het onderzoek laat verder zien wat ouders het meest belangrijk vinden in de JGZ/GGD: de houding van de professional waarmee ze te maken hebben. Vervolgens zijn ouders op vrijwel alle aspecten (houding, empowerment insteek en aandacht voor de brede context van het kind) tevredener over DMOP-professionals dan over niet-dmop-professionals. Bij de toepassing van het DMOP in de praktijk werd gebruik gemaakt van video-interactiebegeleiding om de communicatie tussen professional en ouder/ verzorger te verbeteren. Video-interactiebegeleiding (VIB) is ontstaan in de jaren 90 en is een verzamelnaam voor een methodische manier van begeleiden, waarbij professionele werkers in hun handelen en communicatie worden ondersteund. Dit gebeurt door op microniveau (micro-analyse) terug te kijken naar video-opnames van een dagelijks handelen in een professionele situatie en daarop methodisch te reflecteren. Bij de analyse van de video-opnames wordt met name gekeken naar de basiscommunicatie. VIB gaat uit van de aanwezige competenties van zowel ouder en kind als de 1 Tenhaeff, C., Dijkstra, N., Havinga, M., Janssen L, Kaaij, I. v. d., van Laar, L., Nelissen, S., Schrijver, A., Simons, M., Woltering, M., & Öry, F. (2004). Vroegsignalering van zorgwekkende opvoedingssituaties in SamenStarten: wijkverpleegkundigen onderzoeken hun eigen dossiers. Tijdschrift Jeugdgezondheidszorg. 2 Tan, N., Boom, D. van den & Hermanns, J. (2005). Protocol ter ondersteuning van de sociaal-emotionele ontwikkeling; een volgsysteem voor consultatiebureau s (0-4 jarigen). Universiteit van Amsterdam. 5

6 professional; geslaagde goed afgestemde communicatie is hierbij het vertrekpunt als voorwaarde voor ontwikkeling. Sensitiviteit ontwikkelen bij de professionals voor de initiatieven van ouder en kind is de basis van VIB. Daaruit voortvloeiend het zich kunnen afstemmen op de behoeftes van kind en ouders, zonder de leiding over het contact te verliezen. In het verlengde hiervan wordt de ontwikkeling van de professional ondersteund, doordat deze de kwaliteit van de eigen professionele communicatie verder ontwikkelt door gedetailleerd te kunnen reflecteren op de eigen communicatie en het eigen handelen aan de hand van de video-opnames. VIB sluit aan bij de mogelijkheden van zowel de professionals als van diegenen die door hen worden begeleid. Dit geeft nieuwe impulsen aan de kwaliteit van de begeleiding. Doelen SamenStarten SamenStarten heeft als voornaamste doel het bevorderen van de gezondheid en het welzijn van het jonge kind en past daarom prima binnen de doelstelling van gemeenten. Het versterken van de lokale samenwerking is daarbij een middel om het doel te bereiken. Juist in die samenwerking ligt de kracht van de JGZ/GGD en SamenStarten versterkt dit. SamenStarten heeft een aantal, onderling gerelateerde subdoelen: De opbouw en het behoud van een vertrouwensrelatie met het gezin; Het in kaart brengen en volgen van de situatie waarin het kind opgroeit; Het versterken van de competentie van ouders, die is samengesteld uit kennis, vaardigheden en zelfvertrouwen. De interactie tussen opvoeders en kinderen wordt ondersteund in een professionele setting; De kwaliteit van de interactie van de professional zelf verbetert. Het toepassen van empowerment technieken in de gesprekvoering met ouders en kind; De kwaliteit van de communicatie van de professional (wat loopt goed, wat zijn ontwikkelpunten en hoe kunnen deze de volgende keer concreet worden verbeterd); De kwaliteit van de interactie tussen ouder en kind (wat loopt goed, wat zijn aandachtspunten, wat kan ter plekke bekrachtigd worden of op een lichte manier worden ondersteund); Het in beeld brengen van de brede opvoedingscontext in vijf domeinen; Het vorm geven aan de monitoring binnen het stapsgewijze volgsysteem. De invulling van de gesprekken per vervolgconsult verschuift, afhankelijk van wat in het voorgaande consult besproken is en wat op basis van de leeftijd/ontwikkeling van het kind relevant is. Als bij de inventarisatie een probleem naar voren komt, wordt overgegaan naar een volgende stap: het nader inventariseren van de probleemsituatie en het komen tot een plan van aanpak in een extra huisbezoek van de jeugdverpleegkundige aan het gezin. Hierbij wordt gewerkt volgens de principes van oplossingsgericht werken. Tabel 1.1 Een bijzonder element binnen SamenStarten is dat als het kind 8 weken oud is, met alle ouders die het consultatiebureau bezoeken, een uitgebreide mondelinge inventarisatie plaatsvindt van de opvoedsituatie. De inventarisatie biedt zicht op hoe de ouders diverse voor de sociaal-emotionele 6

7 ontwikkeling van het kind relevante aspecten op de volgende vijf domeinen beleven: Gezondheid en ontwikkeling van het kind; Competentie van de ouder/primaire verzorger; Rol van de partner; Sociaal netwerk; Omstandigheden en gebeurtenissen. 1.2 Ontwikkeling van het kind staat centraal De behoeftes en de ontwikkeling van het kind zijn altijd het vertrekpunt bij het gesprek, een vraag van ouders wordt hieraan altijd gerelateerd. In alle situaties wordt benoemd wat goed gaat en wat de ontwikkelingsbehoeftes zijn van het kind. Aansluitend wordt aandacht besteed aan wat (mogelijk) minder goed loopt of aan zorgen en risico s. Uitgangspunt is dat ouders in open overleg worden aangesproken om positief leiding te geven aan de ontwikkeling van het kind, meestal kunnen zij dit zelfstandig maar soms is het nodig dat er (tijdelijk) extra ondersteuning wordt ingezet om dit doel te realiseren (bijv. bij achterstand in ontwikkeling van het kind of bij onzekerheid of ontbreken van competenties of juiste condities bij ouders). 1.3 Opleidingsvoorwaarden en -wensen Organisaties die met SamenStarten gaan werken zullen over het algemeen interne begeleiders willen inzetten voor de begeleiding. Dit is wenselijk met het oog op onder andere de feeling voor wat in de organisatie en de praktijk van de JGZ/GGD speelt, en een stevige vertegenwoordiging van het programma binnen de organisatie op de langere termijn. De kandidaat fungeert doorgaans als ambassadeur van SamenStarten naar zowel JV/JA als management toe. Een kandidaat kan tevens ondersteuning bieden op het gebied van kennis en vaardigheden van SamenStarten. Dit brengt met zich mee dat een kandidaat zelf gedegen kennis en vaardigheden in huis moet hebben op het gebied van: Psychosociale ontwikkeling; De dynamiek van het bio-ecologisch model; De diverse SamenStarten onderwerpen; SamenStarten als stapsgewijs volgsysteem; Empowerment/basiscommunicatie. De aard en uitvoerigheid van deze opleiding hangt ten dele af van de voorafgaande opleiding/ervaring van de kandidaat. Een belangrijk onderscheid hierbij is of de kandidaat voorafgaand aan de implementatie van SamenStarten al bekend is met het programma. Daarnaast heeft de kandidaat tenminste twee jaar werkervaring binnen de JGZ om te kunnen starten met de opleiding. Een onderdeel van de opleiding is het maken van een schriftelijke begintoets, deze kan ook worden 7

