Gemeente Amsterdam Adviesraad Diversiteit en Integratie. Advies. Divers én verbonden. Een mediabeleid voor heel Amsterdam

Transcriptie

1 Gemeente Amsterdam Adviesraad Diversiteit en Integratie Advies Divers én verbonden Een mediabeleid voor heel Amsterdam nr. 22 oktober 2009

2 Colofon Gemeente Amsterdam Adviesraad Diversiteit en Integratie Postadres Postbus 202, 1000 AE Amsterdam Bezoekadres Jodenbreestraat 25, 1011 NH Amsterdam Telefoon Internet Samenstelling Redactie Druk Adviesraad Diversiteit en Integratie secretariaat Repro Stadhuis Amsterdam Eerder uitgebrachte adviezen zijn te raadplegen op de website. Adviesraad Diversiteit en Integratie, oktober 2009 Het overnemen van (delen van) deze uitgave is toegestaan, mits in ongewijzigde vorm en met bronvermelding

3 Inhoudsopgave Blz. Voorwoord 3 1. Inleiding 4 2. Achtergrond Informatie en opinies uit de hoorzitting Bespreking Aanbevelingen. 16 Literatuurlijst. 17 Hoorzitting lokaal mediabeleid Amsterdam op 2 oktober Eerder verschenen adviezen van de Adviesraad Diversiteit en Integratie. 19

4 Voorwoord Er zijn vele onderwerpen die van belang zijn voor de ontwikkeling van onze diverse stad. Communicatie is een cruciaal onderwerp en de inzet van de media staat daar op de eerste plaats. Ook al gaan sommige onderzoekers en publicisten er vanuit dat de toekomstige burger uitsluitend zal communiceren via de nieuwste technologieën (de opkomst van de Einstein-generatie), toch kunnen wij constateren dat de grootste bevolkingsgroep nog steeds radio en televisie gebruikt. Daarom heeft een werkgroep binnen de Adviesraad Diversiteit en Integratie onder leiding van Bart Top zich gebogen over de actuele stand van zaken in de Amsterdamse media. Juist in deze maanden zijn er adviezen uitgebracht over het gemeentelijk beleid met betrekking tot de regionale zenders, opdat de gemeenteraad binnenkort een besluit kan nemen over de koers voor de komende jaren. De adviesraad voegt aan deze zeer waardevolle adviezen enkele aanbevelingen toe die de integratie in deze regio zullen bevorderen. De adviesraad dankt degenen die hebben willen meewerken aan de totstandkoming van het advies. Mede namens Bart Top, Ankie Verlaan, voorzitter

5 1. Inleiding Diversiteits- en integratiegerelateerde problemen in Amsterdam zijn goed voor heel wat aandacht in de media. Zuidoost en Nieuw West staan regelmatig centraal in de hit-en-run journalistiek (term van professor F. Bovenkerk) die volgt op gewelddadige incidenten. In sommige wijken zijn camerateams niet meer welkom. Omdat veel landelijke kranten in Amsterdam gevestigd zijn en verschillende nationale zenders studio's hebben in Amsterdam, krijgt onze stad veel aandacht in het landelijke nieuws. Op het terrein van integratie zijn de landelijke media vaak trendsettend. Dat weerspiegelt zich ook in gratis kranten als Metro, De Pers en Spits!, die in groten getale verspreid worden in het Amsterdamse openbaar vervoer en daar gretig gelezen worden door jong en oud. Lokale Amsterdamse media hebben vaak een bredere invalshoek. Al verschillen die media natuurlijk ook van elkaar. Wat betreft televisie is AT5 het leidende medium. Daarnaast bestaat het lokale radio- en tv-aanbod uit RTV Noord-Holland, MTNL, FunX en nog een groot aantal aanbieders op radio en televisie via Salto. Stadskranten zijn er ook in verschillende vormen: naast Het Parool verschijnen er andere commerciële stadskranten, met vaak edities voor verschillende stadsdelen. Hoe pluriform de Amsterdamse media daarmee ook lijken, de vraag is of zij ook echt een afspiegeling vormen van de diversiteit in de stad. Krijgen jongeren, minderheden et cetera voldoende ruimte voor de expressie van hun denkbeelden? Bieden zij tegenwicht aan de vaak erg zwart-wit getoonzette discussie in de mainstream media? Of slagen zij daar onvoldoende in? Vorig jaar signaleerden B&W - op basis van de monitor Diversiteit en Integratie dat er sprake is van een groeiende tweedeling in Amsterdam 1. Armoede valt steeds vaker samen met het hebben van een bepaalde etniciteit, en vertaalt zich ook geografisch in het onderscheid binnen de ring en buiten de ring. De vraag dringt zich op of media bijdragen aan die scheiding of juist een rol zouden kunnen spelen in de bestrijding daarvan. En kan en moet de gemeente in zijn mediabeleid vanuit het oogpunt van integratie en diversiteit scherpere eisen stellen aan gesubsidieerde lokale media? Over deze belangrijke vragen gaat dit advies. Actuele aanleidingen voor dit advies zijn allereerst te vinden in de nota Amsterdams Mediabeleid De focus wordt in deze nota verlegd naar de verschillende functies die de media zouden moeten vervullen. De nota noemt de volgende functies: 1) nieuws, informatie en achtergronden; 2) mediawijsheid en lokale democratie; 3) cultuur en onderwijs en 4) innovatie, economie en internationale positie. Een tweede aanleiding is dat de Adviescommissie lokale media, die voor de zomer benoemd is, parallel aan dit advies een aantal aanbevelingen heeft gedaan. De commissie heeft zich niet 1 In verschillende onderzoeken zoals de Staat van de stad, de Armoedemonitor en de Burgermonitor werden de eerste tekenen van een tweedeling zichtbaar. In de monitor Diversiteit en Integratie 2007 wordt deze trend definitief bevestigd: er is sprake van een groeiende tweedeling in Amsterdam. Citaat uit de brief van wethouder Ossel, onderwerp Diversiteit in perspectief. Monitor diversiteit en integratie 2007 van 26 juni 2008.

