Een holistische spiritualiteit In het spirituele leven moeten alle lagen van ons mens-zijn betrokken worden en het

Transcriptie

1 JULI Een holistische spiritualiteit In het spirituele leven moeten alle lagen van ons mens-zijn betrokken worden en het is een zaak van alle dimensies van de mens. Ja, het woord holisme dat we vandaag zo graag in de mond nemen is ook op zijn plaats in het spirituele leven. Misschien hebben we voorheen het spirituele teveel gevangengezet in één dimensie van het leven die we naast de fysieke, psychische en sociale de spirituele dimensie noemden. Het was en is natuurlijk zeer goed dat het spirituele niet vergeten wordt en op gelijk niveau van deze andere wezenlijke dimensies van ons mens-zijn worden geplaatst. Alles wat met spiritualiteit en zingeving te maken had, dreigde immers voor een ganse periode een vergeten dimensie te worden. Men zei toen dat mensen in een existentieel vacuüm terechtkwamen en er zelfs ziek van werden, maar dan de therapie ontvingen uit een andere dimensie dan deze van het spirituele leven. Existentiële problemen werden vooral met de psychotherapie te lijf gegaan, met natuurlijk een geringe kans op slagen. In een holistische visie op de mens moet er wezenlijk ruimte zijn voor het spirituele, maar dit spirituele zelf moet op zich ook holistisch zijn. Het moet met andere woorden alle lagen van ons leven beïnvloeden, niet als een sausje er bovenop, maar als zout van binnen dat echt smaak geeft aan het voedsel. In de newagebeweging hebben sommigen de band tussen spiritualiteit en de gezondheid herontdekt. Ze gaan terug naar de natuur en de ganse kosmos om daar vermeende krachten te ontdekken die een positieve invloed kunnen hebben op de gezondheid van de mens. Stonehenge trekt op midzomernacht een groot publiek om met de zichzelf tot druïde verklaarde voorgangers offers te brengen aan de natuurelementen. Het is eigenaardig dat men teruggaat naar deze primitieve natuurgodsdiensten terwijl men zich afsluit voor de Openbaring van God die ons door en via Christus is gebracht. Maar één element is hier positief, dat ze een

2 spiritualiteit ontwikkelen die wel degelijk impact heeft op hun dagelijkse leven en op hun gezondheid in eerste instantie. De vraag is natuurlijk of ze deze natuurgodsdienst opzoeken om het godsdienstige als dusdanig of om hun gezondheid daarmee gunstig te beïnvloeden. Indien het dit laatste is, hebben we hier wel een zeer utilitaristische invulling en gebruik van de spiritualiteit. Maar ook binnen de christelijke godsdienst zijn er die op zoek gaan naar het therapeutische effect van de spiritualiteit. Zo vinden ze dat mensen die actief met religie bezig zijn en een spiritueel leven leiden, minder depressief worden dan zij die geen aandacht besteden aan het godsdienstige. Zo zien we vandaag spirituele projecten ontstaan in de geestelijke gezondheidszorg waarbij psychiatrische patiënten onder begeleiding naar een abdij of een bezinningscentrum trekken om zich daar als het ware onder te dompelen in een spiritueel bad in de hoop dat dit een therapeutisch effect zal hebben op hun psychiatrische aandoening. We kunnen hier ook denken aan de therapeutische gemeenschappen voor drugverslaafden die hun programma s heel religieus en spiritueel invullen, en via gebedssessies, Bijbellezing en een strak dagschema dat doet denken aan de dagorde in een abdij, via het positieve effect van de religie en de spiritualiteit hopen dat mensen tot een nieuwe levenswijze zonder drugs kunnen komen. Zelf hebben we in de jaren 90 van vorige eeuw een tehuis opgericht voor mensen met existentiële problemen waar ze in een kloosteromgeving en via psychische en geestelijke begeleiding opnieuw zin proberen te vinden in het leven. Vooral in de Amerikaanse literatuur vinden we boeken over Jezus als psychotherapeut en over de helende kracht van de religie. Bij al deze voorbeelden wordt de religie en het spirituele gebruikt om een doel te bereiken: gezonder leven, een drugsvrij bestaan leiden, genezen van psychische en existentiële wonden.

3 Maar is het dat wat we bedoelen wanneer we spreken over een holistische spiritualiteit? Het is inderdaad gevaarlijk de spiritualiteit te reduceren tot iets dat nuttig is. Het is een mentaliteit waarin we volledig ondergedompeld zijn en waarvoor we de spiritualiteit moeten vrijwaren. Spiritualiteit is van een andere orde. Graag refereer ik naar Bernardus van Clairvaux die zich de vraag stelde waarom men God moet beminnen. Zijn antwoord was duidelijk en heel gevat: men moet God beminnen omwille van God. God zelf is de reden van ons beminnen. Alle andere mogelijke redenen raken aan de natuur van Gods liefde. Eigenlijk kunnen we hetzelfde zeggen over de menselijke liefde. Wanneer we zouden zeggen dat we iemand graag zien omwille van de financiële voordelen die dit teweegbrengt of omwille van het genot dat wij daarbij hopen te verkrijgen, dan wordt onze liefde een karikatuur. De liefde verdraagt geen andere reden dan de liefde zelf. Wanneer we als christen een spiritueel leven willen ontwikkelen, dan is de oorsprong en het doel God zelf en zijn liefde. God is de reden van ons spiritueel leven, Hij is de enige reden. Dat moet ons uitgangspunt zijn en blijven, of anders maken we van ons spiritueel leven een gebruiksartikel dat ergens zijn nut moet bewijzen. Maar ons spiritueel leven is geen geïsoleerd gebeuren. Het is zo fundamenteel in ons leven en zo ingrijpend dat het zijn uitvloeisels, zijn impact heeft op de andere dimensies in ons leven. Het zijn de heilvolle gevolgen van een spiritueel leven, gevolgen die we niet zoeken, maar die we er als een cadeau bij krijgen. We openen welwillend onze andere dimensies om ze te laten bevruchten, of moeten we zeggen te laten infecteren door het spirituele.

