OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN

Transcriptie

1 OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN BOUWWERVEN IN CIRCULAIRE ECONOMIE LENTE 2019 Kenmerken van een circulaire werf en impact op de tewerkstelling Anne-Laure MAERCKX

2 2 DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE N Definiëren van een circulaire bouwwerf en van de bijzonderheden ervan N N De concepten van de circulaire economie, toegepast in de bouwsector, illustreren aan de hand van concrete voorbeelden Een overzicht geven van de tewerkstellingskansen verbonden aan de circulaire economie in de bouwsector

3 3 INHOUDSOPGAVE WAT IS EEN CIRCULAIRE BOUWWERF? BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN INITIATIEVEN EN TOOLS CONCLUSIE Aandacht voor impact op de tewerkstelling

4 4 WAT IS EEN CIRCULAIRE BOUWWERF? Een bouwwerf die principes integreert van optimaal beheer N van de materiële middelen N van de menselijke middelen vóór de werken tijdens de werken na de werken Circulaire bouwwerf = concrete toepassing van een circulair ontwerp

5 5 WAT IS EEN CIRCULAIRE BOUWWERF? Bron: Circulaire economie in de brusselse bouwsector: actuele toestand, uitdagingen en toekomstig model, Leefmilieu Brussel

6 6 WAT IS EEN CIRCULAIRE BOUWWERF? Ruim actiegebied N Talrijke mogelijkheden voor de integratie van CE-principes in de bouw N Elke werf/elk project heeft zijn specifieke kenmerken Renovatie/nieuwbouw Omvang Bestemming Ligging (stedelijke omgeving) N Potentieel om CE-principes te integreren varieert van project tot project Voorbeelden: circulaire bouwwerven 2016 Grote thema s per project

7 7 WAT IS EEN CIRCULAIRE BOUWWERF? Beheer van de menselijke middelen Beheer van de materiële middelen demonteerbaarheid Bouwhiërarchie Opleiding van arbeidskrachten omkeerbaarheid Lokale arbeidskrachten aanpasbaarheid later Hergebruik aanvoer ynergieën tussen werven en ondernemingen in situ Biomaterialen, gerecycleerde materialen buiten site bouwteam Beroep op ISPI en SEO Preventie en beheer van bouwafval Geïntegreerd beheer van het team BIM Lean Behoud van bestaande gebouwen

8 8 INHOUDSOPGAVE WAT IS EEN CIRCULAIRE BOUWWERF? BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN INITIATIEVEN EN TOOLS CONCLUSIE

9 9 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Grote thema s N Behoud van bestaande gebouwen N Bouwhiërarchie Demonteerbaarheid Omkeerbaarheid Aanpasbaarheid N Hergebruik en recyclage N Preventie en beheer van bouwafval N

10 10 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Behoud van bestaande gebouwen: renovatie bevorderen N Een kwalitatieve analyse maken van de bestaande bebouwing om onnodige sloop en herbouw te vermijden N Voorbeeld: Boondaal [Ilinye Iliya] Grondige renovatie van 2 opbrengsteigendommen Behoud van de bestaande gebouwen voor 90 % Foto s: Sébastien Piaget Foto: Cenergie

11 11 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Behoud van bestaande gebouwen: renovatie bevorderen N DecoSegeRom Verbouwing van een Brussels huis uit 1900 met respect voor het bouwkundige erfgoed Behoud/bescherming en renovatie/restauratie van de structuur, vloeren, gebouwschil, binneninrichting Foto s: Cenergie

12 12 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Bouwhiërarchie: het gebouw ontwerpen met aandacht voor de 4 duurzaamheidslagen N Structuur N Gebouwschil N Systemen N Binneninrichting Het aanpassen van een element met een korte levensduur mag niet leiden tot beschadiging of vernieling van een ander element met een langere levensduur

