Duurzaam Vermogensbeheer

Transcriptie

1 Duurzaam Vermogensbeheer Een keuzeafweging Duurzaamheidscriteria mogelijk toe te passen niet-financiële criteria in het beleggingsproces Versie: Door: Drs Marcel de Berg RBA Mei 2003 Belangrijk: Dit document is een onderdeel van een serie documenten. Regelmatig komen er nieuwe versies van de documenten. Het bijhouden van de documenten is echter zeer arbeidsintensief en het zonder vergoeding verspreiden van deze informatie is in de huidige vorm en in de huidige tijd financieel niet verantwoordelijk. onderzoekt alternatieven om aanpassingen van deze informatie tegen betaling toch via de website beschikbaar te stellen. Tot dat moment heeft u slechts de beschikking over gedateerde (eind 2001) detaildocumenten. Deze documenten geven u een eerste denkkader. Al deze documenten worden regelmatig aangepast aan de laatste inzichten. Bij opdrachten voor pensioenfondsen en ondernemingen wordt deze informatie veelal in een reader op maat aangepast en toegesneden op de gewenste invalshoek met bijbehorend advies. Voor recentere informatie of maatwerk kunt u contact opnemen met Marcel de Berg (+31 (0) ) of een sturen naar marceldeberg@duurzaamvermogensbeheer.nl. Disclaimer: (YGC) biedt de teksten aan voor informatief gebruik. YGC is er van overtuigd dat al de gebruikte informatie van betrouwbare bronnen komt. Echter, YGC garandeert op geen enkele manier de juistheid en de uitputtendheid van deze informatie. YGC kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor enige fouten of gebreken in deze informatie, nog voor enige schade of verlies door het gebruik van deze informatie.

2 Inhoudsopgave 1 Definitie criteria en drempelwaarden Inleiding Voorkeursuniversum Internationale research SiRi Harmonie Profiel Triodos selectie criteria Niet-duurzame activiteiten Negatief maatschappelijke effecten Duurzame activiteiten Neutrale criteria Uitvoering / methodologie Drempelwaarden Cultuur Beschikbaarheid, betrouwbaarheid gegevens Vergelijken van bedrijven Onderlinge vergelijking: eerst sectorgewijs Absolute duurzaamheid Sector vergelijking Verantwoordelijkheid bestuur Consultants Triple P Performance Center 14 2

3 3

4 1 Definitie criteria en drempelwaarden Bij duurzaam vermogensbeheer kunnen twee hoofdthema s worden onderscheiden, te weten vermogensbeheer rekening houdend met analyses ten aanzien van duurzame ontwikkeling (onder meer milieu en sociale aspecten) en vermogensbeheer aan de hand van corporate governance criteria. Beide thema s zijn als het ware twee kanten van dezelfde medaille en zijn ook te combineren. In dit document wordt nader ingegaan op duurzaamheidscriteria. 1.1 Inleiding Wanneer op hoofdlijnen de richting van de normen en waarden zijn vastgesteld kan de volgende stap gezet worden voor het gedetailleerd omschreven van de criteria. In het hier gebruikte denkkader is dit in alle waarschijnlijkheid een exercitie die een paar keer moet worden uitgevoerd om het gewenste evenwicht te vinden tussen het gewenste rendement risicoprofiel en de gewenste maatschappelijke uitgangspunten. Vooral de juiste definiëring van de drempelwaarden en het trekken van een grens voor de bepaling van welke bedrijven wel of niet worden toegelaten in het voorkeursuniversum in relatie met het rendement risicoprofiel is iets dat de nodige aandacht vraagt. Om u een gevoel te geven welke sociale en milieu criteria over beursgenoteerde ondernemingen door diverse onafhankelijke research bureaus en vermogensbeheerders wordt verzameld, ziet u hier de indeling gehanteerd door de SIRI-groep, een internationaal netwerk van researchbureaus gespecialiseerd in het verzamelen van milieu- en sociale criteria. Daarnaast ziet u ook de verfijning die het Nederlandse SIRI-lid - Triodos Research - zelf nog hanteert bij de bedrijven, die zij screenen. De informatie is gebaseerd op documentatie van de SiRi-groep en van Triodos Research. De indeling van de andere researchinstellingen en de gebruikte methodieken kunnen onderling verschillen. Dat hier de indeling van de SIRI-groep en van Triodos Research wordt gebruikt houdt geen waardeoordeel in over de andere partijen. Het Triple P Performance Center (link) heeft als doelstelling de verschillende methodieken in kaart te brengen. Wilt u een onafhankelijk oordeel over de verschillende instellingen en gebruikte methodieken, dan zou u deze partij kunnen benaderen. 1.2 Voorkeursuniversum Aan de hand van de criteria kan het investeerbaar universum worden gescreend en is het mogelijk een voorkeursuniversum op te stellen, door: Bedrijven uit te sluiten op basis van minimale criteria (negatieve uitsluitingscriteria) waaraan een bedrijf moet voldoen en / of Bedrijven sowieso op te nemen die voldoen aan minimale bepaalde duurzame eigenschappen en / of Bedrijven uit te sluiten door alleen de beste te selecteren (meestal de beste van een sector) en / of Randvoorwaarden te stellen ten aanzien van het minimale, normale en maximale gewicht in het voorkeursuniversum. Veelal wordt gesproken over absolute criteria en relatieve criteria. Absolute criteria zijn criteria waaraan bedrijven minimaal moeten voldoen. Technisch gesproken kan elk criterium worden gebruikt als absoluut criterium door het vaststellen van een drempelwaarde waaraan een bedrijf minimaal moet voldoen. Relatieve criteria zijn criteria waarop bedrijven, wanneer ze voldoen aan de absolute criteria, met elkaar worden vergeleken en op worden gerangschikt. Technisch gesproken kan een absoluut criterium ook worden gehanteerd als een vergelijkend criterium. 4