6 expliciet uitgelaten over integratie en diversiteit. Ze neemt wel als uitgangspunt dat iedere Amsterdamse burger op een voor hem relevant platform relevant nieuws, informatie, cultuur en achtergronden moet kunnen ontvangen. De commissie zet in op een versterking van AT5, het mogelijk maken van een lokaal mainstream radiostation en verdere digitalisering. Zij pleit ervoor de toegevoegde waarde van Salto te onderzoeken. Een derde aanleiding ligt in de actualiteit, namelijk de op handen zijnde fusie van AT5 en Radio en TV Noord-Holland (RTV-NH) per januari Dit geeft de gelegenheid de opzet van AT5 opnieuw te bezien en te formuleren welke functies de Amsterdamse media moeten vervullen om een rol te kunnen spelen op het gebied van integratie en emancipatie.

7 2. Achtergrond De bemoeienis van de Nederlandse overheid met media richt zich traditioneel niet of marginaal op de geschreven pers, de dagbladen, weekbladen en publiekstijdschriften; evenmin op de commerciële televisie, maar concentreert zich op het publieke net, zowel lokaal en regionaal als nationaal. Als onderdeel van dit algemene beleid gericht op zowel het faciliteren van, als het afbakenen van de taken van publieke omroepen, is er al enkele decennia aandacht voor integratie en participatie van etnische minderheidsgroepen. Landelijk is dit beleid al in de jaren zestig ontstaan. Het was in eerste instantie gericht op het bereiken van specifieke doelgroepen. Dat liep vanaf de zogenaamde Paspoort-programma's voor de doelgroepen van het landelijke minderhedenbeleid, tot de huidige situatie waarbij de Nederlandse Programma Stichting, NPS - naast de taak om culturele en informatieve programma s te maken en jeugdprogramma's - ook een belangrijke functie heeft op het gebied van het maken van multiculturele programma's. Bovendien ondersteunt de landelijke overheid de op grootstedelijke jongeren gerichte radiozender FunX en televisieproducent MTNL die journalistieke programma's maken vanuit intercultureel perspectief. Met deze steun wordt beoogd het reguliere aanbod aan te vullen, specifieke doelgroepen te bereiken en nieuw talent te kweken. Beleid Plasterk Eind vorig jaar heeft minister Plasterk in zijn beleidsbrief Media en Diversiteit aangegeven op dit spoor door te gaan: NPS, MTNL en FunX blijven nodig als specifieke voorziening voor een divers media-aanbod en gebruik. De publieke omroep kan profiteren van de netwerken van MTNL en FunX en van het vertrouwen dat ze genieten in verschillende gemeenschappen. Omgekeerd kunnen de landelijke en regionale publieke omroepen MTNL en FunX uitbreiding van hun distributiekanalen bieden en doorstroommogelijkheden voor hun medewerkers. Het kabinet vindt het van belang dat de specifieke kennis van MTNL de komende jaren breed beschikbaar blijft voor lokale, regionale en landelijke omroepen en dat FunX en MTNL een kweekvijverfunctie blijven houden. Daarnaast ziet Plasterk een verschuiving van open kanalen naar internet: Nieuwe platforms zoals internet, themakanalen of mobiele diensten bieden kansen om nog beter aan te sluiten bij de diversiteit van het publiek. Dat is van belang om verschuivingen in de opbouw en samenstelling van de samenleving door te laten klinken in het programmabeleid van de publieke omroep, op alle platformen. De afgelopen jaren is het aantal specifieke doelgroepprogramma s verder afgenomen. Zij bedienden een steeds kleiner wordende publieksgroep van eerste generatie migranten. Het is een logische ontwikkeling dit aanbod op de open kanalen te verkleinen, te stoppen of gebruikmakend van de mogelijkheden van nieuwe technieken te verplaatsen naar internet. Maar minister Plasterk blijft een rol weggelegd zien voor de overheid: De overheid moet voorwaarden aan de programmering

