Duurzaam Vermogensbeheer

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Duurzaam Vermogensbeheer"

Transcriptie

1 Duurzaam Vermogensbeheer Een keuzeafweging Ondersteuning keuzeproces Analytisch hiërarchisch process Voorbeelden keuze benchmark maken customized benchmark Softwarepakketten versie: doel: informatief Door: Drs Marcel de Berg RBA Mei 2003 Belangrijk: Dit document is een onderdeel van een serie documenten. Regelmatig komen er nieuwe versies van de documenten. Het bijhouden van de documenten is echter zeer arbeidsintensief en het zonder vergoeding verspreiden van deze informatie is in de huidige vorm en in de huidige tijd financieel niet verantwoordelijk. onderzoekt alternatieven om aanpassingen van deze informatie tegen betaling toch via de website beschikbaar te stellen. Tot dat moment heeft u slechts de beschikking over gedateerde (eind 2001) detaildocumenten. Deze documenten geven u een eerste denkkader. Al deze documenten worden regelmatig aangepast aan de laatste inzichten. Bij opdrachten voor pensioenfondsen en ondernemingen wordt deze informatie veelal in een reader op maat aangepast en toegesneden op de gewenste invalshoek met bijbehorend advies. Voor recentere informatie of maatwerk kunt u contact opnemen met Marcel de Berg (+31 (0) ) of een sturen naar marceldeberg@duurzaamvermogensbeheer.nl. Disclaimer: (YGC) biedt de teksten aan voor informatief gebruik. YGC is er van overtuigd dat al de gebruikte informatie van betrouwbare bronnen komt. Echter, YGC garandeert op geen enkele manier de juistheid en de uitputtendheid van deze informatie. YGC kan niet verantwoordelijk worden gehouden voor enige fouten of gebreken in deze informatie, nog voor enige schade of verlies door het gebruik van deze informatie.

2 Inhoud 1 Keuzeproces (theorie) Inleiding Analytisch Hiërarchisch Proces (AHP) Voordelen AHP Voorbeeld stappen AHP: keuze van een standard index voorbeeld stap 1: verzamelen van de alternatieven stap 2: vaststellen van drempelwaarden stap 3: vaststellen verzameling acceptabele alternatieven stap 4: vaststellen criteria vanuit de gewenste voorkeur (preferentie) stap 5: construeren beslissingshiërarchie stap 6: paarsgewijze vergelijking alternatieven Alternatieve vergelijkingsmethoden stap 7: paarsgewijze vergelijking criteria stap 8: berekenen prioriteit alternatieven stap 9: gevoeligheidsanalyse Beslissingspakketten 10 2 Overzicht: control panel 11 3 Gewichten criteria 11 4 Gevoeligheidsanalyse 11 5 Geen goede fit 12 6 Goede fit 12 2

3 1 Keuzeproces (theorie) 1.1 Inleiding De beslissingstechniek genaamd Analytisch Hiërarchisch Proces is een algemeen toepasbare beslissingsmethode voor bijna alle keuzesituaties waar een voorkeur wordt vertaald in criteria waarop geselecteerde alternatieven moeten worden beoordeeld. Aan de hand van een rekenvoorbeeld voor het maken van een "Keuze van een index van verschillende indexleveranciers zoals beschreven door Marcel de Berg binnen het VBA-katern wordt de techniek nader uitgelegd. Het gaat in dit rekenvoorbeeld om de techniek en niet om een daadwerkelijke uitspraak welke index provider nu beter is. Hiervoor zou het voorbeeld veel meer moeten worden uitgediept. Met de techniek is het ook mogelijk om een customized duurzame benchmark te creëren, zie nog invullen Analytisch Hiërarchisch Proces (AHP) Probleem Wanneer bij de keuze uit een aantal alternatieven, de criteria op grond waarvan een keuze wordt gemaakt zowel kwantitatief als kwalitatief van aard zijn, kan gebruik worden gemaakt van de methode Analytisch Hiërarchisch Proces (AHP). Met deze methode is de beslisser in staat criteria, die niet op één noemer zijn te herleiden en vaak zowel kwantitatief als kwalitatief van aard zijn, op een gestructureerde wijze expliciet tegen elkaar af te wegen. De methode is ondermeer zinvol bij complexe beslissingstrajecten die een lange doorlooptijd vergen, waar veel gegevens verwerkt moeten worden en waar meerdere partijen bij betrokken zijn. 1. Verzamelen van alternatieven 6. Paarsgewijze vergelijking alternatieven Relatieve voorkeur alternatieven 3. Vaststellen verzameling acceptabele alternatieven 4. Vaststellen criteria 5. Konstrueren van beslissingshiërarchie 8. Berekenen prioriteit alternatieven 9. Gevoeligheidsanalyse 2. Vaststellen van drempelwaarden 7. Paarsgewijze vergelijking criteria Relatieve belang criteria AHP is in de jaren zeventig ontwikkeld door Thomas Saaty van de Wharton Advies optimale index School of Business. In die tijd vormde het vele en ingewikkelde rekenwerk een belangrijk bezwaar tegen het gebruik van de methode in de managementpraktijk. Dit probleem is ondervangen door de opkomst van de PC en speciale softwarepakketten 1, waarmee het mogelijk is om snel keuzes Figuur 7.1: De negen stappen van de methode Analytic Hierarchy Process 1 Aan het einde van dit hoofdstuk is een overzicht opgenomen van softwareleveranciers. 3

4 inzichtelijk te maken. Het gebruik van de meeste beslissingspakketten is zeer eenvoudig en is in korte tijd intuïtief te gebruiken. De werking van AHP wordt via een eenvoudig voorbeeld stap voor stap duidelijk gemaakt aan de hand van de negen stappen (zie figuur 7.1) zoals beschreven in het artikel "Multiple Criteria Decision making met behulp van Analytic Hierarchy Process" Voordelen AHP De voordelen van de methode AHP zijn: Gestructureerd proces Grote lijnen en details zijn goed te combineren en te beheersen. Kwantitatief en kwalitatieve elementen zijn te combineren Overzichtelijk Verhoogd het inzicht Verschillende gezichtspunten Bevordert de communicatie, keuzeproces is goed uitlegbaar Het keuzeproces is goed vast te leggen. Intuïtief goed te begrijpen. Eenvoudig toe te passen aan te leren. 1.4 Voorbeeld stappen AHP: keuze van een standard index voorbeeld 3 Een belegger zoekt een index aan de hand van de volgende globale doelstellingen: een index om de performance te meten (op operationeel niveau) een index die het universum zoveel mogelijk benadert een index die voor verschillende mandaten gebruikt kan worden de portefeuille mag slechts een kleine tracking error hebben. Aan de hand van deze globale doelstellingen zijn de volgende criteria gedefineerd: Marktdekking Methodologie Free float aanpassing Acceptatie Opmerking: het voorbeeld en de uitwerking is algemeen gehouden en is niet voldoende uitgediept om harde uitspraken te kunnen doen over welke index provider nu daadwerkelijk beter is stap 1: verzamelen van de alternatieven In de eerste stap wordt de verzameling van de alternatieven mogelijke indices - vastgesteld. 2 Dr. K.R.E. Huizingh en Drs. H.C.J. Vrolijk; Multiple Criteria Decision Making (Multiple Criteria decision Making met behulp van Analytic Hierarchy Process) ; MAB december Dit voorbeeld van de hand van Marcel de Berg is ook opgenomen in het VBA-katern Index selectie in het beleggingsproces van de werkgroep Benchmarking van de VBA-commissie Portfolio Management, juli

