Adviesrapport beoordelingscommissie Call Verkenning Nationale Museale Voorziening Slavernijverleden

Transcriptie

1 Bezoekadres Jodenbreestraat NH Amsterdam Postbus BV Amsterdam Telefoon amsterdam.nl Retouradres: Postbus 1840, 1000 BV Amsterdam Aan de leden van de gemeenteraad Ons kenmerk Uw kenmerk Behandeld door Margie Pattiselanno, OJZ/Diversiteit Kopie aan Bijlage(n) Onderwerp Adviesrapport beoordelingscommissie Zeer geachte raadsleden, Met veel genoegen hebben wethouder Groot Wassink en wethouder Meliani namens het college op woensdag 19 december jl, het adviesrapport Historisch besef, vruchtbare toekomst advies nationale museale voorziening slavernijverleden van de beoordelingscommissie in ontvangst mogen nemen. De beoordelingscommissie heeft een unieke opdracht volbracht binnen de gevraagde termijn en conform het door uw raad bekrachtigde Programma van Eisen. Het college is de beoordelingscommissie bijzonder erkentelijk voor haar inspanningen en de zorgvuldigheid waarmee zij het beoordelingsproces heeft vormgegeven. Ook hebben wij met genoegen kennis genomen van het oordeel dat de call laagdrempelig is geweest, gebaseerd op de observatie dat verschillende indieners (van organisaties tot individuen) zich uitgenodigd hebben gevoeld om een voorstel in te dienen. Aanleiding Op 20 december 2017 is de bestuurlijke reactie op het initiatiefvoorstel "Een stap naar verdere verkenning van het Amsterdamse slavernijverleden" van de raadsleden Blom (GL), Duijndam (SP) en Mbarki (PvdA), dat opriep tot een verkenning naar een nationale museale voorziening over het trans-atlantische slavernijverleden, unaniem aangenomen door de gemeenteraad. Naar aanleiding daarvan heeft de gemeente Amsterdam een openbare oproep gedaan - een zogeheten Call - aan iedereen om een plan in te dienen voor een verkenning. Van 1 juli tot 1 oktober 2018 stond deze Call open. In oktober 2018 ging de door het college in dit kader benoemde beoordelingscommissie van start met het beoordelingsproces. De commissie werd belast met de Een routebeschrijving vindt u op

2 Pagina 2 van 7 advisering aan het college over de ingediende plannen voor een verkenning naar een nationale museale voorziening slavernijverleden, naar aanleiding van de call door het college vastgesteld op 15 mei Haar advies moest worden gebaseerd op de criteria zoals vastgelegd in Programma van Eisen. De commissie bestaat uit: Kathleen Ferrier, oud-lid Tweede Kamer, mensenrechtenexpert. Leo Balai, oud gemeenteraadslid gemeente Amsterdam, onderzoeker / wetenschapper en gepromoveerd op onderzoek naar het slavenschip De Leusden (wetenschap); Aspha Bijnaar, onderzoeker, schrijver en directeur EducatieStudio (educatie); Gershwin Bonevacia, dichter en spoken word kunstenaar (culturele wereld/jongerencultuur); Angelo Bromet, producent Melkweg (urban/jongerencultuur); Joël Cahen, oud directeur Joods Historisch Museum (museale wereld); Jessica Dikmoet, organisatie herdenking Surinameplein (grassroots); Freek Ossel, waarnemend burgemeester gemeente Wijdemeren, bestuursvoorzitter theater Frascati, oud wethouder gemeente Amsterdam (culturele wereld). Handelingsperspectief beoordelingscommissie In het Programma van Eisen voor de Call staan drie mogelijke uitkomsten benoemd: De beoordelingscommissie concludeert dat er enkele veelbelovende plannen zijn die nader uitgewerkt kunnen worden. De commissie kan het college adviseren om een incubatorfase in te stellen met een selectie van drie tot vijf plannen en/of opties tot samenwerken. In de incubatorfase (vier tot zes weken) kunnen indieners hun plan nader uitwerken en aanscherpen. De beoordelingscommissie beoordeelt de nieuwe plannen en adviseert het college om al dan niet een opdrachtovereenkomst te sluiten met de indieners van één van de plannen. De beoordelingscommissie concludeert dat één plan er bovenuit steekt en adviseert het college