8 blijven stellen: in de vorm van een wettelijke programmaopdracht, van rapportageverplichtingen of van prestatieafspraken. 2 Amsterdam Ook in Amsterdam bestaat een lange traditie in het steunen van doelgroepenzenders. Vanaf 1984 maakte Migrantentelevisie (MTV) programma's die zich in de eerste plaats richtten op Amsterdammers van Antilliaanse, Marokkaanse, Surinaamse en Turkse afkomst. Later werden daar multiculturele programma's, gericht op jongeren aan toegevoegd. Eind jaren negentig ging MTV op in de bovenstedelijke organisatie MTNL. Daarnaast subsidieert Amsterdam FunX en indirect een groot aantal allochtone media-aanbieders via Salto. Salto is de publieke omroep van Amsterdam. De zender heeft al 25 jaar een licentie; deze is net voor 5 jaar verlengd. Salto heeft 3 tv-zenders en 6 radiozenders. Twee van de zenders worden gevuld door televisieomroep AT5 en de radio-omroep FunX. Via de overige twee tvzenders en vijf radiozenders komen zo'n 180 organisaties aan bod met vrijwilligers. Een keer per jaar wordt verantwoording afgelegd over het gevoerde programmabeleid. Het programmabepalend orgaan (PBO) bestaat uit een representatie van de Amsterdamse gemeenschap. In de door de gemeenteraad vastgestelde nota Amsterdams Mediabeleid wordt dit beleid in grote lijnen voortgezet. De bevordering van de pluriformiteit en diversiteit van het media-aanbod in Amsterdam vindt plaats door MTNL opnieuw te subsidiëren op basis van een nieuw convenant met OCW voor de periode en door FunX opnieuw te subsidiëren voor de periode Uitgangspunt is subsidiëring op het huidige niveau. In de nota worden Salto, AT5, FunX en MTNL genoemd als belangrijke kweekvijvers voor nieuw talent. Daarnaast heeft Amsterdam in het verleden in het kader van het programma Wij Amsterdammers projecten uitgevoerd of ondersteund die het bevorderen van een reële en positievere beeldvorming van verschillende Amsterdamse bevolkingsgroepen over elkaar tot doel hebben. Onder meer gebeurde dit door de AT5-soap West-Side te subsidiëren. Doel van deze soap was: Het Amsterdamse publiek op lichtvoetige wijze inzicht geven in de dilemma s, problemen en mogelijkheden van de multiculturele samenleving. In de soap stonden de culturele achtergronden van de verschillende personages van Turkse, Marokkaanse, Surinaamse en Nederlandse afkomst centraal. 3 Onderzoeken In het in opdracht van het ministerie van OCW geschreven essay Van Marge naar Mainstream heeft TNO-onderzoeker Andra Leurdijk een beoordeling gegeven van de diversiteit in de media. Haar bevindingen zijn van belang voor de Amsterdamse situatie. Zij constateert dat regionale en lokale omroepen in het algemeen niet erg aansprekend zijn voor jongeren en inwoners die niet zijn opgegroeid met het Hollandse levenslied of andere 2 Beleidsbrief van minister Plasterk over Media en Diversiteit, 21 november Uit Diversiteit in perspectief, Diversiteits- en integratiemonitor DMO 2007

9 Hollandse folklore. Hoewel zij een uitzondering maakt voor AT5, dat een relatief goed bereik heeft onder allochtone kijkers in de stad 4, constateert zij dat AT5 zich vooral onderscheidt door nieuwslezers met Surinaamse, Marokkaanse en Turkse achtergrond. Maar de rest van de redactie en ook de uitstraling van AT5 zijn tamelijk wit. Zij is positief over MTNL, dat de omslag van doelgroepenzenders naar interculturele productiemaatschappij redelijk succesvol heeft gemaakt: MTNL maakt volgens haar een breed, intercultureel programma-aanbod, met een jongerenprogramma (BruJa), een discussieprogramma (de Tafel van Babel) en reportages uit de stad (De Mix). Zij ziet de toekomst van MTNL als die van een productiebedrijf met een specifieke expertise. Ook het radio-initiatief FunX is volgens Leurdijk geslaagd: FunX is een merk. Van de Turkse, Marokkaanse en Surinaams-Antilliaanse Nederlanders luistert ongeveer één op de drie luisteraars dagelijks naar FunX en ongeveer de helft wekelijks. Leurdijk vindt een voortzetting van de subsidiëring van FunX en MTNL wenselijk, omdat zij toegang hebben tot de kennis, de netwerken, de presentatoren en het personeel dat de regionale en lokale omroepen tot op heden ontberen. Wel bepleit zij dat de overheid duidelijkere voorwaarden verbindt aan de subsidies, zodat de uitstraling van deze voorzieningen naar de mainstream media kan worden versterkt. Dat zijn dan eisen ten aanzien van: versterking van de opleidingsfunctie; bevordering van doorstroom van personeel naar andere media; intensievere samenwerking. De onderzoekster gaat ook in op de vraag of in deze tijd open kanalen niet kunnen worden vervangen door verbindingen via internet. Zij is voorstander van het vooralsnog handhaven van het public access model voor kabel- en etherdistributie op lokaal niveau. Daarvoor geeft zij twee argumenten: Onder de doelgroepen van de open kanalen is de toegang en het gebruik van (breedband)internet minder wijd verbreid dan onder de bevolking als geheel. De lokale zendgemachtigden bieden de makers een reeks juridische, technische en redactionele faciliteiten, die er voor zorgen dat onder andere bepalingen uit de mediawet worden nageleefd, rechten op muziek worden afgekocht, programmamakers toegang hebben tot laagdrempelige en goedkope apparatuur en uitzendfaciliteiten en enige redactionele instructies krijgen over het maken van programma s. Zij noemt daarbij Salto als lichtend voorbeeld. Niettemin zijn er, constateert zij, ook groepen die gebruik maken van internet. Daarbij gaat het bij Marokkaanse jongeren bijvoorbeeld om online communities als Maroc.nl; Marokko.nl; Yasmina.nl, Maghreb.nl en Amazigh.nl. 5 4 De Amsterdamse Burgermonitor Van marge naar mainstream. Andra Leurdijk, Ministerie van OCW, 2008

