TIJDSCHRIFT "MET ZORG" Thema: Divers jaargang 3 nummer 2 juni 1997

Transcriptie

1 TIJDSCHRIFT "MET ZORG" Thema: Divers jaargang 3 nummer 2 juni 1997 INHOUDSTAFEL Editoriaal R. Stockman De rol van de christelijke caritas vandaag René Stockman Het buitengewoon onderwijs bij de Broeders van Liefde Jos Mathijssen Ouderenzorg en geestelijk welzijn Jacques Vijgen Werktijd en gezin Mireille Castelli Dit land heeft nood aan profeten Guido Van Oevelen Juridische rubriek Het Biomedisch Verdrag van de Raad van Europa Redactie Nieuwsbrief Gezondheidszorg Over zichzelf beschikken? Recht en ethiek van euthanasie Joyce ter Heerdt Dodelijk compromis over euthanasie? Pieter Huys

2 EDITORIAAL Met de ogen van je hart Dikwijls wordt ons de vraag gesteld naar het wezenlijke van een christelijk geïnspireerd instituut. Is er een meerwaarde aanwezig in de opvoeding, begeleiding en verzorging van dergelijk instituut, of houdt het op bij de naam? Is er met andere woorden een legitimatie om te streven naar het voortbestaan van ons verzuild systeem, of is het louter een zaak van macht en prestige, die niets meer met de essentie te maken heeft? Dit zijn moeilijke, maar tegelijk wezenlijke vragen, die we zomaar niet uit de weg mogen gaan. De realisatie van de doelstellingen hangt m.i. volledig af van de wijze waarop de actoren, de medewerkers, hun rol en opdracht vervullen. En vooraleer we daaromtrent structurele en uitwendige elementen aangeven, moeten we eerst kijken naar de grondhouding, de motivatie, de bezieling van waaruit de opdracht wordt uitgevoerd. Deze grondhouding is de voorwaarde die de praxis voorafgaat en deze praxis ook volledig bepaalt. Wanneer we dan spreken over christelijke inspiratie en via onze doelstellingen ook wensen dat daaraan aandacht wordt gegeven en meer nog, dat daardoor een meerwaarde in de zorg, de begeleiding en de opvoeding tot uiting komt, dan moet de praxis vertrekken vanuit een liefdevolle grondhouding. De liefde, zoals we die kennen uit het gebod van het evangelie: Bemin God bovenal en uw naaste als uzelf (cf. Mt. 12, 28-34). Wanneer deze goddelijke en tegelijk menselijke liefde aan de basis ligt van ons handelen, dan zullen we anders op de mensen afgaan, dan zullen we ook op een liefdevolle wijze gaan zorgen, begeleiden en opvoeden. Het is deze grondhouding die een wezenlijke invloed zal hebben op het respect waarmee we naar anderen gaan. Die andere wordt dan van afstandelijk object tot een liefdevol en tot liefde uitnodigend subject. Ons respect voor de andere wordt erdoor geradicaliseerd, omdat deze de stimulus krijgt van de liefde. We worden in staat gesteld tot diep en gemeend medelijden, zonder hetwelk geen echte opvoedkundige of therapeutische relatie mogelijk is. Vandaag gebruiken we liever het begrip empathisch inlevingsvermogen, maar uiteindelijk zal deze houding zichzelf bewijzen wanneer ze ook stand houdt en zelfs blijft groeien in situaties waar zwaar lijden de boventoon krijgt. Onomkeerbaar lijden, chronisch ziek worden, uitgestoten worden, zware handicap, marginaliteit, enz. kunnen slechts geholpen worden wanneer solidariteit en medelijden stand houden. En zelfs als niets meer kan helpen, blijven we liefdevol aanwezig, omdat op deze momenten de nabijheid de enige hulp is, die we nog kunnen verschaffen. De liefdevolle grondhouding roept ons ook op om met kennis naar de andere toe te gaan. Wanneer w e de andere echt graag zien, dan zullen we hem willen helpen en nabij zijn op een deskundige wijze. Kennis, vaardigheden en technieken zullen ten dienste gesteld worden om de andere een kwaliteitsvoller leven te verschaffen. Vorming, bijscholing, lectuur en training zijn de wegen die we graag bewandelen, omdat ze ons helpen om steeds deskundiger te worden. Tenslotte zal ook onze bekommernis om het geheel goed te organiseren een gevolg zijn van deze liefdevolle grondhouding. Het gaat er niet om om uit te blinken via de statistieken of om ambitieuze prestigeprojecten te ontwikkelen en nog minder om de persoonlijke ambitie van de leidinggevende te strelen. Ons enig motief moet zijn een betere opvoeding, een betere begeleiding en een betere