5 Zo kan bijvoorbeeld de minimale eis dat een bedrijf minder dan 5% van de omzet genereert uit de verkoop van wapens een absoluut criterium zijn. De bedrijven die aan dit criterium voldoen kunnen alsnog worden gerangschikt op hun betrokkenheid in de wapenindustrie, het is dan een relatief criterium. Voor de duidelijkheid, het gebruiken van vergelijkende criteria om alternatieven / bedrijven met elkaar te vergelijken en een rangorde aan te geven, waarna een grens wordt getrokken, bijvoorbeeld alleen in de beste 50% bedrijven mag worden belegd, heeft ook resultaat dat bedrijven worden uitgesloten als beleggingsmogelijkheid. 1.3 Internationale research Ieder land heeft een eigen cultuur met daarbij behorende normen en waarden. Ook aan duurzaam beleggen worden daarom in ieder land verschillende eisen gesteld. Zo spelen milieuaspecten in Frankrijk een kleinere rol dan in bijvoorbeeld Duitsland, maar wegen sociale aspecten er weer veel zwaarder. Ook de beoordeling van bedrijven is afhankelijk van de cultuur. Om er voor te zorgen dat het mogelijk is bedrijven wereldwijd met elkaar te vergelijken en tegelijkertijd de specifieke inbreng van elk lokaal research bureau optimaal te benutten heeft de SiRi-groep een geharmoniseerd profiel (een gelijke methodologie en rapportage vorm) opgesteld, zodat de ondernemingen internationaal kunnen worden beoordeeld en met elkaar vergeleken. Triodos Research gebruikt deze methodologie en rapportage vorm als basis voor hun eigen research aangevuld met eventuele specifieke cultuur eigen wensen van de Triodos klanten. Een belangrijk onderdeel van de meeste methodologieën is het overleg met de betreffende onderneming, om aan de gegevens te komen en de terugkoppeling hiervan. Hiervan blijkt in de praktijk een belangrijke stimulans uit te gaan om het sociaal en milieubeleid te verbeteren. 1.4 SiRi Harmonie Profiel Het SiRi-profiel kent acht onderzoeksgebieden. Het eerste gebied betreft een algemeen overzicht van de onderneming en het laatste betreft onderwerpen, die controversieel van aard zijn waarop verschillende beleggers hun portefeuilles willen screenen. De overige zes onderzoeksgebieden betreffen de direct belanghebbende (stakeholders, inclusief de shareholders) bij de onderneming. De volgende indeling houdt de SiRI-groep aan: Algemene bedrijfsinformatie Industrietak, bedrijfsactiviteiten, omzetstructuur, ondernemingsfilosofie Plaats in maatschappij Giften/donaties, betrokkenheid bij de gemeenschap, maatregelen tegen omkoping en corruptie Corporate governance Corporate governance principes, ondernemingsstructuur, stemrecht, commissies Klanten Kwaliteitsmanagement, klanttevredenheid, ethische marktstandpunten Medewerkers Veiligheid en gezondheid, diversiteit, trainingen, medewerkers tevredenheid Milieu Milieubeleid en -rapportage, management systemen, producttechnologie en de positieve invloed op de omgeving, efficiënt gebruik van grondstoffen, milieu indicatoren Leveranciers Integratie van de toeleveranciers in het milieu- en kwaliteitsprogramma, gedragscodes van de leveranciers, audit en verificatie proces van de leveranciers 5