met deze indiener een opdrachtovereenkomst af te sluiten om de verkenning uit te voeren. De beoordelingscommissie concludeert dat geen van de plannen in aanmerking komt voor een verkenning. Het college zal zich beraden over mogelijke vervolgstappen en/of andere aanpak. Zie ook Programma van Eisen, op de website Proces De beoordeling heeft in twee fasen plaats gevonden. Eerste fase Eerste selectie: de beoordelingscommissie heeft de punten per criterium zoals opgenomen in het Programma van Eisen als hulpmiddel gebruikt voor een eerste selectie. De criteria zijn: missie en visie, focus op het slavernijverleden van de trans-atlantische slavenhandel, doelgroepen, educatie over het slavernijverleden, partners en samenwerking, samenwerking, draagvlak, begroting, planning. 2

3 Pagina 3 van 7 Mondelinge toelichting: alle indiener(s) van de veertien plannen hebben de gelegenheid gekregen om hun plan mondeling toe te lichten. Tweede selectie: Op grond van de eerste selectie en de mondelinge toelichting vielen acht voorstellen af. Deze plannen hebben op de criteria Draagvlak, Educatie, Doelgroepen en Partners en Samenwerking allen onvoldoende punten gescoord. Tweede fase In de tweede fase heeft de commissie een brede discussie gevoerd over de zes voorstellen met de hoogste scores. Deze voorstellen missen essentiële onderdelen waardoor de potentie voor het uitvoeren van de verkenning ontbreekt. Advies beoordelingscommissie De beoordelingscommissie adviseert in het adviesrapport Historisch besef, vruchtbare toekomst om de drie partijen uit de Top 3 samen te laten werken in een voorverkenning en te laten komen tot een nieuw en compleet plan, onder begeleiding van twee sterke procesbegeleiders. Dit advies komt overeen met de incubatorfase die in het Programma van Eisen als één van de mogelijke handelingsperspectieven is genoemd. Uit het adviesrapport blijkt dat de beoordelingscommissie vindt dat geen van de plannen voldoende volledig is voor de verkenning. Alle plannen missen essentiële onderdelen. De beoordelingscommissie ziet een synergie in de combinatie van de drie plannen, die samen voldoende aanknopingspunten bieden om de volgende fase in te gaan. De beoordelingscommissie adviseert daarom om een incubatorfase in te gaan met de Top 3 van de indieners, in volgorde: Sociaal Innovatiebureau IZI Solutions, die met het Museumhuis voor Afrikaanse geschiedenis- Slavernijverleden-Diaspora, de verbinding legt tussen verschillende groepen en draagvlak en kunde bezit om dit verder te verbreden, met name richting jongeren Stichting Museum zonder Muren, vanwege het conceptueel sterke plan met een claim op de stad die de (inter-)nationale bezoeker zal aantrekken Stichting Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNsee), als platform dat niet alleen jaren aan kennis en onderzoek borgt, maar ook en in het bijzonder voor hun grote know how van relevant erfgoed en voor hun contacten met inhoudelijke specialisten. De beknopte motivatie voor de drie genoemde voorstellen luidt als volgt: Sociaal innovatiebureau IZI Solutions met het Museumhuis voor Afrikaanse Geschiedenis- Slavernijverleden-Diaspora IZI Solutions heeft een doordacht plan ingediend waarbij verbinding centraal staat. Een museumhuis met tien kamers waarin elke kamer een eigen identiteit en structuur heeft maar alle kamers vormen samen een groter geheel. De gekozen invalshoek van racisme en de vertakking daarvan vanuit de slavernij vindt de commissie interessant vanwege de potentie om verschillende generaties bij elkaar te brengen. Stichting Museum Zonder Muren Stichting Museum Zonder Muren toont een slim en origineel concept vanuit een ander verrassend perspectief. Een museumgebouw dat half in het water staat en op die manier de relatie met de haven en de trans-atlantische slavernij benadrukt. De omschrijving van de combinatie van een 3