5 1.4.3 stap 2: vaststellen van drempelwaarden Vervolgens worden de drempelwaarden vastgesteld, dit zijn de eisen waaraan een index minimaal moet voldoen stap 3: vaststellen verzameling acceptabele alternatieven Alle bij stap 1 gespecificeerde alternatieven worden vergeleken met de drempelwaarden uit stap 2. Alternatieven die niet voldoen aan de drempelwaarden vallen af. Veronderstel dat de volgende 3 indices als alternatieven resteren: MSCI, FTSE en STOXX stap 4: vaststellen criteria vanuit de gewenste voorkeur (preferentie) Nadat de acceptabele alternatieven zijn vastgesteld, moet worden aangegeven op basis van welke criteria de alternatieven worden beoordeeld. De criteria waarmee de index wordt gekozen volgen uit het gewenste beleggingsbeleid. De criteria worden zo eenduidig mogelijk beschreven. Bij het beoordelen van de alternatieven op een criterium is het mogelijk dat een criterium een alternatief beoordeelt op zowel kwalitatieve als kwantitatieve aspecten stap 5: construeren beslissingshiërarchie Na het bepalen van de indices de alternatieven -, en de criteria wordt een beslissingshiërarchie opgesteld. Deze hiërarchie bestaat in het voorbeeld uit drie niveaus, namelijk het doel (index keuze), de criteria (het is mogelijk een criterium weer verder te verdelen in een subcriterium) en de indices. Hierna staat de hiërarchie via een boomstructuur weergegeven Doel Criteria Indices Index keuze Dekking van de markt Methodologie Free float aanpassing Acceptatie figuur: Beslissingshiërarchie MSCI FTSE STOXX stap 6: paarsgewijze vergelijking alternatieven Op basis van de beslissingshiërarchie worden de indices door de beslisser paarsgewijs beoordeeld aan de hand van de indexbeschrijvingen. In deze stap wordt aangegeven of Index I beter scoort dan Index II op bijvoorbeeld criterium marktdekking en in welke mate dit het geval is. Per criterium worden alle mogelijke combinaties van alternatieven paarsgewijs met elkaar vergeleken. De paarsgewijze vergelijkingen kunnen door de beslisser zowel verbaal als numeriek worden gemaakt. Bij de verbale methode maakt de beslisser een keuze uit de omschrijvingen lopend van 'equally preferred' tot 'extremely preferred' (zie tabel 7.1). Bij de numerieke methode selecteert de beslisser een score van 1 tot en met 9, waarbij geldt dat een score van 6 aangeeft dat het ene alternatief zes keer zo sterk wordt gewaardeerd als het andere alternatief. AHP veronderstelt dat directe vertaling mogelijk is van de verbale naar de numerieke beoordeling. 'Extremely preferred' betekent dat de beslisser het ene alternatief 9 keer zo sterk waardeert als het andere. 5

6 tabel 7.1: "Beoordeling methodiek" verbale beoordeling numerieke beoordeling equally preferred 1 equally te moderately 2 slightly preferred 3 slightly to strongly 4 stronlgy preferred 5 strongly to very strongly 6 very strongly peferred 7 very strongly to extremely 8 extremely preferred 9 Op basis van de paarsgewijze vergelijkingen wordt voor elk criterium de relatieve voorkeur voor de verschillende indices berekend. De paarsgewijze vergelijkingen van de beslisser worden weergegeven in een beoordelingsmatrix. De beslisser hoeft deze matrix slechts voor de helft te vullen, elk paar indices wordt slechts één keer beoordeeld. De overige beoordelingen zijn dan af te leiden uit de gemaakte vergelijkingen (de gemaakte vergelijkingen worden ten opzichte van de diagonaal gespiegeld, terwijl de diagonaal met enen wordt gevuld omdat een alternatief gelijk is aan zichzelf). tabel 7.2: "beoordelingsmatrix voor het citerium marktdekking" MSCI FTSE Stoxx MSCI 1 1/4 6 FTSE Stoxx 1/6 1/9 1 Vervolgens worden de kolomtotalen berekend. Daarna worden de kolommen genormaliseerd door de waarden in een kolom te delen door het kolomtotaal, zodat de som van de waarden voor elke kolom gelijk wordt aan één. tabel 7.3: "genormaliseerde beoordelingsmatrix voor marktdekking" MSCI FTSE Stoxx MSCI FTSE Stoxx Bij de berekening van de relatieve voorkeuren maakt AHP gebruik van de eigenwaarden en de eigenvektor van de beoordelingsmatrix. (Bij benadering zijn de relatieve voorkeuren te berekenen door voor elk alternatief het rijgemiddelde te bepalen.) 6

7 tabel 7.4: "relatieve voorkeuren voor marktdekking" marktdekking MSCI 0.24 FTSE 0.70 Stoxx De relatieve voorkeuren worden voor alle criteria berekend. De relatieve voorkeur voor de indices op het criterium marktdekking wordt meegewogen in stap acht, waar de relatieve voorkeur van de indices per criterium wordt gewogen met de relatieve voorkeur voor elk criterium. tabel 7.5: "relatieve voorkeuren voor alle criteria" marktdekking methodologie free float acceptatie MSCI FTSE Stoxx Alternatieve vergelijkingsmethoden Veel software pakketten kennen tegenwoordig ook andere methoden, die het mogelijk maken alternatieven met elkaar te vergelijken (bijv. SMART-methode). Vooral bij het automatisch verwerken van grotere hoeveelheden alternatieven en grote beslissingsbomen is dit handig (bijvoorbeeld het screenen van een universum met meer dan 300 namen), het paarsgewijs vergelijken van alternatieven met de hand zou dan een te tijdrovend proces worden stap 7: paarsgewijze vergelijking criteria De belegger hanteert de volgende gewichten voor de criteria: tabel 7.6: "gewichten criteria" marktdekking methodologie free float acceptatie Gewicht In dit voorbeeld zijn de gewichten van de alternatieven direct ingevuld en niet de resultante van het paarsgewijze vergelijken van de criteria stap 8: berekenen prioriteit alternatieven Nadat voor de gehele beslissingsboom de paarsgewijze vergelijkingen zijn ingevoerd, vindt de vaststelling van de relatieve voorkeur van een index plaats. Dit gebeurt door de relatieve voorkeur van een index binnen een criterium te vermenigvuldigen met het belang dat de belegger hecht aan het criterium zelf, en vervolgens te sommeren over alle criteria. 7

8 De uiteindelijk relatieve voorkeur ziet er als volgt uit: tabel 7.7: "relatieve voorkeuren voor alle criteria" Gemiddelde MSCI 0,39 FTSE 0,41 Stoxx 0,20 1,00 Er is dus een lichte voorkeur voor de FTSE. Contributions to Index keuze from Level:Level 2 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,05 Dekking van de markt Free float aanpassing Acceptatie Methodologie 0,00 FTSE MSCI Stoxx 0,00 figuur 7.3: opbouw score indices per criterium De figuur maakt duidelijk hoe elk alternatief is opgebouwd uit de scores4 op de verschillende criteria. Duidelijk is dat MSCI in dit voorbeeld voornamelijk goed scoort als gevolg van een goede score op acceptatie en dit telt twee keer zo zwaar mee dan free float aanpassing, methodologie en dekking van de markt. De MSCI scoort echter in dit voorbeeld reatief laag op free float aanpassing ten opzichte van FTSE. Wanneer MSCI hun performance op free float sterk zou verbeteren zou de voorkeur omslaan naar MSCI stap 9: gevoeligheidsanalyse De meeste beslissingspakketen zijn in staat om op elk niveau in de beslissingshiërarchie grafisch de gevoeligheid weer te geven van een verandering in de gewichten, die toegekend zijn aan de criteria. Hierna volgt een voorbeeld voor het criterium acceptatie: 4 In de grafiek geeft het bovenste blokje van een staaf de score aan van marktdekking, daaronder die van free float aanpassing, acceptatie en methodologie. 8

9 MSCI FTSE Stoxx figuur 7.4: gevoeligheid index keuze voor gewicht toegekend aan acceptatie De verticale lijn geeft het huidige gewicht aan van het criterium acceptatie. In het voorbeeld is een gewicht aan het criterium toegekend van 40. Indien we in de grafiek naar rechts lopen kennen we een groter gewicht toe aan marktdekking. Door de verticale lijn ook mee te laten lopen kunnen we op de snijpunten van de verticale lijn met de lijnen van de indices aflezen hoe de voorkeur verschuift. Indien we meer gewicht toekennen aan acceptatie gaat de voorkeur meer uit voor MSCI en minder voor FTSE en Stoxx. Wanneer daarentegen het gewicht van acceptatie wordt verlaagd neemt de relatieve voorkeur voor FTSE sterk toe. FTSE MSCI Stoxx figuur 7.5: gevoeligheid index keuze voor gewicht toegekend aan 'free float' aanpassing Wanneer meer gewicht wordt toegekend aan free float aanpassing - gegeven de huidige score van de alternatieven op het criterium neemt de relatieve afstand tussen FTSE en MSCI sterk toe. 9

