Tussen bevolkingskrimp en innovatie

Transcriptie

1 Tussen bevolkingskrimp en innovatie Op weg naar arbeidsmarktutopia Limburg Erik de Gier (Radboud Universiteit Nijmegen & SocialEngineers) VWL-arbeidsmarktcongres 20 oktober 2008

2 Wat moet u minimaal overhouden van mijn presentatie vandaag? Ontwikkel met voorrang gezamenlijk ideaal integraal (bottom-up én top-down) en tevens probleemoplossend toekomstperspectief ten aanzien van Limburgse arbeidsmarkt in Dus: Dringend, denk- en daadkracht gevraagd!

3 Voorbeeld arbeidsmarktutopia: Wir brauchen euch! (Bertelsmann: 2020) Volop werk voor iedereen en iedereen aan het werk Hoogflexibele arbeidsmarkt Regelmatige baanwisselingen Werkzekerheid i.p.v. baanzekerheid Leven lang leren normaal Langdurige werkloosheid bestaat niet meer

4 Inhoud presentatie 1. Achtergronden 2. Context activerend arbeidsmarktbeleid 3. Knelpunten en ontwikkelingen NL & L 4. Op weg naar een arbeidsmarktutopia voor de provincie Limburg!

5 Relevante achtergronden en trends Verzorgingsstaat omgevormd tot activerende participatiemaatschappij Bevolkingskrimp (versneld in Limburg) Uitbreiding EU en opkomst China en India Ontstaan van Europese kennissamenleving Flexibilisering arbeid en arbeidsmarkt Ontstaan van nieuwe sociale risico s (gender, leeftijd, klasse, opleiding) Erosie standaardarbeidscontract Sterk toegenomen competitie tussen regio s en tussen sectoren

6 Doelstellingen activerend Economisch: Activering beroepsbevolking Bestrijdring structurele en conjuncturele werkloosheid Voorkomen en opheffen van mismatches tussen vraag en aanbod Bevordering mobiliteit Bevordering productiviteit arbeidsmarktbeleid Sociaal: Bevordering kwaliteit van de arbeid Bevordering welzijn en werkzekerheid Bestrijding armoede Sociale insluiting Bevorderen van goede transities en tegengaan van slechte transities

7 Arbeidsmarktproblematiek NL in cijfers (bron: Van Dijk 2008) ultimo 2007 WW WWB AO Totaal Nuggers Werkzoekenden CWI Vacatures

8 Demografische gegevenheden Nederland en EU Vergrijzing en ontgroening NL (beroeps-) bevolking Omvang NL-beroepsbevolking 50+ in 1995: 16% en in 2025: 26% Stabilisatie EU-beroepsbevolking vanaf 2005 (184 Mio) Daling EU-beroepsbevolking vanaf 2020

9 Demografische gegevenheden Limburg Negatief migratiesaldo vanaf eeuwwisseling Omslag groei/krimp Limburgse bevolking sinds 2002 Tussen neemt potentiële beroepsbevolking met 1/3 af en treedt sterke vergrijzing op Drastische verandering samenstelling bevolking naar leeftijd in 2040: (n) jongeren gehalveerd en (n) ouderen verviervoudigd

10 Limburg nader bezien Zuid wijkt in negatieve zin af van Noord en Midden: meer demografische krimp, meer (langdurige) werkloosheid, meer armoede en minder economische groei Effecten: sterke vergrijzing c.q. daling beroepsbevolking, stijging loonkosten, vertrek bedrijvigheid, mismatches vraag-aanbod In G-50 ranglijsten scoren Limburgse steden zelden in top van best presterende gemeenten (voorbeelden:)

11 Samenvatting voorstellen Commissie Bakker Op naar 80% arbeidsparticipatie in 2016 door aangrijpen bij kwalitatieve knelpunten aan de aanbodkant ( employability ): Niet-benutte arbeidsreserve Gebrek aan mobiliteit Voortijdige schoolverlaters Door middel van driesporenaanpak: 1. Direct meer mensen aan het werk (2x ) 2. Werkzekerheid voor iedereen 3. Houdbare publieke financiën

12 Limburg in 2003 (tijdens periode van economische krimp) Daling (n) arbeidsplaatsen in 2003 met 2% (NL 0.8%) Stijging werkloosheid in 1 jr. met 25% (NL 22%) Werkloosheid 2003 L 9.3% en NL 8.3% Werkgelegenheid dienstverlening % (NL 73%) Tijdens hoogconjunctuur toename (n) arbeidsplaatsen L 1.9% (NL 3.1%) Conclusie: Werklegenheidsontwikkeling bleef/blijft in Limburg achter bij landelijke (bron: RAIL)

