16.12 Opgaven hoofdstuk 13: Matrices van afwisselend teken en hun telfunctie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "16.12 Opgaven hoofdstuk 13: Matrices van afwisselend teken en hun telfunctie"

Transcriptie

1 Opgave 3. a Voor n = hebben we als mogelijkheden Voor n = 3 zijn de mogelijkheden als volgt:,,, en.,, en. Opgave 3. b De som van de getallen in een rij of kolom is, dus er is altijd minstens één. Voor elke volgende moet er ook een aanwezig zijn om de som weer op te krijgen. Dus in elke rij of kolom is het aantal keren altijd exact één meer dan het aantal keren. Het totaal aantal niet-nullen is dus oneven. Opgave 3. c Per rij en kolom geldt volgens voorwaarde van definitie 3. dat de getallen en elkaar afwisselen. Bij opgave 3. b hebben we gevonden dat het aantal keren exact één meer is dan het aantal keren. Dan kunnen dus alle paren en afwisselend na elkaar en in dezelfde volgorde worden neergelegd, en houden we nog exact één keer een over. Deze kan niet midden in de rij of kolom geplaatst worden, want die ligt al keurig afwisselend. Dus hij moet aan één van beide uiteinden komen. Door het afwisselend neerleggen van de paren en hebben we één uiteinde met een en één uiteinde met een. Omdat het afwisselend moet zijn moet de die we nog moeten plaatsen aan de kant komen van de. Maar dan hebben we dus hierna aan beide uiteinden een. Dus een rij of kolom van buiten naar binnen lopend zal de eerste niet-nul die we tegen komen een zijn. Hieruit kun je dus ook concluderen dat een rij of kolom aan de rand van de matrix nooit een kan bevatten. Opgave 3. a We beginnen met de volgende 6 6 matrix van afwisselend teken Hier halen we de bovenste rij en de linker kolom weg Van de vijf nu zichtbare kolommen laten we ze nummeren tot en met 6 valt op dat behalve kolom bij elk de som van de getallen is. Bij de kolom is de som dus hier zou boven in de eerste rij een mogen de rest mag een krijgen. 9

2 Hoofdstuk 6 Antwoorden of oplossingsrichtingen bij geselecteerde opgaven Van de vijf nu zichtbare rijen laten we ze nummeren tot en met 6 valt op dat behalve rij 3 bij elk van de anderen de som van de getallen is. Bij rij 3 is de som van de getallen dus hier zou in de eerste kolom een mogen komen, de overige rijen mogen in de eerste kolom een krijgen. De enige plek die we nu nog niet hebben bekeken is de positie links boven, op rij en kolom. Maar zowel de eerste kolom, als de eerste rij, hebben we net voorzien van één en verder. Dus om ook in de eerste rij en eerste kolom de som van de getallen op uit te laten komen, kan in de linker-boven-hoek niets anders geplaatst worden dan een. Opgave 3. b Gaan we verder met het voorbeeld uit de vorige opgave komen we tot de volgende matrix Nu blijkt dat niet alleen kolom maar ook kolom 5 sommeert tot. Beiden hebben dus aan een uiteinde een nodig. Maar dat wat we gevonden hebben bij opgave 3. c toont aan dat dit in kolom boven moet en in kolom 5 beneden. Vergelijkbaar hebben de rijen 3 en 5 nu som, maar toont het uitgangspunt dat van buiten naar binnen lopend de eerste niet-nul een moet zijn, dat in rij 3 de links moet en in rij 5 rechts. Doordat iedere rij en kolom aan de buitenrand er inmiddels al een bij heeft gekregen, blijft er voor de hoekpunten niets anders over dan de. Zouden we echter met een iets andere matrix starten, bijvoorbeeld één waarbij het binnenste stuk een volwaardige matrix van afwisselend teken is blijkt dat we twee verschillende mogelijkheden hebben om er een 6 6 matrix van afwisselend teken van te maken kan zowel leiden tot als tot Opgave 3. a In figuur 56 vind je het ijsmodel met randvoorwaarden dat vertaald is, op de manier zoals voor deze opgave wordt uitgelegd, vanuit het voorbeeld van opgave 3. a. Opgave 3. b In opgave 3. a hadden we voor matrices van afwisselend teken twee voorbeelden gevonden. Ze staan daar in precies dezelfde volgorde als in figuur 6 op pagina 5 die we hebben gemaakt bij opgave 3.. In opgave 3. a hadden we voor 3 3 matrices van afwisselend teken zeven voorbeelden gevonden. De voorbeelden en 5 hiervan staan in figuur 7 op de bovenste rij. De voorbeelden en staan in figuur 7 op de tweede rij. De voorbeelden 7 en 6 staan in figuur 7 op de derde rij. En onderaan in figuur 7 staat voorbeeld 3 van de 7 voorbeelden van 3 3 matrices van afwisselend teken uit opgave 3. a. Opgave 3.5 a Een rij mag noch links noch rechts een uitstekend H-atoom hebben. Dit betekend dat het aantal H-atomen één minder is dan het aantal O-atomen. Kijken we naar de moleculen die in deze paragraaf vertaald worden naar een dan zien we dat ze elk op de horizontale rij naast het O-atoom één H-atoom hebben. Dus als we louter deze moleculen zouden inzetten hebben we per rij evenveel O-atomen als H-atomen en dus één H-atoom te veel. 95

3 H H H H H H O H O H O H O H O H O H H H H H H O H O H O H O H O H O H H H H H H O H O H O H O H O H O H H H H H H O H O H O H O H O H O H H H H H H O H O H O H O H O H O H H H H H H O H O H O H O H O H O H H H H H H Figuur 56: Een ijsmodel van 6 bij 6 met randvoorwaarden gebaseerd op de 6 6 matrix van afwisselend teken uit opgave 3. a Bij het molecuul Oost-West hebben we op de horizontale rij twee H-atomen per O-atoom. Dus ook deze helpt ons niet het aantal H-atomen lager te krijgen dan het aantal O-atomen. Alleen het Noord-Zuid molecuul stelt ons in staat te eindigen met minder H-atomen dan O-atomen. Er zal er dus minstens één per rij moeten voorkomen. Opgave 3.5 b Voortbordurend op de argumentatie uit opgave 3.5 a zien we dat elk Oost-West molecuul zorgt voor een toename van het aantal H-atomen ten opzichte van het aantal O-atomen met één. Om dit te compenseren moet er dus één extra Noord-Zuid molecuul worden ingezet om deze toename ongedaan te maken. Opgave 3.5 c Tussen twee Oost-West moleculen in een rij is een situatie, die vergelijkbaar is met een totale rij volgens de randvoorwaarden: er mag aan beide zijden geen H-atoom uitsteken want die zitten al vast aan de Oost-West moleculen waar we mee beginnen. Dus moet hier tussen een Noord-Zuid molecuul om het aantal H-atomen één lager te krijgen dan het aantal O-atomen. Analoog is de situatie tussen twee Noord-Zuid moleculen in een rij zo, dat er aan beide zijden juist een H-atoom moet uitsteken. En dus is er tussen een Oost-West molecuul nodig om er voor te zorgen dat het aantal H-atomen één meer is dan het aantal O-atomen. Opgave 3.5 d Voor de kolommen gaat de argumentatie volstrekt analoog, met als grootste verschil dat er nu per kolom boven en onder een H-atoom moet uitsteken. Nu is dus het aantal H-atomen dat er per kolom nodig is exact één meer dan het aantal O-atomen. Maar ook nu is het juist het Noord-Zuid molecuul dat hier voor zorgt. 96

4 Hoofdstuk 6 Antwoorden of oplossingsrichtingen bij geselecteerde opgaven Opgave 3.6 a Door voorwaarde en 5 uit definitie 3. ligt de rand volledig vast. Kijkend naar die rand volgt dat de binnenste vier vakjes elk maximaal twee kleuren kunnen hebben. Linksboven en rechtsonder kunnen geel of zwart zijn, want de beide rand blokjes die er naast liggen zijn rood. Rechtsboven en linksonder kunnen rood of zwart zijn, want de beide randblokjes er naast zijn geel. Omdat voor elk van de vier vakjes geldt dat het zwart kan zijn of één andere mogelijkheid, wordt het binnenstuk volledig bepaald door waar de zwarte vakjes komen. Van de vier vakjes in het midden kunnen er maximaal zwart zijn, want als er een derde zwart zou moeten zijn ligt die naast minstens één ander zwart blokje, en dat is in strijd met voorwaarde 3 uit definitie 3.. Voor twee vakjes zwart in het midden zijn er twee mogelijkheden, namelijk de eerste twee afbeeldingen in figuur 85. Een andere verdeling van twee zwarte vakjes, zou er wederom toe leiden dat er twee zwarte vakjes naast elkaar liggen. Voor geen zwarte vakjes in het midden is slechts één mogelijkheid, namelijk de vierde afbeelding in figuur 85. Voor één zwart vakje in het midden kunnen we uit elk van de vier middelste vakjes kiezen. De derde afbeelding in figuur 85 is er één van. De andere drie mogelijkheden staan in figuur 57. Meer mogelijkheden zijn er niet. Figuur 57: De drie andere mogelijkheden voor n = 3 voor een drie kleuren schaakbord met randvoorwaarden Opgave 3.6 b Het tweede schaakbord in figuur 86 klopt niet omdat er in de middelste rij, gezien van links naar rechts, na het gele vakje twee zwarte vakjes naast elkaar zitten. Dit is in strijd met voorwaarde 3 van definitie 3.. Het derde schaakbord in figuur 86 klopt niet omdat er op de hoek rechtsonder een geel vakje zit. Dit is in strijd met voorwaarde van definitie 3.. Het zesde schaakbord in figuur 86 klopt niet omdat er langs de randen vanaf de linker bovenhoek, of vanaf de rechter onderhoek vakjes gekleurd zijn in de volgorde zwart geel rood zwart. Dit is in strijd met voorwaarde 5 van definitie 3.. Opgave 3.6 c In figuur 58 enkele voorbeelden voor n =, en in figuur 59 enkele voorbeelden voor n = 5. Figuur 58: Enkele andere mogelijkheden voor n = voor een drie kleuren schaakbord met randvoorwaarden 97

