INFORMATIEBUNDEL IN VERBAND

Transcriptie

1 INFORMATIEBUNDEL IN VERBAND MET HET LEVENSEINDE 1/15

2 Colofon Samenstelling Inbreng gemeentelijke diensten T Spoorwegstraat Herent Redactie Burgerzaken T burgerzaken@herent.be Verantwoordelijk uitgever Astrid Pollers 2/15

3 Inhoudstafel Inhoudstafel... 3 Inleiding... 5 Levenseinde... 5 Registratie... 5 Geldigheid... 5 Leifkaart... 6 Informatie en voorbeelddocumenten Registratie van een voorafgaande wilsverklaring euthanasie... 7 Wettelijk kader... 7 Opmaken van een voorafgaande wilsverklaring euthanasie... 7 Registratie... 7 Getuigen... 7 Vertrouwenspersoon... 7 Registratie voor een fysiek niet bekwaam persoon... 8 Ondertekening De voorafgaande negatieve wilsverklaring... 9 Wettelijk kader... 9 Opmaken van een negatieve wilsverklaring... 9 Tijdstip... 9 Vertegenwoordiger... 9 Geldigheid Orgaandonatie Wettelijk kader Opting-outsysteem...10 Opmaken van een verklaring voor orgaandonatie Verklaring inzake de wijze van teraardebestelling Keuze Uitvaartcontract...11 Opmaken van een verklaring inzake de wijze van teraardebestelling Registratie Lichaam schenken aan de wetenschap Keuze Enkele feiten...12 Opmaken van een wilsverklaring schenking lichaam aan de wetenschap Na overlijden Palliatieve zorg Wat is palliatieve zorg? Informatie en documentatie betreffende het levenseinde Palliatieve zorg...14 Orgaandonatie en euthanasie...14 Levenseinde...14 Universitaire geneeskundige instellingen /15

4 4/15

5 Inleiding Levenseinde De overheid staat ieder van ons toe een aantal keuzes te maken over ons levenseinde. Een officiële verklaring daarvan afleggen en laten registreren, bespaart uw nabestaanden kopzorgen op een moment dat ze al zoveel emoties moeten verwerken. U bent echter nooit verplicht dat te doen. Er bestaan 5 documenten over het levenseinde: de voorafgaande wilsverklaring euthanasie de voorafgaande negatieve wilsverklaring de verklaring voor orgaandonatie de verklaring inzake de wijze van teraardebestelling het document betreffende het lichaam schenken aan de wetenschap U kunt 1 of meer documenten invullen. U maakt die bij voorkeur op in meer exemplaren, die u aan de betrokken partijen (bijvoorbeeld familieleden, vertrouwenspersonen enz.) en de behandelende arts geeft. Zij kunnen dan op het bestaan ervan wijzen wanneer u dat niet meer zelf kunt. Registratie Registreerbaar op de gemeente Voorafgaande wilsverklaring euthanasie Niet Registreerbaar op de gemeente Voorafgaande negatieve wilsverklaring Verklaring voor orgaandonatie Lichaam schenken aan de wetenschap Verklaring inzake de wijze van teraardebestelling Let op: de 5 opgestelde documenten zijn rechtsgeldig, met of zonder registratie. Registratie is dus niet verplicht of noodzakelijk. Geldigheid Een verklaring kan altijd worden herroepen, gewijzigd of ingetrokken op uw eenvoudig verzoek. Een wilsverklaring euthanasie moet elke 5 jaar worden hernieuwd. Vergeet niet met uw huisarts en uw naasten in gesprek te gaan over uw en hun wensen of bezorgdheden. Een begrafenisondernemer kan u ook begeleiden bij bepaalde elementen van uw keuze. Kinderen tot 16 jaar kunnen geen verklaringen op dit vlak afleggen (voor een wilsverklaring euthanasie moet je meerderjarig zijn), hun ouders kunnen dat in hun naam wel doen. Kinderen vanaf 16 jaar kunnen zelf een verklaring afleggen of de verklaring die hun ouders in hun naam deden herroepen. 5/15

