Gemeenteraad IJsselstein Postbus AA IJSSELSTEIN. Mantelzorgers in IJsselstein. Geachte raadsleden,

Transcriptie

1 postadres Postbus 26, 3400 AA IJsselstein Gemeenteraad IJsselstein Postbus AA IJSSELSTEIN bezoekadres Overtoom BK IJsselstein t f e info@ijsselstein.nl betreft Mantelzorgers in IJsselstein uw kenmerk uw brief van behandeld door P. Budding zaaknummer blad 1 van 7 bijlagen Geachte raadsleden, De afgelopen jaren hebben zich omvangrijke veranderingen voorgedaan in de zorg. Met de decentralisatie van de Jeugdzorg en een deel van de AWBZ (uitbreiding van de Wmo) hebben gemeenten nieuwe taken gekregen, voor een nieuwe doelgroep onder inwoners. Met de nieuwe taken is in IJsselstein ook een nieuwe manier van werken ingezet, waarbij de toegang tot en de regie over de zorg en ondersteuning is belegd bij het Sociaal team en het Jeugdteam. De nieuwe werkwijze is erop gericht om alle inwoners met een ondersteuningsbehoefte op maat de ondersteuning te bieden die nodig is om zo zelfstandig mogelijk te participeren in de samenleving. Uitgangspunt bij alle ondersteuning die wordt geboden, is dat inwoners hun eigen kracht en sociaal netwerk naar vermogen benutten. De ondersteuning die vanuit Sociaal team of Jeugdteam wordt geboden, is er waar nodig en mogelijk op gericht om de inwoner daarbij te helpen. Tevens wordt waar nodig, in overleg met de inwoner, vanuit de teams aanvullende zorg en ondersteuning ingezet. Deze zorg en ondersteuning wordt door de medewerkers van de teams zelf en/of door derden geleverd, afhankelijk van de situatie, mogelijkheden en noodzaak. Bij de inzet van aanvullende zorg en ondersteuning worden de mogelijkheden van informele zorg, als alternatief voor of aanvulling op formele zorg, zoveel mogelijk benut. Het toegenomen accent op het benutten van eigen kracht en sociaal netwerk legt een extra druk op mantelzorgers. Van mantelzorgers wordt meer dan voorheen verwacht een deel van de ondersteuning voor naasten of familieleden op zich te nemen. Het uitgangspunt daarbij is 'waar en voor zover mogelijk. Het is belangrijk dat eventuele mantelzorgtaken in balans zijn en dat het bieden van mantelzorg niet tot overbelasting bij de mantelzorger(s) leidt. Mantelzorg moet ook geen vervanging zijn van (noodzakelijke) professionele zorg. Mantelzorgondersteuning in IJsselstein De positie van mantelzorgers is een belangrijk aandachtspunt bij de uitvoering van de zorg en ondersteuning in het Sociaal team en Jeugdteam. Bij de gesprekken die met inwoners over zorg en ondersteuning worden gevoerd, zijn mantelzorgers desgewenst aanwezig. Indien sprake is van (intensieve) mantelzorg, wordt ook samen met de mantelzorger besproken of de mantelzorg in balans is. Aanvullende ondersteuning voor de mantelzorger (respijtzorg, een vrijwilliger die de mantelzorger kan ontlasten etc.) is beschikbaar en kan via diverse kanalen zoals Pulse, Handje Helpen e.d. worden ingezet. Ook in het contact met partnerorganisaties wordt expliciet aandacht besteed aan de rol en positie van mantelzorgers. Zo worden in het periodieke overleg tussen het Jeugdteam en het onderwijs signalen over jonge mantelzorgers besproken en kan bezien worden of eventuele aanvullende actie nodig is. De gemeente IJsselstein geömikt uw persoonsgegevens uitsluitend voor het doel waarvoor zij zijn verstrekt. Bankrelatie BNG Voor meer informatie daarover kunt u contact opnemen mei de behandelend ambtenaar van onze gemeente. NL79BNGH