10 Maatschappelijke betekenis AT5 Een ander relevant onderzoek is afkomstig van hoogleraar Journalistiek Irene Costera Meijer. In haar rapport over de maatschappelijke betekenis van AT5 worden 10 maatschappelijke functies onderscheiden, waaronder socialiseren en inburgeren; het zichtbaar maken van de stad en haar bewoners, het scheppen van sociale cohesie en het creëren van een stedelijke identiteit. Costera Meijer is positief over de rol die AT5 vervult in het scheppen van een Amsterdamgevoel, maar acht op een aantal punten wel verbeteringen wenselijk. Zo zegt zij dat lokale media die een bijdrage willen leveren aan het democratisch functioneren van de stad uit dienen te zijn op in- en uitsluiting van groepen Amsterdammers. Hierbij kan AT5 zich de vraag stellen of het nieuws of het verhaal ook (weleens) verteld wordt vanuit de invalshoek van jongeren, arme mensen, LPF-stemmers, Antillianen, mensen met een Turkse achtergrond et cetera. 6 Eenzijdige berichtgeving over bepaalde wijken moet vermeden of gecompenseerd worden om uitsluiting te voorkomen. De onderzoekster komt onder meer met de volgende conclusies en aanbevelingen: Er bestaat een aanzienlijke behoefte aan meer nieuws op wijkniveau; AT5 laat het grote nieuws over Amsterdam te vaak over aan nationale media; AT5 is belangrijk op het gebied van inburgeren, maar zou op dit terrein nog meer kunnen betekenen; AT5 kan de stad en haar bewoners nog meer zichtbaar maken; AT5 schept voorwaarden voor sociale cohesie, maar moet meer aandacht besteden aan nieuwe Amsterdammers bij gewone onderwerpen en meer aandacht besteden aan rolmodellen; AT5 kan meer doen om belangrijke emoties en ervaringen van Amsterdammers voorstelbaar en begrijpelijk te maken. Kijkcijfers en schotels Een laatste relevant onderzoek betreft het onderzoek van de Amsterdamse Dienst Onderzoek en Statistiek (O&S). In een conceptversie van de Amsterdamse Burgermonitor 2009 is de volgende statistiek opgenomen: AT5 RTV-NH SALTO MTNL Geen enkele Surinamers 77* 25* 11* 5* 19* Turken 73* 22 9* 2 17* Marokkanen * 24* Overige niet-westerse * 24* allochtonen Westerse allochtonen 61 14* Autochtonen * 0* 30* Amsterdam gemiddeld *= wijkt significant af van het gemiddelde 6 Irene Costera Meijer: Ons eigen AT5, op zoek naar de maatschappelijke betekenis van AT5 als publieke omroep voor Amsterdam en Amsterdammers. Maart 2008, In opdracht van AT5. pagina 33

11 In de begeleidende tekst is aangegeven dat er minder naar de lokale zenders gekeken wordt dan vroeger. Lag het percentage voor Amsterdamse Marokkanen, Turken, Surinamers en overige niet-westerse allochtonen eerder op ongeveer driekwart, inmiddels is dat gedaald naar minder dan 70 procent. Over alle Amsterdammers gemeten zou 1 procent regelmatig naar MTNL kijken en 3 procent naar Salto, waarbij Salto aanzienlijk hoger scoort onder Amsterdamse Turken en Surinamers. Overigens benadrukt O+S dat het hier geen kijkcijfers betreft, omdat hun onderzoek daar niet in voorziet. Er is alleen gevraagd waar men regelmatig naar kijkt. Wat regelmatig betekent is niet gespecificeerd en evenmin is opheldering te krijgen over de uitvoering van het onderzoek. Niettemin zou een score van bijna 70 procent onder alle allochtone groepen in Amsterdam betekenen dat ofwel de integratie veel verder gevorderd is dan vaak wordt voorgesteld, of dat de metingen geen compleet beeld geven. De adviesraad neigt naar de laatste conclusie. De aanwezigheid van complete schotelcities in bepaalde stadsdelen met naar alle waarschijnlijkheid meestal alleen een schotelverbinding, geen kabel maakt het onwaarschijnlijk dat het bereik van AT5, en de overige Amsterdamse zenders via de kabel zo goed is. Te verwachten valt dat de minst geïntegreerde groepen niet of nauwelijks informatie via deze kanalen krijgen.