6 LEIFkaart De LEIFkaart vermeldt over welke wilsverklaringen u beschikt. Ze biedt een bijkomende garantie dat artsen en hulpverleners op de hoogte zijn van uw wettelijke wilsverklaringen en dat ze rekening kunnen houden met de documenten aangaande uw voorafgaande zorgplanning. De kaart heeft het formaat van een bankkaart en is geplastificeerd zodat u die in uw portefeuille kunt bewaren. U kunt die kaart kosteloos aanvragen via de LEIFlijn of via leiflijn@skynet.be. De LEIFkaart maakt deel uit van het LevensEinde InformatieForum. Het LEIFproject is een open initiatief en bestaat uit mensen en verenigingen die streven naar een menswaardig levenseinde voor iedereen, waarbij respect voor de wil van de patiënt voorop staat. Informatie en voorbeelddocumenten Naast wat uitleg over de verschillende wilsverklaringen, kunt u in deze bundel ook informatie over palliatieve zorg vinden. Voorts kunt u bij deze bundel (voorbeelden van) alle hierboven beschreven documenten ontvangen. U kunt die gebruiken om uw wensen over uw levenseinde vast te leggen. Voor meer informatie of hulp bij het opstellen van uw verklaringen, kunt u aan het einde van deze bundel nog enkele contactgegevens vinden. 6/15

7 1. Registratie van een voorafgaande wilsverklaring euthanasie Wettelijk kader Sinds 1 september 2008 kunt u een wilsverklaring betreffende euthanasie laten registreren. Volgens de euthanasiewet van 2002 kan een handelsbekwame meerderjarige of ontvoogde minderjarige in een schriftelijke wilsverklaring zijn wil te kennen geven dat een arts euthanasie toepast indien hij niet meer bekwaam is, omdat men in een coma is. De voorgaande wilsverklaring is dus enkel van toepassing bij patiënten die in een coma liggen en niet bij patiënten met een andere vorm van wilsonbekwaamheid, zoals een hersentumor of dementie. De federale overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en leefmilieu heeft een duidelijke informatiefolder over euthanasie en de wilsverklaring inzake euthanasie samengesteld. U kunt die vinden in pdf-versie op onze website Opgelet: de voorafgaande wilsverklaring euthanasie is geen schriftelijk verzoek om euthanasie. Het schriftelijk verzoek kan worden ingediend bij alle andere situaties, namelijk wanneer de patiënt niet in een coma is. Wanneer u aan uw arts om euthanasie vraagt, moet u dat schriftelijk doen. Opmaken van een voorafgaande wilsverklaring euthanasie Registratie De registratieprocedure is niet verplicht. Dat wil zeggen dat een wilsverklaring ook geldig is wanneer ze niet geregistreerd werd. Voor de registratie van een wilsverklaring betreffende euthanasie, kunt u gebruik maken van het formulier (zie bundel Wilsverklaringen betreffende mijn gezondheidszorg en mijn levenseinde ). Aan de hand van dit formulier kunt u ook een wilsverklaring herbevestigen, herzien of intrekken. De wilsverklaring kan op ieder ogenblik worden herzien of ingetrokken en blijft geldig voor een periode van 5 jaar vanaf de datum van verklaring. Getuigen Voor de registratie van uw wilsverklaring hebt u twee meerderjarige getuigen nodig, die het document mee ondertekenen. Minstens één van die getuigen mag geen materieel belang hebben bij het overlijden van de patiënt. Door hun ondertekening bevestigen de getuigen dat u de wilsverklaring vrijwillig hebt opgemaakt, beschikkend over al uw verstandelijke vermogens (m.a.w. dat u wilsbekwaam bent). Zij worden verder niet betrokken bij mogelijk overleg. De aanwijzing van twee getuigen is verplicht. Vertrouwenspersoon U kunt ook de gegevens van een vertrouwenspersoon invullen, die onmiddellijk op de hoogte wordt gebracht indien u zich in een toestand bevindt waarin de wilsverklaring van toepassing zou kunnen zijn. De functie van vertrouwenspersoon is enerzijds de behandelende arts op de hoogte brengen van de wil van de patiënt en anderzijds de spreekbuis zijn van de arts naar de familie. Een vertrouwenspersoon heeft geen inspraak in een mogelijke beslissing! De aanwijzing van een vertrouwenspersoon is niet verplicht. 7/15