10 Stoxx MSCI FTSE figuur 7.6: onzekerheidsanalyse Met de meeste pakketten is het ook mogelijk om verschillende willekeurige weging scenario s te genereren waarna wordt bepaald wat de mogelijkheid is dat voorkeuren elkaar overlappen. In dit voorbeeld is de keuze voor FTSE robuust ondanks dat het verschil met MSCI relatief klein is. Dit blijkt uit het niet overlappen van de kansverdelingen, zie figuur 7.6: onzekerheidsanalyse. Dat de kansverdelingen in dit voorbeeld niet overlappen is mede het gevolg van het feit dat de alternatieven en criteria zeer consistent zijn gewogen. Wanneer de alternatieven en criteria in dit voorbeeld minder consistent ten opzichte van elkaar waren gewogen zou er een grotere kans zijn geweest dat in sommige gevallen MSCI beter zou scoren dan FTSE. 1.5 Beslissingspakketten Meer informatie over beslispakketten en software leveranciers is te vinden op de volgende websites: [1] Logical Decisions [2] Criterium DecisionPlus, InfoHarvest/Integrated Software Solutions LLC [3] HIPRE 3+, Systems Analysis Laboratory, HUT [4] Expert Choice, Expert Choice Inc. [5] Web-HIPRE, Systems Analysis Laboratory, HUT [6] Nederland: Qualiflex van het Nederlands Economisch Instituut [7] De volgende website geeft een interessant overzicht van beslissingspakketten: 10

11 2 Overzicht: control panel Deze methode kan ook heel goed worden toegepast bij de keuze van mogelijke thema-varianten binnen het duurzame beleggingsbeleid. Deze techniek wordt ook gebruikt bij het rangschikken van bedrijven op het gedefinieerde duurzaamheidsprofiel. In het schema "Duurzaam beleggingsbeleid: een keuzeafweging of Control panel, zie Figuur staan de vier blokken (ALM-beleggingsprofiel, Beleggingsbeleid, Corporate Governance / Betrokkenheid en Normen en Waarden) en een mogelijke vertaling van de preferenties van een pensioenfonds overzichtelijk weergegeven. Duurzaam beleggingsbeleid: een keuze afweging ALM-beleggingsprofiel Landen verdeling Sector verdeling Min. Neutraal Max. Min. Neutraal Max. Nederland Euroland ex. Ned. Europe ex. Euroland Diensten Detail- / groothandel Bouw/materialen US / Canada Elektronica Azië Chemie Opkomende markten, etc Beleggingsbeleid Keuze index o Standaard o Customized Marktkapitalisatie Minimaal Maximaal Aantal namen Minimaal Maximaal Free float aanpassing Weging aangepast aan ranking Beleggingsstijl o Passief o replicate o tracken o Actief Control Panel: Voorkeursuniversum Peer group risico ++ Z-score risico ++ Distributie voorkeursuniversum versus investeerbaar universum Landen Sector Tracking error control ++ Track. error Thema aanpak O Best of sector O Best of universum O Beter dan Corporate o Absoluut o Relatief benchmark Governance / Betrokkenheid + / 0 / - Ranking Score benchmark Marktkapitalisatie O Ja 1-10 Minimaal O Nee Maximaal Minimaal Aantal namen Minimaal beter Maximaal O Maximaal binnen risicokader Houdbaarheid duurzaam beleid onder alle omstandigheden Vooraf uitsluitende criteria Mensenrechten Kinderarbeid Dierproeven Tabak Kernenergie Wapenindustrie.., etc. Marktkapitalisatie Small Mid Large Minimaal Maximaal Stabiliteit voorkeursuniversum Normen en Waarden Vergelijkende criteria Gewichten hoofd sub (Karakteristieken) Investeerbaar Universum Criteria afhankelijk van profiel pensioenfonds, uiteindelijke keuze afhankelijk van toegekende gewichten aan criteria en minimale drempelwaarden van de criteria. Gewenste marktkapitalisatie Milieu Werknemers Beleggingshorizon kort lang arbeidsverhoudingen arbeidsomstandigheden., etc. Plaats in de maatschappij Corporate governance Klantrelatie & kwaliteit beheersing Figuur 1 Control Panel, afweging duurzaambeleggingsbeleid Door het maken van de verschillende keuzes in de vier blokken ontstaat een alternatief om uit te kiezen en het middelste scherm geeft aan hoe het alternatief scoort op de verschillende criteria. Welk alternatief uiteindelijk wordt gekozen is afhankelijk van de drempelwaarden van de verschillende criteria, de gewichten van de criteria en de score van de alternatieven op elk criterium. 3 Gewichten criteria Door rekening te houden met de toegekende gewichten van de verschillende criteria kunnen de alternatieven die voldoen aan de drempelwaarden onderling met elkaar worden vergeleken en worden gerangschikt. 4 Gevoeligheidsanalyse Met een gevoeligheidsanalyse kan worden onderzocht in welke mate de voorkeur voor een alternatief afhankelijk is voor de gewichten van de verschillende criteria en voor de score van elk alternatief op deze criteria. Hierdoor krijgt de beslisser inzicht of het alternatief een robuuste keuze is of dat andere alternatieve gelijkwaardig zijn of door een kleine gewichtsverandering van een gewicht ineens de voorkeur genieten. 11

12 5 Geen goede fit Indien er geen variant is die voldoet aan de gestelde drempelwaarden zijn er de volgende mogelijkheden: kijken naar andere thema varianten. Bijvoorbeeld door de grens lager te leggen en meer aandacht te besteden aan het beïnvloeden van bedrijven door het aangaan van de dialoog; te gaan kijken naar de definitie van de criteria en drempelwaarden van de normen en waarden; de afwegingscriteria en drempelwaarden waarop de verschillende alternatieven zijn beoordeeld tegen het licht aan te houden en / of te kijken naar de basis uitgangspunten, o de gewenste normen en waarden of o het gewenste rendement risicoprofiel volgend uit de ALM-studie, door het gewenste nutsprofiel tegen het licht aan te houden. 6 Goede fit Wanneer een themavariant aan alle eisen voldoet kan het gewenste beleid papier worden toevertrouwd en een gedrags- of beleggingscode worden opgesteld. 12

Duurzaam Vermogensbeheer

Duurzaam Vermogensbeheer Duurzaam Vermogensbeheer Een keuzeafweging Keuze maken, afwegingscriteria Wat zijn de mogelijke afwegingscriteria bij het maken van een keuze uit de mogelijke oplossingen binnen het beleggingsbeleid. Versie:2001-11-02

Nadere informatie

Duurzaam Vermogensbeheer

Duurzaam Vermogensbeheer Duurzaam Vermogensbeheer Een keuzeafweging Asset Liability Management Nutsprofiel, ALM-studie, Rendement risicoprofiel Maximaal rendement versus ALM-doelstelling, ALM-setting, rendement / risico profiel,

Nadere informatie

Methodiek Nominaties Gouden Stier 2015

Methodiek Nominaties Gouden Stier 2015 Methodiek Nominaties Gouden Stier 2015 September 2015 AF Advisors Content - Introductie - Nominatiemethodiek op hoofdlijnen - Methodiek Beste Beleggingsfonds - Methodiek Beste Duurzame Beleggingsfonds

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten

Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten 9-1-2018 Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten ESG-beleid Over dit document Dit document beschrijft het ESG-beleid (Environmental, Social en Governance) van Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten

Nadere informatie

Risico pariteit -1- 1 Aandelen Wereldwijd Ontwikkelde Markten - MSCI World Index MSCI Daily Net TR World Euro, Aandelen Wereldwijd

Risico pariteit -1- 1 Aandelen Wereldwijd Ontwikkelde Markten - MSCI World Index MSCI Daily Net TR World Euro, Aandelen Wereldwijd Risico pariteit Risico pariteit is een techniek die wordt ingezet om de risico s in een beleggingsportefeuille te reduceren. Sinds 2008 heeft risico pariteit om drie redenen veel aandacht gekregen: 1.