13 13 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Demonteerbaarheid: toepassen van omkeerbare bouwsystemen N Eerder voor mechanische verbindingen kiezen dan voor gelijmde N Depot Leemans [DRTB] Uitbreiding op bestaand plat dak Bouwsysteem met makkelijk te monteren en te demonteren houtskelet zonder structurele verstevigingen Foto s: DRTB

14 Bron: Energie+ de site 14 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN N Debatty [Gillion Construct] Renovatie van woongebouwen Omkeerbare wandelementen: isolatie aan de binnenzijde Foto: Cenergie

15 Bron: VLA-Architecture 15 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Aanpasbaarheid: rekening houden met toekomstig gebruik N Het project uitdenken voor een ander gebruik in de toekomst N Clos Dupont [Eco Construct Groupe] Uitbreiding van een eengezinswoning Indeling van de ruimten met het oog op aanpasbaarheid Integratie van de technieken

16 16 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Aanpasbaarheid: later gebruik voorzien N Dethy [Bruno Duheym Bois & Structure] Passiefrenovatie van een huis om er een kantoor en een woning in onder te brengen Mogelijke verbouwing en omvorming van de benedenverdieping tot woning Mogelijke onderverdeling van de woning in duplex + studio Bron: BXLMRS

17 17 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Hergebruik en recyclage: een tweede leven voor de materialen Bron: Praktische Gids Hergebruik Hertoepassing van bouwmateriaal Bescherming van de natuurlijke rijkdommen en vermindering van het uiteindelijke afvalvolume

18 18 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Hergebruik en recyclage: een tweede leven voor de materialen N Opstellen van een pre-sloopinventaris Materialen te bestemmen voor hergebruik Gevaarlijke afvalstoffen Materialen voor recyclagecircuit N Opstellen van een hergebruikplan Uitgaande stromen: herbruikbare materialen (wat? hoe? waar?) Inkomende stromen: behoefte en zoeken naar hergebruikmaterialen (wat? herkomst? hoe?) Integratie en verwerking van de hergebruikelementen Bron: E.Gobbo, Déchets de construction, matières à conception, UCL, 2015

19 19 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Hergebruik en recyclage: een tweede leven voor de materialen Voorbeeld van een inventaris van herbruikbare materialen Bron: Vademecum voor hergebruik buiten de bouwsite De recuperatie van bouwmaterialen uit publieke gebouwen

20 20 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Hergebruik en recyclage: een tweede leven voor de materialen N Warland 238 [Global Art Concept] Renovatie van een rijhuis Hergebruik van aanwezige en inkomende materialen: parket, marmer, binnenschrijnwerk, metselwerk, radiatoren,... Bron: Lionel Billiet Bron: Lionel Billiet Bron: Cenergie Bron: Cenergie

21 21 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Hergebruik en recyclage: een tweede leven voor de materialen N CoPost [Max Stockmans] Renovatie van het gebouw van De Post om er cohousingwoningen in onder te brengen Beschermd gebouw Hergebruik van ter plaatse en elders gerecupereerde elementen: plinten, drempels, parket, beglazing binnenkant, sanitair, binnenschrijnwerk, keukenmeubilair Bron: Giulia Caterina Verga Bron: Cenergie

22 22 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Hergebruik en recyclage: een tweede leven voor de materialen N RSZ-Horta [Ondernemingen Louis De Waele] Binneninrichtingswerken voor kantoren Hergebruik van de binnenscheidingswanden Hergebruik van de speciale technieken 486 m² hergebruikte isolatie 610 m³ ter plaatse gerecupereerde materialen Bron: Leefmilieu Brussel

23 23 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Hergebruik en recyclage: een tweede leven voor de materialen N Delens Renovatie van een kantoorgebouw Hergebruik buiten de site: sanitaire toestellen kamerbreed tapijt van verhoogde vloer geluidsisolatie dubbele beglazing verlichtingstoestellen Bron: Leefmilieu Brussel

24 24 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Hergebruik en recyclage: een tweede leven voor de materialen N Valens Afbraak van een opslagplaats en constructie van woongebouwen Recuperatie van +/ bakstenen om deze ter plaatse te hergebruiken Bron: Cenergie