5 Figuur 59: Enkele mogelijkheden voor n = 5 voor een drie kleuren schaakbord met randvoorwaarden Opgave 3.7 a a b Een matrix van de vorm ontstaat uit de vertaling van de kleuren naar de cijfers, en : zwart is, rood is c d en geel is. Voorwaarde uit definitie 3. vertelt ons dat dit de enige drie kleuren zijn die in zo n schaakbord voor komen. En voorwaarde 3 uit deze definitie vertelt ons dat aangrenzende vakjes altijd verschillend van kleur zijn. Stel dus dat a en d verschillend zijn. Dan is er voor b en c nog maar één kleur over en dus zijn in dat geval b en c aan elkaar gelijk. En als b c dan volgt analoog dat a = d. Opgave 3.7 b Bij de gekozen waarden, en voor de kleuren mag 3 opgeteld worden als dit nodig is. Bij opgave 3.7 a heb je net aangetoond dat er in de bij matrix altijd minstens één diagonaal is met op beide plekken hetzelfde getal, laten we zeggen k. De andere twee getallen in de matrix zijn andere kleuren andere getallen dan deze k. Afhankelijk van welke kleuren het zijn is dit eventueel na slim optellen met 3 altijd te herschrijven naar k of k + of beide. zwart geel Bijvoorbeeld wordt rood zwart wordt 3 3 Opgave 3.7 c en 3.7 d We lopen het per kleur per diagonaal langs. We beginnen met de kleur zwart op de ene diagonaal: met a en d: zwart rood rood zwart zwart geel geel zwart zwart geel rood zwart zwart rood geel zwart + = ; = ; = ; =. Vervolgens de kleur zwart op de andere diagonaal: met b en c: rood zwart zwart rood geel zwart zwart geel + = ; = ;. 98

6 Hoofdstuk 6 Antwoorden of oplossingsrichtingen bij geselecteerde opgaven geel zwart zwart rood rood zwart zwart geel = ; =. Dan de kleur rood voor zover niet al hierboven gehad op de ene diagonaal: met a en d: rood geel geel rood rood geel zwart rood rood zwart geel rood + = ; + = ; + =. En de kleur rood op de andere diagonaal: met b en c: geel rood rood geel geel rood rood zwart zwart rood rood geel + = ; + = ; + =. Tot slot de kleur geel voor zover niet al hierboven gehad op de ene diagonaal: met a en d: geel rood zwart geel geel zwart rood geel En de kleur geel op de andere diagonaal: met b en c: rood geel geel zwart zwart geel geel rood = ; 3 3+ =. + 3 = ; + 3 =. Opgave 3.8 a Figuur 8a:. 99

7 Figuur 8b: Figuur 8c: Figuur 85a: Figuur 85b: Figuur 85c: Opgave 3.9 a p q r s t u pt qs qu rt pt qstx uw qu rtsw tv = sw tv tx uw t v w x pt x ptuw qstx + qsuw qusw qutv rtsw + rt v t =

8 Hoofdstuk 6 Antwoorden of oplossingsrichtingen bij geselecteerde opgaven pt x ptuw qstx + qsuw qusw + qutv + rtsw rt v = t ptx puw qsx+qsuwt +quv +rsw rtv = ptx+quv +rsw +qsuwt puw qsx rtv. Opgave 3.9 b =. Opgave 3.9 c a b c d e f g h af be bg cf ch dg i j k l ej fi fk gj gl hk in jm jo kn kp ol m n o p af befk gj bg cfej fi f ej fijo kn fk gjin jm j bg cfgl hk ch dgfk gj g fk gjkp ol gl hkjo kn k Voor de vraag in de opgave is het tot hier voldoende. Voor de geïnteresseerde lezer volgt hieronder de verdere uitwerking van deze berekening. Hieruit volgt een aannemelijk overzicht van termen die, op de wijze zoals beschreven in de paragraaf, overeen komen met matrices van afwisselend teken. af befk gj bg cfej fi f fk gjkp ol gl hkjo kn k bg cfgl hk ch dgfk gj g ej fijo kn fk gjin jm j fk gj = af k afgj befk+begj bgej+bgfi+cfej cf i f fk p fkol gjkp+gjol gljo+glkn+hkjo hk n k bg l bghk cfgl+cfhk chfk+chgj+dgfk dg j g ej o ejkn fijo+fikn fkin+fkjm+gjin gj m j fk gj = afk agj bek + begjf + bgi + cej cfi fkp fol gjp + gjolk + gln + hjo hkn bgl bhk cfl + cfhkg + chj + dfk dgj ejo ekn fio + fiknj + fkm + gin gjm fk gj =

9 af k p af kol afkgjp + afgjol + afkgln + afkhjo afk hn+ agjfkp + agjfol + ag j p ag j olk ag jln agj ho + agjhkn+ bek fp + bekfol + bekgjp begjol bekgln bekhjo + bek hn+ begjkp begjol beg jf jp + beg jf jolk + beg jf ln + begj f ho begjf hkn+ bgifkp bgifol bg ijp + bg ijolk + bg iln + bgihjo bgihkn+ cejfkp cejfol cej gp + cej golk + cejgln + cej ho cejhkn+ cf ikp + cf iol + cfigjp cfigjolk cfigln cfihjo + cfihkn+ bglejo + bglekn + bglfio bglfiknj bglfkm bg lin + bg ljm+ bhkejo bhk en bhkfio + bhk finj + bhk fm + bhkgin bhkgjm+ cflejo cflekn cf lio + cf liknj + cf lkm + cflgin cflgjm+ cfhkg ejo + cfhk g en + cf hkg io cf hkg iknj + cf hk g m cfhkin + cfhkjm+ chj eo + chjekn + chjfio chfikn chjfkm chjgin + chj gm+ dfkejo + dfk en + df kio df k inj df k m dfkgin + dfkgjm+ dgj eo dgjekn dgjfio + dgfikn + dgjfkm + dg jin dg j m fk gj = afkp aflo agjp + agln + ahjo ahkn bekp + belo + bgip bglm bhio + bhkm + cejp celn cfip + cflm + chin chjm dejo + dekn +dfio dfkm dgin + dgjm + agjlok + begjlof k + begjpf + beglnf + behjof + behknf + bgilnj + bgilok + bhiknj + cehjog + cehkng + cejlok + cfhikng j + cfhiog + cfhkmg + cfilnj + cfilok + dfiknj fk gj fk gj = afkp aflo agjp + agln + ahjo ahkn bekp + belo + bgip bglm bhio + bhkm + cejp celn cfip + cflm + chin chjm dejo + dekn +dfio dfkm dgin + dgjm + agjlok + begjlof k + begjpf + beglnf + behjof + behknf + bgilnj + bgilok + bhiknj + cehjog + cehkng + cejlok + cfhikng j + cfhiog + cfhkmg + cfilnj + cfilok + dfiknj. Nemen we uit deze termen enkele voorbeelden, dan zien we dat het inderdaad overeenstemt met matrices van afwisselend teken: afkp, bhio,