Nadere informatie

Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de handel in Bouwmaterialen (Bpf HiBiN) ESG Beleid

Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de handel in Bouwmaterialen (Bpf HiBiN) ESG Beleid Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de handel in Bouwmaterialen (Bpf HiBiN) ESG Beleid 1 Versie Datum Door Status Omschrijving wijziging incl. aanleiding 1.0 17-01-2018 BVC Voorlopig 2 Inhoudsopgave

Nadere informatie

1. Vraag aan 3 aanwezigen: wat is een beoordelingsmethode en. 2. Workshop. Doel: aanwezigen (beter) beeld geven bij het

1. Vraag aan 3 aanwezigen: wat is een beoordelingsmethode en. 2. Workshop. Doel: aanwezigen (beter) beeld geven bij het Workshop beoordelingsmethodieken Workshop 11 12 februari 2015 Freek Gielen 1 Opzet workshop 1. Vraag aan 3 aanwezigen: wat is een beoordelingsmethode en welke beoordelingsmethode gebruik je nu? 2. Workshop.

Nadere informatie

Mailbox HIGHLIGHT uitleg bij de resultaten

Mailbox HIGHLIGHT uitleg bij de resultaten Mailbox HIGHLIGHT uitleg bij de resultaten 1. Algemeen: Absolute resultaten en relatieve scores Het rapport over Mailbox HIGHLIGHT bevat 10 bladzijden met informatie. In dit document krijgt u hulp bij

Nadere informatie

Beleggen met impact: voor mens, milieu én rendement

Beleggen met impact: voor mens, milieu én rendement Beleggen met impact: voor mens, milieu én rendement Kunnen beleggers tegelijk financieel rendement behalen én een positieve invloed uitoefenen op milieu, mens en maatschappij? Impactbeleggen maakt dit

Nadere informatie

VERKLARING BELEGGINGSBEGINSELEN STICHTING PENSIOENFONDS AVEBE 19 APRIL 2011

VERKLARING BELEGGINGSBEGINSELEN STICHTING PENSIOENFONDS AVEBE 19 APRIL 2011 VERKLARING BELEGGINGSBEGINSELEN STICHTING PENSIOENFONDS AVEBE 19 APRIL 2011 VERKLARING BELEGGINGSBEGINSELEN STICHTING PENSIOENFONDS AVEBE 1.1 Het beleggingsproces Het beleggingsproces vormt de randvoorwaarden

Nadere informatie

Onderbouwing van de rendementsverwachtingen

Onderbouwing van de rendementsverwachtingen Onderbouwing van de rendementsverwachtingen 2013 Portfolio Management Ostrica BV Februari 2013 Rendementsverwachtingen Ostrica 2013 In dit document wordt een onderbouwing gegeven van de rendementsverwachtingen

Nadere informatie

Bij Value Engineering wordt vaak gebruik gemaakt van Value Metrics, waarmee waarde

Bij Value Engineering wordt vaak gebruik gemaakt van Value Metrics, waarmee waarde Toepassing Value Metrics in Value Engineering (VE) studies Dew Ramadhin Bij Value Engineering wordt vaak gebruik gemaakt van Value Metrics, waarmee waarde gekwantificeerd wordt. Aan de hand van twee voorbeelden

Nadere informatie

Wat heeft Jan-Jaap niet verteld?

Wat heeft Jan-Jaap niet verteld? Deel 2-4 Wat heeft Jan-Jaap niet verteld? Inleiding Iedere dag nemen wij beslissingen en stellen prioriteiten. Wij verkiezen het één boven het andere. Als het regent, doe ik dan het regenpak aan of ga

Nadere informatie

Onderbouwing van de rendementsverwachtingen 2014

Onderbouwing van de rendementsverwachtingen 2014 Onderbouwing van de rendementsverwachtingen 2014 Portfolio Management Ostrica BV Januari 2014 Rendementsverwachtingen Ostrica 2014 In dit document wordt een onderbouwing gegeven van de rendementsverwachtingen

Nadere informatie

Informatie over beleggingsbeleid particulier vermogensbeheer. 1) Op welke beleggingsovertuigingen baseert Index People haar dienstverlening?

Informatie over beleggingsbeleid particulier vermogensbeheer. 1) Op welke beleggingsovertuigingen baseert Index People haar dienstverlening? Informatie over beleggingsbeleid particulier vermogensbeheer 1) Op welke beleggingsovertuigingen baseert Index People haar dienstverlening? Welke principes vormen de basis voor het beleggingsbeleid en

Nadere informatie

Onderzoek Indextrackers. Samenvatting

Onderzoek Indextrackers. Samenvatting Onderzoek Indextrackers Samenvatting 1. Inleiding De stichting Autoriteit Financiële Markten (AFM) houdt toezicht op correcte, duidelijke en niet misleidende informatieverstrekking aan consumenten. Het

Nadere informatie

Informatie Care IS Beleggingsportefeuille

Informatie Care IS Beleggingsportefeuille Informatie Care IS Beleggingsportefeuille Onderstaande informatie is samengesteld op14 juni 2013 Inleiding Binnen de beleggingsportefeuilles van Care IS wordt onderscheid gemaakt tussen de volgende beleggingscategorieën:

Nadere informatie

Deutsche Bank Wealth Management 0

Deutsche Bank Wealth Management 0 0 Standaard risicoprofielen Bandbreedtes Vermogensbeheer Risico Profielen Conservative Core Growth Min Target Max Min Target Max Min Target Max Aandelen 0% 20% 40% 20% 40% 60% 40% 60% 80% Vastrentende

Nadere informatie

Verklaring inzake beleggingsbeginselen

Verklaring inzake beleggingsbeginselen STICHTING PENSIOENFONDS RECREATIE Mei 2011 INHOUDSOPGAVE 0. Introductie 3 1. Doelstelling van het beleggingsbeleid 4 2. Organisatie en risicobeheerprocedures 5 3. Beleggingsbeginselen 7 Mei 2011 Pagina

Nadere informatie

Toelichting beleggingsbeleid Triodos Bank Private Banking

Toelichting beleggingsbeleid Triodos Bank Private Banking Toelichting beleggingsbeleid Triodos Bank Private Banking Heeft u vragen? Neemt u dan telefonisch contact op met Triodos Bank Private Banking via 030 693 65 05. Of stuur een e-mail naar private.banking@triodos.nl.

Nadere informatie

VERMOGENSBEHEER + Een andere kijk op het beheer

VERMOGENSBEHEER + Een andere kijk op het beheer Consumentenbrief 2017 VERMOGENSBEHEER + Een andere kijk op het beheer Locatie Hilversum: 035-62 80 988 Locatie Utrecht: 030-23 80 837 info@fountaincapital.nl Consumentenbrief Fountain Capital Uw partner

Nadere informatie

De kwaliteit van drie typen functiewaarderingssystemen

De kwaliteit van drie typen functiewaarderingssystemen FUNCTIEWAARDERING BIJ GEMEENTEN Vergelijking van drie soorten functiewaarderingssystemen: GFS-achtige systemen, FUWASYS-achtige systemen en het NERF-functiewaarderingssysteem In dit artikel wordt de kwaliteit

Nadere informatie

Strategisch Pensioenmanagement

Strategisch Pensioenmanagement Strategisch Pensioenmanagement Strategisch Pensioenmanagement is samenbrengen. Strategisch Pensioenmanagement De belangrijkste taak van Strategisch Pensioenmanagement is ervoor te zorgen dat u in control

Nadere informatie

Klant. Pensioen life cycle indicators

Klant. Pensioen life cycle indicators Pensioen life cycle indicators Klant Rapport om een gefundeerde keuze te maken tussen verschillende premiepensioenproducten. Gebaseerd op analyses op het gebied van beleggingsbeleid, duurzaamheid, rendement

Nadere informatie

Inhoud: analyse duurzaam beleggingsproces I.DE.A.M (Integral Development Asset Management)

Inhoud: analyse duurzaam beleggingsproces I.DE.A.M (Integral Development Asset Management) Inhoud: analyse duurzaam beleggingsproces I.DE.A.M (Integral Development Asset Management) ) De ervaring en resultaten van (I.DE.A.M) met het integreren van niet-financiële / duurzame criteria. 2) Stijl-