8 Registratie voor een fysiek niet bekwaam persoon U kunt een wilsverklaring laten registreren voor uzelf, maar u kunt ook een wilsverklaring opstellen en aanbieden ter registratie voor een persoon die fysiek niet bekwaam is om een wilsverklaring op te stellen en/of te ondertekenen. Er moet dan een ondertekend en gedateerd medisch getuigschrift van de behandelende arts worden toegevoegd met de precieze reden waarom de betrokkene de wilsverklaring niet eigenhandig kan schrijven. Ondertekening De wilsverklaring wordt in verschillende exemplaren ondertekend door: uzelf (of de persoon die daartoe werd aangewezen in uw plaats); de twee getuigen; de eventuele vertrouwenspersoon(en). Iedere ondertekenaar zet de datum bij de handtekening en ook zijn of haar hoedanigheid: verzoeker, getuige, vertrouwenspersoon. Iedere ondertekenaar krijgt een origineel exemplaar. Ook de behandelende arts krijgt een exemplaar. Eén exemplaar is bestemd voor eventuele registratie. Registratie is niet verplicht en geeft geen juridische meerwaarde. Het verkleint wel de kans dat een arts niet op de hoogte is van het bestaan van een wilsverklaring. 8/15

9 2. De voorafgaande negatieve wilsverklaring Wettelijk kader De negatieve wilsverklaring heeft in principe helemaal niets te maken met de regelgeving betreffende euthanasie, maar wel met de wet op de patiëntenrechten. Het gaat hier om het recht om behandelingen te weigeren. Bedoeld wordt o.a. het niet meer opstarten (of staken) van levensverlengende medische behandelingen wanneer je wilsonbekwaam zou worden. In tegenstelling tot de wilsverklaring euthanasie geldt de negatieve wilsverklaring in alle omstandigheden van wilsonbekwaamheid (niet alleen coma, maar ook dementie, hersentumor ). Opmaken van een negatieve wilsverklaring Tijdstip Het opmaken van het document gebeurt het beste samen met uw behandelende arts, zodat u voldoende geïnformeerd bent en de juiste keuzes voor u persoonlijk kunt maken. U bent dan ook zeker dat uw arts weet welke overwegingen aan de basis liggen van uw keuzes. Vertegenwoordiger U kunt ook een vertegenwoordiger aanduiden die wanneer u wilsonbekwaam zou zijn de wettelijke bevoegdheid krijgt namens u te handelen en als dusdanig uw wil te vertolken. Opgelet: verwar de vertegenwoordiger niet met de vertrouwenspersoon op de wilsverklaring euthanasie. Deze laatste staat in voor de bekendmaking van het document en kan dus als spreekbuis optreden, maar heeft geen inspraak. De vertegenwoordiger heeft dat wel. Van een vertegenwoordiger verwacht men dan ook een heel ander engagement dan van een vertrouwenspersoon. Het is wel mogelijk dat u dezelfde persoon aanduidt voor de twee rollen. De aanwijzing van getuigen is niet nodig. Geldigheid De negatieve wilsverklaring is onbeperkt geldig in de tijd. Het is wel verstandig ze regelmatig te herbevestigen of te herzien. De negatieve wilsverklaring kan niet worden geregistreerd bij de gemeente. De inhoud van de verklaring is in elk geval wettelijk afdwingbaar: dat wil zeggen dat de artsen er rekening mee moeten houden. 9/15