8 ingezet voor aanvang van de training (of zelfs in het selectieproces van de organisatie). Alle kandidaten volgen tenminste de Basistraining SamenStarten, die bestaat 2 dagdelen. Daarnaast volgen alle kandidaten een traject op basis van opnames van eigen begeleidingsgesprekken met de JV/JA en volgen werkontwikkelingskringen (WOK s) die in het begin specifiek op SamenStarten gericht zijn. Later in het opleidingsproces kan men ook algemene WOK s volgen met bredere thema s. Om de opleiding tot VIB-SamenStarten met succes te kunnen voltooien moet er voldaan worden aan een aantal voorwaarden. De kandidaat: Heeft de Basistraining SamenStarten gevolgd; Is tijdens de opleiding per week voldoende vrijgesteld om bezig te kunnen zijn met VIBactiviteiten. Daaronder vallen: de contacten met diegenen die worden begeleid, de reistijden, het voorbereiden van de video-bijeenkomsten, het voorbereiden van de supervisie, participeren aan de regionale werkontwikkelingskringen (WOK s) en supervisietijd; Beschikt over opnameapparatuur van goede kwaliteit, vooral voor stilstaand beeld en slowmotion; Beschikt over voldoende digitale opslagruimte; Beschikt over een monitor met goede beeld- en geluidskwaliteit; Beschikt over apparatuur om het overleg tijdens de review op te kunnen nemen. Randvoorwaarden VIB Het terugkijken van eigen videobeelden verhoogt het inzicht en het versterkt de bewustwording van gedrag en handelen. Video als reflectiemiddel maakt echter ook mensen kwetsbaar. Ze worden gefilmd in hun werksituatie en het gedrag en handelen wordt zichtbaar voor collega s. Daarnaast horen mensen hun eigen stemgeluid op een andere wijze dan ze gewend zijn. Met videointeractiebegeleiding wordt geprobeerd om het realisme over zichzelf te vergroten. Dit is niet het einddoel, het realisme moet leiden tot inzicht in het eigen handelen en reflectie. De kandidaat wordt na opleiding een VIB-er SamenStarten genoemd. De opleiding VIB- SamenStarten is een zogenoemde training on the job. Het vak wordt al werkende in de praktijk geleerd. De kandidaat voert onder supervisie van een - in VIB-SamenStarten gespecialiseerde - AITopleider 10 begeleidingen (individueel en groepsbijeenkomsten) uit van jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen, die VIB-SamenStarten uitvoeren. De opleiding bestaat uit het bespreken van de beelden van: het gesprek tussen JV/JA en de ouder; de videobeelden van het gesprek tussen de kandidaat en de JV/JA. De opleiding bestaat uit 20 supervisie-uren onder begeleiding van een AIT-opleider met kwalificatie VIB-SamenStarten. Dit kunnen 20 bijeenkomsten van 1 uur zijn of 10 bijeenkomsten van 2 uur. Indien de kandidaat al VIB-geregistreerd of VHT-geregistreerd is, wordt er in overleg een aangepast opleidingsprogramma op maat gemaakt. 8

9 Samenwerkingsovereenkomst Elke JGZ/GGD-organisatie die met SamenStarten gaat werken, maakt afspraken met NCJ en AIT. Deze afspraken worden vastgelegd in een getekend convenant. Algemene regels, die in de overeenkomst worden opgenomen betreffen: Waardigheid: De kandidaat moet in de uitoefening van VIB-SamenStarten de zorgvuldigheid in acht nemen door te handelen naar de inhoud en de geest van de overeenkomst; De kandidaat maakt geen misbruik van het uit zijn positie voortvloeiende overwicht; Deskundigheid: De kandidaat moet de grenzen van zijn deskundigheid kennen en ernaar handelen; De kandidaat houdt zijn professionele handelen in stand door zich in een supervisie of intervisielijn AIT te plaatsen; Vertrouwelijkheid: De kandidaat treedt in een vertrouwensrelatie met de JV/JA met wie hij werkt. Daarom is de kandidaat verplicht tot geheimhouding over wat hem binnen die die vertrouwensrelatie ter kennis komt; Videomateriaal mag alleen voor openbare presentaties worden gebruikt met schriftelijke toestemming van alle betrokkenen die in beeld zijn; Verantwoording: Het beeldmateriaal moet in beginsel voor de JV/JA ter inzage zijn; Indien een kandidaat start met de opleiding VIB-SamenStarten, wordt dit altijd aan betrokken ouders en collega s toegelicht en wordt (schriftelijk) toestemming gevraagd de beelden ten behoeve van de opleiding te bespreken; Verstrekken van gegevens aan derden: Anderen krijgen geen inzage in het beeldmateriaal zonder dat alle betrokkenen daar toestemming voor hebben gegeven. Privacy In het convenant staan richtlijnen hoe er omgegaan moet worden met het materiaal. Videoopnames, verslagen en aantekeningen zijn vertrouwelijke informatie. De gegevens mogen niet aan derden worden doorgegeven zonder toestemming. Alle betrokkenen hebben recht op inzage van de gegevens, maar de persoon die begeleid wordt, heeft niet vanzelfsprekend het recht om de opname of een kopie ervan in het bezit te krijgen. De kandidaat is eigenaar van de gefilmde beelden. Het is belangrijk dat het gebruikte materiaal vernietigd wordt en zolang dat niet gebeurd is, zorgvuldig en beveiligd wordt bewaard. De JGZ/GGD-organisatie, waar de kandidaat werkzaam is, heeft een protocol m.b.t. videogebruik en privacy volgens de AVG-wetgeving en houdt zich tevens aan de richtlijnen van AIT wat betreft de video-opnames. 9