Nadere informatie

MCA PLAN MILIEUEFFECTRAPPORTAGE VOOR HET MASTERPLAN ANTWERPEN

MCA PLAN MILIEUEFFECTRAPPORTAGE VOOR HET MASTERPLAN ANTWERPEN MCA PLAN MILIEUEFFECTRAPPORTAGE VOOR HET MASTERPLAN ANTWERPEN Keuzes maken bij complexe infrastructuurprojecten MCA Overzicht 1. Mobiliteit 2. 3. 4. 5. 2 MCA Openbaar vervoer en gewestwegen Sluiting kleine

Nadere informatie

Onderzoek Indextrackers. Samenvatting

Onderzoek Indextrackers. Samenvatting Onderzoek Indextrackers Samenvatting 1. Inleiding De stichting Autoriteit Financiële Markten (AFM) houdt toezicht op correcte, duidelijke en niet misleidende informatieverstrekking aan consumenten. Het

Nadere informatie

Populair beleggingsplan

Populair beleggingsplan Populair beleggingsplan versie oktober 2015 1 Inhoudsopgave Waarom belegt het pensioenfonds? 4 Wat is het doel van beleggen? 4 Wat levert beleggen op? 4 Er gaan toch ook risico s gepaard met beleggen?

Nadere informatie

Stichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg Beleggingsplan 2011

Stichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg Beleggingsplan 2011 Stichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg Beleggingsplan 2011 April 2011 ING Investment Management / ICS Inleiding Jaarlijks stelt het Bestuur van de Stichting Pensioenfonds Huntsman Rozenburg (Huntsman)

Nadere informatie

BELEGGEN? BEREID U GOED VOOR

BELEGGEN? BEREID U GOED VOOR BELEGGEN? BEREID U GOED VOOR Heeft u plannen om te gaan beleggen? En overweegt u daarvoor een afspraak te maken met een vermogensbeheerder of heeft u dit al gedaan? Dan worden u bij het eerste gesprek

Nadere informatie

Beoordelingscriteria scriptie Nemas HRM

Beoordelingscriteria scriptie Nemas HRM Beoordelingscriteria scriptie Nemas HRM Instructie Dit document hoort bij het beoordelingsformulier. Op het beoordelingsformulier kan de score per criterium worden ingevuld. Elk criterium kan op vijf niveaus

Nadere informatie

Examen VWO - Compex. wiskunde A1

Examen VWO - Compex. wiskunde A1 wiskunde A1 Examen VWO - Compex Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Woensdag 25 mei totale examentijd 3 uur 20 05 Vragen 14 tot en met 21 In dit deel staan de vragen waarbij de computer

Nadere informatie

Duurzaam Vermogensbeheer

Duurzaam Vermogensbeheer Duurzaam Vermogensbeheer Een keuzeafweging Verkenning naar de invloed maatschappelijk verantwoord beleggen op het rendement risicoprofiel Koers / waarde aandeel risico / rendement profiel algemeen risicobeheersing

Nadere informatie

Resultaat Toetsing TNO Lean and Green Awards

Resultaat Toetsing TNO Lean and Green Awards ID Naam Koploper Datum toetsing 174 M. Van Happen Transport BV 2-4-2012 Toetsingscriteria 1. Inhoud en breedte besparingen 2. Nulmeting en meetmethode 3. Haalbaarheid minimaal 20% CO2-besparing na 5 jaar

Nadere informatie

Duurzaam beleggen Een nieuwe rol voor investeerders?

Duurzaam beleggen Een nieuwe rol voor investeerders? Duurzaam beleggen Een nieuwe rol voor investeerders? Carolus van de Ven Hoofd vermogensadvies 18 december 2006 Agenda - Definitie duurzaam beleggen - Hoofdvormen - Historie / Huidige situatie - Corporate

Nadere informatie

2. Uitwerking Investment beliefs De investment beliefs zijn onderstaand als volgt uitgewerkt.

2. Uitwerking Investment beliefs De investment beliefs zijn onderstaand als volgt uitgewerkt. 1. Inleiding Investment beliefs zijn de overtuigingen waarop Bpf MITT het beleggingsbeleid wil baseren. De investment beliefs zijn voor het pensioenfonds belangrijke uitgangspunten en dienen als kader

Nadere informatie

VERVANGENDE FONDSEN VOOR DE BLACKROCK FUNDS OF ISHARES

VERVANGENDE FONDSEN VOOR DE BLACKROCK FUNDS OF ISHARES ONDERZOEK NAAR VERVANGENDE FONDSEN VOOR DE BLACKROCK FUNDS OF ISHARES NOVEMBER 2014 Met dank aan: Naar aanleiding van het besluit van BlackRock om per 31 december 2014 de Funds of ishares op te heffen

Nadere informatie

Zelfevaluatie-instrument

Zelfevaluatie-instrument Zelfevaluatie-instrument voor het bepalen van de kwaliteit van een toets Faculteit Management en Bestuur Zoëzi Opleidingsadvies Drs. Hilde ter Horst Drs. Annemiek Metz Versie 4.0, 11 september 2008 1.

Nadere informatie

Handleiding MVO Onder Glas

Handleiding MVO Onder Glas Handleiding MVO Onder Glas MVO Onder Glas is een interactief programma (http://www.mvoonderglas.nl) waarmee u als ondernemer in de glastuinbouwsector eenvoudig inzicht krijgt in uw bedrijfsactiviteiten

Nadere informatie

2. Spreiding verbetert effectief de verhouding tussen rendement en risico.

2. Spreiding verbetert effectief de verhouding tussen rendement en risico. Beleggingsbeginselen Spoorwegpensioenfonds 1. Rendement wordt behaald door het nemen van risico. Om de ambitie van SPF waar te maken is rendement op het belegd vermogen nodig. Sparen levert onvoldoende

Nadere informatie

Bijlage 5: Kwantitatieve analyse

Bijlage 5: Kwantitatieve analyse Bijlage 5: Kwantitatieve analyse Deze bijlage bevat een beschrijving van de kwantitatieve analyse, zoals die is uitgevoerd op de 26 vragen in de vragenlijst. Analyses op het niveau van de (26) afzonderlijke

Nadere informatie

UW MENSEN, UW KAPITAAL. Beleggingsinformatie. Vrij beleggen. Life Cycle beleggen. Rendement en risico s. Kosten

UW MENSEN, UW KAPITAAL. Beleggingsinformatie. Vrij beleggen. Life Cycle beleggen. Rendement en risico s. Kosten UW MENSEN, UW KAPITAAL Beleggingsinformatie 2 Life Cycle beleggen Vrij beleggen Rendement en risico s 4 6 8 Kosten 9 Beleggingsinformatie Hoe werkt het beleggingspensioen van Cappital? In de pensioenregeling

Nadere informatie

Advies Arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen

Advies Arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen Advies Arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen Met uitgebreide toelichting Ten behoeve van De heer T. Test Opgesteld door: De heer PP Palm Maandag 21 oktober 2013 1 Inhoudsopgave In dit rapport

Nadere informatie

Wijziging voorwaarden TCM aandelenfondsen

Wijziging voorwaarden TCM aandelenfondsen Wijziging voorwaarden TCM aandelenfondsen Inleiding Trustus Capital Management B.V. (Trustus) voert op dit moment de directie en het beheer van Intereffekt Investment Funds N.V. (IIF). Trustus is in het

Nadere informatie

11. Bijlage 2: Beleidsdocument Verantwoord Beleggen

11. Bijlage 2: Beleidsdocument Verantwoord Beleggen 11. Bijlage 2: Beleidsdocument Verantwoord Beleggen INLEIDING Wereldwijd wordt meer en meer de gedachte omarmd dat bij beleggen in ondernemingen rekening gehouden moet worden met de gevolgen van het handelen

Nadere informatie

Duurzaam beleggen. Een kleine positieve verandering bij een beursgenoteerde onderneming heeft een mondiale impact.