10 3. Orgaandonatie Wettelijk kader Sinds 13 juni 1986 regelt een wet het wegnemen en transplanteren van organen in België. Die wet is van toepassing op het wegnemen van organen of weefsels bij een persoon, de donor, met het oog op het transplanteren van organen of weefsels als medische behandeling bij een andere persoon, de ontvanger. De Belgische wet onderstreept dat orgaandonatie niet het voorwerp kan zijn van financiële vergoedingen. Opting-outsysteem Voor orgaandonatie na het overlijden opteert de wet voor het opting-outsysteem. Dit houdt in dat elk bekwaam persoon, ingeschreven in het bevolkingsregister of sinds meer dan zes maanden ingeschreven in het vreemdelingenregister, bij wet verondersteld wordt in te stemmen met orgaandonatie met het oog op transplantatie na zijn overlijden, behalve wanneer hij bij leven zijn verzet uitdrukt. Voor wie niet of minder dan zes maanden in België gedomicilieerd is, is de uitdrukkelijke toestemming vereist. Opmaken van een verklaring voor orgaandonatie De wetgever heeft in een procedure voorzien voor weigering of toestemming orgaandonatie na overlijden met registratie in het nationaal register via het gemeentebestuur of via verbale weigering of toestemming orgaandonatie of notariële akte. Dat houdt in dat de familie/verwanten worden geconsulteerd voor elke procedure tot het wegnemen van organen. Orgaandonatie laten registreren geeft duidelijkheid aan uw familie en aan de arts die bij de donatie is betrokken. Leg uw keuze vast, ook als u geen donor wilt worden. Uw familie moet dan niet beslissen op een emotioneel moment. 10/15

11 4. Verklaring inzake de wijze van teraardebestelling Keuze De verklaring inzake de wijze van teraardebestelling, maakt het mogelijk om nog voor uw overlijden te kiezen voor: een bepaald type van teraardebestelling; de gemeente waar men wenst begraven te worden; het type van uitvaartplechtigheid. Die keuze(s) kunt u het beste op papier zetten in de vorm van een verklaring betreffende de wijze van teraardebestelling. Uitvaartcontract In deze verklaring kunt u ook het bestaan van een uitvaartcontract vermelden. Een uitvaartcontract is een contract afgesloten tussen uzelf en een notaris, een begrafenisonderneming, een verzekeringsmaatschappij of een andere daartoe gemachtigde instantie. Een dergelijk geregistreerd contract biedt u, wanneer u alleen komt te staan en niet de zekerheid hebt dat familieleden zich om uw begrafenis zullen bekommeren, garanties dat uw laatste wilsbeschikking zal worden gerespecteerd. Aangezien het contract is opgenomen in de wilsbeschikking moet het ook worden gerespecteerd. Opmaken van een verklaring inzake de wijze van teraardebestelling Voor het opmaken van de verklaring inzake de wijze van teraardebestelling hebt u geen getuigen, noch vertrouwenspersonen nodig. We raden u echter aan om uw verklaring beschikbaar te maken door het document bijvoorbeeld bij de andere documenten over uw levenseinde te voegen. Registratie U kunt die keuze(s) laten registreren bij uw gemeentebestuur. Maar ook zonder registratie moet uw wilsbeschikking worden gerespecteerd. Opgelet: tijdens het weekend is de gemeentelijke administratie gesloten. Begrafenisondernemers hebben geen inzage in het bevolkingsregister waarin uw wilsbeschikking is opgenomen. Wanneer u op vrijdagmiddag of in het weekend overlijdt, zouden uw nabestaanden in dat geval dus tot maandagmorgen moeten wachten tot er duidelijkheid is over uw wilsbeschikking (en eventueel een uitvaartcontract). Uw uitvaart zal daardoor niet onmiddellijk van start kunnen gaan. Om die situatie te voorkomen, raden wij u aan ervoor te zorgen dat uw familie, andere nabestaanden of uw vertrouwenspersoon een kopie van uw wilsbeschikking en uw uitvaartcontract in hun bezit hebben. 11/15