12 3. Informatie en opinies uit de hoorzitting Tijdens de door de adviesraad georganiseerde hoorzitting, begin oktober, werd het bovenstaande beeld bevestigd. In principe heeft Amsterdam een hele goede, zelfs unieke structuur als het gaat om media en diversiteit. De combinatie in de stad van AT5, FunX, MTNL en de 180 groepen, waaronder veel aanbieders vanuit etnische minderheden, die via de overige Saltokanalen uitzenden vormen een prima basis om nieuws en achtergronden vanuit een breed spectrum van de Amsterdamse bevolking te tonen en ook een groot deel van de Amsterdammers te bedienen. In de praktijk blijken echter belangrijke obstakels om het ideale media-aanbod te realiseren. Allereerst werd er gewezen op een gebrekkige samenwerking tussen de verschillende Amsterdamse media, zowel op het gebied van programmering als op het gebied van logistiek en kantoorgebruik. Daarnaast was er kritiek op de inhoudelijke afstemming tussen de programmamakers. Het is vaak veel van hetzelfde, studiogesprekjes met altijd dezelfde deskundigen. Op de bijeenkomst werd uitvoerig gesproken over de rol van de vrijwilligersorganisaties onder Salto. Dit is een heterogeen gezelschap, met specifieke nieuwszenders als De Vrije Keijzer, interculturele programmering, maar daarnaast ook veel communityprogramma s die soms heel kleine groepen, bijvoorbeeld Roma s, bereiken. Deze zenders hebben allereerst een culturele functie, omdat ze de doelgroepen bedienen met eigen muziek en informatie uit de gemeenschap. Zo bezien vervullen zij een wezenlijke functie voor de gemeenschap. Tegelijkertijd werd er op gewezen dat het kwaliteitsniveau van deze uitzendingen vaak matig tot bedroevend is. Mede door de grote verschillen tussen de opvattingen van amateurs en professionals over kwaliteit zijn eerdere pogingen om de samenwerking tussen hen te bevorderen, mislukt. Tijdens de bijeenkomst bleken er verschillende zienswijzen te bestaan. Voor sommigen is het wezenlijk voor communityorganisaties dat ze zich kunnen richten op hun eigen doelen. Het gaat er in die visie om de verschillende niches te bedienen zonder centrale sturing of programmering, terwijl anderen er voor pleiten om per groep in kwaliteit te investeren, omdat zo een verbinding te leggen valt tussen mainstream media en omroepen die bereik hebben tot in de haarvaten van de verschillende etnische gemeenschappen. In het laatste geval zou het wenselijk zijn een zendermanager op de Saltokanalen aan te stellen, om het aanbod te structureren en meer inhoudelijke kwaliteit en samenhang te bevorderen. Dit zou overigens alleen werkbaar zijn als er ruimte is om het kader te betalen, en hen de kans te bieden door te stromen op het pad van amateur tot professional. Over de positie van FunX bleek weinig discussie. De insteek van FunX om de belevingswereld van jongeren te laten zien blijkt te werken. En FunX maakte daarbij ook duidelijk dat het niet alleen draait om informatievoorziening, maar ook om herkenbaarheid en het vinden van een aansprekende vorm.

13 De rol van MTNL werd vooral beschreven als die van producent met een kweekvijverfunctie in de keten van Amsterdamse organisaties. Door de samenwerking tussen AT5 en MTNL is ook een onderlinge vorm van in- en uitstroom van journalisten ontstaan. Op de vraag of MTNL zou moeten samengaan met AT5 werd ontkennend geantwoord. MTNL is niet puur Amsterdams, maar zendt uit in de vier grote steden. Positie algemene zender Naar aanleiding van de aangekondigde fusie tussen AT5 en RTV-NH werd besproken wat dit zou kunnen betekenen. Zoals het er nu uitziet betekent het samengaan van AT5 en RTV-NH een fusie tot één facilitair en productiebedrijf. De twee zenders blijven met hun eigen karakter en eigen redactie bestaan. Inhoudelijk zou er voor de kijker dus niet veel veranderen. Toch zou er aanleiding zijn om bij een fusie ook AT5 opnieuw door te lichten. Een Amsterdamse nieuwszender als AT5 is prachtig, werd geconstateerd, maar deze zender bereikt niet alle bevolkingslagen van de Amsterdamse samenleving. Gezien het feit dat 50% van de Amsterdamse bevolking allochtoon is, is het noodzakelijk om het bereik onder deze groep te vergroten. Om dit te realiseren zal de zender opnieuw doorgelicht moeten worden op hoe de organisatie er achter de schermen uitziet. De gezichten op het scherm zijn multicultureel, de redactie is echter helemaal wit. Het is zaak om nu daadwerkelijk iets te doen om de diversiteit te bevorderen. Een van de oorzaken die genoemd werden is dat AT5 voor tweederde zijn inkomsten uit de markt moet halen. Als je een echte stadszender wilt maken met programma's die in het publieke domein thuishoren, moet dit ook financieel gefaciliteerd worden In de huidige situatie zou er bij AT5 door de financiële druk te weinig tijd zijn om wat minder ervaren mensen te begeleiden en op te leiden. Daardoor komen veel goede mensen zonder ervaring niet aan bod. Om AT5 werkelijk een afspiegeling te maken, zou gestimuleerd moeten worden om binnen de programmering ook programma's uit de communities uit te zenden. Dan zou er meer geld in trainingen en opleiding van deze vrijwillige radio- en televisiemakers gestoken moeten worden. Binnen de omroep zou er ook meer bereidheid moeten zijn om mensen te begeleiden. Er is nu geen inspanning om mensen binnen te houden, en mensen die niet heel ervaren zijn raken op die manier geïsoleerd binnen een redactie. Opgemerkt werd dat in het verleden wel contact is geweest met AT5 over de bereidheid iets aan opleidingen te doen. Dit is echter in de loop der tijd ondergesneeuwd geraakt door geldgebrek. TV en internet Een ander onderwerp dat uitgebreid besproken werd, betrof de verhouding tussen uitzendingen via de kabel en internet. De vraag was of internet de behoefte aan specifieke programmering niet grotendeels ondervangt. Daar werden de volgende argumenten tegen ingebracht:

14 Tv heeft een etalagefunctie en kan voor verdieping en achtergronden verwijzen naar internet. De functie van broadcasting is dat je de kijker een overzichtelijk pakket aanbiedt. Een te groot aanbod is niet functioneel. Jongeren vinden elkaar op de internetcommunities. Voor het huidige open kanaal model is daarnaast ook nog ruimte. Voor ouderen zijn zenders als AT5 en MTNL wel informatief. Het is een illusie dat oude technieken nu al uitsterven. Juist de overvloed aan informatie doet de behoefte aan duiding groeien. Daarom moeten we blijven inzetten op een breed aanbod met gidsfunctie. Internet is een medium dat individueel wordt geconsumeerd. Tv kijken is meer een groepsgebeuren binnen het gezin. Daarnaast kan verdieping gezocht worden via internet. Beide media hebben naast elkaar bestaansrecht. Het tot zich nemen van informatie uit de samenleving is, zeker in allochtone kringen, een groepsgebeuren. Tijdens de hoorzitting werd gepleit voor behoud van de bestaande structurering. Deze kan wel gestroomlijnd en verbeterd worden. Dat heeft betrekking op de zichtbaarheid en vindbaarheid van de media, maar ook op de inhoud. Door sterke inhoudelijke keuzes te maken worden de zenders meer zichtbaar. De urgentie van zaken die spelen in de samenleving is niet altijd terug te vinden in de uitzendingen. Daarnaast zou er meer geschakeld moeten worden tussen community en mainstream. Waarbij de vraag gesteld werd waar deze schakelfunctie neergelegd zou moeten worden. Ook de rol van "kweekvijver" zou apart benoemd kunnen worden en versterkt. Het Programma Bepalend Orgaan van Salto zou een sterkere positie moeten kunnen krijgen. Tenslotte kwam de rol van de gemeente aan de orde. Deze zou de komende jaren door moeten gaan met het uitdragen van visie en beleid. Daar was weinig kritiek op. Maar wel zou de gemeente veel duidelijker randvoorwaarden moeten formuleren alvorens een subsidie toe te kennen. Die randvoorwaarden zouden kunnen zijn: Zet een bonus op samenwerking. Stel harde eisen aan de representativiteit van de redactie, management en bestuur. Versterk de rol van het Programma Bepalend Orgaan bij bewaking van de representativiteit van personeel en programmering. Versterk uitwisseling tussen zenders en internet. Meer uitwisseling van de content die geproduceerd wordt, vanuit de stad naar de professionele nieuwsorganisaties en andersom. AT5 nieuwe stijl zou als taak kunnen meekrijgen deze wisselwerking te stimuleren. Creëer binnen media een ketenverantwoordelijkheid als het gaat over diversiteit. In alle schakels van de keten zijn problemen met diversiteit. Iedereen probeert het goede te doen, maar niet in samenhang met elkaar.