10 Hoofdstuk 6 Antwoorden of oplossingsrichtingen bij geselecteerde opgaven cfhikng j en dfiknj. Opgave 3. a In het ijsmodel van n n moeten in de bovenste rij bij alle O-atomen altijd H-atomen naar boven uitsteken. Dat zijn dus n H-atomen. Aan de zij kant mogen geen H-atomen uitsteken, maar tussen alle O-atomen moeten wel H-atomen voorkomen. Tussen n O-atomen is plaats voor n H-atomen. In de bovenste rij hebben we n watermoleculen, dus n O-atomen en n H-atomen. Tussen en boven de O-atomen is plaats voor n + n = n H-atomen. Er blijft er dus exact één H-atoom over dat naar beneden steekt. Opgave 3. b In het ijsmodel van n n moeten in de onderste rij bij alle O-atomen altijd H-atomen naar onder uitsteken. Dat zijn dus n H-atomen. Opgave 3. c Bij iedere rij hebben we n watermoleculen, dus n O-atomen en n H-atomen. Tussen n O-atomen is plaats voor n H-atomen. Het aantal H-atomen dat naar boven kan uitsteken is n min het aantal H-atomen dat in de rij erboven naar beneden uit steekt. Stel dat er in de rij erboven k H-atomen naar beneden uitsteekt. Dan kunnen er dus in deze rij n k H atomen omhoog wijzen. Tussen en boven de O-atomen van deze rij is dus plaats voor n k + n = n k H-atomen. Het aantal H-atomen dat overblijft en dat dus naar benden moet wijzen is dan n n k = k +. Met andere woorden precies één meer dan er in de rij erboven naar beneden stak. Opgave 3. We nemen een rood H-atoom. Deze hangt onder een O-atoom dat we x noemen. Laten we zeggen dat we rechts van x nog k O-atomen hebben, waarvan er l beschikken over een H-atoom dat naar beneden hangt, en dus dat rood is. Onder O-atoom x hangt het rode H-atoom waar we mee begonnen en daaronder is een O-atoom dat we y noemen. Omdat het H-atoom tussen x en y rood is hoort het bij x, dus O-atoom y kan geen H-atoom naar het noorden hebben wijzen. Dus voor O-atoom y zijn er slechts drie mogelijkheden: West-Zuid, West-Oost of Zuid-Oost. In de eerste situatie steekt er geen H-atoom naar rechts, in de tweede en derde situatie wel. In de situatie dat er rechts van y geen H-atoom aan y vast zit hebben we rechts van y tussen de O-atomen plaats voor k H-atomen. Voor deze O-atomen kunnen er op l posities geen H-atoom naar boven wijzen, want daar hangen al H-atomen aan de rij erboven. Dus totaal kunnen er k l H-atomen omhoog wijzen vanuit de rij O-atomen rechts van y. We moeten hier k H-atomen onderbrengen en we hebben er al k + k l = k l ondergebracht. Er moeten dus k k l = l H-atomen naar beneden wijzen, en deze kleuren we dus rood. Dus in deze situatie is in de rij rechts van y het aantal H-atomen dat rood is gelijk aan het aantal rode H-atomen rechts van x. In de situatie dat er rechts van y wel een H-atoom aan y vast zit hebben we rechts van y tussen de O-atomen plaats voor k H-atomen. Net als in de vorige situatie kunnen er k l H-atomen omhoog wijzen vanuit de rij O-atomen rechts van y. We moeten hier k H-atomen onderbrengen en we hebben er al k +k l = k l ondergebracht. 3

11 Er moeten dus k k l = l + H-atomen naar beneden wijzen, en deze kleuren we dus rood. Dus in deze situatie is in de rij rechts van y het aantal H-atomen dat rood is één meer dan het aantal rode H-atomen rechts van x. Voor links van x is een vergelijkbaar verhaal te houden. Opgave 3. a Als we in ons ijsmodel een Noord-Zuid molecuul hebben, dan betekent dat dat er een H-atoom naar beneden wijst, en dus dat het H-atoom rood moet zijn en dus dat het kolomnummer van dit molecuul moet voorkomen in onze driehoek. Ook betekent het feit, dat dit een Noord-Zuid molecuul is, dat het H-atoom boven ons bij dit molecuul hoort, en dus, dat het H atoom boven ons niet rood kan zijn. Dus het kolomnummer van dit molecuul kan niet voorkomen in de regel boven dit molecuul in de driehoek. Dus een Noord-Zuid molecuul kan alleen voorkomen in het ijsmodel op de manier zoals hier beschreven, op grond van de gegevens van de driehoek. Als we in ons ijsmodel een Oost-West molecuul hebben, dan betekent dat dat het H-atoom onder dit molecuul hier niet bij hoort en dus niet rood gekleurd is, en dus dat het kolomnummer van dit molecuul niet moet voorkomen in onze driehoek. Ook betekent het feit, dat dit een Oost-West molecuul is, dat het H-atoom boven ons niet bij dit molecuul hoort, en dus bij het molecuul hierboven, met andere woorden naar beneden hangt. Dus moet het H atoom boven dit Oost-West molecuul rood zijn. Dus het kolomnummer van dit molecuul moet wel voorkomen in de regel boven dit molecuul in de driehoek. Dus een Oost-West molecuul kan alleen voorkomen in het ijsmodel op de manier zoals hier beschreven, op grond van de gegevens van de driehoek. Opgave 3. b & 3. c In de eerste regel van figuur 93 komt één Noord-Zuid molecuul voor. Deze is in de tweede kolom. Dus in figuur 9 moet in de eerste regel een voor komen en in de regel erboven geen. Nu is de regel boven de eerste regel natuurlijk de lege regel, dus het kopt dat daar geen in voor komt. En de eerste regel bevat inderdaad een. De tweede regel van figuur 9 bevat een, die ook in de regel erboven voorkomt, en een 3, die niet in de regel erboven voorkomt. Dus in kolom 3 van figuur 93 moet het enige Noord-Zuid molecuul van die regel te vinden zijn. En dat is inderdaad het geval. In de derde regel van figuur 9 komt geen voor, terwijl die wel voorkomt in de regel er boven. En inderdaad vinden we in kolom van de derde regel van figuur 93 een Oost-West molecuul. In kolom en van de derde regel en in kolom van de vierde regel vinden we in figuur 93 Noord-Zuid moleculen. Dit correspondeert met de observatie dat in figuur 9 in de derde regel de getallen en verschijnen, die er in de tweede regel niet zijn, en in de vierde regel verschijnt het getal, dat in de derde regel ontbreekt.

12 Hoofdstuk 6 Antwoorden of oplossingsrichtingen bij geselecteerde opgaven Opgave 3.3 a getallen bereikbaar vanaf totaal , 3 3,, 3 3, 3 3 3,, 3, 3, 3, , 3, 3 3, 7, 3 3,, 3, ,, 3, 3, 3, 3, 3 7 Opgave 3.3 b Voor een monotone driehoek voor n = 3 geldt: getallen bereikbaar vanaf totaal , 3, 3, , 3 Totaal zijn er dus = 7 verschillende monotone driehoeken mogelijk voor n = 3. 5

13 Voor een monotone driehoek voor n = 5 geldt: getallen bereikbaar vanaf totaal , 35 3, 35, , 5 3 3, 35, 5, , 5, , , 35, 5, 35, , 5, 35, , 35, , 35 3, 3, , 3, 5, 3, , 5, 3, 35 3, 5 5 5, 35 3, , 3, 5, 3, 35 3, 3 5, , 5, 3, 35 3, 5, 3 5, 35, , 35 3, 5, 35, , 35 3, 5, 3 5, 35, 5 3, , 5, 35, 5 3, , 5 3, , 3,, 5 7 7, 3,, 5 7, 3 3, 6, ,, 5 7, 3 3, 6, 5, 3 3, 35 35, 5 7, 6, 5, 3 3, 35, , 5, 35, 5 7 Totaal zijn er dus = 9 verschillende monotone driehoeken mogelijk voor n = 5. 6

14 Hoofdstuk 6 Antwoorden of oplossingsrichtingen bij geselecteerde opgaven Figuur 6: De verschillende mogelijkheden per rij in een monotone driehoek voor n = Figuur 6: De verschillende mogelijkheden per rij in een monotone driehoek voor n = 5 7

15 Opgave 3. n nr. ijsmodel monotone driehoek matrix van afwisselend teken Dodgson term drie kleuren schaakbord a ad b bc De vraag is of deze twee varianten op een logische manier gerelateerd kunnen worden aan de volgende twee totaal symmetrische zelf complementaire 3-d partities in een kubus van n n n voor n =. n nr. 3-d partitie matrix configuratie niet snijdende paden ruitbetegeling honingraatbetegeling

16 Hoofdstuk 6 Antwoorden of oplossingsrichtingen bij geselecteerde opgaven n nr. ijsmodel monotone driehoek matrix van afwisselend teken Dodgson term drie kleuren schaakbord 3 a 3 ptx 3 b rtv 3 c 3 3 qsuwt 3 d 3 qsx 3 e 3 3 puw 3 f rsw 3 g 3 3 quv 9

17 De vraag is of deze zeven varianten op een logische manier gerelateerd kunnen worden aan de volgende zeven totaal symmetrische zelf complementaire 3-d partities in een kubus van n n n voor n = 3. n nr. 3-d partitie matrix configuratie niet snijdende paden ruitbetegeling honingraatbetegeling

18 Hoofdstuk 6 Antwoorden of oplossingsrichtingen bij geselecteerde opgaven n nr. 3-d partitie matrix configuratie niet snijdende paden ruitbetegeling honingraatbetegeling Of er op deze vraag een antwoord is en als dat zo is, welk antwoord, is op dit moment onbekend.

Combinatoriek en partities

Combinatoriek en partities Combinatoriek en partities Deel 4 Veel verschillende vormen van tellen in uiteenlopende situaties Johan van de Leur en Valentijn de Marez Oyens Voorjaar 010 Junior College Utrecht Naam..........................................