6 Controversiële onderwerpen Zoals: Alcohol, Diertesten, Gokken, Gentechnologie Pornografie, Wapens, Kernenergie, Tabak, Kinderarbeid 1.5 Triodos selectie criteria Passend binnen het gedachtengoed van Triodos en meer in lijn met de Nederlandse samenleving hanteert Triodos boven op / samen met het SiRi-profiel nog de volgende verfijning. Triodos deelt de onderzoekscriteria in in de volgende delen: Niet-duurzame activiteiten Ernstige negatieve maatschappelijke effecten van: o o Producten en diensten en Processen Duurzame activiteiten Neutrale criteria o o Sociaal Milieu Niet duurzame activiteiten en ernstige negatieve maatschappelijke effecten vormen de basis van negatieve uitsluitingscriteria, de duurzame activiteiten vormen de basis voor het sowieso opnemen van een bedrijf in het voorkeursuniversum en de neutrale activiteiten vormen de basis voor de beoordeling van bedrijven binnen een en dezelfde bedrijfstak en voor hun onderlinge rangschikking op grond waarvan de beste geselecteerd kunnen worden of de toegestane minimale en maximale weging binnen de portefeuille wordt vastgesteld Niet-duurzame activiteiten Triodos Research definieert niet-duurzame activiteiten als die activiteiten die de totstandkoming van een menswaardige, duurzame samenleving op de lange termijn wezenlijk belemmeren. Activiteiten worden als niet-duurzaam getypeerd als zij ernstige negatieve maatschappelijke effecten tot gevolg hebben op het gebied van: cultureel erfgoed dierenwelzijn ecosystemen mensenrechten natuurlijke hulpbronnen sociale structuren volksgezondheid Negatief maatschappelijke effecten Daarnaast hanteert maakt Triodos onderscheidt naar producten, diensten en processen die ernstige negatieve maatschappelijke effecten hebben Producten en diensten Alcohol De productie van alcoholische dranken. Auto-industrie De productie of exploitatie van auto's. 6

7 Bio-industrie Het houden van dieren in de bio-industrie. Bontindustrie Het jagen of houden van dieren voor hun vel/pels. Dierproeven Het gebruik van dierproeven, tenzij het product een duidelijke meerwaarde voor de samenleving vertegenwoordigt, zonder dierproeven niet kan of mag worden vervaardigd en het dierenleed zo veel mogelijk wordt beperkt. Drugs De productie van drugs, tenzij de drugs bestemd zijn voor medische toepassingen en wettelijk toegestaan zijn. Excessief 'niet-duurzame' vormen van toerisme Vormen van toerisme welke ernstige negatieve maatschappelijke gevolgen hebben. Excessief 'niet-duurzame' vormen van landbouw Landbouwmethoden welke ernstige negatieve maatschappelijke gevolgen hebben. Excessief 'niet-duurzame' visserij activiteiten Visserij-methoden welke ernstige negatieve maatschappelijke gevolgen hebben. Genetische modificatie De vervaardiging van producten die tot stand zijn gekomen met behulp van genetische modificatie, tenzij het product een duidelijke meerwaarde voor de samenleving heeft, zonder genetische modificatie niet kan worden vervaardigd, uitgebreid is getest en onder strikt gecontroleerde omstandigheden wordt geproduceerd. Grootschalige waterkrachtcentrales Grootschalige vormen van energie-opwekking door middel van waterkracht welke ernstige negatieve maatschappelijke gevolgen hebben. Handel in levende dieren of producten van bedreigde diersoorten De handel in (producten van) diersoorten die voorkomen op de CITES lijst van bedreigde diersoorten. Kansspelen Het vervaardigen en/of exploiteren van kansspelen. Kernenergie De opwekking van kernenergie. Luchtvaartindustrie en luchtvaartmaatschappijen De productie of exploitatie van vliegtuigen. Milieugevaarlijke stoffen De productie van stoffen die vermeld staan op de Lijst van prioritaire stoffen van het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. 'Niet-duurzame' mijnbouw De winning van delfstoffen tenzij criteria voor duurzame mijnbouw worden toegepast. Niet-duurzaam produceren van hout De productie van niet-duurzaam geteeld hout. Olie- en gaswinning De winning van olie en gas. Tabak De productie van rookwaren. Wapenindustrie 7