3 verzorging te verschaffen, omdat we dat aan onze medemens verplicht zijn. En we zijn het hem verplicht omdat we daartoe worden opgeroepen door iets dat onze handeling, ons respect, ons medelijden, onze deskundigheid en onze organisatie voorafgaat, nl. de liefde. Het blijft waar en voor vandaag dreigt dit misschien een vergeten waarheid te worden dat Caritas Christi urget nos - de liefde van Christus ons dwingt. Br. dr. René Stockman DE ROL VAN DE CHRISTELIJKE CARITAS VANDAAG R. Stockman Caritas ontstaat op plaatsen waar mensen kiezen om radicaal het liefdesgebod van Christus in daden om te zetten: de naaste liefhebben zonder begrenzing en zonder beperking. Br. dr. René Stockman, provinciale overste van de Broeders van Liefde, stelt vast dat er in het hedendaagse zorggebeuren hoe langer hoe minder ruimte is voor de beoefening van de caritas wegens bureaucratisering, reglementeringen i.v.m. subsidiëring, therapeutsering,... Nochtans hebben christenen de plicht om caritatieve instellingen te blijven behartigen, met een caritas die de grenzen durft verleggen. HET BUITENGEWOON ONDERWIJS BIJ DE BROEDERS VAN LIEFDE J. Mathijssen Het Buitengewoon Onderwijs (B.O.), tot voor 1970 "bijzonder onderwijs" genoemd en buiten het gewoon onderwijs als een apart systeem van scholen georganiseerd, is buitengewoon omdat het aangepast is aan de speciale leerbehoeften van individuele leerlingen. Br. Jos Mathijssen, hoofdbegeleider B.O. van de Broeders van Liefde, schetst de eigenheid van het buitengewoon onderwijs en de toekomstige uitdagingen ervan.

4 OUDERENZORG EN GEESTELIJK WELZIJN J. Vijgen In de Westerse wereld neemt de professionalisering van de zorgverstrekking in de ouderenzorg sterk toe. Hierbij is de focus meestal gericht op het medisch zorgaanbod. Beroepskrachten zijn weinig of niet geschoold in de geestelijke gezondheidszorg. Ook de ouderen zelf of hun familiale verzorgers buiten de instellingscontext ondervinden weinig ondersteuning vanuit de hoek van de geestelijke gezondheidszorg. Nochtans staat er in de psychische verwerkingsprocessen, zowel bij beroepskrachten als bij familiale zorgverleners, heel veel op het spel. Het gaat immers over de confrontatie met leven en dood, rouw en afscheid, beleving van eindigheid, zingeving,... Jacques Vijgen, gerontopsycholoog, toont aan dat er voor de gerontopsychologie en aanverwante velden nog veel werk voor de boeg is. WERKTIJD EN GEZIN M. Castelli Werktijdversoepeling is nodig om de eenheid van het gezin te vrijwaren. Nog nooit gingen de twee leden van een paar zo veel uit werken als tegenwoordig. Nog nooit ook was het geboortecijfer zo laag. Evenmin is ooit het peil van delinquentie en van zelfmoord onder jongeren zo hoog geweest. Nog nooit hadden de ouders zo weinig tijd om zich aan hun kinderen te wijden. Misschien hebben al deze feiten geen enkel verband met elkaar. Nochtans is iemand met gezond verstand geneigd ze met elkaar in verband te brengen. Ook recente studies en feiten tonen een verband aan. Op het tweede Pan-Amerikaanse Congres over het Gezin (Toronto, mei 1996), pleitte Mireille Castelli, professor in de rechtsfaculteit van de universiteit Laval (Canada), voor een werktijdversoepeling om de eenheid van het gezin te vrijwaren. Hierna volgen ruime uittreksels van haar bijdrage. DIT LAND HEEFT NOOD AAN PROFETEN G. Van Oevelen Dit land heeft nood aan profeten G. Van Oevelen De geestelijke gezondheidszorg weerspiegelt op microvlak wat er fout gaat in de brede samenleving. Waarden en religieuze overtuigingen zijn verbannen naar de privé-sfeer waar weinig tijd rest om erover te praten; men vindt er zelfs de woorden niet meer voor. Guido Van Oevelen, beheerder en algemeen coördinator van de vzw Gezondheidszorg Covabe, vindt het hoogdringend tijd een ethisch charter op te stellen dat richting geeft aan maatschappelijke keuzes en beslissingen.

5 JURIDISCHE RUBRIEK HET BIOMEDISCH VERDRAG VAN DE RAAD VAN EUROPA Bron: Nieuwsbrief Gezondheidszorg Op 19 november 1996 keurde het Comité van Ministers van de Raad van Europa een verdrag goed tot bescherming van de rechten van de mens en de waardigheid van het menselijk wezen bij de toepassing van biologie en geneeskunde. Dat Verdrag wordt ook het Verdrag Mensenrechten en Bio-geneeskunde genoemd, of nog bondiger: het Biomedisch Verdrag. Tot nu toe heeft dit Verdrag, dat echter nog niet van kracht is, in België niet de aandacht gekregen die het verdient. Het is de weerspiegeling van een internationale minimale consensus op het gebied van rechtsbescherming van patiënten in de ruime zin van het woord. OVER ZICHZELF BESCHIKKEN? RECHT EN ETHIEK VAN EUTHANASIE J. ter Heerdt Op vrijdag 29 november 1996 had aan de Universiteit van Antwerpen een colloquium plaats met als thema " Over zichzelf beschikken? Recht en ethiek t.a.v. euthanasie", georganiseerd door het Centrum Grondslagen van het Recht (UFSIA). Joyce ter Heerdt, wetenschappelijk medewerkster FWO-UIA, geeft hierover volgend verslag. DODELIJK COMPROMIS OVER EUTHANASIE? P. Huys Advocaat Pieter Huys waarschuwt voor een mogelijk politiek compromis inzake euthanasie. Omwille van de consensus binnen het beleid zal het probleem politiek geliquideerd worden, zoals voor abortus gebeurde. Niemand zal zich nadien nog over de praktijk bekommeren. Wanneer de fundamentele en absolute bescherming door het openbaar gezag bij het begin en het einde van het leven wordt opgegeven, zal de burger voor zijn essentiële rechten zoals geboren worden en verzorgd worden zonder sluipend doden, totaal aan private willekeur onderworpen zijn.