Nadere informatie

Figuur 124: De mayadiagrammen van enkele partities Opgaven hoofdstuk 8: Partities en andere afbeeldingen

Figuur 124: De mayadiagrammen van enkele partities Opgaven hoofdstuk 8: Partities en andere afbeeldingen Hoofdstuk 16 Antwoorden of oplossingsrichtingen bij geselecteerde opgaven Opgave 8.1 a Het eerste voorbeeld van figuur 47 is het zelfde als figuur 48, dus dit hoort bij de lege partitie. Met behulp van

Nadere informatie

Antwoorden. Magische vierkanten Vierkant voor Wiskunde Doeboek 8

Antwoorden. Magische vierkanten Vierkant voor Wiskunde Doeboek 8 Antwoorden Magische vierkanten Vierkant voor Wiskunde Doeboek 8 1 6 1 8 7 5 3 2 9 4 2 De getallen 1 tot en met 9. 3 15. 15 en 15. De som van de getallen van elke rij is 15. 4 15. De som van de getallen

Nadere informatie

WISKUNDE-ESTAFETTE 2011 Uitwerkingen

WISKUNDE-ESTAFETTE 2011 Uitwerkingen WISKUNDE-ESTAFETTE 2011 Uitwerkingen 1 C D O A O B Omdat driehoek ACD gelijkbenig is, is CAD = ACD en daarmee zien we dat 2 CAD+ ADC = 180. Maar we weten ook dat 180 = ADC + ADB. Dus ADB = 2 CAD. Driehoek

Nadere informatie

IMO-selectietoets I donderdag 7 juni 2018

IMO-selectietoets I donderdag 7 juni 2018 IMO-selectietoets I donderdag 7 juni 018 NEDERLANDSE W I S K U N D E OLYMPIADE Uitwerkingen Opgave 1. Gegeven is een bord met m rijen en n kolommen, waarbij m en n positieve gehele getallen zijn. Je mag

Nadere informatie

Magidoku s en verborgen symmetrieën

Magidoku s en verborgen symmetrieën Uitwerking Puzzel 92-6 Magidoku s en verborgen symmetrieën Wobien Doyer Lieke de Rooij Een Latijns vierkant van orde n, is een vierkante matrix, gevuld met n verschillende symbolen waarvan elk precies

Nadere informatie

Wiskunnend Wiske. 5. Goochelende getallen. Wat ik ga studeren? Wiskunde natuurlijk!

Wiskunnend Wiske. 5. Goochelende getallen. Wat ik ga studeren? Wiskunde natuurlijk! Wat ik ga studeren? Wiskunde natuurlijk! Wiskunnend Wiske 5. Goochelende getallen c 2010, Standaard Uitgeverij, Antwerpen, België voor alle afbeeldingen van groot Wiske Opdracht 5 Vele goochelaars gebruiken

Nadere informatie

WISKUNDE-ESTAFETTE KUN 2003 60 Minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 500

WISKUNDE-ESTAFETTE KUN 2003 60 Minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 500 WISKUNDE-ESTAFETTE KUN 2003 60 Minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 500 1 (20 punten) Gekleurde sokken Op de planeet Swift B6 wonen de Houyhnhnms. Ze lijken sprekend op paarden;

Nadere informatie

Eerste ronde Nederlandse Wiskunde Olympiade

Eerste ronde Nederlandse Wiskunde Olympiade Eerste ronde Nederlandse Wiskunde Olympiade 23 januari 2 februari 2017 Uitwerkingen A1. C) donderdag In de eerste vier weken van augustus komt elke dag van de week precies viermaal voor. De laatste 31

Nadere informatie

1. Het getal 200 9 = 1800 is even. De andere antwoorden zijn oneven: 2009, 2 + 0 + 0 + 9 = 11, 200 9 = 191, 200 + 9 = 209.

1. Het getal 200 9 = 1800 is even. De andere antwoorden zijn oneven: 2009, 2 + 0 + 0 + 9 = 11, 200 9 = 191, 200 + 9 = 209. 1. Het getal 200 9 = 1800 is even. De andere antwoorden zijn oneven: 2009, 2 + 0 + 0 + 9 = 11, 200 9 = 191, 200 + 9 = 209. Kangoeroewedstrijd editie Wallabie: jaargang 2009, probleem 1; Kangoeroewedstrijd

Nadere informatie

16.2 TREK AF VAN. Hoofdstuk 16 HAAKJES VWO. 8 a 16.0 INTRO. 1 b De uitkomsten zijn allemaal 3. c (n + 1)(n 1) (n + 2)(n 2) = 3

16.2 TREK AF VAN. Hoofdstuk 16 HAAKJES VWO. 8 a 16.0 INTRO. 1 b De uitkomsten zijn allemaal 3. c (n + 1)(n 1) (n + 2)(n 2) = 3 Hoofdstuk 16 HAAKJES VWO 16.0 INTRO 16.2 TREK AF VAN 8 a 1 b De uitkomsten zijn allemaal 3. c (n + 1)(n 1) (n + 2)(n 2) = 3 1111d 1 2-2 2-1 2= -0,75-3,75 = 3 2 b De uitkomsten zijn allemaal 2. c n 2 +

Nadere informatie

16.2 TREK AF VAN. Hoofdstuk 16 HAAKJES VWO. 8 a 16.0 INTRO. 1 b De uitkomsten zijn allemaal 3. c (n + 1)(n 1) (n + 2)(n 2) = 3

16.2 TREK AF VAN. Hoofdstuk 16 HAAKJES VWO. 8 a 16.0 INTRO. 1 b De uitkomsten zijn allemaal 3. c (n + 1)(n 1) (n + 2)(n 2) = 3 Hoofdstuk 6 HAAKJES VWO 6.0 INTRO 6. TREK AF VAN 8 a b De uitkomsten zijn allemaal. c (n + )(n ) (n + )(n ) = d - - = -0,75 -,75 = b De uitkomsten zijn allemaal. c n + (n + ) (n + ) = + 6 4 4 = 6 4 = d

Nadere informatie

Sterrenwerk. Rekenen. voor 9-11 jaar. combineren en visualiseren 2

Sterrenwerk. Rekenen. voor 9-11 jaar. combineren en visualiseren 2 Sterrenwerk Rekenen voor 9-11 jaar combineren en visualiseren 2 2 Hexomino s 1 Die dekselse figuren van zes! Deze figuren bestaan uit zes vierkanten die elkaar met ten minste een zijde raken. Ze heten

Nadere informatie

Bij de volgende vragen Bij een regelmatige veelhoek kun je het gemakkelijkst eerst de buitenhoeken berekenen en daarna pas de binnenhoeken.

Bij de volgende vragen Bij een regelmatige veelhoek kun je het gemakkelijkst eerst de buitenhoeken berekenen en daarna pas de binnenhoeken. Rood-wit-blauw werkblad 1 Bij het hele werkblad: Alle rode getallen zijn deelbaar door hetzelfde getal. Elk wit getal is gelijk aan een rood getal + 1, elk blauw getal aan een rood getal + 2 Russisch vermenigvuldigen

Nadere informatie

Werkstuk Wiskunde Magische Vierkanten

Werkstuk Wiskunde Magische Vierkanten Werkstuk Wiskunde Magische Vierkanten Werkstuk door een scholier 1258 woorden 9 maart 2005 5,8 144 keer beoordeeld Vak Wiskunde De Chinezen waren de eerste die met magische vierkanten gingen werken. Volgens

Nadere informatie

1. C De derde zijde moet meer dan 5-2=3 zijn en minder dan 5+2=7 (anders heb je geen driehoek).

1. C De derde zijde moet meer dan 5-2=3 zijn en minder dan 5+2=7 (anders heb je geen driehoek). Uitwerkingen wizprof 08. C De derde zijde moet meer dan 5-=3 zijn en minder dan 5+=7 (anders heb je geen driehoek).. C De rode ringen zitten in elkaar, de groene liggen onder de rode ringen en zijn er

Nadere informatie

Lights Out. 1 Inleiding

Lights Out. 1 Inleiding Lights Out 1 Inleiding Het spel Lights Out is een elektronisch spel dat gelanceerd werd in 1995 door Tiger Electronics. Het originele spel heeft een bord met 25 lampjes in een rooster van 5 rijen en 5

Nadere informatie

OPLOSSINGEN. Koala Vlaamse Wiskunde Olympiade vzw

OPLOSSINGEN. Koala Vlaamse Wiskunde Olympiade vzw OPLOSSINGEN Vlaamse Wiskunde Olympiade vzw Juist antwoord Geen antwoord Fout antwoord Wedstrijdduur Rekentoestel 5 punten 1 punt punten 5 minuten niet toegelaten 1. Correct antwoord: C We kleuren alle

Nadere informatie

START WISKUNDE-ESTAFETTE RU 2007 Je hebt 60 minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 600.