Duurzaam beleggen. Een kleine positieve verandering bij een beursgenoteerde onderneming heeft een mondiale impact. Duurzaam beleggen Een kleine positieve verandering bij een beursgenoteerde onderneming heeft een mondiale impact. Triodos Investment Management bv, dochteronderneming van Triodos Bank nv, is de beheermaatschappij

Nadere informatie

Beleggingsovertuigingen. Stichting Pensioenfonds Openbare Bibliotheken

Beleggingsovertuigingen. Stichting Pensioenfonds Openbare Bibliotheken Beleggingsovertuigingen Stichting Pensioenfonds Openbare Bibliotheken Beleggingsovertuigingen De missie van het Pensioenfonds Openbare Bibliotheken (POB) is een toekomstbestendig en verantwoord pensioen

Nadere informatie

Overzicht standaard risicoprofielen. November 2016

Overzicht standaard risicoprofielen. November 2016 Overzicht standaard risicoprofielen November 2016 Standaard risicoprofielen Beleggingsadvies Risicoprofielen Cautious Conservative Core Growth Max Growth Min Target Max Min Target Max Min Target Max Min

Nadere informatie

Update over Advies Commissie UFR Alleen voor professionele beleggers

Update over Advies Commissie UFR Alleen voor professionele beleggers Investment Solutions & Research Update oktober 2013 Update over Advies Commissie UFR Alleen voor professionele beleggers Door Peter van der Spek, Remmert Koekkoek, Daniel Lai - Customized Overlay Management

Nadere informatie

Vermogensbeheerrapportage

Vermogensbeheerrapportage A.B. Stier en/of C.D. Stier-Jansen NL01BINK0123456789 256500 Kerkstraat 1 1000 AB Amsterdam Nederland Care IS vermogensbeheer Mgr. Cornelis Veermanlaan 1G 1131 KB Volendam Tel: 0299-720961 Email: info@care-is.nl

Nadere informatie

Trefwoorden: Gemeentelijk vastgoed, maatschappelijke diensten, concentratie, demografische transitie, Analytic Hierarchy Process.

Trefwoorden: Gemeentelijk vastgoed, maatschappelijke diensten, concentratie, demografische transitie, Analytic Hierarchy Process. CONCENTRATIE VAN MAATSCHAPPELIJKE DIENSTEN IN GEMEENTELIJK VASTGOED NAAR AANLEIDING VAN DEMOGRAFISCHE TRANSITIE Een casestudie in landelijke gemeenten in Noord-Brabant, Nederland E. (Eva) van Bunningen

Nadere informatie

Beoordelen circulaire aanbesteding Douwe Jan Joustra, ICE-Amsterdam

Beoordelen circulaire aanbesteding Douwe Jan Joustra, ICE-Amsterdam Beoordelen circulaire aanbesteding Douwe Jan Joustra, ICE-Amsterdam De gemeente Apeldoorn heeft de aanbesteding van het werkprogramma De Parken (GWW) gedaan op basis van de methodiek Rapid Circular Contracting.

Nadere informatie

PERSBERICHT. Werknemers ervaren minder zelfstandigheid

PERSBERICHT. Werknemers ervaren minder zelfstandigheid Retouradres: Postbus 6005, 2600 JA Delft PERSBERICHT Werknemers ervaren minder zelfstandigheid Het aandeel werknemers dat aangeeft het eigen werk zelf te kunnen regelen, is de afgelopen jaren gedaald.

Nadere informatie

INNOVATIEMANAGEMENT HOOFDSTUK 2. Door Nienke Rusticus en Fleur Zumbrink

INNOVATIEMANAGEMENT HOOFDSTUK 2. Door Nienke Rusticus en Fleur Zumbrink INNOVATIEMANAGEMENT HOOFDSTUK 2 Door Nienke Rusticus en Fleur Zumbrink 2.1 SUCCES IS NIET TE KOOP Succesfactoren van innovatieprojecten Het nieuwe product- gaat om de inschatting die klanten maken van

Nadere informatie

Addendum. Prospectus van 1 mei 2018 RZL Beleggingsfondsen N.V.

Addendum. Prospectus van 1 mei 2018 RZL Beleggingsfondsen N.V. Addendum Prospectus van 1 mei 2018 RZL Beleggingsfondsen N.V. 1 augustus 2018 Inhoudsopgave 1 Wijziging Hoofdstuk 11, Supplementen, paragraaf 11.2.1 Beleggingsbeleid RZL Azië Aandelenfonds' 2 Wijziging

Nadere informatie

Addendum bij het Prospectus van Zwitserleven Beleggingsfondsen d.d. 1 december 2015

Addendum bij het Prospectus van Zwitserleven Beleggingsfondsen d.d. 1 december 2015 Addendum bij het Prospectus van Zwitserleven Beleggingsfondsen d.d. 1 december 2015 Betreft: I. Wijziging Hoofdstuk 2, Aanvullende Prospectussen, paragraaf 2.1 Zwitserleven Aandelenfonds... 2 II. Wijziging

Nadere informatie

ASN Bank Issuepaper. Staatsobligaties

ASN Bank Issuepaper. Staatsobligaties ASN Bank Issuepaper Staatsobligaties ASN Bank Issuepaper Staatsobligaties november 2012 2 A Samenvatting In deze ASN Bank Issuepaper Staatsobligaties komen aan bod: A Samenvatting B Inleiding C Selectiecriteria

Nadere informatie

Beroepsproducten in GradeWork

Beroepsproducten in GradeWork Beroepsproducten in GradeWork Beroepsproducten kunnen allerlei vormen aannemen: aan onderzoeks- of adviesrapport, een product, een handeling of gedrag, maar hebben één ding gemeen: ze worden beoordeeld,

Nadere informatie

Reglement Finles/IEX Hollandse hedge fund indices

Reglement Finles/IEX Hollandse hedge fund indices Reglement Finles/IEX Hollandse hedge fund indices Mei 2010 1 1. Voorwoord Finles Capital Management heeft zich ten doel gesteld de Nederlandse hedge fund industrie te stimuleren. Een van de pijlers in

Nadere informatie

Groep: Projects Department

Groep: Projects Department 17.04.2014 17.04.2014 14:29 1. Inleiding Deze inleiding is vrij te bepalen bij de aanmaak van het rapport. Dit rapport geeft de diagnose resultaten weer aan de hand van vijf metingen: Contextual Scale

Nadere informatie

Energiebesparing koffieverpakkingen

Energiebesparing koffieverpakkingen Op CE Delft CE lossingen Delft voor Oplossingen milieu, econom voor ie milieu, en technolog economie ie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 2611 HH Delft 2611 HH Delft tel: tel: 015 015 2 150

Nadere informatie

Salaris in People Inc.

Salaris in People Inc. Salaris in People Inc. I Salaris in People Inc. Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Salaris 2... 2 1.1 Salarisscherm... 3 1.2 Schalen en treden... 5 1.3 Salaris toekennen... 7 1.4 Berekeningen... 7 Betalingsperiode

Nadere informatie

Algemeen rapport resultaat

Algemeen rapport resultaat Algemeen rapport resultaat Onderzoekdefinitie: FILTER SCHOOLRESULTAAT School: Scholen op de kaart / Vensters volgens ouders Dominicus College Onderzoekperiode: 14-15 Vensters (1/1-19/6) (01-01-2015 t/m

Nadere informatie

Combinatorische Algoritmen: Binary Decision Diagrams, Deel III

Combinatorische Algoritmen: Binary Decision Diagrams, Deel III Combinatorische Algoritmen: Binary Decision Diagrams, Deel III Sjoerd van Egmond LIACS, Leiden University, The Netherlands svegmond@liacs.nl 2 juni 2010 Samenvatting Deze notitie beschrijft een nederlandse

Nadere informatie

Handleiding. Haalbaarheidsanalyse. Technische informatie. - Internet Explorer vanaf versie 8. - Mozilla Firefox vanaf versie 13

Handleiding. Haalbaarheidsanalyse. Technische informatie. - Internet Explorer vanaf versie 8. - Mozilla Firefox vanaf versie 13 Handleiding Haalbaarheidsanalyse Technische informatie De door Vermogensdidact geleverde tools werken correct onder Windows met de browsers: - Internet Explorer vanaf versie 8 - Mozilla Firefox vanaf versie

Nadere informatie

Addendum. Prospectus van 2 mei 2018 ACTIAM Beleggingsfondsen N.V.