25 25 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Hergebruik en recyclage: een tweede leven voor de materialen Evolutie van de bouwvakken Ontmanteling, voorbereiding voor hergebruik: goede kennis van de materialen en van hun toepassingen, nauwgezet werk

26 26 BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN Preventie en beheer van bouwafval N Aanpak volgens de ladder van Lansink N Zie ook de studie voor preventie en beheer van afval op bouwwerven - Pilootwerven van het WTCB (

27 27 INHOUDSOPGAVE WAT IS EEN CIRCULAIRE BOUWWERF? BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN INITIATIEVEN EN TOOLS CONCLUSIE

28 28 BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN Grote thema s N Geïntegreerd beheer van het team N Lokale arbeidskrachten en opleiding N Synergieën en partnerschappen N Beroep doen op SEO en ISPI N

29 29 BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN Geïntegreerd beheer van het team: verenigen van de actoren voor het project N Vermijden van een lineaire en fragmentarische aanpak, die immers leidt tot communicatie- en coördinatiefouten grotere afvalproductie N Vanaf het begin van het project de voorkeur geven aan multidisciplinaire teams N Mogelijkheid om te werken in bouwteam een beroep te doen op BIM (Building Information Modeling) de Lean-bouwprincipes te integreren Evolutie van de bouwvakken Digitale managers (BIM): verzameling en beheer van de digitale informatie. Lean-verantwoordelijke: toezicht op het Lean-proces op de bouwwerf

30 30 BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN Lokale arbeidskrachten en opleiding: focus op de werknemers uit het Gewest N Ontwikkelen van competenties binnen het Gewest en beperken van externe stromen Door een beroep te doen op arbeiders die in het Gewest wonen Door korte ketens te bevorderen (bevoorrading) N Stabiliseren van de arbeidskrachten binnen het bedrijf/het Gewest Opstelling van opleidingsplannen op bedrijfsschaal Ontwikkeling van specifieke competenties voor de thema s van de circulaire economie (hergebruik,...) N Organiseren van de tewerkstelling van werkzoekenden, werken met stagiairs

31 31 BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN Lokale arbeidskrachten en opleiding: focus op de werknemers uit het Gewest N Petite Suisse: [Max Stockmans] Samenwerking met Mission Locale de Bruxelles: 4 arbeiders in opleiding op de bouwwerf gedurende 6 weken Praktische organisatie: dagelijkse/wekelijkse briefings en debriefings Soepelheid op het niveau van de werfplanning N DRTB: Jaarlijks opleidingsplan voor de arbeiders Organisatie van de opleidingen op de bouwwerf Werkbaas, prefabricage (waaronder gebruik van premontagetafel), pleisterwerken, luchtdichtheid, ruimtelijke organisatie, verplaatsen/versjouwen en bevestigen van prefabelementen,... De opleidingen worden gezien als een manier om het bedrijf te bestendigen en een duurzame plaats op de markt van de prefabricage te veroveren.

32 32 BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN Lokale arbeidskrachten en opleiding: focus op de werknemers uit het Gewest N Debatty/Deswaef [Gillion Construct]: Stageplaatsen: tweespan stagiair/opleider Mogelijke aanwerving na de stage N Loodtoren [Entreprises Jacques Delens]: Renovatie van een opmerkelijk gebouw: opleiding van de arbeiders tot afbraak en hergebruik van de materialen ter plaatse. Bron: Cenergie