START WISKUNDE-ESTAFETTE RU 2007 Je hebt 60 minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 600. START WISKUNDE-ESTAFETTE RU 2007 Je hebt 60 minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 600. Estafette-opgave 1 (20 punten, rest 580 punten) Vier bij vier. In een schema van vier maal

Nadere informatie

Rekentijger - Groep 6 Tips bij werkboekje A

Rekentijger - Groep 6 Tips bij werkboekje A Rekentijger - Groep 6 Tips bij werkboekje A Puzzelvierkanten Werkblad 1 Vierkant linksboven Zoek eerst uit hoeveel één hartje waard is. Daarna kun je ook berekenen hoeveel een rondje waard is. Vierkant

Nadere informatie

Week 1 20-02-2013. Hier vind je uitwerkingen van enkele opgaven uit het dictaat Grafen: Kleuren en Routeren.

Week 1 20-02-2013. Hier vind je uitwerkingen van enkele opgaven uit het dictaat Grafen: Kleuren en Routeren. Combinatorische Optimalisatie, 2013 Week 1 20-02-2013 Hier vind je uitwerkingen van enkele opgaven uit het dictaat Grafen: Kleuren en Routeren. Opgave 1.16 Bewijs dat elke graaf een even aantal punten

Nadere informatie

Opgave 3 - Uitwerking

Opgave 3 - Uitwerking Mathrace 2014 Opgave 3 - Uitwerking Teken de rode hulplijntjes, en noem de lengte van dit lijntje y. Noem verder de lengte van een zijde van de gelijkzijdige driehoek x. Door de hoek van 45 graden in de

Nadere informatie

1. C In elk van de wolken A, B, D en E staat het oneven getal 3. In wolk C staan de getallen 2, 10, 34 en 58 die allemaal even zijn.

1. C In elk van de wolken A, B, D en E staat het oneven getal 3. In wolk C staan de getallen 2, 10, 34 en 58 die allemaal even zijn. Uitwerkingen wizbrain 019 1. C In elk van de wolken A, B, D en E staat het oneven getal 3. In wolk C staan de getallen, 10, 34 en 58 die allemaal even zijn.. A Een uur heeft vier kwartier, dus tien kwartier

Nadere informatie

Uitwerking tentamen Algoritmiek 10 juni :00 13:00

Uitwerking tentamen Algoritmiek 10 juni :00 13:00 Uitwerking tentamen Algoritmiek 10 juni 2014 10:00 13:00 1. Dominono s a. Toestanden: n x n bord met in elk hokje een O, een X of een -. Hierbij is het aantal X gelijk aan het aantal O of hooguit één hoger.

Nadere informatie

Hieronder zie je hoe dat gaat. Opgave 3. Tel het aantal routes in de volgende onvolledige roosters van linksboven naar rechtsonder.

Hieronder zie je hoe dat gaat. Opgave 3. Tel het aantal routes in de volgende onvolledige roosters van linksboven naar rechtsonder. Groepsopdracht 1: Volledige en onvolledige roosters Voor een volledig rooster kun je de driehoek van Pascal gebruiken om te weten te komen hoeveel routes er van A naar B zijn. Bij onvolledige roosters

Nadere informatie

Les 6 Kalender maken. Gerkje Gouweouwe

Les 6 Kalender maken. Gerkje Gouweouwe 2014 Les 6 Kalender maken Gerkje Gouweouwe 25-5-2014 LES 6 KALENDER MAKEN IN WORD. Open Word, klik Tabblad Invoegen klik onder Tabel op het Vinkje en kies Tabel invoegen onderstaand scherm verschijnt.

Nadere informatie

Eigen routes maken. voor Fiets, Voetganger en Auto

Eigen routes maken. voor Fiets, Voetganger en Auto Eigen routes maken voor Fiets, Voetganger en Auto Een toegevoegde functie (versie 2.3.3) waarmee je Markeer-vlaggetjes kunt zetten op de kaart en naderhand de volgorde kunt veranderen of vlaggen verwijderen.

Nadere informatie

Leest hij eerst de eerste kolom van boven naar beneden, dan de tweede enzovoorts, dan hoor je

Leest hij eerst de eerste kolom van boven naar beneden, dan de tweede enzovoorts, dan hoor je Estafette-opgave 1 (20 punten, rest 580 punten) Vier bij vier. In een schema van vier maal vier vierkantjes schrijft iemand letters. In iedere rij en in iedere kolom komt zo één A, één B en één C, zodat

Nadere informatie

Deel A. Breuken vergelijken

Deel A. Breuken vergelijken Deel A Breuken vergelijken - - 0 Breuken en brokken (). Kleur van elke figuur deel. Doe het zo nauwkeurig mogelijk.. Kleur van elke figuur deel. Doe het telkens anders.. Kleur steeds het deel dat is aangegeven.

Nadere informatie

WISKUNDE-ESTAFETTE Minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 500

WISKUNDE-ESTAFETTE Minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 500 WISKUNDE-ESTFETTE 2014 60 Minuten voor 20 opgaven. Het totaal aantal te behalen punten is 00 1 (20 punten) Gegeven zijn drie aan elkaar rakende cirkels met straal 1. Hoe groot is de (donkergrijze) oppervlakte

Nadere informatie

**** *** Sudoku en co *** ****

**** *** Sudoku en co  *** **** Sudoku classic Spelregels sudoku-classic: op elke horizontale regel moeten de cijfers tot en met ingevuld worden.op elke verticale regel moeten de cijfers tot en met ingevuld worden.in elk vierkantje van

Nadere informatie

1. B De rode ballonnen worden geraakt, de groene niet:

1. B De rode ballonnen worden geraakt, de groene niet: Uitwerkingen wizsmart 2018 1. B De rode ballonnen worden geraakt, de groene niet: 2. B De rode balk ligt aan het rechteruiteinde van de groene balk, de cilinder ligt aan het midden van de groene balk,

Nadere informatie

1 Binaire plaatjes en Japanse puzzels

1 Binaire plaatjes en Japanse puzzels Samenvatting Deze samenvatting is voor iedereen die graag wil weten waar mijn proefschrift over gaat, maar de wiskundige notatie in de andere hoofdstukken wat te veel van het goede vindt. Ga er even voor

Nadere informatie

Lege polygonen in een graaf.

Lege polygonen in een graaf. Uitwerking puzzel 94-2 Lege polygonen in een graaf. Lieke de Rooij Wobien Doyer We hebben n punten die al of niet met elkaar worden verbonden. De bedoeling is om met zo min mogelijk lijnen (=verbindingen)

Nadere informatie

9 a met: 100 (a+b) ; zonder: 100 a b b 100 (a+b) = 100 a b. 10 a met: 24 (a b) ; zonder: 24 a + b b 24 (a b) = 24 a + b. 11 a 90 a b 90 + a

9 a met: 100 (a+b) ; zonder: 100 a b b 100 (a+b) = 100 a b. 10 a met: 24 (a b) ; zonder: 24 a + b b 24 (a b) = 24 a + b. 11 a 90 a b 90 + a 6.0 INTRO De uitkomsten zijn allemaal. c (n+)(n ) (n +)(n ) = d - - = -0,75 -,75 = De uitkomsten zijn allemaal c n + (n+) (n+) = d + 6 4 4 4 = 6 4 = 6. REKENEN a ( + 5) = 8 = 64 = 8 + 5 = 6 + 5 = ( + 5

Nadere informatie

d = 8 cm 2 6 A: = 26 m 2 B: = 20 m 2 C: = 18 m 2 D: 20 m 2 E: 26 m 2

d = 8 cm 2 6 A: = 26 m 2 B: = 20 m 2 C: = 18 m 2 D: 20 m 2 E: 26 m 2 H17 PYTHAGORAS 17.1 INTRO 1 b c d 1 4 4 = 8 cm 6 A: 6 1 5 1 4 = 6 m B: 6 1 4 4 = 0 m C: 6 1 3 3 4 = 18 m D: 0 m E: 6 m 7 a A:, cm B: 5,0 cm C: 3, cm D: 4,1 cm b Voor elke zijde geldt dat het de schuine

Nadere informatie

3 Wat is een stelsel lineaire vergelijkingen?

3 Wat is een stelsel lineaire vergelijkingen? In deze les bekijken we de situatie waarin er mogelijk meerdere vergelijkingen zijn ( stelsels ) en meerdere variabelen, maar waarin elke vergelijking er relatief eenvoudig uitziet, namelijk lineair is.

Nadere informatie

4.0 Voorkennis [1] Stap 1: Maak bij een van de vergelijkingen een variabele vrij.

4.0 Voorkennis [1] Stap 1: Maak bij een van de vergelijkingen een variabele vrij. 3x4 y26 4x y3 4.0 Voorkennis [1] Voorbeeld 1 (Elimineren door substitutie): Los op: Stap 1: Maak bij een van de vergelijkingen een variabele vrij. 4x y = 3 y = 4x 3 Stap 2: Vul de vrijgemaakte variabele

Nadere informatie

Uitwerkingen van geselecteerde opgaven (laatste update 4 Januari 2018) Zebra 50. De Wiskunde van Rubik s Kubus.