8 De productie van wapens en/of van direct aan wapens gerelateerde instrumenten, voorzieningen en materieel Procesgerelateerd Arbeidsomstandigheden Ondernemingen die structureel geen maatregelen nemen om onveilige of ongezonde arbeidsomstandigheden te voorkomen. Beloning Het structureel betalen van lonen die onder het bestaansminimum liggen van de arbeidskrachten en hun gezin. Corruptie Significante materiële en immateriële schenkingen verstrekken of in ontvangst nemen met als oogmerk het realiseren van een voordeel voor de onderneming zelf. Dictatoriale regimes Rechtstreeks en op significante wijze bijdragen aan of profiteren van structurele en grove schendingen van mensenrechten door de overheid of andere actoren. Discriminatie Structureel het recht op gelijke kansen en gelijke behandeling van arbeidskrachten schenden. Formele arbeidsrelatie Het structureel ontduiken van arbeids- of sociale verzekeringswetgeving door de arbeidsrelatie niet formeel vast te leggen. Gedwongen arbeid Het structureel gebruik maken van arbeid die onder dwang wordt verricht. Kinderarbeid Het structureel gebruik maken van arbeid verricht door kinderen onder de 15 jaar, tenzij het licht en veilig werk betreft dat geen belemmering vormt voor het volgen van onderwijs voor kinderen die minimaal 12 jaar zijn. Milieudelict Ernstige schade veroorzaken aan het milieu of frequent en ernstig de milieuwetgeving overtreden. Overtreding van wetgeving, gedragscodes of conventies Frequent en ernstig de sociale wetgeving, andere relevante wetgeving, gedragscodes of conventies overtreden. Vrijheid van vakbeweging Structureel het recht van werknemers schenden om een vakvereniging op te richten of zich hierbij aan te sluiten of om collectieve onderhandelingen te voeren. Werktijden Structureel van arbeidskrachten eisen dat ze meer dan 48 uur per week of meer dan zes dagen per week werken of het (incidentele) overwerk niet extra belonen Duurzame activiteiten Triodos onderzoekt bedrijven of zij met hun producten en diensten ook expliciet bijdrage aan een menswaardige, duurzame samenleving. Hetgeen aanleiding kan zijn om deze bedrijven uit het investeerbaar universum sowieso in het voorkeursuniversum op te nemen. De volgende activiteiten en bedrijfstakken worden als duurzaam gekenschetst: Biologische landbouw Ondernemingen die actief zijn in de teelt, verwerking en handel van landbouwproducten die significant minder negatieve effecten hebben op ecosystemen (gebruik van bestrijdingsmiddelen en kunstmest, gebruik van hormonen en antibiotica in diervoeders en genetische modificatie) en 8