4 Pagina 4 van 7 park en slavernijmuseum zijn helder en spannend. De gekozen focus kan een goede aanjager zijn om van de recreanten van het park bezoekers van het slavernijmuseum te maken. Stichting Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis Stichting Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis (NiNsee) wil samen met vooraanstaande deskundigen een multimediaal museaal centrum voor tentoonstellingen, performances en debat ontwerpen. Dit centrum zal de spil worden van een netwerk van instellingen dat aandacht besteedt aan het Nederlands trans-atlantisch slavernijverleden. Voor meer informatie is het adviesrapport als bijlage toegevoegd. Collegebesluit Het college neemt het advies van de beoordelingscommissie over, met in achtneming van de twaalf aandachtspunten en randvoorwaarden van de beoordelingscommissie, op basis van de volgende onderbouwing: De analyse van de beoordelingscommissie kan worden onderschreven. Het advies volgt een van de handelingsperspectieven uit het Programma van Eisen, namelijk de incubatorfase. De aandachtspunten en de randvoorwaarden uit het adviesrapport schetsen de kaders voor een zorgvuldige uitvoering van de incubatorfase (voorverkenning).. Twaalf aandachtspunten en randvoorwaarden In het navolgende komen de twaalf aandachtspunten en randvoorwaarden aan bod met de bestuurlijke reactie hierop. 1. Benoem twee sterke procesbegeleiders die bekend zijn met de krachten in het veld, ruime kennis hebben van de museale wereld en een brede maatschappelijke achtergrond hebben. Het is een uitdaging om met drie partijen die elk hun eigen plan hebben ingediend, te komen tot een nieuw en compleet plan. Daarnaast heeft geen van de partijen ervaring met het oprichten van een museale voorziening. In de bestuurlijke reactie wordt het advies overgenomen om twee sterke procesbegeleiders met een brede maatschappelijke en een sterke museale achtergrond, aan te trekken, bij voorkeur landelijk, in overleg met het ministerie van OCW. 2. Zorg voor volle inzet van de gemeente Amsterdam, zowel bestuurlijk als ambtelijk. Bestuurlijke en ambtelijke inzet betekent dat er voldoende aandacht, betrokkenheid en beschikbare tijd voor het proces van de voorverkenningsfase moeten zijn (welke vier tot maximaal zes weken duurt). Dit advies wordt ter harte genomen. De gemeente stelt tevens middelen ter beschikking om de procesbegeleiding van de incubatorfase te financieren. 3. Werk de samenwerking met het Rijk verder uit. Bestuurlijk en ambtelijk is zowel bij de gemeente Amsterdam als bij het Rijk een grote wil om samen te werken. Er zijn meerdere ministeries die belangstelling hebben voor het traject (SZW, BZK). Het ministerie van OCW is eerste gesprekspartner waarmee de samenwerking in 2019 ook nader wordt vormgegeven. In de recente adviesaanvraag van het Ministerie van OCW aan de Raad voor cultuur d.d. 20 december 2018 benoemt de minister deze samenwerking: Daarnaast ben ik in gesprek met de gemeente Amsterdam om te kijken hoe rijk en gemeente samen kunnen 4

5 Pagina 5 van 7 werken bij een nationale voorziening voor het slavernijverleden. De gemeente blijft hierover met het Rijk en de Raad voor cultuur in gesprek. 4. Bewaak het nationale karakter. Het gaat nadrukkelijk om een nationale voorziening en het is van groot belang om dit goed uit te dragen. Het krijgt invulling door samen te werken met het Rijk, maar ook door in de voorverkenningsfase al met landelijke / regionale experts te werken. In de onder aandachtspunt 3 genoemde adviesaanvraag aan de Raad van cultuur, stelt de minister de volgende vraag aan de raad: Hoe kan het rijk vanuit zijn nationale verantwoordelijkheid een bijdrage leveren aan het initiatief in Amsterdam voor een nationale (museale) voorziening voor het slavernijverleden? 