Addendum. Prospectus van 2 mei 2018 ACTIAM Beleggingsfondsen N.V. Addendum Prospectus van 2 mei 2018 ACTIAM Beleggingsfondsen N.V. 9 oktober 2018 Inhoudsopgave 1 Wijziging Personalia 3 2 Wijziging Hoofdstuk 1 'Definities' 4 3 Wijziging Hoofdstuk 3, 'Structuur', paragraaf

Nadere informatie

Beoordelingscriteria scriptie Nemas HRM

Beoordelingscriteria scriptie Nemas HRM Beoordelingscriteria scriptie Nemas HRM Instructie Dit document hoort bij het beoordelingsformulier. Op het beoordelingsformulier kan de score per criterium worden ingevuld. Elk criterium kan op vijf niveaus

Nadere informatie

Hoe verenigen vastgoedbeleggers duurzame en financiële rendementen? Het investeerders perspectief (indirect)

Hoe verenigen vastgoedbeleggers duurzame en financiële rendementen? Het investeerders perspectief (indirect) Hoe verenigen vastgoedbeleggers duurzame en financiële rendementen? Het investeerders perspectief (indirect) VBA Seminar Hoe verenigen vastgoedbeleggers duurzame en financiële rendementen? Matthijs Storm

Nadere informatie

Eerste halfjaarverslag 2018 Maatschappelijk Verantwoord Beleggen

Eerste halfjaarverslag 2018 Maatschappelijk Verantwoord Beleggen eerste halfjaarverslag 2018 maatschappelijk verantwoord beleggen 1 INLEIDING vindt het belangrijk beleggen op een maatschappelijk verantwoorde manier in te richten. Het fundament van het beleid op gebied

Nadere informatie

Algemeen rapport resultaat

Algemeen rapport resultaat Algemeen rapport resultaat Onderzoekdefinitie: FILTER SCHOOLRESULTAAT School: Scholen op de kaart (Vensters) volgens ouders Dominicus College Onderzoekperiode: 15-16 Scholen op de Kaart (1/1-31/5) (01-01-

Nadere informatie

beleggen BPL pensioen belegt maatschappelijk verantwoord

beleggen BPL pensioen belegt maatschappelijk verantwoord beleggen BPL pensioen belegt maatschappelijk verantwoord hoe belegt BPL Pensioen Ons maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid BPL Pensioen wil een duurzaam en betrouwbaar pensioenfonds zijn dat de

Nadere informatie

UW MENSEN, UW kapitaal. Beleggingsinformatie. Vrij beleggen. Life Cycle beleggen. Rendement en risico s. Kosten

UW MENSEN, UW kapitaal. Beleggingsinformatie. Vrij beleggen. Life Cycle beleggen. Rendement en risico s. Kosten UW MENSEN, UW kapitaal Beleggingsinformatie 2 Life Cycle beleggen Vrij beleggen Rendement en risico s 4 6 8 Kosten 9 Beleggingsinformatie Hoe werkt het beleggingspensioen van Cappital? In de pensioenregeling

Nadere informatie

1) De ervaring en resultaten van ABF Capital Management met het integreren van niet-financiële / duurzame criteria.

1) De ervaring en resultaten van ABF Capital Management met het integreren van niet-financiële / duurzame criteria. Inhoud 1) De ervaring en resultaten van ABF Capital Management met het integreren van niet-financiële / duurzame criteria. 2) Stijl- en performance analyse van het Eurosociétale fonds door Zephyr Style

Nadere informatie

Handleiding. HR3P Competentiematrix

Handleiding. HR3P Competentiematrix Handleiding HR3P Competentiematrix 1 Handleiding HR3P Competentiematrix Handleiding HR3P Competentiematrix Bij Strategische Personeelsplanning (SPP) gaat het om het verkrijgen van voldoende en kwalitatief

Nadere informatie

DISCRETIONAIR BEHEER ONZE BEHEERSMANDATEN MET BELEGGINGSFONDSEN

DISCRETIONAIR BEHEER ONZE BEHEERSMANDATEN MET BELEGGINGSFONDSEN DISCRETIONAIR BEHEER ONZE BEHEERSMANDATEN MET BELEGGINGSFONDSEN ONZE BEHEERSMANDATEN MET BELEGGINGSFONDSEN Banque de Luxembourg biedt u haar expertise aan op het gebied van vermogensbeheer. Door ons een

Nadere informatie

TRANSPARANT DUURZAAM VERMOGENSBEHEER

TRANSPARANT DUURZAAM VERMOGENSBEHEER TRANSPARANT DUURZAAM VERMOGENSBEHEER Beringen, 18 juni 2015 www.pldw.be - 1 - BELEGGEN VOLGENS UW WAARDEN TOEGANG TOT DUURZAAM VERMOGENSBEHEER DOOR DE KRACHTEN VAN TWEE SPECIALISTEN TE BUNDELEN Meer dan

Nadere informatie

Algemeen rapport resultaat

Algemeen rapport resultaat Algemeen rapport resultaat Onderzoekdefinitie: FILTER SCHOOLRESULTAAT School: Tevredenheid Ouders Het College Weert Onderzoekperiode: 17-18 Tevredenheid Ouders (1/11-30/4) (01-11-2017 t/m 30-04-2018) Klassen:

Nadere informatie

Duurzaam Beleggen. Niels Faassen, Fund Analyst HCC Beleggen Symposium "Hoe te beleggen in turbulente tijden?" 2 april 2016

Duurzaam Beleggen. Niels Faassen, Fund Analyst HCC Beleggen Symposium Hoe te beleggen in turbulente tijden? 2 april 2016 Niels Faassen, Fund Analyst HCC Beleggen Symposium "Hoe te beleggen in turbulente tijden?" 2 april 2016 2014 Morningstar. All Rights Reserved. Agenda Morningstar Duurzaam Beleggen Introductie Morningstar

Nadere informatie

Leggen pensioenfondsen de lat voor performance te hoog?

Leggen pensioenfondsen de lat voor performance te hoog? Leggen pensioenfondsen de lat voor performance te hoog? Conferentie, Hans Braker Investment Consulting De lat te hoog? Over het belang van een goede normportefeuille 1 1 De normportefeuille als lat Belegger

Nadere informatie

HRorganizer Matrix: unieke motor achter hoge validiteit e-assessments

HRorganizer Matrix: unieke motor achter hoge validiteit e-assessments Expertsysteem selecteert personeel aantoonbaar beter, tegen fractie van de kosten Groei online assessments Nederland is wereldwijd het land met het hoogste gebruik van psychometrische assessments. Ruim

Nadere informatie

ABN AMRO Multi Manager Profiel Fondsen. Toegang tot een selectie van de best presterende beleggingsfondsen wereldwijd.

ABN AMRO Multi Manager Profiel Fondsen. Toegang tot een selectie van de best presterende beleggingsfondsen wereldwijd. ABN AMRO Multi Manager Profiel Fondsen. Toegang tot een selectie van de best presterende beleggingsfondsen wereldwijd. Toegang tot een selectie van de best presterende beleggingsfondsen wereldwijd. Beleggen

Nadere informatie

Algemeen rapport resultaat

Algemeen rapport resultaat Algemeen rapport resultaat Onderzoekdefinitie: FILTER SCHOOLRESULTAAT School: Tevredenheid Ouders Het College Weert Onderzoekperiode: 17-18 Tevredenheid Ouders (1/11-30/4) (01-11-2017 t/m 30-04-2018) FILTER

Nadere informatie

Algemeen rapport resultaat

Algemeen rapport resultaat Algemeen rapport resultaat Onderzoekdefinitie: FILTER SCHOOLRESULTAAT School: Schoolindex Oudertevredenheid Eindexamenkandidaten onnefanten College ernard Lievegoed School Onderzoekperiode: 14-15 OT Ex

Nadere informatie

De Businesscase Light

De Businesscase Light De Businesscase Light Instrument om de kansen voor verbeteringen en innovatie in de dagelijkse zorg thuis in te schatten en in te voeren De Businesscase Light is een instrument om de kansen en de sterke