15 4. Bespreking De verschillende onderzoeken, de hoorzitting en gesprekken met deskundigen leveren het beeld op dat Amsterdam op papier een prima structuur heeft van publieke media. Of daarmee voldoende mensen bereikt worden is de vraag. De adviesraad zet vraagtekens bij de beschikbare onderzoeken naar bereik. Daarin is onvoldoende gekeken naar de invloed van het kijken via de satelliet; naar het bereik van verschillende spelers onder specifieke etnisch culturele groepen in Amsterdam en naar het mediagedrag van Amsterdamse jongeren. Nader onderzoek op deze drie punten zou wenselijk zijn. Gespecialiseerde bureaus als Motivaction of MCA Communicatie zouden in staat moeten zijn hierover preciezere cijfers te verstrekken. De integratieprocessen die in de Amsterdamse samenleving gaande zijn, waarbij verbondenheid met de eigen groep of cultuur uit het land van herkomst en integratie elkaar niet per definitie uitsluiten, maken het op zich wenselijk naast mainstream media ook specifieke media in stand te houden. Het bevorderen van culturele diversiteit in reguliere mainstream media en steun aan specifieke multiculturele media of doelgroepmedia zijn aanvullende doelstellingen. Wel moet de wisselwerking tussen de verschillende uitingen worden versterkt, en de rol van internet er sterker bij betrokken worden. Bezien vanuit het kader van integratie en diversiteit zou het een hoofdtaak van de Amsterdamse publieke media zijn om een gemeenschappelijk referentiekader te creëren voor meningsvorming en debat, voor culturele expressie en identiteit. In een stedelijke omgeving waarin de segregatie steeds zichtbaarder wordt, moet de prioriteit liggen bij het creëren van platforms voor de bruggenbouwers en elites uit groepen met een diverse achtergrond. Daarom is het goed het tweesporenbeleid door te zetten: voor de mainstream programmering op het vernieuwde AT5: een geleidelijke maar consequente verkleuring, met behoud van een populaire aanpak. Dat betekent dat de gemeente duidelijker eisen gaat stellen aan representativiteit in bestuur, organisatie, productie en bereik. Om vooral op de redactie die verkleuring door te zetten, zou Amsterdam geld kunnen oormerken voor stages en ervaringsplaatsen. Te denken valt daarnaast aan het plaatsen van satellietredacties of correspondenten in Noord, Zuidoost en Nieuw West, die een goed lokaal netwerk hebben, waardoor van binnenuit bericht kan worden over ontwikkelingen in de verschillende stadsdelen. Daarnaast is het van belang de huidige structuur, met de combinatie van FunX, MTNL en de toegang via Salto te handhaven. Daarbij moet wel sterker gekeken worden naar de verschillende functies die de onderscheiden organisaties vervullen. Waar FunX en MTNL bovenlokale initiatieven zijn, zou Amsterdam zich in het bijzonder op de rol van Salto kunnen focussen. De adviesraad vindt het van belang dat er in Amsterdam een draaischijf, een knooppunt van media blijft bestaan. Hoewel deze rol in theorie door verschillende organisaties vervuld zou kunnen worden, ligt het voor de hand dat Salto primair geschikt is voor deze rol. Dan zou de organisatie zich wel moeten moderniseren. Naast het bieden van faciliteiten en het verzorgen

16 van distributie, zou Salto een veel helderder profiel moeten krijgen als doorgeefluik en als makelaar. Salto zou zich kunnen profileren als hét mediaknooppunt van Amsterdam, waar zowel op internet als via de kabel zoveel mogelijk Amsterdams aanbod te vinden is. Als doorgeefluik zou het ook voor Amsterdam wezenlijke internetplatforms als Maroc.nl etc. door kunnen schakelen en een verbinding kunnen leggen met educatieprojecten in het kader van media. Daarnaast zou Salto de makelaarsrol kunnen vervullen door meer eisen te gaan stellen aan de toegang tot de open kanalen. Zo logisch als die open toegang was bij het ontstaan van Salto, toen immers de openbaarheid hier mee gediend was, zo onlogisch is het nu om deze vorm star te handhaven. Door de opkomst van internet zijn er belangrijke alternatieven ontstaan. En dat maakt het mogelijk hogere eisen te stellen aan toegang tot deze relatief kostbare voorziening. Hoewel er ook nu op het oog een taakverdeling is tussen de verschillende zenders op de open kanalen, is een verdere aanscherping van de zenderprofielen gewenst. Het is niet voldoende om een grote diversiteit aan aanbieders te hebben. Want het simpelweg bieden van toegang, zonder dat daar een specifiek bereik of inhoudelijke kwaliteit tegenover staat, is een loos vertoon van openheid. Door een aangescherpt functieprofiel voor de open kanalen op te stellen en de aanbieders daarop te laten tenderen ontstaat een interessanter aanbod. Denkbaar is om een koppeling te maken tussen het aanbieden van middelen om te professionaliseren en het krijgen van een A-status als zender op het open net. Als zo een combinatie ontstaat met het stimuleren van een professionele aanpak bij communityzenders, zou dat de weg openen voor een keten van mediaorganisaties die loopt van communityzenders, via MTNL als productie- en schakelorganisatie naar de mainstream zender AT5. Door het bewust instellen van kweekvijvers en een goed instroom- en doorstroombeleid kunnen ook talenten hun weg vinden naar de mainstream programma s. Mediawijsheid en talentontwikkeling Een ander belangrijk thema in het kader van de integratie is de mate waarin jongeren kennis opdoen van, en om leren gaan met de media. In Amsterdam zijn er allerlei kleinschalige projecten en initiatieven die dit bevorderen. Voorbeelden daarvan zijn Cybersoek in Zeeburg; Ucee Station Amsterdam; We(st) Make(s) Media; Be at the Media van het Stedelijk Jongerenwerk Amsterdam; Digitale Studio Osdorp; etc. Om meer lijn in het aanbod te brengen en het ook te kunnen uitrollen onder grotere groepen jongeren, zou het wenselijk zijn om in navolging van de Talent Convention binnen de cultuursector, alle aanbieders op het gebied van toegang tot, en talentontwikkeling in de media samen te brengen. Bij een dergelijk gezamenlijke bijeenkomst zouden ook de lokale media betrokken kunnen worden om afspraken te maken over afstemming, taakverdeling en professionalisering.