2 blad 2 van 7 Ook de huisartsen hebben een belangrijke signaalfunctie en stemmen af over situaties waarin zij merken dat mogelijk sprake is van een (toekomstige) ondersteuningsbehoefte in verband met intensieve mantelzorg. In IJsselstein bestaat overigens niet het beeld dat sprake is van structurele overbelastingvan jonge mantelzorgers, maar het blijft een belangrijk aandachtspunt. Naast de inzet die via het Sociaal team of Jeugdteam wordt geboden, kent IJsselstein het Steunpunt Mantelzorg. Het Steunpunt Mantelzorg IJsselstein biedt verschillende diensten die de mantelzorger kunnen ondersteunen op praktisch, sociaal en emotioneel gebied. Een voorbeeld daarvan is het lotgenotencontact. Voor verschillende doelgroepen zijn lotgenoot-groepen actief. Zo zijn er groepen voor ouders van een kind met beperking, mantelzorgers van een partner met dementie, van iemand met Niet Aangeboren Hersenletsel, en van mensen met psychiatrische problemen. Ook is er een groep speciaal gericht op jonge mantelzorgers van 12 tot 23 jaar. Een ander initiatief is het Alzheimercafé. Het Alzheimercafé is een maandelijkse bijeenkomst voor mensen met dementie en hun naasten. Bezoekers praten met elkaar onder leiding van een deskundige gespreksleider over een leven met dementie, er kunnen vragen worden gesteld en er is veel ruimte om ook onderling ideeën, informatie en ervaringen uit te wisselen. Bij de organisatie van het Alzheimercafé zijn Pulse, Axioncontinu, Vitras en de IJsselsteinse huisartsen betrokken. Het Steunpunt mantelzorg beoogt ook een laagdrempelig contactpunt te zijn voor mensen die te maken hebben met mantelzorg. Bij het Steunpunt kan men terecht met vragen, voor advies en kan worden doorverwezen naar (vrijwilligers)organisaties en/of het Sociaal Team of Jeugdteam voor aanvullende ondersteuning of een gesprek. Het steunpunt heeft aldus ook een signalerende functie. Bij het Steunpunt Mantelzorg waren vorig jaar circa 400 IJsselsteinse mantelzorgers in beeld. Bij de voorbereidingen en implementatie van de decentralisaties is herhaaldelijk met de raad de behoefte besproken om de mantelzorgers in IJsselstein beter in beeld te krijgen. Het college heeft hierop vorig jaar besloten deze doelstelling te combineren met de uitvoering van de mantelzorgwaardering. Mantelzorgwaardering Tot en met 2014 was het jaarlijkse mantelzorgcompliment een onderdeel van de AWBZ. Mantelzorgers van AWBZ-cliënten kwamen jaarlijks in aanmerking voor een bedrag van 200,-. De uitvoering van het mantelzorgcompliment werd landelijk gerealiseerd. Met ingang van 2015 is een deel van de AWBZ-taken naar de gemeenten gedecentraliseerd met een bezuinigingstaakstelling. Gemeenten ontvangen hiervoor een macrobudget. Onderdeel van de (nieuwe) Wmo is dat gemeenten aan mantelzorgers een blijk van waardering kunnen verstrekken. De vorm waarin is vrij. In het macrobudget Wmo is voor een eventuele mantelzorgwaardering in IJsselstein een bedrag van circa ,- opgenomen. Een deel van de gemeenten in Nederland heeft de mantelzorgwaardering in 2015 niet gecontinueerd en de middelen hiervoor anderszins benut bij de uitvoering van de Wmo. Gemeenten zijn daarin vrij. In een groot aantal andere gemeenten is de mantelzorgwaardering verstrekt in de vorm van een cadeau in natura; een wellness-arrangement, een feestelijke bijeenkomst, bloemen e.d. Ook zijn er gemeenten waar de mantelzorgwaardering in de vorm van een geldbedrag of een cadeaubon is verstrekt. Samen met een aantal personen uit de doelgroep van mantelzorgers, het Steunpunt Mantelzorg IJsselstein en het Platform Samenleving IJsselstein (PSIJ) is besproken op welke manier in IJsselstein de mantelzorgwaardering het beste kon worden verstrekt, in welke vorm en op welke manier de rechthebbende mantelzorgers in beeld gebracht zou kunnen worden. Onderzoek, onder meer van Mezzo, heeft uitgewezen dat een geldelijke waardering (bedrag of vrij besteedbare cadeaubon) bij veel mantelzorgers de voorkeur heeft. Om die reden is ervoor gekozen om in IJsselstein vrij besteedbare cadeaubonnen ter beschikking te stellen. Tevens werd afgesproken