Uitwerkingen van geselecteerde opgaven (laatste update 4 Januari 2018) Zebra 50. De Wiskunde van Rubik s Kubus. Uitwerkingen van geselecteerde opgaven (laatste update 4 Januari 2018) Zebra 50. De Wiskunde van Rubik s Kubus. Opgave 1. Niet alle mogelijke posities zijn door middel van draaien te bereiken. Het is bijvoorbeeld

Nadere informatie

Definitie 1.1. Een partitie van een natuurlijk getal n is een niet stijgende rij positieve natuurlijke getallen met som n

Definitie 1.1. Een partitie van een natuurlijk getal n is een niet stijgende rij positieve natuurlijke getallen met som n Hoofdstuk 1 Inleidende begrippen 1.1 Definities Definitie 1.1. Een partitie van een natuurlijk getal n is een niet stijgende rij positieve natuurlijke getallen met som n Voor het tellen van het aantal

Nadere informatie

IMO-selectietoets I donderdag 1 juni 2017

IMO-selectietoets I donderdag 1 juni 2017 IMO-selectietoets I donderdag 1 juni 2017 NEDERLANDSE W I S K U N D E OLYMPIADE Uitwerkingen Opgave 1. Zij n een positief geheel getal. Gegeven zijn cirkelvormige schijven met stralen 1, 2,..., n. Van

Nadere informatie

Basistechnieken Microsoft Excel in 15 minuten

Basistechnieken Microsoft Excel in 15 minuten Basistechnieken Microsoft Excel in 15 minuten Microsoft Excel is een rekenprogramma. Je kan het echter ook heel goed gebruiken voor het maken van overzichten, grafieken, planningen, lijsten en scenario's.

Nadere informatie

De partitieformule van Euler

De partitieformule van Euler De partitieformule van Euler Een kennismaking met zuivere wiskunde J.H. Aalberts-Bakker 29 augustus 2008 Doctoraalscriptie wiskunde, variant Communicatie en Educatie Afstudeerdocent: Dr. H. Finkelnberg

Nadere informatie

In de 4som-puzzel kun je de gegeven sommen variëren. Nog zo eentje.

In de 4som-puzzel kun je de gegeven sommen variëren. Nog zo eentje. 4som kaart a In een 4som-puzzel moeten in vier hokjes getallen worden geschreven. Van de (horizontale) rijen en van de (verticale) kolommen is de som gegeven en ook van de diagonalen. Welke getallen moeten

Nadere informatie

WISKUNDE-ESTAFETTE 2015 Uitwerkingen

WISKUNDE-ESTAFETTE 2015 Uitwerkingen WISKUNDE-ESTAFETTE 2015 Uitwerkingen 1 (20 punten) Omdat de som van a en c deelbaar is door 4 en kleiner is dan 12, is deze som 4 of 8. Daarom zijn a en c ofwel de getallen 1 en 3 ofwel de getallen 3 en

Nadere informatie

Toelichting op de werkwijzer

Toelichting op de werkwijzer Toelichting op de werkwijzer NEDERLANDSE W I S K U N D E OLYMPIADE Birgit van Dalen, Quintijn Puite De opgaven voor de training komen uit het boekje De Nederlandse Wiskunde Olympiade 100 opgaven met hints,

Nadere informatie

Uitwerkingen toets 8 juni 2011

Uitwerkingen toets 8 juni 2011 Uitwerkingen toets 8 juni 0 Opgave. Vind alle paren (x, y) van gehele getallen die voldoen aan x + y + 3 3 456 x y. Oplossing. Omdat links een geheel getal staat, moet rechts ook een geheel getal staan.

Nadere informatie

Afbeelding 12-1: Een voorbeeld van een schaakbord met een zwart paard op a4 en een wit paard op e6.

Afbeelding 12-1: Een voorbeeld van een schaakbord met een zwart paard op a4 en een wit paard op e6. Hoofdstuk 12 Cartesische coördinaten 157 Hoofdstuk 12 CARTESISCHE COÖRDINATEN In dit hoofdstuk behandelen we: Het Cartesisch coördinatenstelsel De X-as en de Y-as De commutatieve eigenschap van optellen

Nadere informatie

14 Slotopdrachten dimensionale partities Priempartities Gekleurde partities n-gonale getallen

14 Slotopdrachten dimensionale partities Priempartities Gekleurde partities n-gonale getallen 4 Slotopdrachten Voor de afronding van de lessen reeks Combinatoriek en Partities is het de bedoeling dat jullie in groepjes van twee een werkstuk maken over één van de onderwerpen die in dit hoofdstuk

Nadere informatie

Uitwerkingen toets 18 maart 2011

Uitwerkingen toets 18 maart 2011 Uitwerkingen toets 8 maart 20 Opgave. Alle positieve gehele getallen worden rood of groen gekleurd, zodat aan de volgende voorwaarden wordt voldaan: Er zijn zowel rode als groene getallen. De som van drie

Nadere informatie

Rekentijger - Groep 7 Tips bij werkboekje A

Rekentijger - Groep 7 Tips bij werkboekje A Rekentijger - Groep 7 Tips bij werkboekje A Omtrek en oppervlakte (1) Werkblad 1 Van een rechthoek die mooi in het rooster past zijn lengte en breedte hele getallen. Lengte en breedte zijn samen gelijk

Nadere informatie

3.2 Vectoren and matrices

3.2 Vectoren and matrices we c = 6 c 2 = 62966 c 3 = 32447966 c 4 = 72966 c 5 = 2632833 c 6 = 4947966 Sectie 32 VECTOREN AND MATRICES Maar het is a priori helemaal niet zeker dat het stelsel vergelijkingen dat opgelost moet worden,

Nadere informatie

Zwijsen. jaargroep 4. naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs. rekentrainer. jij. Bezoek alle leuke dingen. Teken de weg.

Zwijsen. jaargroep 4. naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs. rekentrainer. jij. Bezoek alle leuke dingen. Teken de weg. Zwijsen jaargroep naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs! jij rekentrainer Bezoek alle leuke dingen. Teken de weg. Groep blad 1 Hoe komt de hond bij het bot? Teken. Kleur de tegels. Kleur

Nadere informatie

SMART-finale Ronde 1: 5-keuzevragen

SMART-finale Ronde 1: 5-keuzevragen SMART-finale 2019 Ronde 1: 5-keuzevragen Ronde 1 bestaat uit 16 5-keuzevragen. Bij elke vraag is precies één van de vijf antwoorden juist. Geef op het antwoordformulier duidelijk jouw keuze aan, door per

Nadere informatie

Lineaire Algebra voor ST

Lineaire Algebra voor ST Lineaire Algebra voor ST docent: Judith Keijsper TUE, HG 9.31 email: J.C.M.Keijsper@tue.nl studiewijzer: http://www.win.tue.nl/wsk/onderwijs/2ds06 Technische Universiteit Eindhoven college 3 J.Keijsper

Nadere informatie

Onderzoek naar de konstige vergelijkingen van Van Ceulen.

Onderzoek naar de konstige vergelijkingen van Van Ceulen. Onderzoek naar de konstige vergelijkingen van Van Ceulen. Sophie Verberne en Sonja Scheer 4 juni 2006 Inleiding Wij hebben ons bezig gehouden met de konstige vergelijkingen welke Van Ceulen gebruikt in

Nadere informatie

IMO-selectietoets I vrijdag 6 juni 2014

IMO-selectietoets I vrijdag 6 juni 2014 IMO-selectietoets I vrijdag 6 juni 04 NEDERLANDSE W I S K U N D E OLYMPIADE Uitwerkingen Opgave. Bepaal alle paren (a, b) van positieve gehele getallen waarvoor a + b a b + a en b a ab + b. Oplossing.

Nadere informatie

Uitwerkingen wizprof D = = B 6 ronden duren 6 minuten en 66 seconden, dus 7 minuten en 6 seconden.

Uitwerkingen wizprof D = = B 6 ronden duren 6 minuten en 66 seconden, dus 7 minuten en 6 seconden. Uitwerkingen wizprof 2019 1. D 20 19 + 20 + 19 = 380 + 20 + 19 = 419 2. B 6 ronden duren 6 minuten en 66 seconden, dus 7 minuten en 6 seconden. 3. E Kijk maar in de spiegel. 4. C Je gooit minimaal 1 +

Nadere informatie

3.1 Negatieve getallen vermenigvuldigen [1]

3.1 Negatieve getallen vermenigvuldigen [1] 3.1 Negatieve getallen vermenigvuldigen [1] Voorbeeld 1: 5 3 = 15 (3 + 3 + 3 + 3 + 3 = 15) Voorbeeld 2: 5-3 = -15 (-3 +-3 +-3 +-3 +-3 = -3-3 -3-3 -3 = -15) Voorbeeld 3: -5 3 = -15 Voorbeeld 4: -5 3 9 2

Nadere informatie

Extra oefenmateriaal H10 Kegelsneden

Extra oefenmateriaal H10 Kegelsneden Deel 1 Extra oefenmateriaal H10 Kegelsneden 1. Bereken de inhoud van de volgende twee afgeknotte figuren. 2. Hiernaast zie je een afgeknot zeszijdig prisma. Het grondvlak is een regelmatige zeshoek met

Nadere informatie

5.1 Punten, lijnen en vlakken [1]

5.1 Punten, lijnen en vlakken [1] 5.1 Punten, lijnen en vlakken [1] Snijdende lijnen hebben een snijpunt. De snijdende lijnen FH en EG liggen in het vlak EFGH. Snijdende lijnen liggen altijd in één vlak. Een vlak is altijd plat en heeft

Nadere informatie

rekentrainer jaargroep 6 Vul de maatbekers. Kleur. Zwijsen naam:

rekentrainer jaargroep 6 Vul de maatbekers. Kleur. Zwijsen naam: Zwijsen jaargroep 6 naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs recept voor 6 glazen bananenmilkshake 2 bananen 0,25 l ijs 0,40 l melk 0,10 l limonadesiroop 100 cl 0 ijs 1 liter 0 Schil de bananen.