33 33 BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN Lokale arbeidskrachten en opleiding: focus op de werknemers uit het Gewest N Casablanco: Doelpubliek van Casablanco: lokale arbeidskrachten bestaande uit weinig geschoolde personen. Doel: opleiden in de verschillende bouwvakken. Focus op ontmantelingstechnieken en valorisatie van de hergebruikmaterialen. Opleiding via de uitvoering van de werken + theorie- & praktijkdagen Collectieve-intelligentieoefeningen voor de opleiders en stagiairs m.b.t. de sociale beeldvorming en de weerstand Het gaat om 3 categorieën: Waarden: zijn de stagiairs het eens met het idee van circulariteit / hergebruik? Vinden ze dit legitiem? Instrumentaliteit: de stagiairs gaan akkoord met het concept maar stemmen niet in met de middelen die ermee samenhangen, met de aanpak om het doel te bereiken (niet deze materialen, niet deze werf/werken, niet deze timing, ). Verwachtingen: de stagiairs zijn het eens met het concept en de middelen maar achten zich niet in staat het project uit te voeren (het is moeilijk, het ontbreekt ons nog aan voldoende ervaring, ). N Hé! Architectuur: Openstelling van de bouwplaats voor externe aannemers voor een praktische opleiding leembepleistering

34 34 BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN Synergieën en partnerschappen: bevorderen van een gedeeld gebruik en van samenwerking N Om de kring rond te maken, zijn er nieuwe synergieën en partnerschappen nodig Overbrengen van materialen tussen bouwwerven en binnen de onderneming Transversaal beheer van de bouwwerven, delen van de werfinstallaties Evolutie van de bouwvakken: transversaal beheer van de projecten

35 35 BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN Synergieën en partnerschappen: bevorderen van een gedeeld gebruik en van samenwerking N Petite Suisse [Max Stockmans] & Debatty [Gillion Construct]: Recuperatie van isolatieplaten voor plat dak N Debatty & Deswaef [Gillion Construct]: Delen van de werfinstallaties Gemeenschappelijk beheer van de opleiding van de stagiairs Bron: Cenergie N RSZ Horta [Louis De Waele Ondernemingen] Transversale kennis van de bouwwerven Mogelijkheden om materiaal te recupereren Bron: WTCB

36 36 BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN Synergieën en partnerschappen: bevorderen van een gedeeld gebruik en van samenwerking N Tivoli [BPC] Partnerschap met Tomato Chili: recuperatie van de houten elementen voor de bouw van broeikassen uit hergebruikmaterialen N Delens en Dethy [Bruno Duheym Bois & Structure] Recuperatie van isolatieplaten waarvan er te veel werden besteld

37 37 BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN Beroep doen op SEO en ISPI: de onderneming heeft ook een maatschappelijke rol N Doel: bevorderen van partnerschappen met een sociale dimensie Beroep doen op sociale economie-ondernemingen (SEO) voor bepaalde taken Samenwerking met instellingen voor socio-professionele integratie (ISPI) N Opnemen van sociale bepalingen in de bestekken: contractuele verplichting voor de aanneming

38 38 BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN Beroep doen op SEO en ISPI: de onderneming heeft ook een maatschappelijke rol N Debatty/Deswaef [Gillion Construct]: Sociale bepalingen in het bestek Schoonmaak van de bouwketen door een SEO Begeleiding van stagiairs N Tivoli [BPC]: Bouwplaatsbewakers Controle en optimalisering van de afvalsortering op de bouwplaats Optimalisering van het vullen van de containers Bron: WTCB

39 39 BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN Beroep doen op SEO en ISPI: de onderneming heeft ook een maatschappelijke rol N Dethy [Bruno Duheym Bois & structure]: Partnerschap met de sociale onderneming Atelier de l Avenir, waar doven en slechthorenden worden tewerkgesteld. N Valens: Partnerschap met het maatwerkbedrijf Travie, om de gerecupereerde bakstenen geschikt te maken voor hergebruik ter plaatse Toezicht door een Travie-werknemer die vertrouwd is met de bouwsector

40 40 INHOUDSOPGAVE WAT IS EEN CIRCULAIRE BOUWWERF? BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN INITIATIEVEN EN TOOLS CONCLUSIE

41 41 INITIATIEVEN Europees project BAMB Building As Material Banks N Pilootprojecten N Materiaalpaspoort N Circular Building Assessment N Reversible Building Design N voltooiing: februari 2019 slotevenement: 5 7/02/2019, BEL

