TIJDSCHRIFT MET ZORG Thema: Vrijwilligerswerk jaargang 6 nummer 2 juni 2000

Transcriptie

1 TIJDSCHRIFT MET ZORG Thema: Vrijwilligerswerk jaargang 6 nummer 2 juni 2000 INHOUDSTAFEL Editoriaal Vrijwilligerswerk: een noodzaak voor een leefbaar Vlaanderen Bewegingen op de vrijwilligersmarkt J. BredaFout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Participatie aan het maatschappelijk middenveld in Vlaanderen M. Elchardus Jongeren en hun vrijwillig engagement: een nieuwe stijl van vrijwilligerswerk? L. Hustinx Vrijwilligerswerk zichtbaar maken L. Claeys Vrijwilligers in een veilig statuut... K. Oosterlinck Macht en onmacht in het grote werk dat 'zorg' heet J. Claes De veertien werken van barmhartigheid: ook nu nog een inspiratiebron voor vrijwilligerswerk Vrijwilligerswerk: getuigenissen

2 EDITORIAAL Vrijwillig engagement In verschillende sectoren wordt er meer ruimte gecreëerd voor het vrijwilligerswerk. En wat meer is: dit vrijwilligerswerk krijgt de waardering waarop het recht heeft. De tijd is voorbij dat vrijwilligerswerk gezien werd als de goedkope, nuttige, wel niet noodzakelijke aanvulling bij het betaald werk. Er waren wel altijd een aantal klusjes die door een vrijwilliger konden worden opgenomen. Zolang ze zich maar niet gingen moeien met het echte, professionele werk. Want dit was ernstig, het andere daarentegen Bij mijn bezoek aan het fusieziekenhuis ontmoet ik Karel. Hij vangt de bezoekers op die nog niet goed wegwijs raken uit de straten waarin de samengesmolten ziekenhuizen nu zijn onderverdeeld. Karel was ambtenaar, vervroegd op pensioen en verzorgt nu twee dagen per week het onthaal. Hij is er de man voor: beleefd, voorkomend, vriendelijk. Hij doet het op een professionele manier en toch als vrijwilliger. Want hij straalt tegelijk iets uit van wat velen in dit drukke, medische bedrijf schijnen vergeten te zijn, namelijk dat men tijd moet hebben voor de mens. Met veel geduld en tact zet hij de bezoekers op de goede weg. Mooie tijd is aangebroken na mijn beroepsloopbaan, voegt hij er lachend aan toe. Mensen helpen was altijd zijn ideaal en zelf voldoening vinden in het dagelijkse werk. Het kan nu verder zonder stress. Clara komt wekelijks een dag meehelpen in het opvanginitiatief voor de armen. In het begin toonde ze wat paternalistische, of moeten we zeggen maternalistische trekjes. Ze moraliseerde zo vlug en dat konden sommige gasten niet smaken. Op de vormingsdag voor de groep vrijwilligers werd daar op ingegaan. En Clara begreep het onmiddellijk en trok er haar lessen uit. Ze is nu één van die vaste waarden waarop het opvanginitiatief steunt. Allen zijn vrijwilliger en leerden er een nieuwe wereld kennen: de wereld van de armoede, het gebrek, het verborgen lijden. Maar ook de wereld van het blij zijn om kleine, eenvoudige dingen. En vooral de waarde van de menselijke nabijheid. Ook Clara was getroffen toen ze las dat een Nederlandse rijkswachter een clochard had buitengegooid, zo hardhandig dat hij aan een hersenbloeding overleed. Maurice is een gepensioneerd onderwijzer met een passie voor geschiedenis. Bij een bezoek aan het museum is hij er blijven hangen, en nu komt hij er dagelijks als vrijwilliger. Hij kan er zich de ganse dag wijden aan zijn hobby, het ordenen van het archief. Maurice vindt er zijn weg in en hij voelt het museum als een stuk van hemzelf. Zijn collega is een ex-psychiatrische patiënt. Ook die kreeg de kans om als vrijwilliger mee te werken. Eindelijk vond hij de ruimte om zijn levensterrein dat arbeid heet verder te ontwikkelen en uit te bouwen. Paul werd de vriend van Maurice en Maurice is wat blij dat hij deze mens op zijn wijze mag ondersteunen. Als onderwijzer heeft hij ten andere steeds een bijzondere aandacht gehad voor jongens die wat moeilijk meekonden. Al deze mensen doen goed werk. Ze hebben er voldoening bij. Maar eigenlijk weten ze niet dat ze iets fundamenteels aanbrengen in onze maatschappij. Onze wereld, waar de economische orde regeert, is log en zwaar omdat ze op kracht, macht en succes gebouwd is. Men moet er krachtdadig optreden en zien dat men alles beheerst. Dan is het goed. Maar dit voelt koud aan en zo dikwijls komt men in situaties die niet beheersbaar zijn en waar krachtdadigheid geen succes heeft, wel integendeel. Daar heeft onze zware wereld dan geen antwoord op, tenzij ze ruimte creëert voor die andere waarden en welwillend wordt voor wat wij onmacht, zwakte, kleinheid noemen. Die andere waarden heten dan liefdadigheid, genegenheid, gratuïteit, dankbaarheid en nog vele andere zogenaamde zachte waarden. Het zijn deze zachte waarden die in staat zullen zijn om de wereld te ontzwaren, om de tijd te onthaasten en ja, om het krachtige te ontkrachten. Vrijwilligers zijn bij uitstek de dragers van deze zachte waarden, hopelijk niet de alleendragers. Maar ze zijn zeker richtinggevend voor hen die zich professioneel noemen en blijven zweren bij het krachtdadige, en die daardoor professioneel blind zijn geworden voor wat de mens ten diepste is: medemens. Ze zijn de gist in het deeg die deze wondere osmose kunnen laten ontstaan en die het in die maatschappij doen gebeuren: de ontzwaring, de onthaasting en de ontkrachting. Want iemand heeft ooit gezegd: als ik zwak ben, dan zal ik sterk zijn. Br. dr. René Stockman

