Gebruik Het overzicht geeft een beeld van wat er beschikbaar is aan informatie. Het kan behulpzaam zijn bij het zoeken naar de juiste informatie.

Transcriptie

1 Overzicht methodes voor Ecodesign Omschrijving Er zijn nogal wat verschillende methodes voor het ontwikkelen van duurzame producten. Hieronder volgt een overzicht van verschillende soorten methodes, met voorbeelden. Gebruik Het overzicht geeft een beeld van wat er beschikbaar is aan informatie. Het kan behulpzaam zijn bij het zoeken naar de juiste informatie. Categorie 1: stappenplannen en ontwerpprocessen Een proces dat stap voor stap gevolgd kan worden, van eerste idee tot definitief ontwerp. Bij elke stap wordt uitgelegd wat de ontwerper moet doen. Er zijn stappenplannen gericht op een bepaald aspect (gedragsbeïnvloeding, diensten) maar ook voor een bepaald soort proces (meerdere teams, gebruikersparticipatie). Voorbeelden: Zes-stappenplan voor het herontwerpen van scripts van huishoudelijke apparaten, zodat ze het gedrag van gebruikers sturen in de richting van energie-efficiënt gedrag. 1/9

2 0. Apparaat kiezen 1. Teamvorming 2. Scripts selecteren 3. Gebruikers traceren 4. Data verzameling in de praktijk 5. Interpretatie 6. Formulering herontwerp script voor een energie-efficiëntere gebruikspraktijk (Jelsma, 1999) Schematische weergave van een ontwerpproces voor eco-efficiënte diensten (Brezet 2001 I) (ES staat voor eco-efficient service ) 2/9

3 Exploratie Start Beleidsformulering ES beleid Doelvinding ES idee Strikte ontwikkeling ES ontwerp Realisering Nieuwe activiteit Evaluatie 3/9

4 Categorie 2: praktische aanwijzingen voor het ontwerpen Concrete aanwijzingen die de ontwerper precies laten zien wat hij of zij moet doen. Er zijn aanwijzingen voor bepaalde aspecten (einde levensduur, gebruikersgedrag) of bepaalde fases van het ontwerpproces (evaluatie, gebruiksonderzoek). Voorbeelden: Gebruikersonderzoek geeft een betere indicatie omtrent succes van een gedragsbeïnvloedend technologieontwerp dan het volgen van trends. (Jelsma 1998) Gebruiks- en ontwerppraktijken worden gekoppeld, ontwerpers, technici, gedragsobservanten en gebruikers werken samen om tot bruikbare ideeën te komen. (Jelsma 1999) Denk als een systeem. Producten zijn geen op zichzelf staande eilanden. Ze maken allemaal gebruik van bronnen en eindigen uiteindelijk als afval. (Ottman 2002 I) Dematerialiseer. Kom aan de wensen van je klanten tegemoet met gebruikmaking van zomin mogelijk bronnen. Dit schetst mogelijkheden voor geconcentreerde producten en voor multifunctionele producten. Meer significante mogelijkheden voor het efficiënt omgaan met bronnen zouden afkomstig kunnen zijn van het vervangen van materiële producten door kennis en andere soorten diensten. Hieraan gerelateerd is de strategie "dienst producten" 4/9

5 aanbieden, zoals autodelen en het leasen van kopieermachines. Om de potentie van deze strategie voor het bedrijf van je cliënt in te schatten moet je twee vragen stellen: is het nodig dat consumenten het product zelf bezitten of is leasen een mogelijkheid? Kan de functie van het product evengoed of beter worden vervuld door een dienst? (Ottman 2002 I) Categorie 3: Algemene principes voor het ontwerpen Aanwijzingen voor het ontwerpen van duurzame producten, niet zozeer gericht op de praktijk van het ontwerpen, maar meer in de vorm van eisen waaraan het product uiteindelijk moet voldoen. Deze aanwijzingen zijn vaak niet specifiek gericht op een bepaald aspect van producten (zoals gedrag of waarde), maar meer algemeen. Voorbeelden: Respecteer diversiteit: in plaats van te streven naar meer uniformiteit, waardoor hetzelfde product met aanpassingen op verschillende plekken in de wereld voorkomt, moeten ontwerpen de regionale, culturele en materiële uniciteit van een plaats respecteren, vergroten en zelfs verrijken. Afval en emissies moeten weer aangroeien in plaats van tot uitputting te leiden en ontwerpen moeten flexibel zijn, zodat ze tegemoetkomen aan veranderingen in de behoeften van mensen en gemeenschappen. (Braungart in Charter 2001) 5/9