17 5. Aanbevelingen Onderzoek Investeer in nader onderzoek naar de mediabehoefte en consumptie van Amsterdammers. Zorg daarbij voor een beter inzicht in het mediagebruik van jonge en allochtone Amsterdammers. Mainstream media Zet een bonus op samenwerking. De gemeente moet duidelijke, concrete eisen stellen aan de etnisch-culturele representativiteit in bestuur, organisatie, productie en bereik van AT5 en andere gesubsidieerde persorganen. Oormerk een deel van de financiën voor stages en ervaringsplaatsen. Stimuleer het ontstaan van satellietredacties of correspondenten in Noord, Zuidoost en Nieuw West met een goed lokaal netwerk, waardoor van binnenuit bericht kan worden over ontwikkelingen in de verschillende stadsdelen. Versterk de rol van het Programma Bepalend Orgaan bij de bewaking van de representativiteit van personeel en programmering. Salto Zet een bonus op samenwerking. Ga het gesprek aan met Salto over een veel helderder profiel op basis van de functies van doorgeefluik en makelaar. Onderzoek het bereik en het profiel van de huidige aanbieders op de open kanalen. Leg sterker de nadruk op de open kanalen als onderdeel van het Amsterdamse medianet. Stimuleer professionalisering en een versterking van het communityprofiel van het open kanaal. Maak van Salto een knooppunt en verbindingselement voor broadcast en internet, waar Amsterdammers naar alle interessante kanalen kunnen doorschakelen of klikken. Schotels Stimuleer in overleg met de corporaties en andere betrokkenen dat schotels waar mogelijk vervangen worden door een collectief aanbod van zenders via satelliet, kabel, etc. Kweekvijvers en instroom Stimuleer een investering van Amsterdamse media in de opleiding van jonge journalisten met roots in, en kennis van de Amsterdamse samenleving. Educatie Organiseer een Talent Convention om alle aanbieders op het gebied van toegang tot, en talentontwikkeling in de media samen te brengen.

18 Literatuurlijst Amsterdams Mediabeleid Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling Andra Leurdijk: Van Marge naar Mainstream. Ministerie van OCW, 2008 Beleidsbrief minister Plasterk, onderwerp Media en diversiteit, 21 november 2008, kenmerk MLB/M/79789 Brief van wethouder Ossel, onderwerp Diversiteit in perspectief. Monitor diversiteit en integratie 2007 van 26 juni De Amsterdamse Burgermonitor Dienst Onderzoek en Statistiek, Amsterdam, 2006 Diversiteit in perspectief. Monitor diversiteit en integratie Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling Feiten & Cijfers, je eigen wereld op het wereldwijde web, digitale media in de multiculturele samenleving. Miramedia, 2008 Irene Costera Meijer: Ons eigen AT5, op zoek naar de maatschappelijke betekenis van AT5 als publieke omroep voor Amsterdam en Amsterdammers. Maart 2008, in opdracht van AT5.

19 Hoorzitting lokaal mediabeleid Amsterdam op 2 oktober 2009 Deelnemers Rudolf Buurma Directeur Salto Bart Romer Directeur MTNL Gerard Reteig Persoonlijke titel Martine Huizinga Medewerker FunX Selami Altunterim Medewerker Nova-tv Tanja Jadnanansing Mentor Mosa, eindredacteur NOS Headlines Mohamed el Aissati Voorzitter Maroc.nl Jan Huisman Hoofdredacteur Amsterdam FM Michele Jacobs Bestuurslid Onfile/journaliste Dhr. R. Brito Bestuurslid Antillean TV Mevrouw C. Martine Bestuurslid Antillean TV Mercita Coronel Wereldjournalisten.nl Daarnaast is afzonderlijk gesproken met: John de Zwart Hoofdredacteur/directeur AT5 Alexandra Jankovich Voorzitter Adviescommissie Lokale Media

20 Eerder verschenen adviezen van de Adviesraad Diversiteit en Integratie Vrijheid van onderwijs: meer mengen, meer keus! Is er een weg uit de armoede? Amsterdam West: Topstad! Maar hoe? Jong en kwetsbaar in Amsterdam; deze stad heeft recht op jeugdwerk Doorlopende of doodlopende leerwegen Reactie op de notitie Scheiding Kerk en Staat Samenhang creëren? We beginnen pas! Uitvoering inburgering in Amsterdam: hoge ambities, lage opbrengsten Het vmbo werkt! Wat er nodig is om voor de toekomst een sterk vmbo te ontwikkelen Jong en kwetsbaar in Amsterdam; de hulpverlening Op basis van welzijn; een advies over vrouwenemancipatie Op naar de creatieve buitenwijk. De kunst van het investeren Subsidieverordening Integratie en Participatie; Handhaven of wijzigen Marhaba De positie van allochtone leerlingen bij de overstap van basis- naar voortgezet onderwijs Niet voor een standbeeld, maar voor de stad Jong en kwetsbaar in Amsterdam; risicofactoren op school Een cruciaal schooladvies Inburgeren in Amsterdam Integratie in Amsterdam, een heroriëntatie op de beleidsprocessen Van een kwetsbare naar een sterke samenleving Alle adviezen zijn te downloaden via de website