10 2. WERKWIJZE OPLEIDING VIB-SAMENSTARTEN 2.1 De opleiding tot VIB-er SamenStarten De opleiding vindt plaats in 10 bijeenkomsten (supervisies) van 2 uur, waarbij gewerkt wordt met video-opnames uit de dagelijkse praktijk. Dit betekent dat er opnames ingebracht kunnen worden van de (individuele) supervisies, maar ook van de begeleiding van groepssupervisies In elke supervisie brengt een kandidaat videomateriaal in. Dit is het werk/lesmateriaal. Aan de hand van de ingebrachte videobeelden leert men op microniveau naar contact te kijken, de principes van de basiscommunicatie te herkennen en zelf toe te passen, de interactietermen te gebruiken en het activerende en oplossingsgerichte terugkijkgesprek te voeren met de verpleegkundige JGZ/jeugdarts. Er is ook aandacht voor de ontwikkelingsfasen van het kind en de daarbij behorende competenties van de ouder(s) en voor de (opvoedingsvragen) van ouders. Er wordt gewerkt met een supervisieladder met 3 treden gedurende de opleiding: 1. De JV/JA maakt een opname van de eigen consultvoering met ouders op het CB. 2. Deze opname (JV/JA met ouders) wordt in de bijeenkomst van de kandidaat en JV/JA besproken. De kandidaat maakt op zijn beurt een video-opname van deze supervisie (JV/JA met de kandidaat). 3. De opname van het consult van JV/JA (1) en de opname van de supervisie (2) door de kandidaat worden ingebracht in de supervisie met de AIT-opleider (3). 10

11 Ouders JV/JA Figuur 1.1 AIT-opleider coaching kandidaat VIB supervisie consult Individueel of groepsgewijs opleidingstraject De opleiding kan individueel (één op één) worden gegeven of in kleine groepjes van maximaal 3 personen. Voordeel van groepssupervisie is de inbreng van andere kandidaten, waardoor iedereen kan leren aan de hand van meer situaties. Bij het groepsgewijs opleiden is van belang dat diegene die het beeldmateriaal inbrengt de eerste beurt krijgt en met zijn of haar vragen voorrang krijgt op de andere deelnemers. Afstemming op diegene die de beelden inbrengt, wordt zowel van de AIT-opleider als van alle andere kandidaten gevraagd. Het gaat immers niet om een theoretische opleiding, waar men vrij kan discussiëren over allerlei mogelijkheden, maar over het werken met beelden van de alledaagse praktijk. 11

12 2.3 Voorbereiding op de supervisie SamenStarten door de JV/JA De JV/JA bereidt het gesprek om te reflecteren op de video-opnames zelfstandig voor. De JV/JA selecteert zelf 2 consultopnames (waarover hij of zij het meest tevreden is) voor bespreking met de kandidaat en vult over deze video-opnamen de evaluatieformulieren in. De opnames worden gezamenlijk teruggekeken (JV/JA en de kandidaat) waarbij de kwaliteiten en de vragen/aandachtspunten van de JV/JA worden benoemd en beschreven. In sommige situaties kan er op verzoek een individueel terugkijkgesprek plaatsvinden met de JV/JA, die gefilmd is, waarbij de kandidaat ook zelf kan filmen. Als de ouders vragen hebben bijv. met betrekking tot het functioneren van het kind of hun opvoedingsvaardigheden van het kind, is het van belang dat zij adequaat antwoord krijgen. Uitgangspunt is dat ouders goed geïnformeerd worden op een zodanige wijze dat zij de informatie goed kunnen begrijpen. M.a.w. niet alleen de communicatie van de JGZ/GGD-professional moet goed afgestemd zijn, maar ook de inhoud moet goed afgestemd zijn op de vraag van de ouders en op hun behoeftes en mogelijkheden. 2.4 Evaluatie en certificering Halverwege de opleiding, na 5 bijeenkomsten vindt er een tussenevaluatie plaats, waarbij aanwezig zijn; 1) de kandidaat 2) de AIT-opleider 3) het management (of afgevaardigde) van de betreffende JGZ/GGD-organisatie. Deze tussenevaluatie is bedoeld om de balans op te maken over de voortgang van de opleiding, de persoonlijke groei- en de ontwikkelpunten van de kandidaat, de knelpunten ten aanzien van de implementatie en de organisatie van de opleiding. De opleiding wordt bij voldoende aanwezigheid en inbreng afgerond met een certificaat. De certificering vindt plaats door het maken van een videopresentatie waarin: Helder wordt op welke wijze de kandidaat uitvoering geeft aan de begeleiding van de JV/JA in de consultvoering volgens het VIB-SamenStarten-programma op het consultatiebureau; Het eigen leerproces zichtbaar wordt. Bij afronding van de opleiding vindt er een certificering plaats tijdens een aparte bijeenkomst. Hierbij zijn aanwezig: 1) de kandidaat 2) de AIT-opleider 3) een AIT-gecommitteerde 4) interventieleider NCJ (of afgevaardigde) 5) het management (of afgevaardigde) van de betreffende JGZ/GGD-organisatie. 12

13 2.5 Registratie in databank Na certificering volgt landelijke registratie in de certificeringsbank van de stichting AIT en bij het NCJ. Een certificaat is vijf jaar geldig. Na vijf jaar vindt verlenging van het certificaat plaats, mits de kandidaat nog actief werkt met VIB-SamenStarten en regelmatig participeert aan Werk ontwikkelingskringen (WOK s) en nascholingen. 13