3 blad 3 van 7 het bedrag vast te stellen op 100,- per cliënt. In het geval van meerdere mantelzorgers voor één cliënt werd dit bedrag onder de mantelzorgers verdeeld. Dit bedrag is lager dan het AWBZ-bedrag dat tot en met 2014 aan mantelzorgers werd verstrekt ( 200,-). Dat heeft ermee te maken dat het bedrag dat de gemeente voor dit doel van het rijk heeft ontvangen lager is dan voorheen én dat de doelgroep voor de mantelzorgwaardering door de gemeente is uitgebreid. In IJsselstein richt de mantelzorgwaardering zich op (mantelzorgers van) alle cliënten van de Wmo, en dus niet alleen de cliënten van de voormalige AWBZ waaraan het mantelzorgcompliment tot 2014 was voorbehouden. Deze cliënten zijn schriftelijk door de gemeente benaderd met de uitnodiging een mantelzorger aan te melden indien de betrokken cliënt ondersteuning van een mantelzorger ontvangt. Onder mantelzorger wordteen familielid of naaste verstaan die voor een langere periode gemiddeld meer dan acht uur per week zonder vergoeding zorg of ondersteuning aan de betrokkene biedt. Op deze manier zijn alle circa Wmo-cliënten benaderd. Naast de rechtstreekse benadering van cliënten in de Wmo is ook via de websites van gemeente, Sociaal team en Jeugdteam, het Steunpunt Mantelzorg IJsselstein en via lokale dag- en huis- aan huisbladen aandacht gevraagd voor de mantelzorgwaardering en zijn mensen gewezen op de mogelijkheid zich te melden. Hiermee werden ook mantelzorgers in staat gesteld zich te melden indien zij mantelzorger zijn voor cliënten die niet (meer) in de Wmo zitten. Deze 'zij-aanmeldingen' zijn individueel beoordeeld door het Steunpunt Mantelzorg. De mantelzorgers die in aanmerking kwamen voor de mantelzorgwaardering konden zich aanmelden bij de gemeente door een vragenlijst in te vullen (zie volgende paragraaf). Alle aanmelders ontvingen vervolgens een voucher die tijdens de dag van de mantelzorger op 7 november 2015 dan wel in de weken daarna (bij het burgerloket op het stadhuis) verzilverd konden worden in de vorm van cadeaubonnen ter waarde van 100,- als blijk van waardering voor hun inzet. Op voorhand was niet bekend hoeveel mantelzorgers zich op deze manier zouden melden. Uiteindelijk hebben 640 mantelzorgers een ingevulde vragenlijst ingevuld. Aan hen zijn de cadeaubonnen verstrekt. Daarnaast is extra aandacht besteed aan de jongere mantelzorgers. Het Steunpunt Mantelzorg begeleidt een speciale groep voor jongere mantelzorgers van jaar. Aan de 20 daarin participerende jongeren zijn via het Steunpunt cadeaubonnen ter waarde van 25,- verstrekt als blijk van waardering. Resultaten vragenlijst Zoals aangegeven was een (neven)doel van de uitvoering van de mantelzorgwaardering om de mantelzorgers en hun behoefte aan ondersteuning in IJsselstein beter in kaart te brengen. Om die reden is een korte vragenlijst ontwikkeld die bij de aanmelding door een mantelzorger moest worden ingeleverd. Het aantal van ruim 600 ingevulde vragenlijsten is bijna een verdubbeling van het aantal mantelzorgers dat tot dusverre bij het Steunpunt Mantelzorg bekend was. In die zin is de methode succesvol geweest, uiteraard zonder dat er een garantie is dat ook daadwerkelijk alle mantelzorgers hiermee zijn bereikt. Belangrijker is de informatie die uit de ingevulde vragenlijsten naar voren komt. Onderstaand zijn de belangrijkste enquête-resultaten weergegeven. Allereerst blijkt dat veel mantelzorgers veel tijd aan de mantelzorg besteden. Ruim 25 procent geeft aan meer dan 20 uur per week aan mantelzorg te besteden. Daarbij moet worden opgemerkt dat het in de overgrote meerderheid van de aangemelde mantelzorgers gaat om partners van de cliënt. Deze partners geven aan in beginsel 24 uur per dag bij en met hun partner te zijn en voor hem of haar te zorgen. In situaties waarin sprake is van mantelzorger aan niet-inwonende ouders, broers of zussen of niet-familieleden, geeft de overgrote meerderheid aan dat de mantelzorg gemiddeld 8 tot 10 uur per week vergt.