13 Limburg in vergelijking met Nederland anno Nederland: Participatiegraad: 70% Werkloosheid: 4.5 % (n) langdurig werklozen: BBP per inwoner: ,- Economische groei: 3.5% Bevolking: 16.4 Mio Limburg: Participatiegraad: 66% Werkloosheid: 5.6 % (n) langdurig werklozen : (9%) BBP per inwoner: ,- Economische groei: 2.7% Bevolking: 1.1 Mio

14 CWI -regiogegevens Zuid-Limburg is gevolgen mijnsluiting nooit te boven gekomen Aantal banen groeit het minst in regio Zuid (en daalt zelfs in periode ) In Zuid- en Noord- en Midden Limburg daalt % banen in industrie en distributie, maar neemt toe in consumentendiensten ( )

15 Op weg naar arbeidsmarktutopia Limburg: mijn vijf prioriteiten! 1. Voer en ontwikkel gericht economisch en sociaal activerend arbeidsmarktbeleid in context van landelijk en Europees beleid. 2. Versterk de aantrekkelijke vestigingsplaatsfactoren voor jonge hoogopgeleide kenniswerkers én creatieve klasse (concrete doelen: sprong omhoog op ranglijsten G-50 in periode van 5 jaar, ombuiging negatief migratiesaldo provincie, herbestemming industrieel erfgoed). 3. Innoveer! Versterk conjuncturele & structurele zwakheden Limburgse economie en hef achterstanden op t.o.v. rest Nederland (scholing, hoogwaardige diensteneconomie). Houd ook maakindustrie vast. 4. Zoek naar afstemming & complementariteit in Euregio Maas-Rijn. 5. Leer van succesvolle transformaties en bevolkingskrimpervaringen elders (voormalige DDR en krimpende steden in VS en Europa).

16 Uitwerking van het activerende arbeidsmarktbeleid 1. Vraag - én aanbod gericht 2. Gebaseerd op risicomanagement bij transities op de arbeidsmarkt 3. Doelgroepen: onderkant, nog niet benut aanbod,werkende middengroepen (vgl. Nedcar) en kenniswerkers Bijvoorbeeld onderkant: Vraagkant: experimenten met de- en upskilling; omzetten van full-time functies in part-time functies; introductie van perspectief stad en stijging Aanbodkant: scholing en leven lang leren, cultuurverandering, voorkomen van uitval

17 Weerstanden vraagkant Minste weerstanden: Opleiding en training Her- en omscholing Technologische vernieuwing Meeste weerstanden: Fulltime functies omzetten in parttime Samenwerken met publieke instanties Faciliteren van thuiswerk Bron: Het Kritische Tekort, Manpower 2008

18 Kenmerken onderkant arbeidsmarkt Door work first of door reïntegratie moeilijk of niet aan het werk te helpen Niet zelden kampend met meervoudige problematiek Laagopgeleid en zonder startkwalificatie (relatief veel mannelijke allochtone jongeren) en in toenemende mate ook jonggehandicapten Te lage arbeidsproductiviteit in verhouding tot arbeidskosten Risico van ernstige stigmatisering ( undeserving poor ) Omvang in Limburg geschat op bijstandscliënten + aantal oudere langdurig arbeidsongeschikten en jonggehandicapten

19 Relevante sectoren in Limburg Zorg Transport + logistiek (Venlo) Retail Horeca Procesindustrie (Geleen) Kwetsbare punten: Relatief veel maakindustrie in Limburg (conjunctuurgevoelig, vgl. vorige economische neergang in 2002) Relatief weinig hoogwaardige dienstverlening Relatief veel laaggeschoold aanbod

20 Samenstelling Euregio Maas-Rijn Zuid-Limburg Duits deel Euregio Maas-Rijn Belgisch Limburg Provincie Luik Complementariteit regio s neemt toe in periode van hoogconjunctuur

21 Belangrijke vestigingsplaatsfactoren voor kenniswerkers Scholingsinfrastructuur (o.a. internationale school) Wonen en kwaliteit leefomgeving Aanwezigheid ruime hoeveelheid kenniswerkers, expats en creatieven Aanwezigheid culturele voorzieningen

22 Herbestemming industrieel erfgoed