14 3. OPLEIDINGSPROGRAMMA Binnen het opleidingsprogramma komen de volgende elementen aan de orde: Basiskennis -en vaardigheden Herkennen van de principes van de basiscommunicatie; Het hanteren van de interactietaal; Het maken van een selectie van de fragmenten waarin positieve interactie te zien is en deze onder de aandacht brengen Toepassen van de micro-analyse; toepassen van gesprekstechniek- en vaardigheden gericht op empowerment; Het aanbrengen van regie en structuur in de supervisie bijeenkomst; Het volledig in beeld brengen van de 5 domeinen van SamenStarten Gehechtheid Kennis van en het herkennen van en het signaleren van gehechtheidssignalen bij het kind en bij de ouders op de videobeelden is een vaardigheid die in de opleiding veel oefening en aandacht krijgt. Dit geldt voor de JV/JA en ook voor de kandidaat die de opleiding volgt. Literatuur 1) Video-hometraining en video-interactiebegeleiding: een introductie van de methodieken. (2018) AIT. SWP, Amsterdam. 2) Handleiding kortdurende video-hometraining in gezinnen met jonge kinderen. Voor professionals in de Jeugdgezondheidszorg. (2011). Eliens, M; Prinsen, B. SWP, Amsterdam. 3) Landelijk draaiboek SamenStarten (incl. bijlagen), NCJ. Verkrijgbaar via besloten gedeelte SamenStarten NCJ. 4) Onderbouwing SamenStarten, NCJ. Verkrijgbaar via besloten gedeelte SamenStarten NCJ. 14

15 SUPERVISIE 1 Duur Onderwerp 5 min Introductie en uitleg inhoud/organisatie opleiding 25 min Over AIT: VIB-opleiding Kwaliteitswaarborging Lidmaatschap 20 min Uitleg supervisiesysteem 20 min Schema basiscommunicatie 20 min Uitleg apparatuur 25 min Inhoudelijke koppeling tussen VIB en SamenStarten 5 min Evaluatie en afsluiting 120 min Totaal SUPERVISIE 2 T/M 10 Duur Onderwerp 5 min Inbreng van videomateriaal door supervisanten 50 min Bekijken videomateriaal, bespreken aan de hand van: Herkennen en hanteren van de principes van basiscommunicatie Beschrijven communicatiepatroon Uitkiezen fragmenten die mogelijkheden bevatten om positieve ontwikkeling op gang te brengen en/of te ondersteunen en de ouders te activeren Gebruiken van interactietermen Op microniveau naar contact kijken Aangeven welke aanvullende informatie aan de ouders kan worden gegeven naar aanleiding van de gekozen videofragmenten Voeren van het helpende oudergesprek Aanvullende kennis en knowhow bespreken over sociaal-emotionele problematiek bij het jonge kind Aandacht voor de vijf domeinen van SamenStarten: Gezondheid en ontwikkeling van het kind Competentie van de ouder/primaire verzorger Rol van de partner Sociaal netwerk Omstandigheden en gebeurtenissen Aandacht voor de structuur van het consult binnen het stapsgewijze volgsysteem o.a.: Welkom Bespreken agenda Tussentijdse samenvattingen Weging op het einde Afronding Bespreken doelen: De opbouw en het behoud van een vertrouwensrelatie met het gezin Het in kaart brengen en volgen van de brede context waarin het kind opgroeit Het versterken van de competentie van ouders, die is samengesteld uit kennis, vaardigheden en zelfvertrouwen 15

16 5 min Evaluatie en afsluiting 120 min Totaal TUSSENEVALUATIE Duur Onderwerp 5 min Ontvangst 40 min Een beeldpresentatie door de kandidaat. Het beeldmateriaal moet bestaan uit beelden van: de consultvoering van de jeugdverpleegkundige (8 wk. consult) en/of van de jeugdarts (4 wk. consult). de supervisie bijeenkomst van de VIB-er SamenStarten met jeugdverpleegkundige/ jeugdarts groepssupervisie Samen Starten begeleid door de VIB-er SamenStarten (optioneel bij tussen evaluatie) Ter plekke een micro-analyse van de kindbeelden Live micro-analyse van de terugkijkbeelden Terugkijkbeelden plaatsen in de gespreksvoering van SamenStarten De kandidaat laat zien met beelden dat er gewerkt is aan kennis, vaardigheden en aan attitude. (zie hfdst ) Sterke punten en aandachtspunten voor het vervolg worden besproken 5 min Vragen en uitwisseling 10 min GO/NO GO 60 min Totaal CERTIFICERING Duur Onderwerp 5 min Ontvangst 40 min Beeldpresentaties van de kandidaat waarbij: Helder wordt op welke wijze de kandidaat de JV/JA begeleidt in de consultvoering volgens SamenStarten Het eigen leerproces van de kandidaat zichtbaar wordt Een beeldpresentatie door de kandidaat. Het beeldmateriaal moet bestaan uit beelden van: de consultvoering van de jeugdverpleegkundige (8 wk. consult) en/of van de jeugdarts (4 wk. consult). de supervisie bijeenkomst van de VIB-er SamenStarten met jeugdverpleegkundige/ jeugdarts groepssupervisie Samen Starten begeleid door de VIB-er SamenStarten (optioneel bij tussen evaluatie) Ter plekke een micro-analyse van de kindbeelden Live micro-analyse van de terugkijkbeelden Terugkijkbeelden plaatsen in de gespreksvoering van SamenStarten 16