9 dierenwelzijn (bio-industrie) dan reguliere landbouwproducten. Als criterium wordt daarbij de Skallicentie gehanteerd. Duurzame energie Ondernemingen die actief zijn in energieopwekking uit zon, wind of biomassa. Deze hebben significant minder negatieve gevolgen ten aanzien van eindige natuurlijke hulpbronnen en ecosystemen (onder andere uitstoot van C02) dan de reguliere opwekking uit kolen, olie, gas en uranium. Duurzaam transport Ondernemingen die actief zijn in vormen van transport die negatieve gevolgen ten aanzien van natuurlijke hulpbronnen (eindige grondstoffen zoals olie en gas) en ecosystemen (onder andere uitstoot van C02) zo veel mogelijk beperken. Daaronder vallen: niet-gemotoriseerd individueel personenvervoer, zoals de fiets; de minst milieubelastende vormen van collectief personenvervoer, zoals de trein; de minst milieubelastende vormen van goederenvervoer, zoals de trein. Gezondheidszorg Ondernemingen die producten en/of diensten voortbrengen, die bijdragen aan het tegengaan van ziekten (genezend of preventief) of bijdragen aan de kwaliteit van het leven in het geval van ziekte of handicap. Financiële dienstverlening voor duurzame activiteiten Instellingen die door de bijzondere aard van hun financiële dienstverlening bijdragen aan de totstandkoming van een duurzame samenleving (bijvoorbeeld: Nederlandse Investeringsbank voor Ontwikkelingslanden, Nederlandse Waterschapsbank). Milieutechnologie en -advies Ondernemingen welke producten en/of diensten voortbrengen die significant bijdrage aan een beter milieu. Daarbij kan gedacht worden aan: recycling, waterreiniging en bedrijven met innovatieve producten en/of diensten welke een belangrijk positief milieu-effect teweegbrengen. Onderwijs Ondernemingen die actief zijn in het verlenen van door de overheid erkende onderwijsdiensten, evenals ondernemingen die actief zijn in het ontwikkelen en/of produceren van producten die een inhoudelijke bijdrage leveren aan het onderwijs. Telecommunicatie Ondernemingen die actief zijn in de telecommunicatie. Telecommunicatie kan meer milieubelastende wijzen van informatieuitwisseling, zoals het versturen van poststuk per auto of vliegtuig, overbodig maken. Bovendien maakt telecommunicatie het mogelijk om het kennisniveau, de mondigheid en de organisatiegraad van burgers overal ter wereld te vergroten, doordat informatie-uitwisseling via telecommunicatie relatief eenvoudig is. In dit opzicht heeft telecommunicatie een emanciperende en democratiserende werking. Hieronder vallen ondernemingen die telecommunicatiediensten verlenen en telecommunicatieapparatuur vervaardigen, evenals internetproviders. Indien een onderneming meer dan 50% van haar omzet genereert in een van deze sectoren typeert Triodos Research deze onderneming als actief in een duurzame sector Neutrale criteria Daarnaast hanteert Triodos nog een aantal neutrale criteria, veelal gebruikt voor bedrijfstakstudies. Neutrale criteria definieert Triodos zijn die eigenschappen van bedrijven die de totstandkoming van een menswaardige duurzame samenleving op de lange termijn niet wezenlijk belemmeren, maar deze ook niet per definitie bevorderen, 9