4 blad 4 van 7 Q1 Hoeveel tijd besteed u gemiddeld per week aan mantelzorg? Beantwoord; $28 Overgoslogeo; 12 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Aan mantelzorgers is de vraag voorgelegd welke taken als mantelzorger voornamelijk worden uitgevoerd. De antwoorden zijn zeer divers. In de vragenlijst was een aantal keuze-opties opgenomen, die elk ruim voorkwamen. Boodschappen doen, gezelschap houden en begeleiding komen het meest voor. Q2 Wat voor soort zorg en ondersteuning biedt u als mantelzorger? Antwoordopties: boodschappen doen maaltijden bereiden wandelen/uitjes gezelschap huishoudelijke taken verzorgende taken begeleiding Overig, Respons 77,4% 48,4% 62,4% 74,3% 61,8% 43,9% 74,9% 25,9% Ongeveer een kwart heeft aanvullende taken genoemd die als mantelzorger worden uitgevoerd. In de allermeeste gevallen betrof het vervoer, vaak naar arts en ziekenhuis, en ondersteuning bij (financiële) administratie.

5 blad 5 van 7 Q3 Wat is de belangrijkste reden voor u om mantelzorg te verlenen? Beantwoord: 831 Overgeslagen: 3 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Het overgrote merendeel van de mantelzorgers (bijna 90 procent) ziet de mantelzorg als een vanzelfsprekende zorg voor hun naaste. Vaak gaat het om zorg aan partner of ouders, waarbij veel mensen aangeven dat zij dit ook niet anders zouden willen. Ruim 20 procent van de ondervraagden geeft(ook) aan dat de mantelzorg die zij bieden noodzakelijk is, omdat de professionele zorg die geboden wordt alleen niet volstaat. Op zichzelf is het ook het uitgangspunt van het beleid dat professionele zorg niet geboden wordt als er mogelijkheden zijn in het eigen netwerk. Een belangrijke vraag is daarbij dan wel hoe mantelzorgers de belasting ervaren van de zorg die zij bieden. Q4 Hoe ervaart u de belasting van uw inzet als mantelzorger? B«*Ktw<wr«fc 838 Overgestagen: 4 goed tot redelijk in... intensief, maar wel... te intensief, eigenlijk ee... 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

6 blad 6 van 7 Op die vraag antwoord een derde van de respondenten dat de mantelzorg goed tot redelijk in balans is. Meer dan de helft van de respondenten geeft aan de mantelzorg als intensief, maar wel uitvoerbaar te ervaren. Iets meer dan 10 procent geeft aan dat de mantelzorg eigenlijk een overbelasting is. Bij de toelichting op deze vraag blijkt in ongeveer de helft van deze gevallen dat de situatie inmiddels is veranderd, bijvoorbeeld doordat de betrokkene niet meer zelfstandig woont, de zorg nu op een andere manier is geregeld of anderszins de mantelzorg niet meer nodig is. Daarbij resteert een groep van circa 5 procent van de mantelzorgers die aangeeft dat er sprake is van een ervaren overbelasting. Aan alle respondenten is gevraagd of zij bekend zijn (al bekend waren) met het Steunpunt Mantelzorg. Ongeveer twee derde van de respondenten kende het Steunpunt, een derde niet. Q5 Bent u bekend met het steunpunt mantelzorg? Beantwoord: «33 Over geslagen: 7 0% 10% 20% 30% 40% S0% 60% 70% 80% 90% 100% Tot slot is gevraagd aan alle respondenten of en in hoeverre zij behoefte zouden hebben aan aanvullende ondersteuning van de gemeente, contact met het Sociaal Team of Jeugdteam dan wel aan contact met of informatie over het Steunpunt Mantelzorg. Van de 640 respondenten hebben iets meer dan 100 mensen bij deze vraag iets ingevuld. In ongeveer een derde van de antwoorden werd aangegeven dat men tevreden is over de ondersteuning die men van gemeente, steunpunt en andere partijen ontvangt. Daarnaast werd aangegeven dat men behoefte had aan meer informatie over het Steunpunt Mantelzorg en haar activiteiten. In een aantal gevallen werd een concrete suggestie/vraag voor aanvullende hulp ingevuld, vaak gericht op de wens een vrijwilliger of maatje te hebben die de