17 De kandidaat laat zien met beelden dat er gewerkt is aan kennis, vaardigheden en aan attitude. (zie hfdst ) Sterke punten en aandachtspunten voor het vervolg worden besproken 5 min Vragen en uitwisseling 10 min Uitreiking en tekenen van de certificaten 60 min Totaal 3.1 Eindtermen De kandidaat voldoet aan een aantal kwalitatieve en kwantitatieve criteria om te kunnen certificeren Kwalitatieve criteria De kwalitatieve criteria zijn gebaseerd op kennis, vaardigheden en attitude/vakmanschap. Kennis Heeft kennis en inzicht in de eigen basiscommunicatie en zet deze voldoende adequaat in tijdens de begeleiding van de JV/JA waardoor een ontspannen en gelijkwaardige werksfeer wordt gecreëerd; Bekend met de theoretische achtergronden van VIB en bekend met de visie op hechting; Is in staat om het implementatieproces van SamenStarten binnen de eigen organisatie te beschrijven: welke stappen zijn al gezet en hoe ziet het vervolg eruit. Vaardigheden De kandidaat beheerst de volgende vaardigheden: De non-verbale communicatie is adequaat en afgestemd; Is in staat theorie en onderbouwing van VIB-SamenStarten verhelderend uit te dragen; Is in staat tot het selecteren van relevante fragmenten uit video-opnamen; Is in staat tot het maken van een nauwkeurige interactie-analyse; Begeleidt de JV/JA analoog aan de voorgestane begeleiding van ouders door JGZ/GGD-JV/JA; Heeft een goede structuur in de begeleiding: maakt een agenda, geeft samenvattingen /rond onderwerpen af, er wordt een gezamenlijke eindconclusie gemaakt; Is vaardig in het toepassen van empowermentstechnieken, zoals het bekrachtigen/complimenteren van de JV/JA, de boodschap ontvangen, inzet van de JV/JA erkennen, activeren van de JV/JA; Is in staat tot het opzetten en begeleiden van interne Werk Ontwikkelings Kringen ; 17

18 Is in staat de JV/JA te motiveren/ inspireren om de domeinen van SamenStarten in beeld te brengen en diepgang daarin te bereiken; Is in staat in samenspraak met en aansluitend bij de inzichten en mogelijkheden van de JV/JA adequate leerdoelen te bepalen; Is in staat JV/JA in de beschikbare bijeenkomsten naar een voldoende basisniveau van SamenStarten uitvoering te begeleiden; Is in staat (samen met de JV/JA) te bepalen of sprake is van voldoende basisniveau om de begeleiding af te kunnen ronden; Is in staat tot het benoemen en beschrijven van het ontwikkelingsproces van de jeugdverpleegkundige of jeugdarts en de eigen rol daarin; Is in staat fragmenten uit te kiezen die de mogelijkheden bevatten om positieve ontwikkeling op gang te brengen en/of te ondersteunen; In staat de (kennis over) interactieprincipes en gehechtheid te herkennen in en te koppelen aan de beelden. Attitude/vakmanschap Het zelf toepassen van de empowermentsprincipes incl. basiscommunicatie in gesprek met de JV/JA. De dialoog staat daarbij centraal; De informatie zodanig aanbieden dat de JV/JA het als ondersteunend ervaart; Het teruggeven van de beelden op een activerende manier aan de JV/JA met de focus op de sensitieve responsiviteit; De kandidaat activeert en empowert de JV/JA. De ontwikkeling van minder sterke kanten vanuit erkenning en vooral op basis van krachten Dit is een vaardigheid die vaak juist wat extra aandacht behoeft; Laten zien dat zij zich kan oriënteren op de ontwikkeling vanuit positieve krachten van de JV/JA; Aan het einde van de opleiding zelfstandig een totale begeleiding uitvoeren; Samenwerking realiseren met het informele en formele netwerk met professionele partners(jeugd); Is in staat om intern totale begeleidingstrajecten en de certificering -i.s.m. het NCJ- te organiseren Kwantitatieve criteria Als kwantitatief criterium geldt dat de kandidaat minimaal 10 begeleidingstrajecten van een JV/JA positief heeft kunnen afronden en een groepssupervisies (minimaal 2) kan begeleiden Voorbereiding certificering door Samen Starten Video Interactie Begeleider Beeldmateriaal : Max 20 minuten beeldmateriaal (geen beeldverslag maar aantal fragmenten)voor de videopresentatie van max. 40 min. Verslag leerproces : 1 A4 met een kort verslag ter ondersteuning van de presentatie 18

19 Inbreng van beelden over: 1. de consultvoering van JV/JA met de ouder(s) Beelden van de consultvoering van de JV (8 weken Consult) en/of van de JA (4 weken Consult). Live micro-analyse van de ouder-kindbeelden (in termen basiscommunicatie) Terugkijkbeelden plaatsen in bijv.: Bespreken brede opvoedingssituatie : domeinen van SamenStarten Structureren, verbale en non verbale technieken Doelstelling realiseren, tijdsbewaking, natuurlijk gesprek en tevredenheid ouder, empowerment van ouder, volgsysteem Aandachtspunten voor vervolg training (volgende supervisie of afronding) 2. de supervisie bijeenkomst van de VIB-er SamenStarten met JV/JA Beelden van de supervisie bijeenkomst van de VIB-er SamenStarten met de jeugdverpleegkundige/jeugdarts. Bij voorkeur ook over de beelden van 1.1 Live micro-analyse van de bespreking van de beelden met de jeugdverpleegkundige/jeugdarts en begeleiden van het leerproces (in termen basiscommunicatie) Terugkijkbeelden plaatsen in bijv.: Bespreken leerproces van de JV/JA Beginnen bij leervraag en beelden bekijken Structureren, verbale en non-verbale technieken van de supervisie. Doelstelling realiseren, tijdsbewaking, natuurlijk gesprek en tevredenheid JV/JA, empowerment van JV/JA Aandachtspunten voor vervolg training (volgende afspraak of afronding/certificering) 3. groepssupervisie SamenStarten begeleid door de VIB-er SamenStarten Beelden van de groepssupervisie begeleid door de VIB-er SamenStarten. Bij voorkeur van een multidisciplinair samengestelde supervisiegroep (met JV en JA) Live micro-analyse van een groepssupervisie Samen Starten (in termen basiscommunicatie) Terugkijkbeelden plaatsen in : Leerproces van de groep jeugdverpleegkundigen/jeugdartsen (vanuit kijkrichtingen) Samen kijken naar beelden en reageren op de beelden, elkaar adviseren, vanuit leervraag, behalen doelen SamenStarten Structureren, verbale en non-verbale technieken van de groepssupervisie Tijdsbewaking, natuurlijk gesprek, tevredenheid, empowerment binnen de groepssupervisie Afronding/aandachtspunten voor vervolg 19