10 Sociaal De neutrale criteria omvatten een groot aantal aspecten van sociaal en milieubeleid, zoals bijvoorbeeld de aanwezigheid van een bedrijfsintern milieuzorgsysteem, de milieu-eisen die aan grondstoffen gesteld worden, omvang en preventie van ziekteverzuim en het aanwezig zijn en functioneren van een ondernemingsraad. Bij deze criteria wordt zowel gekeken naar kwantitatieve als kwalitatieve gegevens. Dit betekent dat zowel het geformuleerde beleid als de prestaties worden onderzocht. Bij hantering binnen een bedrijfstakstudie wordt tevens vastgesteld hoe zwaar de criteria ten opzichte van elkaar moeten wegen Strategische doelstellingen Hierbij wordt gekeken naar: de doelstelling van het sociaal beleid, de inbedding van het sociaal beleid in de organisatie, openheid naar stakeholders, expliciteren van de maatschappelijke rol (missie en gedragscodes) en wereldwijd sociaal beleid (inclusief referentie aan ILO-normen, SA 8ooo) Toepassing in de praktijk Werknemers Arbeidsverhoudingen Informatie(verstrekking) ten aanzien van personeel, relatie van de directie met de vakbonden, medezeggenschap / OR, informele contacten, financiële participatie. Arbeidsvoorwaarden Beloning verhouding vast/variabel, inkomensverschillen/redelijke inkomens, CAO, pensioenen, deeltijdwerk, contract voor beperkte tijd, persoonlijke omstandigheden. Arbeidsomstandigheden Arbozorgsystemen, ziekteverzuim, verloop, ongevallen, werkzekerheid, werksfeer/stress/overwerken, voorzieningen. Arbeidsinhoud Opleiding/scholing, loopbaanbeleid. Plaats in de maatschappij Gelijke kansen, betrokkenheid en bijdrage aan de samenleving (onder meer donaties aan sociale/culturele projecten, relatie lokale gemeenschap), sociale eisen aan toeleveranciers/ afnemers, niet-substantiële betrokkenheid (direct of via toeleveranciers/afnemers) bij activiteiten met ernstige negatieve sociale effecten, betrokkenheid (direct of via toeleveranciers/afnemers) bij activiteiten met duurzame sociale effecten, marketing praktijken, monopolie, deelnemingen, rapportage, gedrag met betrekking tot mensenrechten situatie in landen waar bedrijven opereren Milieucriteria Strategische doelstellingen Hierbij wordt gekeken naar: de doelstelling van het milieubeleid, de organisatie van milieuverantwoordelijkheden, het milieuzorgsysteem (monitoring, registratiesysteem), interne voorlichting en opleiding, transparantie naar stakeholders en ondertekening van codes en verdragen Toepassing in de praktijk Milieubelasting en maatregelen 10

11 Bij de beoordeling van de daadwerkelijke belasting op het milieu en de inspanning die de onderneming levert om deze milieubelasting te verminderen, wordt gekeken naar: De aard en gebruik van de grondstoffen en energie. Emissies naar lucht, water en bodem. Overlast (stank, geluid). (Gevaarlijk) afval. Plaats in de maatschappij Milieueisen met betrekking tot leveranciers/afnemers. Niet-substantiële betrokkenheid van de onderneming (direct of via toeleveranciers/ afnemers) in sectoren die ernstige negatieve effecten hebben op het milieu (bijvoorbeeld olie- en gaswinning, kernenergie e.d.). Betrokkenheid van de onderneming (direct of via toeleveranciers/afnemers) bij duurzame milieuactiviteiten. Bijdrage aan de samenleving (onder meer relaties ten behoeve van natuur en milieu en 1.6 Uitvoering / methodologie ontwikkeling van milieuvriendelijke alternatieven). Bij het screenen van ondernemingen onderneemt Triodos Research de volgende stappen. 1. Verzameling van openbaar beschikbare bedrijfsinformatie. 2. Raadpleging van deskundigen met een brede kennis van de bedrijfstak. 3. Raadpleging van maatschappelijke organisaties. 4. Formulering van voor de bedrijfstak relevante aspecten en indicatoren van sociaal beleid en milieubeleid. 5. Interviews met alle ondernemingen. 6. Onderbouwde verstrekking van het voorlopig oordeel aan iedere onderneming met het verzoek om een reactie. 7. Eventuele verwerking van aanvullingen van de onderneming en formulering van het definitieve oordeel. Na afronding van een studie worden de activiteiten van een onderneming in de sector gevolgd via monitoring. Tevens wordt de studie na enkele jaren herhaald. Indien tussentijds sprake is van een belangrijke wijziging in de situatie bij een onderneming, bijvoorbeeld als gevolg van een overname, wordt de onderneming in kwestie opnieuw beoordeeld. Voor de rangschikking van de onderneming binnen een sector hanteert Triodos binnen dit proces nog de volgende stappen: 1.7 Drempelwaarden In overleg met de opdrachtgever het vaststellen van mogelijke drempelwaarden. Vaststelling van het gewicht dat elke indicator uitmaakt in de beoordeling middels de zogenaamde 'panelmethode' in samenspraak met de deskundigen en maatschappelijke organisaties en / of in samenspraak met de opdrachtgever. Melding van de resultaten van de screening aan de opdrachtgever. Het definiëren van minimale drempelwaarden waaraan bedrijven moeten voldoen voor opname in het voorkeursuniversum is in principe bij elk criterium te stellen. Triodos hanteert deze minimale drempelwaarden voor zijn eigen beleggingsfondsen alleen bij de niet-duurzame activiteiten en de producten, diensten en processen, die ernstige negatieve maatschappelijk effecten veroorzaken. 11