Nadere informatie

Estafette. De langste zijde wordt in twee ongelijke stukken verdeeld. Laat x de lengte van het ene stuk zijn, dan is het andere stuk 25 x.

Estafette. De langste zijde wordt in twee ongelijke stukken verdeeld. Laat x de lengte van het ene stuk zijn, dan is het andere stuk 25 x. 7 e Wiskundetoernooi Estafette 08 Uitwerking opgave e langste zijde wordt in twee ongelijke stukken verdeeld. Laat x de lengte van het ene stuk zijn, dan is het andere stuk 5 x. x 5 x at de twee rechthoeken

Nadere informatie

8.0 Voorkennis. a De pijlen van O(0, 0) naar A(4, 2) en van A(4, 2) naar B(2, 3) zijn vectoren.

8.0 Voorkennis. a De pijlen van O(0, 0) naar A(4, 2) en van A(4, 2) naar B(2, 3) zijn vectoren. 8.0 Voorkennis De pijlen van O(0, 0) naar A(4, 2) en van A(4, 2) naar B(2, 3) zijn vectoren. 4 OA a 2 en AB 2 1 Het bovenste kengetal geeft aan hoeveel de vector naar links of rechts gaat. Het onderste

Nadere informatie

IMO-selectietoets I donderdag 2 juni 2016

IMO-selectietoets I donderdag 2 juni 2016 IMO-selectietoets I donderdag juni 016 NEDERLANDSE W I S K U N D E OLYMPIADE Uitwerkingen Opgave 1. Zij ABC een scherphoekige driehoek. Zij H het voetpunt van de hoogtelijn vanuit C op AB. Veronderstel

Nadere informatie

Matrixoperaties. Definitie. Voorbeelden. Een matrix is een rechthoekig array van getallen, die kentallen of elementen heten.

Matrixoperaties. Definitie. Voorbeelden. Een matrix is een rechthoekig array van getallen, die kentallen of elementen heten. Definitie Een matrix is een rechthoekig array van getallen, die kentallen of elementen heten. Voorbeelden De coëfficiëntenmatrix of aangevulde matrix bij een stelsel lineaire vergelijkingen. Een rij-echelonmatrix

Nadere informatie

Dit instructieboek is een kopie van het echte NK. Alleen de puzzels zijn verwijderd.

Dit instructieboek is een kopie van het echte NK. Alleen de puzzels zijn verwijderd. WCPN Nederlands Kampioenschap 04 World Class Puzzles from The Netherlands Dinsdag 7 juni 0.00-.00 uur Instructies Je hebt twee uur de tijd om zo veel mogelijk punten te halen. Dit kampioenschap bestaat

Nadere informatie

De jury beslist of een inzending geldig is. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd. WCPN Nederlands Kampioenschap 2014

De jury beslist of een inzending geldig is. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd. WCPN Nederlands Kampioenschap 2014 WCPN Nederlands Kampioenschap 0 Dinsdag 7 juni 0.00-.00 uur World Class Puzzles from The Netherlands Je hebt twee uur de tijd om zo veel mogelijk punten te halen. Dit kampioenschap bestaat uit zestien

Nadere informatie

Handleiding Japanse puzzels

Handleiding Japanse puzzels Handleiding Japanse puzzels versie : 1.0 wijziging : 26-4-2010 Inhoud 1.Japanse puzzel...4 1.1.Speler...4 1.2.Kleur...4 1.3.Groep...4 1.4.Favoriet...4 1.5.Puzzel...4 1.6.Prima...5 1.7.Spel...5 1.8.Stap

Nadere informatie

WISKUNDE-ESTAFETTE 2013 Uitwerkingen

WISKUNDE-ESTAFETTE 2013 Uitwerkingen WISKUNDE-ESFEE 2013 Uitwerkingen 1 We geven twee oplossingen. De eerste oplossing ligt meer voor de hand. De tweede oplossing is rekentechnisch iets eenvoudiger. Oplossing 1: Er zijn 9 getallen met 1 cijfer,

Nadere informatie

Bijzondere kettingbreuken

Bijzondere kettingbreuken Hoofdstuk 15 Bijzondere kettingbreuken 15.1 Kwadratische getallen In het vorige hoofdstuk hebben we gezien dat 2 = 1, 2, 2, 2, 2, 2, 2,.... Men kan zich afvragen waarom we vanaf zeker moment alleen maar

Nadere informatie

Noordhoff Uitgevers bv

Noordhoff Uitgevers bv 70 Voorkennis V-a Driehoek is een rechthoekige driehoek. Driehoek 2 is een gelijkenige driehoek. De oppervlakte van driehoek is 7 3 : 2 = 38,5 cm 2. De oppervlakte van driehoek 2 is 8 3 7,5 : 2 = 30 cm

Nadere informatie

WISKUNDE-ESTAFETTE RU 2006 Antwoorden

WISKUNDE-ESTAFETTE RU 2006 Antwoorden WISKUNDE-ESTAFETTE RU 2006 Antwoorden 1 V 1 8 en 12 V 2 7 en 11 V 3 6 en 10 V 4 5 en 9 2 5040 opstellingen 3 De zijde is 37 4 α = 100 5 10, 2 liter 6 De volgorde is 2, 5, 3, 4, 1 7 30 euro 8 De straal

Nadere informatie

6 A: 6 2 2 1 5 1 4 = 26 m 2 B: 6 2 2 1 4 2 4 = 20 m 2 C: 6 2 1 2

6 A: 6 2 2 1 5 1 4 = 26 m 2 B: 6 2 2 1 4 2 4 = 20 m 2 C: 6 2 1 2 Hoofdstuk 17 PYTHAGORAS HAVO 17.1 INTRO 1 b c 6 A: 6 1 5 1 4 = 6 m B: 6 1 4 4 = 0 m C: 6 1 3 3 4 = 18 m D: 0 m E: 6 m 7 a A:, cm B: 5,0 cm C: 3, cm D: 4,1 cm b Voor elke zijde geldt dat het de schuine

Nadere informatie

Uitleg. Welkom bij de Beverwedstrijd 2006. Je krijgt 15 vragen, die je in maximaal 45 minuten moet beantwoorden.

Uitleg. Welkom bij de Beverwedstrijd 2006. Je krijgt 15 vragen, die je in maximaal 45 minuten moet beantwoorden. Uitleg Welkom bij de Beverwedstrijd 2006 Je krijgt 15 vragen, die je in maximaal 45 minuten moet beantwoorden. Je krijgt 5 vragen van niveau A, 5 vragen van niveau B en 5 vragen van niveau C. Wij denken

Nadere informatie

Errata: Opgave 80: [[R,U2],D ] ipv [[R,U2],D] Opgave 87. Dit is een herhaling van opgave Deze kan geschrapt worden.

Errata: Opgave 80: [[R,U2],D ] ipv [[R,U2],D] Opgave 87. Dit is een herhaling van opgave Deze kan geschrapt worden. Errata: Opgave 80: [[R,U2],D ] ipv [[R,U2],D] Opgave 87. Dit is een herhaling van opgave 79-82. Deze kan geschrapt worden. UITWERKINGEN VAN GESELECTEERDE OPGAVEN. Opgave 1. Niet alle mogelijke posities

Nadere informatie

1 Delers 1. 3 Grootste gemene deler en kleinste gemene veelvoud 12

1 Delers 1. 3 Grootste gemene deler en kleinste gemene veelvoud 12 Katern 2 Getaltheorie Inhoudsopgave 1 Delers 1 2 Deelbaarheid door 2, 3, 5, 9 en 11 6 3 Grootste gemene deler en kleinste gemene veelvoud 12 1 Delers In Katern 1 heb je geleerd wat een deler van een getal

Nadere informatie

rekentrainer jaargroep 6 Vul de maatbekers. Kleur. Zwijsen naam:

rekentrainer jaargroep 6 Vul de maatbekers. Kleur. Zwijsen naam: Zwijsen jaargroep naam: reken-wiskundemethode voor het basisonderwijs recept voor glazen bananenmilkshake bananen, l ijs, l melk,1 l limonadesiroop 1 cl ijs 1 liter Schil de bananen. Snijd ze in grote

Nadere informatie

Sum of Us 2014: Topologische oppervlakken

Sum of Us 2014: Topologische oppervlakken Sum of Us 2014: Topologische oppervlakken Inleiding: topologische oppervlakken en origami Een topologisch oppervlak is, ruwweg gesproken, een tweedimensionaal meetkundig object. We zullen in deze tekst

Nadere informatie

Estafette. ABCD is een vierkant met zijden van lengte 1. Γ is de cirkel met straal 1 en middelpunt C. P is het snijpunt van lijnstuk AC met Γ. ?