20 3.2 AIT: landelijke en/of regionale Werk Ontwikkelings Kringen (WOK s) Een onderdeel van de opleiding is het volgen van twee Werk Ontwikkelings Kringen (WOK s). Dit zijn groepsbijeenkomsten van maximaal 15 personen, waarin met elkaar beelden bekeken worden. De professionals, die deelnemen aan een WOK komen uit verschillende werkvelden, hetgeen bevorderlijk werkt voor de netwerkvorming op inhoud en op organisatie. Er wordt tenminste één jaarlijkse specifieke WOK SamenStarten georganiseerd door AIT, specifiek gericht op VIB- SamenStarten. Programma WOK Duur Onderwerp 5 min Ontvangst 70 min Inhoudelijke uitwisseling over video-hometraining en video-interactiebegeleiding voor jeugdverpleegkundigen in de JGZ/GGD en voor professionals uit overige werkvelden. 70 min Organisatorische afstemming over VIB-SamenStarten voor JV/JA, bespreken van o.a. verwijscriteria en procedures, bespreken aanpak implementatie en organisatie van bijv. groepsintroductie, VIB-materialen, etc. 5 min Evaluatie en afsluiting. 20

21 4. TIJDSINVESTERING + ACCREDITATIE 4.1 Tijdsinvestering Uitgaande van individuele supervisie (minimale inzet) per persoon. Instaptoets Basistraining SamenStarten Supervisies VIB (= contacturen) Voorbereidingstijd + verslaglegging supervisies VIB De terugkijkbesprekingen met de JV/JA 2 uur 8 uur 20 uur 20 uur 48 uur 2 keer deelname WOK 5 uur Voorbereiding WOK Evaluatie (= contactuur) Certificering (=contactuur) Voorbereiding evaluatie + certificering Literatuurstudie 3 uur 1 uur 1 uur 10 uur 15 uur Totaal Accreditatie AIT-kenmerk 133 uur V&VN Gecombineerde opleiding 4.2 Accreditaties AIT heeft accreditaties aangevraagd voor de opleiding VIB-SamenStarten bij V&VN. NCJ heeft accreditaties aangevraagd voor de opleiding Basistraining SamenStarten bij V&VN en KNMG-GAIA. 21

22 5. KWALITEITSBORGING Door voortdurende toepassing van SamenStarten in de praktijk kan de kennis, de vaardigheden en het vakmanschap behouden, verder ontwikkeld en versterkt worden. We noemen dat de kwaliteitsborging. De kwaliteit wordt gewaarborgd doordat de VIB-SamenStarten opgenomen wordt in een duurzaam onderhoudssysteem dat door AIT en NCJ georganiseerd en geregisseerd wordt. Dit onderhoudssysteem bestaat uit een mix van nascholingen door middel van supervisies, WOK s, studie(mid)dagen. De AIT-opleiders kunnen daarbij de gecommitteerde zijn ter bevordering van landelijke uniformiteit en ter preventie van blinde vlekken binnen organisaties. De supervisies kunnen individueel of in kleine groepjes georganiseerd worden. De WOK s zijn groepsbijeenkomsten van maximaal 15 personen en geven de gelegenheid tot onderlinge uitwisseling en het gezamenlijk bekijken van videobeelden uit de praktijk, waarbij inspiratie opgedaan wordt en gewerkt kan worden aan formele netwerken en regioverbinding. Daarnaast zijn er landelijke AIT-studiedagen, waarin de VIB-methodiek in de volle breedte en in algemenere zin aan de orde komt. Wanneer een organisatie besluit meer verdieping en/of verbreding te willen met betrekking tot VIB, kan men aanvullende, verdiepende of specialistische opleidingen volgen (zie 22

23 6. KIJKRICHTING De VIB-SamenStarten werkwijze is tweeledig. Er worden tenminste twee video-opnames gemaakt door JV/JA zelf. Deze video-opnames worden bekeken door de JV/JA zelf en deze reflecteert daar eerst zelf op aan de hand van een analyseformulier. Dit ter voorbereiding op het gesprek met zijn begeleider; De kandidaat maakt ook zelf opnames van de terugkijkgesprekken met de JV/JA ten behoeve van de supervisie met de AIT-opleider. 6.1 Introductie Voorafgaand aan het VIB-SamenStarten traject vindt er een Basistraining SamenStarten plaats met de JV/JA, waar het proces van studie, maken van opnamen en analyse op de werkformulieren wordt uitgelegd. Het doel van de introductie is kennis maken en het uitspreken van de verwachtingen t.a.v. de begeleiding. De kandidaat en de JV/JA maken kennis met elkaar en bepalen samen het doel van de VIB-SamenStarten. In deze eerste fase speelt het opbouwen van een vertrouwensrelatie een belangrijke rol. De beelden brengen de JV/JA in een kwetsbare positie omdat het dagelijkse functioneren zichtbaar wordt. Daarom moet het handelen van de kandidaat voorspelbaar zijn. Dit begint door in de introductie de JV/JA te informeren over de werkwijze van de VIB-SamenStarten. Over en weer worden verwachtingen uitgesproken. Als de JV/JA begeleid wil worden met een vraag of met een probleem, stellen zij vast welke faciliteiten nodig zijn om de begeleiding succesvol te laten verlopen. Bijv. het tijdstip van opnemen, en het tijdstip waarop de nagesprekken worden gevoerd, de beschikbare apparatuur en de ruimtes, maar ook welke stappen er nodig zijn om de vraag of het probleem op te lossen. Onderdelen De JV/JA wordt gestimuleerd om de vraag te formuleren in termen van eigen handelen. Bij meerdere vragen wordt besproken wat eerst aangepakt moet worden. Er wordt gekeken of de vraag geschikt is voor VIB. Zo niet: Dan wordt duidelijk aangegeven waarom niet en worden er suggesties voor andere vormen van begeleiding gegeven. In het gesprek kan naar voren komen dat de problemen niet voortkomen uit handelen tijdens het consult, maar zijn ontstaan in de omgang met bijv. collega s. Er is aandacht voor de volgende zaken: Kennismaken: Al ervaring met VIB-SamenStarten? Eerder gefilmd in werksituatie? Ontspannen contact maken Gespreksagenda: Bedoeling aangeven; Duur van het gesprek bepalen; Wat is de orde van dit gesprek; Hoe is vraag bij kandidaat binnengekomen; Aanleiding van VIB; 23