Nadere informatie

Afstudeeronderzoek van E. van Bunningen BSc (Het volledige Engelstalige onderzoeksrapport kunt downloaden via deze link)

Afstudeeronderzoek van E. van Bunningen BSc (Het volledige Engelstalige onderzoeksrapport kunt downloaden via deze link) CONCENTRATIE VAN MAATSCHAPPELIJKE DIENSTEN IN GEMEENTELIJK VASTGOED NAAR AANLEIDING VAN DEMOGRAFISCHE TRANSITIE Een casestudie in landelijke gemeenten in Noord-Brabant, Nederland Afstudeeronderzoek van

Nadere informatie

Bijlage 9 Uitkomsten conjunctanalyse Zorg op maat

Bijlage 9 Uitkomsten conjunctanalyse Zorg op maat Bijlage 9 Uitkomsten conjunctanalyse Zorg op maat In de behandelpraktijk worden beslissingen over wanneer welke interventie toe te passen gemaakt op basis van een complexe afweging, waarbij zorgvragen,

Nadere informatie

Pensioen Een nieuwe wijze van rapporteren voor pensioenfondsen. Een nieuwe wijze van rapporteren voor pensioenfondsen

Pensioen Een nieuwe wijze van rapporteren voor pensioenfondsen. Een nieuwe wijze van rapporteren voor pensioenfondsen Een nieuwe wijze van rapporteren voor pensioenfondsen 14 De lijsten van pensioenfondsen met de hoogste en de laagste vermogensbeheerkosten die onder andere door Pensioen Pro en De Nederlandsche Bank (hierna:

Nadere informatie

Examen VWO-Compex. Wiskunde A1 (nieuwe stijl)

Examen VWO-Compex. Wiskunde A1 (nieuwe stijl) Wiskunde A1 (nieuwe stijl) Examen VWO-Compex Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Tijdvak 1 Dinsdag 27 mei 13.30 16.30 uur 20 03 Voor dit examen zijn maximaal 86 punten te behalen; het examen bestaat

Nadere informatie

Nederland op eerste plek in Euro Stoxx 50 Resources Governance Index 2011 Top 50 bedrijven Eurozone verbeteren hun Corporate Governance

Nederland op eerste plek in Euro Stoxx 50 Resources Governance Index 2011 Top 50 bedrijven Eurozone verbeteren hun Corporate Governance 12 januari 2012 -persbericht- Nederland op eerste plek in Euro Stoxx 50 Resources Governance Index 2011 Top 50 bedrijven Eurozone verbeteren hun Corporate Governance De top 50 bedrijven uit de Eurozone

Nadere informatie

Duurzaam beleggen Duurzaamheidsbeleid in één oogopslag: de Nfi

Duurzaam beleggen Duurzaamheidsbeleid in één oogopslag: de Nfi ING Investment Office Publicatiedatum: 5 april 2016, 15.30 uur Duurzaam beleggen Duurzaamheidsbeleid in één oogopslag: de Nfi Sinds 2001 gebruikt ING bij duurzaam beleggen de zelf ontwikkelde Niet-financiële

Nadere informatie

Hoe Triodos bedrijven selecteert op duurzaamheid. Presentatie voor TNM- werkgroep fondsen Ton Rennen, 25 Augustus 2015

Hoe Triodos bedrijven selecteert op duurzaamheid. Presentatie voor TNM- werkgroep fondsen Ton Rennen, 25 Augustus 2015 Hoe Triodos bedrijven selecteert op duurzaamheid Presentatie voor TNM- werkgroep fondsen Ton Rennen, 25 Augustus 2015 Inhoud Selectie van bedrijven Onderzoeksproces in vogelvlucht Bedrijven met duurzame

Nadere informatie

UBO-REGISTER: RUIM EIGENAREN VAN FAMILIEBEDRIJVEN DREIGEN HUN PRIVACY TE VERLIEZEN

UBO-REGISTER: RUIM EIGENAREN VAN FAMILIEBEDRIJVEN DREIGEN HUN PRIVACY TE VERLIEZEN UBO-REGISTER: RUIM 270.000 EIGENAREN VAN FAMILIEBEDRIJVEN DREIGEN HUN PRIVACY TE VERLIEZEN Door: prof. dr. Roberto Flören en dr. Marta Berent-Braun (Nyenrode Business Universiteit) en mr. Laura Bles-Temme

Nadere informatie

Voor een houdbaar en betaalbaar inkomen voor later

Voor een houdbaar en betaalbaar inkomen voor later Vermogensbeheer Voor een houdbaar en betaalbaar inkomen voor later Een houdbaar en betaalbaar inkomen voor later. Dat is de belofte van uw pensioenfonds aan uw deelnemers. Verder gaan is nu zorgen voor

Nadere informatie

Gratis Sudoku Editie 00 PuDNL. Wat is een PuzzelDoku? 1 Uitdagende PuzzelDoku wacht om te worden opgelost

Gratis Sudoku Editie 00 PuDNL. Wat is een PuzzelDoku? 1 Uitdagende PuzzelDoku wacht om te worden opgelost Gratis Sudoku Editie 00 PuDNL 1 Uitdagende PuzzelDoku wacht om te worden opgelost Gratis Sudoku Editie 00 PuDNL Website: www.sudoku-variations.com DISCLAIMER MEBO Educational Services besteedt voortdurend

Nadere informatie

CO2-voetafdruk van beleggingen

CO2-voetafdruk van beleggingen CO2-voetafdruk van beleggingen Beleggen en de uitstoot van broeikasgassen 1 WAAROM MEET ACTIAM DE CO 2 -UITSTOOT VAN HAAR BELEGGINGEN? Klimaatverandering is één van de grootste uitdagingen van de komende

Nadere informatie

360 FEEDBACK 10/08/2012. Thomas Commercieel Vragenlijst. Thomas Voorbeeld. Persoonlijk & Vertrouwelijk

360 FEEDBACK 10/08/2012. Thomas Commercieel Vragenlijst. Thomas Voorbeeld. Persoonlijk & Vertrouwelijk 360 FEEDBACK 10/08/2012 Thomas Commercieel Vragenlijst Thomas Voorbeeld Persoonlijk & Vertrouwelijk S Hamilton-Gill & Thomas International Limited 1998-2013 http://www.thomasinternational.net 1 Inhoud

Nadere informatie

DIT DOCUMENT IS BELANGRIJK EN VEREIST UW ONMIDDELLIJKE AANDACHT.

DIT DOCUMENT IS BELANGRIJK EN VEREIST UW ONMIDDELLIJKE AANDACHT. DIT DOCUMENT IS BELANGRIJK EN VEREIST UW ONMIDDELLIJKE AANDACHT. Indien u niet zeker weet wat u moet doen, raadpleeg dan onmiddellijk uw effectenmakelaar (broker), bankmanager, juridisch adviseur, accountant,

Nadere informatie

Beleggen in de jungle van duurzaamheid. Hoe beoordeel ik beleggingen op duurzaamheid?

Beleggen in de jungle van duurzaamheid. Hoe beoordeel ik beleggingen op duurzaamheid? Beleggen in de jungle van duurzaamheid Hoe beoordeel ik beleggingen op duurzaamheid? 23 Classificatie: mei 2019 Situatie: klimaat roept discussie op, maar effecten zijn niet te negeren Pagina: 2 Reactie:

Nadere informatie

Organisatieprestatiescan. Deze techniek wordt gebruikt in de focus- en analysefase bij het analyseren van de huidige situatie.

Organisatieprestatiescan. Deze techniek wordt gebruikt in de focus- en analysefase bij het analyseren van de huidige situatie. 1 Bijlage 2 De organisatieprestatiescan Techniek: Organisatieprestatiescan Toepassingsgebied: Achtergrond: Deze techniek wordt gebruikt in de focus- en analysefase bij het analyseren van de huidige situatie.

Nadere informatie

Duurzaam Vermogensbeheer

Duurzaam Vermogensbeheer Duurzaam Vermogensbeheer Een keuzeafweging Duurzaamheidscriteria mogelijk toe te passen niet-financiële criteria in het beleggingsproces Versie: 2001-11-02 Door: Drs Marcel de Berg RBA marceldeberg@duurzaamvermogensbeheer.nl

Nadere informatie