12 Uiteraard kan een ieder zelf aangeven wat zijn of haar drempelwaarde is, ook bij de neutrale criteria en welke van oorsprong negatieve uitsluitende criteria ook meedoen bij de onderlinge ranking van bedrijven binnen een sector. Zo kan het gebruik van kinderarbeid als een negatieve uitsluitend criterium worden gebruikt, maar ook worden gebruikt voor de onderlinge vergelijking, waarbij bedrijven die positief omgaan met het onderwerp ten gunste van het kind. Een minimale drempelwaarden bij niet-duurzame ('negatieve') activiteiten voor Triodos is bijvoorbeeld als een onderneming 'substantieel betrokken' is bij een niet-duurzame activiteit betrokken, dat wil zeggen: a. meer dan 5% van de omzet van de onderneming wordt met deze activiteit gegenereerd, of b. de onderneming neemt meer dan 5% van de totale wereldwijde omzet in deze activiteiten voor haar rekening. Sommige 'negatieve' activiteiten zoals bijvoorbeeld ernstige, frequent voorkomende milieuovertredingen zijn niet aan omzet te relateren. Ook deze kunnen tot uitsluiting leiden als ernstige negatieve maatschappelijke effecten het gevolg zijn. Verzachtende omstandigheden - wanneer een onderneming meer dan 5% van haar omzet genereert in niet-duurzame activiteiten kan zijn wanneer zij kan aantonen dat deze activiteit op korte termijn afgebouwd wordt tot onder de 5%. Triodos kan dit meenemen bij de beoordeling. Andersom geldt ook voor een onderneming die een strategische keuze heeft gemaakt om een 'negatieve' activiteit uit te bouwen tot boven de 5% van de omzet. Toeleveranciers van ondernemingen met niet-duurzame activiteiten worden ook beoordeeld of zij een wezenlijke directe bijdrage leveren aan deze 'negatieve' activiteiten en indien zij een reële invloed kunnen uitoefenen op het tegengaan van negatieve maatschappelijke effecten en hier in onvoldoende mate gebruik van maken. Afnemers van ondernemingen met niet-duurzame activiteiten worden beoordeeld op welke wijze zij hun reële invloed uitoefenen op het tegengaan van negatieve maatschappelijke effecten. Bij het vaststellen van drempelwaarden voor negatieve activiteiten wordt meegewogen of deze negatieve activiteiten onmisbaar zijn voor het volwaardig functioneren van onze huidige samenleving. Het bedrijf die deze activiteiten uitvoert wordt daarnaast of deze significant voorloopt bij het ontwikkelen van duurzame alternatieven in zijn bedrijfstak en in dat opzicht een voorbeeldfunctie vervult. 1.8 Cultuur De cultuur van een land heeft een grote invloed op de criteria. Zijn er tussen pensioenfondsen binnen een bepaald land al verschillen, deze verschillen zullen tussen landen nog groter zijn. Dit onderschrijft eens te meer dat er geen eenduidige definitie is wat een duurzame ontwikkeling is. Naarmate de overlap tussen de verschillende definities kleiner is zal de kans ook kleiner zijn dat er een outperformance zal worden behaald door duurzaam te beleggen (zie ook Relatie MVB en rendement / risico). Het stellen van drempelwaarden is vaak heel lastig. Wordt een bedrijf uitgesloten wanneer het hoe gering ook niet voldoet aan het criterium of wanneer het substantieel niet voldoet aan een criterium. Bijvoorbeeld wanneer het niet wenselijk is dat wordt belegd in bedrijven die wapens produceren, is dit zwart / wit of wordt er ook gekeken naar de omzet van het niet gewenste product in relatie met de totale omzet. Bijvoorbeeld uitsluiting vindt pas plaats indien meer dan 5% van de omzet met het product wordt behaald. 12