24 Instemming JV/JA. Verhelderen vraagstelling: Wat is de vraag of het probleem? Hoe is de vraag ontstaan? Wat is er al gedaan? Op welke situaties/momenten doet het probleem zich voor? Wanneer gaat het juist goed? Kun je voorbeelden noemen van het probleem? Wat gaat eraan vooraf, en wat is het gevolg? Wat zijn precies je zorgen? Wat is het effect van je handelen? Wat is het effect op jouw persoonlijk? Wat maakt de situatie moeilijk voor je? Wat vind je lastig? Wat wil je graag veranderd zien? Concreet haalbare doelen formuleren. Informatie over de werkwijze VIB-SamenStarten en de ethische aspecten van VIB- SamenStarten: T.a.v. de JV/JA: - De begeleiding richt zich op de interactie tussen JV/JA en cliënt. - De JV/JA en cliënt zijn in beeld te zien. - Het gaat niet om goed of fout, maar om het effect van het handelen van de JV/JA. T.a.v. de kandidaat: - De kandidaat is uit op bewustwording en blijvende gedragsverandering; - De kandidaat legt uit dat de analyse van de beelden volgens vaste vaststaande principes gaat waarin het schema van basiscommunicatie centraal staat; - De kandidaat legt eventueel de basiscommunicatie uit, en refereert aan het trainingshandboek VIB-SamenStarten; - De kandidaat geeft aan dat de analyse geplaatst wordt in de context van dit consult en de vraagstelling van de JV/JA; - De kandidaat geeft aan dat de terugkijkgesprekken worden opgenomen i.v.m. eigen supervisie. T.a.v. de werkwijze: - Maken van opnames; - Analyse van de beelden; - Nagesprek waaruit ten hoogste drie werkpunten komen; - Volgende opname op basis van die werkpunten; - Analyse van deze volgende opname, nagesprek, eventueel nog een sessie, evaluatie. T.a.v. van vertrouwelijkheid: - De kandidaat geeft aan dat de gegevens volgens de code van geheimhouding behandeld gaan worden; 24

25 - De beelden mogen niet in het openbaar vertoond worden zonder schriftelijke toestemming van cliënt en JV/JA; - De archivering van de opnames wordt besproken. T.a.v. rapportage aan derden: - De kandidaat geeft aan welke vormen van rapportage mogelijk zijn en spreekt af dat er niets gerapporteerd mag worden zonder toestemming van de JV/JA; - VIB-SamenStarten: indien opleiding na max. drie nagesprekken niet tot certificering leidt, wordt er een verslag naar de manager en de JV/JA verstuurd en een afspraak gemaakt om samen met de manager en de JV/JA een vervolg af te spreken. Maken van afspraken en vaststellen randvoorwaarden: Afspraken voor filmen; Nagesprek; Ruimte reserveren; Materialen; Toestemming ouder. 6.2 De analyse van de video-opname Van de video-opname wordt een interactieanalyse gemaakt, waarbij per moment wordt gekeken naar de interactie. Bij VIB-SamenStarten ziet de kandidaat de beelden voor de eerste keer tijdens de ontmoeting met de JV/JA. Indien gewenst kan de kandidaat van tevoren inoefenen door een analyse te maken met andere oefen beelden zoals hierna beschreven. Op microniveau naar contact kijken en beschrijven communicatiepatroon Uit de totale video-opname wordt een analyse gemaakt van de interactie, inhoud en opbouw van het consult. De belangrijkste fragmenten worden genoteerd. De micro-analyse helpt om zicht te krijgen op de interactie door het beeld vaak stil te zetten op het moment dat er een initiatief is en te benoemen wat er te zien is in termen van basiscommunicatie. Dit is iets anders dan de gebeurtenis beschrijven. De bedoeling is juist dat er gekeken wordt naar de verschillende elementen van de basiscommunicatie. Structureel naar alle elementen van de basiscommunicatie kijken, betekent: Volgt de JV/JA de ouder? Volgt de JV/JA het kind? Volgt de JV/JA de interactie ouder-kind? Is er een ontvangstbevestiging? Hoe gebeurt dit? Hoe hanteert de JV/JA de beurtverdeling? Is er instemming? Uiteindelijk maakt de kandidaat een analyse van de manier waarop de JV/JA de regie voert over het consult. De regie hebben over het gesprek is het resultaat van het hanteren van een aantal opeenvolgende elementen uit de basiscommunicatie. Het is nu juist de kunst om te kijken welke 25

26 voorafgaande elementen wel of niet aanwezig zijn. Juist hierbij is het belangrijk dat het beeld de informatie laat geven. Dus samen kijken wat de beelden laten zien aan initiatieven en aan ontvangstbevestigingen. De analyse richt zich juist ook op de geslaagde momenten. Waardoor gaat het hier goed? Deze waarneming wordt gebruikt bij de fragmenten waar het minder goed gaat. Alleen de patronen en opponenten worden besproken die gerelateerd zijn aan de vraagstelling en de doelstelling. De kern De kern is het uitkiezen van fragmenten die mogelijkheden bevatten om positieve ontwikkeling op gang te brengen en/of te ondersteunen en de JV/JA te activeren en/of te empoweren. Het is van belang om de kern te formuleren en dat te koppelen met de oorspronkelijke vraagstelling. De analyse is gebaseerd op de informatie die de videobeelden oplevert. Het geeft handvatten voor de keuzes en verbindingen, die men moet maken om het terugkijken plezierig en effectief te laten zijn. Gebruiken van interactietermen Met het formuleren van de kern, kan ook weer de verbinding gemaakt worden naar de elementen uit het basiscommunicatieschema. Dus niet alleen als kern beter samenwerken formuleren, maar concreet benoemen, bijv. meer oogcontact of duidelijker ontvangen of andere beurtverdeling. De formulering van de kern in relatie met vraagstelling kan de rode draad zijn voor het gesprek. Informatie en opmerkingen van de JV/JA kunnen in deze lijn gevoegd worden. De formulering van de kern in relatie met de vraagstelling geeft aanknopingspunten voor enkele fragmenten waarin dit te zien is in de beelden. Deze fragmenten kunnen opgeslagen worden met kanttekeningen waarom juist dit fragment van belang was en teruggekeken moet worden met de JV/JA. Wat is de eerste stap in de begeleiding? Formuleren van de kern betekent ook dat een aantal dingen mogelijk nog niet besproken worden. De stappen moeten voor de JV/JA haalbaar zijn, zodat in een volgende opname vooruitgang zichtbaar/duidelijk kan worden. Juist de ervaring dat verandering mogelijk is, is voor het competentiegevoel van de JV/JA erg belangrijk. Welke beelden worden gebruikt? Patronen zijn herkenbaar en de sterke kanten van de JV/JA worden benadrukt. Waar zit een aanknopingspunt voor de oplossing? In de interactie, inhoud of opbouw van het consult? Het is van belang hóe de boodschap overgebracht wordt, met welke accenten in de communicatie. In de voorbereiding van het eerste nagesprek maakt de kandidaat een analyse van het beeldmateriaal en formuleert voor zichzelf de kern. Naast deze inhoudelijke voorbereiding helpt het om een plan maken hoe de begeleiding vorm te geven. De JV/JA maken opnames en kiezen de opnames die zij het meest geschikt vinden voor het begeleidingstraject. De jeugdarts maakt twee keer een video-opname en analyse van een 4-weken-consult en de jeugdverpleegkundige van een 8-weken-consult en brengt de opnames en de analyses mee naar het begeleidingsgesprek. De insteek van de kandidaat is erop gericht de ontwikkeling van de JV/JA te ondersteunen vanuit de competenties die hij/zij al heeft. Voorafgaand aan het gesprek stuurt de JV/JA de formulieren naar 26