12 5. Lichaam schenken aan de wetenschap Keuze Iedere wilsbekwame Belg kan beslissen om zijn lichaam of delen ervan na zijn dood af te staan voor wetenschappelijk onderzoek. Dit is noodzakelijk voor de vorming van toekomstige artsen en voor onderzoek naar nieuwe technieken en medische behandelingen. Enkele feiten Vanaf de leeftijd van 18 jaar kunt u uw lichaam aan de wetenschap schenken. In principe moet u zich voor lichaamsafstand richten tot de geografisch dichtstbijzijnde universitaire instelling, maar u bent vrij te kiezen. Hou wel rekening met bijkomende vervoerskosten. Voor het schenken van uw lichaam aan de wetenschap mogen wettelijk geen vergoedingen worden gevraagd. Een schenking brengt normaliter geen extra kosten mee. De kosten verbonden aan uw overlijden blijven ten laste van uw nabestaanden. Opmaken van een wilsverklaring schenking lichaam aan de wetenschap U neemt contact op met de medische faculteit van een universiteit naar keuze. Daar krijgt u inlichtingen over wat u moet doen en ontvangt u een document (testament) dat als voorbeeld kan dienen om uw eigen testament voor de schenking op te stellen. Dat testament moet handgeschreven, gedateerd en ondertekend worden door u, de schenker. Het houdt ook de modaliteiten in over wat er achteraf met uw lichaam moet gebeuren (begrafenis of crematie, samen met de familie of in anonimiteit). U krijgt vervolgens een kopie van uw testament - dat u het beste ook aan een vertrouwenspersoon overdraagt - en een kaartje dat u bij uw identiteitskaart bewaart. Na overlijden Na het overlijden moet een begrafenisondernemer het lichaam ophalen en bezorgen aan de universiteit. Na een periode van onbepaalde duur van meestal 1 tot 2 jaar, zal de universiteit het lichaam vrijgeven volgens de wettelijke bepalingen, rekening houdend met de wilsbeschikking van de overledene. 12/15

13 6. Palliatieve zorg Wat is palliatieve zorg? De Wereldgezondheidsorganisatie stelt dat palliatieve zorg een actieve totaalzorg is voor patiënten met een ziekte die niet meer te genezen is. De levensverwachting wordt niet specifiek aangehaald. Pijn- en symptoomcontrole - samen met de aanpak van de psychische, de sociale en de spirituele noden van de patiënt en zijn onmiddellijke omgeving - zijn essentieel. Het doel is de best mogelijke kwaliteit van leven te bieden aan beide groepen. Die zorg kan, wanneer nodig, ook worden voortgezet tijdens de rouwperiode. 13/15

14 7. Informatie en documentatie betreffende het levenseinde Palliatieve zorg Vzw Panal is een vzw die palliatieve zorg biedt in Herent: Palliatief Netwerk Arrondissement Leuven vzw Waversebaan Heverlee T F Federatie Palliatieve zorg vzw Toekomststraat Vilvoorde info@palliatief.be T F info@delaatstereis.be T F Orgaandonatie en euthanasie FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Cel Organen, embryo s en bio-ethiek Eurostation II Victor Hortaplein 40, bus Brussel T Orgaandonatie beldonor@gezondheid.belgie.be Euthanasie info@gezondheid.belgie.be Levenseinde Recht op Waardig Sterven Secretariaat Lange Gasthuisstraat Antwerpen info@rws.be T Postadres Lange Gasthuisstraat Antwerpen LevensEinde InformatieForum (LEIF) J. Vander Vekenstraat Wemmel leiflijn@skynet.be T Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging vzw Pottenbrug Antwerpen secretariaat@humanistischverbond.be T F /15

15 Universitaire geneeskundige instellingen Katholieke Universiteit Leuven Vesalius Instituut Vaardigheidscentrum Anatomie Minderbroederstraat 12, Blok Q bus 1031, 3000 Leuven T anatomie@med.kuleuven.be Vrije Universiteit Brussel Faculteit geneeskunde en Farmacie Vakgroep Menselijke Anatomie Laarbeeklaan 103, 1090 Brussel T secretariaat@gf.vub.ac.be Vrije Universiteit Gent Laboratorium voor Anatomie en Embryologie Campus UZ Gent B3, 4 e verd. De Pintelaan 185, 9000 Gent T of T Universiteit Antwerpen Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschap Campus Drie Eiken Gebouw T - D.T.330 Secretariaat Anatomie van de Mens en Embryologie Universiteitsplein 1, 2610 Wilrijk T secretariaat.anatomie@ua.ac.be 15/15