42 42 INITIATIEVEN C-CalC N Hulptool om inventarissen en hergebruikplannen op te stellen N Betalende tool, webinterface momenteel in ontwikkeling N Ontwikkeld door Cenergie N Globale evaluatie per project (A H)

43 43 INITIATIEVEN C-CalC N 3 behandelde thema s: Materialen Aanpasbaarheid Beheer

44 44 INITIATIEVEN Hergebruik N Platform van actoren voor hergebruik: newsletter, materiaalzoekertjes, documenten, contactgegevens, lopende projecten N Opalis: lijst van handelaars van materialen, informatie over de materialen, referentieprojecten, documentatie N Werflink: samenwerkingsplatform voor het delen/verhuren/ter beschikking stellen van materieel, materialen en diensten tussen bouwbedrijven N Reuse.brussels: online handleidingen voor demontage voor verschillende bouwelementen, ontwikkeld door het BRC Bouw N Het beroep van valorist: optimaal benutten van middelen en afval volgens de ladder van Lansink. Ervaring met pilootproject: ML van Vorst. N

45 45 INITIATIEVEN Facilitator Duurzame gebouwen: Specialist in de circulaire economie in de bouw N N facilitator@leefmilieu.brussels CB-BH Confederatie Bouw Brussel-Hoofdstad: Facilitator Circulaire Economie N circulaireeconomie@ncb.be

46 46 INHOUDSOPGAVE WAT IS EEN CIRCULAIRE BOUWWERF? BEHEER VAN DE MATERIËLE MIDDELEN BEHEER VAN DE MENSELIJKE MIDDELEN INITIATIEVEN EN TOOLS CONCLUSIE

47 47 CONCLUSIE Er bestaan reeds circulaire bouwwerven! N Voorbeelden van realisaties in het BHG waarbij de CE-principes worden toegepast N De integratie van de principes gebeurt volgens de specifieke kenmerken van de projecten N Een constante: de noodzaak om na te denken over de samenwerkingsmethodes Om te komen tot meer... gedeeld gebruik uitwisseling vertrouwen... tussen de verschillende actoren.

48 48 TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE N N N De CE in de bouw behelst zowel materiële als menselijke aspecten Er zijn nieuwe samenwerkingsmethodes nodig Het is interessanter in arbeidskrachten en studies te investeren dan gewoon kosten te maken voor nieuwe materialen of voor de afvoer van afvalstoffen.

49 49 TOOLS Gids Duurzame Gebouwen N Thema: Hergebruik Dossier I Hergebruik - hertoepassing van bouwmateriaal Websites N Innovation Papers WTCB: 13&art=documents&niv01=InnovationPapers N BAMB: N Platform van de actoren voor het hergebruik in Brussel N Opalis : N Reuse: N Werflink: Artikelen N Michaël Ghyoot, Lionel Devlieger, Lionel Billiet, André Warnier, 2018, déconstruction et réemploi. Comment faire circuler les éléments de construction, Presses polytechniques et universitaires romandes, Lausanne

50 50 TOOLS Circulaire bouwwerven 2016: N Petite Suisse: Max Stockmans N Tivoli: CFE N Depot Leemans: DRTB N Boondaal: Llinye Liliya N Deswaef: Gillion Construct N IMO: Steygers N Debatty: Gillion Construct N Clos Dupont: Eco construct Group N Warland 238: Global Art Concept

51 51 TOOLS Circulaire bouwwerven 2017: N Couronne 311: VLA Architecture N CoPost: Max Stockmans N Loodtoren: Bouwbedrijven Jacques Delens N Moucherons: Florian Girault N Horta RSZ: Bouwbedrijven Louis De Waele N Dethy: Bruno Duheym Bois et Structure

52 52 TOOLS Circulaire bouwwerven 2018: N Communa N Valens N DecoSegeRom N Delens N Casablanco N Hé! Architectuur

53 53 CONTACT Anne-Laure MAERCKX Senior Consultant Cenergie anne_laure.maerckx@cenergie.be? BEDANKT VOOR UW AANDACHT