27 de kandidaat. Indien dit niet is gebeurd, maakt de kandidaat voor aanvang van het gesprek een kopie. Tijdens het terugkijken worden de gekozen opnames samen met de kandidaat geanalyseerd op inzet van VIB-SamenStarten. Het belangrijkste startmoment is de beschrijving van de JV/JA van de 3 sterkste punten en de 3 te ontwikkelen punten. Het gekozen filmfragment wordt in het gesprek gebruikt om naar deze punten te kijken. 27

28 Kijkrichtingen Kijkrichting bij sterke fragmenten Eerst het fragment in zijn geheel bekijken Wat heb je gezien of gehoord? Benoem het thema van de micro analyse: ik heb dit stukje uitgekozen omdat je hier goed kunt zien hoe jij ontvangt wat de moeder zegt Bij zelfanalyse: Nodig uit om het fragment in kleine stukjes te bekijken (micro-analyse) Waarom laat je dit fragment zien? Loop in stukjes het fragment door Stel concrete vragen Wat is de betekenis van het fragment, (kern) wat neem je mee uit onze bespreking daarvan? Laat de JV/JA de conclusie trekken Geef haar een duidelijke ontvangstbevestiging daarop Loop zo de positieve fragmenten door Kijkrichtingen bij zwakte/leer fragmenten Kondig aan dat de interactie in het volgende fragment anders verloopt Bij zelfanalyse: Waarom laat je dit fragment zien? Laat het fragment zien Vraag de JV/JA om een reactie Geef een duidelijke ontvangstbevestiging Loop het fragment door en laat de JV/JA alternatieven bedenken gerelateerd aan de bouwstenen die zij gehaald heeft uit de micro analyse op sterkte Maak geen uitgebreide micro analyse van zwakte! Afronding Vraag de JV/JA waar zij de komende tijd aan gaat werken Formuleer en noteer samen de werkpunten in acties en handelingen Neem geen genoegen met opmerkingen als ik ga letten op Zorg voor haalbare werkpunten Vervolgafspraak Evaluatie 28

29 Belangrijk is dat de JV/JA in haar analyse naar alle aspecten heeft gekeken naar aanleiding van het werkformulier. Dit zijn aspecten die aan de orde kunnen komen tijdens de analyse. Bespreken opvoedingssituatie Competente ouder Rol partner Sociaal netwerk Gebeurtenissen en omstandigheden Welbevinden kind Structureren Welkomstritueel IJs breken Agenda bij start Benoemen onderdelen tijdens consult Gesprek afsluiten Verbale technieken Verdeling woordvoeren Luisteren Samenvatten Doorvragen Bekrachtigen/complimenten Inbreng en oplossing ouder stimuleren en activeren Non-verbale technieken Spiegelen Beurtoverdracht Kwaliteit en toegepaste Realiseren doelstellingen kennis Tijdsbewaking Brede ontwikkelingscontext in beeld Tevredenheid ouder Empowerment Positief benaderen Activeren Samenwerken/ gelijkwaardigheid Competentie ouder verhoogd (zelfvertrouwen, kennis, vaardigheden) Aansluiten bij behoeft en mogelijkheden ouder Structureren Volgsysteem (duidelijk en kloppend) Procedures (werkwijze) Ontwikkeling/verzorging/opvoeding (opvoedpraktijk ouders) Bio-ecologisch model 29

30 6.3 Structuur van het 1e begeleidingsgesprek met JV/JA Actie Kijkrichting Aandachtspunten Bespreekpunten Voorstellen Vanuit analyse JV/JA kijken naar toepassing VIB-SamenStarten Leerroute en empowerment professional (hoe is leerroute verlopen, droog oefenen, ontwikkelen van leervraag, waar wil je aan werken? IJs breken/compliment) Kijken vanuit termen communicatie Volgt de JV/JA de ouder? Volgt de JV/JA het kind? Volgt de JV/JA de interactie ouder-kind? Is er een ontvangstbevestiging? Hoe gebeurt dit? Hoe hanteert de JV/JA de beurtverdeling? Is er instemming? Patronen gespreksvaardigheid Wat wil je laten zien en waarom? 3 sterkste punten en 3 te ontwikkelen punten? Leervraag volgende keer formuleren Start van het consult (bovenstuk Werkformulier 2 Verbale techniek) Bespreken opvoedingssituatie (Werkformulier 1 Inhoud) Samenvatten opvoedingssituatie (Werkformulier 1 en bovenstuk 2) Eindconclusie + afsluiten van het gesprek (bovenstuk Werkformulier 2) Ongevraagd adviseren Ongevraagd geruststellen Ontvangstbevestiging Bekrachtigen/complimenteren Actieve inbreng/ oplossingen van ouder(s) stimuleren. 30