3 VRIJWILLIGERSWERK: EEN NOODZAAK VOOR EEN LEEFBAAR VLAANDEREN Vrijwilligerswerk is niet meer weg te denken in ons Vlaams landschap. Verschillende sectoren in het maatschappelijk leven staan of vallen met dit vrijwilligerswerk. Andere sectoren worden door de aanwezigheid van vrijwilligerswerk gehumaniseerd. Ze worden ontdaan van hun uitsluitend koud technisch-professioneel bezig zijn. Mensen kiezen voor vrijwilligerswerk omdat ze er zelf deugd aan hebben en erdoor zin vinden in hun leven naast of na hun beroepsactiviteit. En natuurlijk is er het altruïsme en de solidariteit die een belangrijke rol blijven spelen. Kortom, het vrijwilligerswerk is een goede zaak die velen ten goede komt en die de maatschappij als dusdanig blijft humaniseren. Vlaanderen zou er anders uitzien zonder vrijwilligerswerk. BEWEGINGEN OP DE VRIJWILLIGERSMARKT J. Breda Vrijwilligerswerk is geen fenomeen van het verleden. Het is een fenomeen van nu en het belang lijkt in zekere zin toe te nemen. Professor Breda schetst een aantal trends en evoluties in de samenleving die het vrijwilligerswerk mee beïnvloeden. PARTICIPATIE AAN HET MAATSCHAPPELIJK MIDDENVELD IN VLAANDEREN M. Elchardus Recente ontwikkelingen in het verenigingsleven wijzen op een groeiende segregatie naar onderwijsniveau. De nieuwe vormen van vereniging bieden vooral onderdak aan mensen die al zolang door het onderwijs zijn gesocialiseerd dat de mogelijke bijkomende invloed van het verenigingsleven op hun kans op sociale integratie verschijnt als een luxe. Dit verhoogt het risico van een groeiende sociale en politieke scheiding tussen hoog- en laaggeschoolden. Communicatie in de context van het verenigingsleven maakt heel andere burgers dan massacommunicatie via de media.

4 JONGEREN EN HUN VRIJWILLIG ENGAGEMENT: EEN NIEUWE STIJL VAN VRIJWILLIGERSWERK? L. Hustinx Op eenzelfde wijze als de commerciële cultuur naast haar economische waarde zingeving kan verschaffen, krijgt het vrijwilligerswerk er naast de onvervangbare intrinsieke (niet-economische) waarde die het bezit, ook een nieuwe en erg edele functie bij: de (jonge) mensen helpen how to go on, hen een levenszin verschaffen. De klassieke tegenstelling tussen altruïsme en egoïsme (en tegelijk het exclusieve verband tussen het vrijwilligerswerk en altruïsme) lijkt dus voorbijgestreefd. VRIJWILLIGERSWERK ZICHTBAAR MAKEN L. Claeys Het vrijwilligersbeleid is sterk ingebed in het beleid van de Congregatie van de Broeders van Liefde. Vijf jaar geleden richtte de Congregatie het Steunpunt Vrijwilligerswerk Broeders van Liefde op, met Lieven Claeys als coördinator. In deze bijdrage gaat hij in op de motieven die aan de basis liggen om het vrijwilligerswerk te stimuleren en beschrijft hij welk proces wordt opgezet om vrijwilligers in voorzieningen aan te trekken. VRIJWILLIGERS IN EEN VEILIG STATUUT... K. Oosterlinck Het ontbreken van een wettelijk statuut van de vrijwilliger doet geen afbreuk aan het feit dat tussen de organisatie die de vrijwilliger tewerkstelt en de vrijwilliger zelf een band ontstaat waaraan juridische gevolgen gehecht worden. Er komt immers een overeenkomst tot stand die als voorwerp heeft het leveren van prestaties door de vrijwilliger zonder tegenprestatie of verplichting vanwege de organisatie. MACHT EN ONMACHT IN HET GROTE WERK DAT 'ZORG' HEET J. Claes Vrijwilligerswerk is niet een zoethouder om de hardheid van deze maatschappij slikbaar te maken. Het is een wezenlijke draad in het weefsel van ons bestaan. Vrijwilligerswerk is de gezamenlijke pelgrimstocht van diegene die geeft en van diegene die krijgt, naar het Compostella van onze diepste menselijkheid.

5 DE VEERTIEN WERKEN VAN BARMHARTIGHEID: OOK NU NOG EEN INSPIRATIEBRON VOOR VRIJWILLIGERSWERK Wanneer wij de werken van barmhartigheid verrichten, dan treden we in het voetspoor van God die zelf barmhartigheid is en volgen we Christus na. We laten de 14 werken in revue passeren en proberen ze te plaatsen in de realiteit van ons dagelijks leven. Ze helpen ons om de opdracht van de christelijke naastenliefde vlees en bloed te laten worden. Als dusdanig kunnen ze ook in deze tijd nog een belangrijke bron van inspiratie en motivatie zijn -naast andere inspiratiebronnen- voor vrijwilligerswerk. VRIJWILLIGERSWERK: GETUIGENISSEN Getuigenis 1 Getuigenis 2 Getuigenis 3