5. Behoud aandacht voor collectievorming en erfgoed. Collectievorming en erfgoed worden het hart van nationale museale voorziening. Hierbij is het van belang om aan te sluiten bij de ontwikkelingen van relevante tentoonstellingen en collecties in grotere en kleinere musea, die aandacht besteden aan het trans-atlantische slavernijverleden. Denk bijvoorbeeld aan de tentoonstelling in 2020 in het Rijksmuseum over het slavernijverleden, de aandacht voor het slavernijverleden door het Tropenmuseum. Het is van belang om dit goed terug te laten komen in het nieuwe plan. 6. Start zo snel mogelijk met de voorverkenningsfase. De beoordelingscommissie acht het van belang om zo snel mogelijk te starten met de incubatorfase, die maximaal zes weken mag duren. Dit advies wordt overgenomen. De incubatorfase kan starten na het collegebesluit over het adviesrapport en de bestuurlijke reactie. 7. Laat de voorverkenningsfase niet langer duren dan vier tot zes weken. In het Programma van Eisen staat dat de incubatorfase vier tot zes weken duurt. Ook om momentum te houden, is het van belang om deze termijn niet te overschrijden. De procesbegeleiders wordt gevraagd om een plan van aanpak op te stellen voor de voorverkenningsfase. Dit plan dient als middel om de planning aan te kunnen houden. Wel is van belang voor ogen te houden dat kwaliteit boven snelheid moet staan. De tijd die nodig is moet gegeven worden. 8. Bewaak de gelijkwaardigheid van de drie partijen. Voor de toekomstige samenwerking van de drie partijen is het van belang om de gelijkwaardigheid van de drie partijen te bewaken. Dit advies wordt overgenomen. De procesbegeleiders worden gevraagd om hier specifiek op te sturen door onder meer evenveel ruimte voor elke partij te bewaken, en de waarde van elk plan/partij als uitgangspunt te nemen van de voorverkenningsfase. 9. Houd in het oog dat de meerwaarde zit in de synergie van de drie voorstellen. In de combinatie van de plannen van drie partijen ziet de beoordelingscommissie een aanvullende kracht: sociaal innovatiebureau IZI Solutions voor de verbinding en het draagvlak, stichting Museum zonder Muren voor een conceptueel sterk plan, en stichting NiNsee met haar platform van kennis en onderzoek, en kennis van relevant erfgoed en contacten met inhoudelijke specialisten. Dit advies wordt overgenomen. Aan de procesbegeleiders wordt gevraagd om hierop te sturen. 5

6 Pagina 6 van Het intellectuele eigendom van het middels de verkenning te maken uitgewerkte voorstel moet goed geregeld worden. Ook voor de periode na de verkenningsfase. Bij de Call gaat het om het auteursrecht 1 van de plannen, een onderdeel van de wet op intellectueel eigendom. De beoordelingscommissie vindt het van belang om dit goed te regelen. Dit advies wordt overgenomen. De plannen van de drie partijen worden getoetst of het auteursrecht hierop van toepassing is, en ook het nieuwe plan wordt getoetst. 11. Na afronding van de verkenningsfase moet voor de te stichten museale voorziening zo snel mogelijk en liefst meteen de fase van museale voorziening in oprichting op basis van voldoende financiële middelen, van start kunnen gaan. Het college onderschrijft de punten die de beoordelingscommissie hier noemt. In het programma van Eisen is daarom ook beschreven dat er in de verkenningsfase exploitatieonderzoek en locatieonderzoek zullen plaatsvinden. Het traject om te komen tot de realisatie van een nationale museale voorziening slavernijverleden is echter een lang traject. Daarom is na de fase van de call nog een fase van verkenning benoemd, waarin deze zaken verder uitgewerkt kunnen worden. Over deze verkenning zal na de incubatorfase, mede op basis van het advies van de beoordelingscommissie over het plan, apart worden besloten. 