4 Er heeft een osmose plaats waarbij gans ons bestaan in al zijn facetten door het spirituele beïnvloed wordt. Ja, we worden andere mensen, er grijpt een langzaam maar zeker omvormingsproces plaats waarvan we de vruchten op lange termijn mogen smaken. In de mate dat ons spiritueel leven authentiek is, zullen de vruchten ervan eveneens authentiek zijn en krachtig om in alle dimensies van ons leven aanwezig te komen. Het komt er dan op aan dat we ons passief openstellen en zoals bij een zachte regen het water zachtjes laten doorsijpelen tot we er helemaal van doordrongen zijn. Natuurlijk kunnen we bewust of onbewust lagen van ons leven afsluiten en niet toelaten dat het spirituele daar zijn invloed laat gelden. Het zijn de weerstanden die we ontmoeten om voluit spiritueel te leven. Bepaalde terreinen willen we als het ware vrijwaren om niet door het spirituele geïnfecteerd te worden. En hier doen we afbreuk aan het holisme waartoe de spiritualiteit ons in se oproept. God is de enige reden dat we ons voor hem en zijn liefde openstellen en we moeten dit doen met ons gans bestaan, met de totaliteit van ons leven. Heiligen zijn mensen die deze heelheid hebben bereikt. Ze worden daarom ook heilig genoemd, heel, totaal in harmonie, whole, holy, holistisch. Het is tot deze heelheid, tot deze heiligheid dat we worden opgeroepen. Alvast onthouden we hier reeds twee zaken: een spiritueel leven is een doel op zich en heeft alles te maken met het zich openstellen voor Gods liefde en kan voor geen ander doel gebruikt worden, en een spiritueel leven mag men niet opsluiten in de spirituele dimensie van het leven maar laten uitvloeien op alle andere lagen van ons bestaan. Eigenlijk is het ook zo geformuleerd in het liefdesgebod. Daarin wordt gesteld dat we God bovenal moeten liefhebben. Het is het eerste en voornaamste gebod, het zou al kunnen volstaan. Wanneer we echt vol geraken met Gods liefde, dan zullen we liefdevolle mensen worden en de anderen beminnen als onszelf. We begrijpen

5 misschien nu nog beter Augustinus die uitriep: Bemin, en doe wat je wil. Het is Gods liefde die onze menselijke capaciteit om lief te hebben zal infecteren, uitzuiveren en steeds meer brengen op het niveau van de goddelijke liefde die we onvoorwaardelijk noemen, mateloos. Want dat moet ook onze naastenliefde worden, de kwaliteit van onze caritas en onze broederlijke liefde. Een spiritueel leven vraagt dat we heel veel zouden loslaten en laten gebeuren in ons leven. Misschien zijn wij zelf de grootste weerstand in het spirituele leven, omdat we zelf zoveel in eigen handen willen houden. Hoe dikwijls zijn we niet passioneel bezig met ons genot, ons bezit, onze macht. Het is alsof dat de grote zekerheden zijn in ons leven. En deze zekerheden houden we krampachtig in handen en we laten niet toe dat ze beschenen worden, bevrucht worden, geïnfecteerd door Gods liefde. Neen, het komt er niet op aan deze drie grote passies in ons leven te negeren of opzij te zetten of als kwaad te bestempelen. Ze worden slechts kwaad als we de begeerte in hen toelaten, want onze passies zijn de uitverkoren ankerplaatsen voor onze begeerten. In plaats van de begeerte moeten we er de liefde in toelaten, hen laten bevruchten door de liefde. We zullen blijven verlangen naar genot, maar het zal naar die diepe vreugde zijn en niet meer naar al dat oppervlakkig plezier dat we zullen verlangen. We zullen blijven verlangen naar bezit, maar ons grootste bezit zal God worden met zijn liefde die ons echt zal vervullen. En we zullen blijven verlangen naar de macht, maar het zal een zich eerder inzetten worden voor de uitbouw van de wereld, hoe klein onze bijdrage daarin ook mag zijn, en het zal een inzet worden die getekend wordt door de dienstbaarheid. Misschien kunnen we hier ook verwijzen naar de gaven van de Heilige Geest en de vruchten. Het onderscheid is duidelijk bij Paulus. We moeten ons niet openstellen voor de gaven van de Heilige Geest om er de vruchten van te krijgen. We stellen ons open voor de Heilige Geest, omdat Hij ons Gods liefde brengt. De vruchten zijn de cadeaus om niet die we erbij krijgen.

6 Het is derhalve een gulden regel in het spirituele leven om ons echt te behoeden voor het utilitarisme, de nuttigheidsgedachte die zo sterk in ons huidig bestaan doorgedrongen is. Het kan ook nooit een vlucht zijn uit de harde werkelijkheid, als een soort vluchtheuvel op de momenten dat we deze werkelijkheid niet meer aankunnen. Dit kunnen hoogstens opstapplaatsen zijn om het spirituele te leren kennen, en om via de vruchten tot de boom te komen en de bron die Gods liefde is. Br. René Stockman, Generale Overste.