6 Maak op een verantwoorde manier gebruik van menselijke en natuurlijke bronnen. Bij het ontwerpen moeten overwegingen worden betrokken op het gebied van zorg voor het milieu en sociale gelijkheid. Deze duurzame principes vinden hun uitdrukking in het uiterlijk van een product - de ontwerpen "voegen waarde toe" aan de praktische eigenschappen van het product. Dat stimuleert zorg voor en onderhoud van de materiële omgeving en draagt bij aan een lange levensduur van producten. Dit op zijn beurt begint de problemen aan de kaak te stellen van excessieve consumptie en de "onethische" implicaties van egoïsme, hebzucht, ijdelheid en een onbescheiden houding. (Walker aangehaald door Tischner, in Charter 2001) Herstel. Huidige inspanningen om een product milieuvriendelijk te maken beginnen over het algemeen met het doel de invloed op het milieu te minimaliseren. Maar de ecosystemen op aarde moeten hersteld worden om wereldwijde duurzaamheid te bereiken. Een aantal bedrijven heeft succes geboekt door het ontwikkelen van producten die daadwerkelijk iets terug kunnen geven aan het milieu of aan de samenleving. (Ottman 2002 II) Categorie 4: een andere benadering van het ontwerpen Principes en aanwijzingen voor ontwerpers, voor een andere benadering van het ontwerpproces en het vak van ontwerper. Deze raadgevingen zijn niet specifiek gericht op duurzaamheid of op bepaalde aspecten, eerder op innovatie en levenswijze, ervan uitgaande dat dat vereisten zijn voor het ontwerpen van duurzame producten. 6/9

7 Voorbeelden: Stel stomme vragen. De vraag "waarom" leidt vaak tot enorme verbeteringen. (Pré consultants 2003) Ontwerp om innovatielethargie uit te sluiten door de oorspronkelijke aannames achter bestaande concepten en producten opnieuw te onderzoeken. (Fuad-Luke 2002) Probeer constant te verbeteren door het delen van kennis. Moedig directe en open communicatie tussen collega's, bazen, producenten en gebruikers aan om duurzame overwegingen op de lange termijn te combineren met ethische verantwoordelijkheid en de integrale relatie tussen natuurlijke processen en menselijke activiteit te herstellen. (McDonough in Birkeland 2002) Creëer een nieuwe rol voor industrieel ontwerpers: van "makers van producten" naar "vervullers van menselijke behoeften". Beschouw jezelf net zo goed of misschien zelfs een beetje meer als ontwerper van diensten dan als slechts ontwerper van producten. Benader het ontwerpen vanuit een nieuw perspectief. Maak gebruik van je unieke invloed als intermediair tussen consumenten en technologie. Neem altijd de sociale invloeden en 7/9

8 voordelen en die voor het milieu van al je ontwerpen in overweging. Voeg waarde en relevantie aan je ontwerpen toe door de grenzen van het bedrijf te overstijgen in het ontwerpproces en de steun van NGO's en andere belanghebbenden van de gemeenschap te werven die een holistisch perspectief kunnen geven aan het project. Maak gebruik van de mogelijkheid om dichterbij de consument te komen door nieuwe behoeften te begrijpen m.b.t. recycling en afdanking. (Ottman 2002 II) 8/9

9 Bronnen Birkeland, J., Design for Sustainability, a Sourcebook of Integrated Eco-logical Solutions. Londen: Earthscan Publications Ltd, 2002 Brezet, J.C. et al., The Design of Eco-efficient Services, Method, tools and review of the case study based "Designing Eco-efficient Services" project. Nederland: Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, december 2001 Birkeland, J., Design for Sustainability, a Sourcebook of Integrated Eco-logical Solutions. Londen: Earthscan Publications Ltd, 2002 Fuad-Luke, A., Ecodesign, the sourcebook. San Francisco: Chronicle Books LLC, 2002 Jelsma, J. et al., Gedragsbeïnvloeding door technologie. Den Haag: Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, 1998 Jelsma, J., Huishoudelijk energiegebruik: van beter gedrag naar beter ontwerpen, een aanzet tot een integrale benadering. Enschede: Novem, 1999 Ottman, J.A., "Out of the Box and Into the Future: Product Innovation for the 21st Century", Innovation, Spring 2002 (via Ottman, J.A., "The Real News About Green Consuming". The Green Business Letter, May 2002 (via PRé Consultants bv, IJsseldijk, F.M., Duurzaam ontwerpen voor mensen van vlees en bloed, informatie voor ontwerpers voor het betrekken van menselijke factoren bij de ontwikkeling van duurzame producten. Delfgauw: Femke IJsseldijk, juni /9