12. Houd de stakeholders van het proces tot nu toe, zoals bijvoorbeeld de commissieleden, de genodigden van de bijeenkomsten in pakhuis de Zwijger (op 22 januari 2018) en het Bijlmerparktheater (15 juli 2018), leden van de gemeenteraad en gesprekspartners van de commissieleden, op de hoogte van het proces. Communicatie is in dit traject heel belangrijk. Er is al op verschillende manieren gecommuniceerd, via persberichten, artikelen en interviews, sociale media, de website Gedeelde Geschiedenis, en via bijeenkomsten. Het advies om de stakeholders op de hoogte te houden is ook een aandachtspunt voor de gemeente en wordt vanzelfsprekend gecontinueerd. Uitvoering incubatorfase De gemeente heeft samen met de beoordelingscommissie een gesprek gevoerd met de drie partijen, het sociaal innovatiebureau IZI Solutions, stichting Museum zonder Muren en stichting NiNsee. Hieruit bleek dat deze partijen bereid zijn om de samenwerking aan te gaan. De incubatorfase duurt maximaal zes weken en wordt uitgevoerd onder begeleiding van twee procesbegeleiders. De procesbegeleiders zijn gezamenlijk belast met de procesbegeleiding van de incubatorfase met als beoogd resultaat een compleet plan voor de verkenning. Profiel procesbegeleiders gezaghebbend met brede maatschappelijke achtergrond en kennis van relevante netwerken 1 Juridisch advies: op louter ideeën kan geen auteursrecht rusten. Pas zodra het gaat om een voor menselijke waarneming vatbaar voortbrengsel, is auteursrechtelijke bescherming mogelijk. Het voortbrengsel moet nog aan andere vereisten voldoen, wil het een auteursrechtelijk beschermd werk zijn. Het moet een eigen, oorspronkelijk karakter en een persoonlijk stempel hebben. Dat betekent dat het niet ontleend mag zijn aan andere werken én het moet een resultaat zijn van scheppende menselijke arbeid en dus creatieve keuzes. Dat betekent dat de plannen zelf getoetst moeten worden op bovenstaande criteria. 6

7 Pagina 7 van 7 met kennis van en inzicht in het slavernijverleden met museale kennis en expertise bij het opzetten van een (nationale) museale voorziening goede sociale en communicatieve vaardigheden uitstekende voorzitterskwaliteiten en complexe belangen kunnen afwegen bestand tegen de heat ; kunnen omgaan met belangentegenstellingen onafhankelijk en onpartijdig vrij van partijpolitieke standpunten kunnen handelen zonder last of ruggespraak kunnen handelen zich bewust van de publieke functie professioneel kunnen omgaan met kritiek vanuit het veld niet (of in het verleden) verbonden aan een van de drie betrokken partijen niet belanghebbend zijn c.q. vermijden van elke schijn van belangenverstrengeling. Vervolg Het college verzoekt de beoordelingscommissie om het nieuwe plan dat uit de incubatorfase komt te beoordelen. De beoordelingscommissie beoordeelt het nieuwe plan op basis van de criteria in het Programma van Eisen en overhandigt haar advies aan het college. Het college neemt over dit advies een besluit. In april/mei verwachten wij u opnieuw te kunnen informeren over het resultaat en de voortgang. Het college nodigt de raadscommissie KDD en andere belangstellende raadsleden voor een informatieve sessie met de beoordelingscommissie. Vanwege uw belangstelling en betrokkenheid bij dit dossier wil het college u de gelegenheid geven om van de beoordelingscommissie zelf een toelichting over haar proces en werkwijze te krijgen. Tot slot Het college is de beoordelingscommissie veel dank verschuldigd voor een mooi, onderbouwd en zorgvuldig adviesrapport. Het college heeft met genoegen vernomen dat de beoordelingscommissie het proces als waardevol en convergerend heeft ervaren. Hieruit spreekt verbinding over een onderwerp dat veel emotie en soms ook veel tegenstrijdige meningen oproept. De hoop van de beoordelingscommissie dat dergelijke processen meer in deze samenleving zullen plaatsvinden, ondersteunt het college ten zeerste. Wij vertrouwen erop u hiermee voor dit moment voldoende te hebben geïnformeerd. Met de meeste hoogachting, Het college van burgemeester en wethouders van Amsterdam, F. Halsema P. Teesink burgemeester gemeentesecretaris 7