mantelzorger soms zou kunnen ontlasten of de betrokken cliënt gezelschap zou kunnen houden. Daarnaast waren er praktische suggesties, zoals bijvoorbeeld het organiseren van lotgenotencontact op wisselende tijdstippen, omdat in verband met werk of andere verplichtingen niet in staat was deel te nemen op de nu aangeboden tijdstippen. De concrete vragen die zijn gesteld, zijn op basis van de aard van de vraag overgedragen aan het Sociaal team of het Steunpunt Mantelzorg. Van daaruit is contact opgenomen met de respondenten om hun vraag te bespreken en te bezien op welke manier aanvullende ondersteuning kan worden gerealiseerd. Zo zijn er inmiddels diverse contacten gelegd tussen mantelzorger/cliënt en vrijwilligers/maatjes om activiteiten over te nemen. De vragen naar aanvullende informatie (vaak gesteld met het oog op de toekomst waarin de zorgvraag van de cliënt waaraan mantelzorg wordt verleend naar verwachting groter wordt) zijn door het Steunpunt afgehandeld. Door de enquête en deze follow-up is de afstand tot het Steunpunt Mantelzorg voor mantelzorgers kleiner geworden en zal het Steunpunt makkelijker gevonden worden indien vragen naar meer ondersteuning zich voordoen. Door de koppeling met de vragenlijst is de situatie van een groot deel van de mantelzorgers in kaart gebracht. Het algemene beeld dat hieruit naar voren komt is dat mantelzorg een belangrijk onderdeel

7 blad 7 van 7 van de zorg uitmaakt. Mantelzorgers zijn zeer bereid en in staat om deze zorg te leveren. Er is geen sprake van structurele overbelasting. Aandacht voor individuele gevallen blijft echter belangrijk. Met de ondersteuning van het Steunpunt Mantelzorg, de initiatieven voor vrijwillige inzet, maatjes, respijtzorg en het beleid van het Sociaal Team en Jeugdteam om de positie en belasting van de mantelzorger standaard te betrekken bij het opstellen van een zorgen ondersteuningsplan lijkt de balans goed te kunnen worden bewaakt. De komende tijd zullen de teams hierop blijven inzetten. Mantelzorgwaardering in Was het eerste jaar waarin de gemeente de mantelzorgwaardering verstrekte. Tijdens de dag van de mantelzorg is hiervoor veel waardering door mantelzorgers uitgesproken. Met het bereik van 640 mantelzorgers lijkt de aanpak succesvol. Het beschikbare budget is hiermee in 2015 voor twee derdebenut. Omdat het geen apart geoormerkt budget betreft, is er echter geen sprake van dat er middelen over zijn. De niet-ingezette middelen zijn onderdeel van het Wmo-macrobudget. De verwachting is dat door de bekendheid en ervaringen met de mantelzorgwaardering in dit eerste jaar (mond tot mondreclame) het aantal aanvragen volgend jaar zou kunnen toenemen. Daarnaast is er in 2015 voor gekozen om de doelgroep van cliënten die rechtstreeks door de gemeente werden benaderd, te beperken tot de Wmo-doelgroep. Cliënten in de jeugdzorg zijn niet rechtstreeks benaderd, maar konden zich via het Steunpunt Mantelzorg wel zelf melden. Het college wil volgend jaar de doelgroep uitbreiden en ook de cliënten in de Jeugdzorg rechtstreeks benaderen. Na de zomer zal worden bezien om hoeveel cliënten het dan zal gaan en of dit consequenties moet hebben voor de hoogte van het bedrag dat per cliënt voor mantelzorgwaardering beschikbaar wordt gesteld. Als uitgangspunt wordt hetzelfde bedrag als in 2015 ( ,-) genomen. Gezien de ervaringen wil het college bij de verstrekking van dit bedrag vasthouden aan de vorm van een cadeaubon. Tevens wil het college de methodiek van een meegestuurde vragenlijst continueren, omdat hiermee waardevol inzicht wordt verkregen in de beleving van de mantelzorgers en in signalen over eventueel noodzakelijk aanvullend beleid. De opzet van de vragenlijst zal opnieuw in samenwerking met het Steunpunt Mantelzorg en het PSIJ worden vastgesteld. Hoogachtend,