13 In de Nederlandse samenleving lijkt een consensus te ontstaan over een aantal minimale eisen ten aanzien van mensenrechten en kinderarbeid, waarbij deze eisen steeds net iets anders geformuleerd kunnen worden. 1.9 Beschikbaarheid, betrouwbaarheid gegevens Er is nog geen standaard set criteria. De financiële wereld heeft in de afgelopen 100 jaar kunnen werken aan definities en nog is alles niet eenduidig. Je mag dan ook niet verwachten dat milieu en sociale criteria, verslaglegging en de controle hiervan in een relatief zeer korte tijd hetzelfde niveau kan halen als de financiële gegevens. Het Global Reporting Initiative lijkt in ieder geval in potentie een vliegende start in zich te hebben. En een vliegende start zo zijn wanneer over 10 jaar het grootste gedeelte van de bedrijven een milieu- en sociaal jaarverslag hebben en dat dit door externe partijen gecontroleerd wordt op betrouwbaarheid en volledigheid Vergelijken van bedrijven Onderlinge vergelijking: eerst sectorgewijs Het vergelijken van bedrijven is momenteel alleen goed te doen door bedrijven binnen één en dezelfde sector met elkaar te vergelijken. De bedrijven worden gerangschikt aan de hand van criteria, die relevant zijn voor de betreffende sector. Het maken van een rangschikking van het totale universum over alle sectoren heen is mogelijk, indien de rangschikking van de bedrijven binnen de sector plaatsvindt aan de hand van absolute cijfers, waarbij de schaal waarop bedrijven worden gemeten voor elke sector hetzelfde is Absolute duurzaamheid Het blijft echter moeilijk om aan te geven wanneer twee bedrijven dezelfde absolute score hebben, maar behoren tot twee verschillende sectoren of de bedrijven even duurzaam zijn of dat de ene duurzamer is dan de ander, omdat het voor een deel appels met peren vergelijken is Sector vergelijking Wanneer het mogelijk is sectorcriteria te definiëren voor het beoordelen in welke mate de sector duurzaam is, kunnen deze criteria eventueel gebruikt worden binnen het beste van het universum -aanpak. De absolute score van een bedrijf binnen de meest duurzame sector krijgt dan een zwaarder gewicht, dan een bedrijf met een gelijke absolute score binnen een minder duurzame sector Verantwoordelijkheid bestuur Het is de verantwoordelijkheid van het bestuur om het duurzaamheidsprofiel te definiëren, waarbij het bestuur zich de volgende vragen kan stellen: Wat leeft er bij de deelnemers? Hoe ver kan iets afwijken van wat in de samenleving leeft? Hoe bepaal je wat er leeft bij de deelnemers en de samenleving. Ten eerste heeft het bestuur zelf vaak een redelijke inschatting hiervan, maar kan er ook gebruik worden gemaakt van feedback van: Deelnemersraad Raad van wijze mannen Communicatie met de deelnemers is een belangrijk element om een goed inzicht te krijgen. 13

14 1.12 Consultants Een mogelijkheid om tot een duurzaamheidsprofiel te komen is in samenwerking met een consultant die weet welke detaillering mogelijk is binnen de duurzaamheidscriteria en welke gevolgen het heeft op de samenstelling van het universum. In een aantal sessies kan met het bestuur overeenstemming worden bereikt over de hoofdlijnen van het duurzaamheidsprofiel, waarna het aan de consultant is om deze hoofdlijnen in te vullen rekening houdend met de stand van zaken in de Nederlandse samenleving. Een voorbeeld van zo n partij is Triodos Consultancy. Bij de detaillering is het aan te raden nog geen beslissing te nemen over eventuele minimale drempelwaarden waaraan een belegging moet voldoen, omdat de uiteindelijke invulling hiervan mede afhankelijk is van de rendement risico toets door de belegger Triple P Performance Center Wanneer het duurzaamheidsprofiel is vastgesteld is een van de volgende stappen in de uitvoering de keuze van de leverancier van de duurzaamheidsinformatie van de bedrijven. Verschillende methodieken worden door de researchleveranciers gehanteerd. Wanneer u meer inzicht wilt hebben in de verschillen van deze leveranciers kunt u indien gewenst terecht bij het Triple P Performance Center. 14