Estafette. ABCD is een vierkant met zijden van lengte 1. Γ is de cirkel met straal 1 en middelpunt C. P is het snijpunt van lijnstuk AC met Γ. ? 27 e Wiskundetoernooi Estafette 208 Opgave Een rechthoek van 2 bij 25 wordt in twee stukken geknipt. Het resultaat is twee kleinere rechthoeken, die niet even groot maar wel gelijkvormig zijn. Wat is de

Nadere informatie

Opgave 1 - Uitwerking

Opgave 1 - Uitwerking Opgave 1 - Uitwerking Om dit probleem op te lossen moeten we een zogenaamd stelsel van vergelijkingen oplossen. We zetten eerst even de tips van de begeleider onder elkaar: 1. De zak snoep weegt precies

Nadere informatie

12 Vlaamse Wiskunde Olympiade : Eerste ronde.

12 Vlaamse Wiskunde Olympiade : Eerste ronde. 1 Vlaamse Wiskunde Olympiade 1999-000: Eerste ronde De eerste ronde bestaat uit 30 meerkeuzevragen Het quoteringssysteem werkt als volgt: per goed antwoord krijgt de deelnemer 5 punten, een blanco antwoord

Nadere informatie

jaar Wiskundetoernooi Estafette n = 2016

jaar Wiskundetoernooi Estafette n = 2016 992 993 2000 994 999 995 997 998 996 200 2002 2003 204 205 206 202 203 2004 20 200 2005 2009 2007 2006 2008 jaar Wiskundetoernooi Estafette 206 Opgave 206 is een driehoeksgetal: er bestaat een geheel getal

Nadere informatie

IMO-selectietoets I woensdag 5 juni 2013

IMO-selectietoets I woensdag 5 juni 2013 IMO-selectietoets I woensdag 5 juni 201 NEDERLANDSE W I S K U N D E OLYMPIADE Uitwerkingen Opgave 1. Vind alle viertallen (a, b, c, d) van reële getallen waarvoor geldt ab + c + d =, bc + d + a = 5, cd

Nadere informatie

[HANDLEIDING WE-CARE] Wat is dit product, hoe wordt het geïnstalleerd en hoe werkt het precies? Thom Steinfort 08-12-2014

[HANDLEIDING WE-CARE] Wat is dit product, hoe wordt het geïnstalleerd en hoe werkt het precies? Thom Steinfort 08-12-2014 [HANDLEIDING WE-CARE] Wat is dit product, hoe wordt het geïnstalleerd en hoe werkt het precies? Thom Steinfort 08-12-2014 Inhoudsopgave Inloggen... 2 Awareness hiërarchie... 2 Awareness... 3 Awareness

Nadere informatie

Opgaven Kangoeroe vrijdag 17 maart 2000

Opgaven Kangoeroe vrijdag 17 maart 2000 Opgaven Kangoeroe vrijdag 17 maart 2000 VBO en MAVO Klas 3 en 4 Vragen 1 t/m 10: voor elk goed antwoord +3 punten, voor elk fout antwoord -¾ punt. 1. Hiernaast zie je drie aanzichten (voor, boven, links)

Nadere informatie

Workshop DisWis, De Start 13/06/2007 Bladzijde 1 van 7. Sudoku. Sudoku

Workshop DisWis, De Start 13/06/2007 Bladzijde 1 van 7. Sudoku. Sudoku DisWis DisWis is een lessenserie discrete wiskunde die De Praktijk vorig jaar in samenwerking met prof.dr. Alexander Schrijver heeft opgezet. Gedurende vier weken komt een wiskundestudent twee blokuren

Nadere informatie

de deur de schoorsteen het dak dak aanpassen bloempot schoorsteen bakstenen verkleinen &verfraaien...

de deur de schoorsteen het dak dak aanpassen bloempot schoorsteen bakstenen verkleinen &verfraaien... Inhoud werken met paden... 3 deel van een pad kopiëren... 3 pad aan beide kanten versmallen... 3 hoek van een ankerpunt aanpassen... 4 een gesloten pad maken... 5 inzoomen/uitzoomen... 6 groeperen... 7

Nadere informatie

Uitwerking puzzel 91-7: Je kunt het schudden

Uitwerking puzzel 91-7: Je kunt het schudden Uitwerking puzzel 91-7: Je kunt het schudden Het credit voor deze puzzel gaat naar Frans van Hoeve. Hij stuurde het ons, in een iets andere vorm, met titel Penny-flipping problem. Hij was het tegengekomen

Nadere informatie

2010-I. A heeft de coördinaten (4 a, 4a a 2 ). Vraag 1. Toon dit aan. Gelijkstellen: y= 4x x 2 A. y= ax

2010-I. A heeft de coördinaten (4 a, 4a a 2 ). Vraag 1. Toon dit aan. Gelijkstellen: y= 4x x 2 A. y= ax 00-I De parabool met vergelijking y = 4x x en de x-as sluiten een vlakdeel V in. De lijn y = ax (met 0 a < 4) snijdt de parabool in de oorsprong en in punt. Zie de figuur. y= 4x x y= ax heeft de coördinaten

Nadere informatie

Werkblad Cabri Jr. Vermenigvuldigen van figuren

Werkblad Cabri Jr. Vermenigvuldigen van figuren Werkblad Cabri Jr. Vermenigvuldigen van figuren Doel Het onderzoeken van de vermenigvuldigingsafbeelding (homothetie) en het bekijken van de relaties tussen het origineel en het beeld van een meetkundige

Nadere informatie

te vermenigvuldigen, waarbij N het aantal geslagen Nederlandse munten en B het aantal geslagen buitenlandse munten zijn. Het resultaat is de vector

te vermenigvuldigen, waarbij N het aantal geslagen Nederlandse munten en B het aantal geslagen buitenlandse munten zijn. Het resultaat is de vector Les 3 Matrix product We hebben gezien hoe we matrices kunnen gebruiken om lineaire afbeeldingen te beschrijven. Om het beeld van een vector onder een afbeelding te bepalen hebben we al een soort product

Nadere informatie

wizprof 2016 Veel succes en vooral veel plezier.!! je hebt 75 minuten de tijd rekenmachine is niet toegestaan

wizprof 2016 Veel succes en vooral veel plezier.!! je hebt 75 minuten de tijd rekenmachine is niet toegestaan www.zwijsen.nl www.e-nemo.nl www.education.ti.com Veel succes en vooral veel plezier.!! Stichting Wiskunde Kangoeroe Stichting Wiskunde Kangoeroe rekenmachine is niet toegestaan je hebt 75 minuten de tijd

Nadere informatie

Selectietoets vrijdag 10 maart 2017

Selectietoets vrijdag 10 maart 2017 Selectietoets vrijdag 10 maart 2017 NEDERLANDSE W I S K U N D E OLYMPIADE Uitwerkingen Opgave 1. Zij n een even positief geheel getal. Een rijtje van n reële getallen noemen we volledig als voor elke gehele

Nadere informatie

12.1 Grafen [1] Definitie: Een graaf bestaat uit punten, waarvan er twee of meer door wegen verbonden zijn. Willem-Jan van der Zanden

12.1 Grafen [1] Definitie: Een graaf bestaat uit punten, waarvan er twee of meer door wegen verbonden zijn. Willem-Jan van der Zanden 12.1 Grafen [1] Een spoorwegkaart is een voorbeeld van een graaf; Een graaf bestaat uit punten; De punten worden door wegen met elkaar verbonden; De plaats van de punten en de vorm van de wegen is van

Nadere informatie

Uitgeverij Schoolsupport

Uitgeverij Schoolsupport [49] Tellen, 2009, Niveau **, Getallen Hieronder zie je een volledig dominospel van 28 stenen. Hoeveel ogen (stippen) staan er in totaal op alle domino-stenen tezamen? TIP: Tel eerst eens hoevaak elk aantal

Nadere informatie

-

- Een strategisch spel voor 2 spelers - vanaf 8 jaar. Duurtijd: ca. 30 minuten. 1 houten spelbord (dit spel maakt geen gebruik van de rode stippen op het spelbord) 14 lichte pionnen 14 donkere pionnen De

Nadere informatie

6.1 Kwadraten [1] HERHALING: Volgorde bij berekeningen:

6.1 Kwadraten [1] HERHALING: Volgorde bij berekeningen: 6.1 Kwadraten [1] HERHALING: Volgorde bij berekeningen: 1) Haakjes wegwerken 2) Vermenigvuldigen en delen van links naar rechts 3) Optellen en aftrekken van links naar rechts Schrijf ALLE stappen ONDER

Nadere informatie

Determinanten. Definities en eigenschappen

Determinanten. Definities en eigenschappen Determinanten Definities en eigenschappen Definities (korte herhaling) Determinant van een 2x2-matrix: a b ad bc c d S. Mettepenningen Determinanten 2 Definities (korte herhaling) Determinant van een 3x3-matrix:

Nadere informatie