De ISO High Level Structure (HLS) en de nieuwe ISO 22000

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De ISO High Level Structure (HLS) en de nieuwe ISO 22000"

Transcriptie

1 De ISO High Level Structure (HLS) en de nieuwe ISO september 2018 Dick Hortensius Senior consultant Managementsystemen NEN Milieu & Maatschappij

2 Welke onderwerpen kunt u verwachten? De High Level Structure als referentie voor (geïntegreerde) managementsystemen De uniforme benadering van: risico- en compliancemanagement koppeling tussen strategisch en operationeel niveau De belangrijkste overeenkomsten en verschillen met andere normen Aandachtspunten bij integratie 2

3 De essentie van een managementsysteem Management systeem Wensen/ eisen input Beleid en doelstellingen Stakeholders Feedback/ verantwoording output Act Plan Check Prestaties Do ISO 9001 ISO OHSAS 18001/ ISO ISO ISO ISO Certificatie

4 De uitdaging in 2008 ISO 9001 kwaliteitsmanagement ISO milieumanagement PAS 55 Asset management OHSAS arbomanagement ISO Information security BS Business Continuity ISO Food safety EN energy management ISO Supply chain security ISO Records management

5 ISO ISO ISO Generieke normen De oplossing: Plug-in model ISO-normen (2012) Sectornormen Bijvoorbeeld: Kwaliteitsmanagement Milieumanagement Arbomanagement ISO/TS ISO ISO/TS Bijvoorbeeld: Automobielsector Voedselveiligheid Olie- en gasindustrie ISO 9001 ISO ISO Bijvoorbeeld: Risicomanagement MVO Compliance management Kernelementen en eisen HLS ISO ISO Bijvoorbeeld: Auditing Documentatie Specifieke richtljnen Generieke richtlijnen

6 De HLS/Annex SL Hoofdstructuur, identieke kerntekst en gemeenschappelijke termen en definities 4. Context van de organisatie 5. Leiderschap 6. Planning 7. Ondersteuning 8. Uitvoering 9. Evaluatie van de prestaties 10. Verbetering Middelen Competenties De organisatie en haar Bewustzijn context Communicatie Leiderschap (issues/risico s) en commitment Monitoren, meten, Operationele Eisen Gedocumenteerde Beleiden verwachtingen planning van analyseren en evalueren informatie en belanghebbenden Rollen, beheersing Maatregelen verantwoordelijkheden om risico s te Scope Afwijkingen Interne van audit en beheersen bevoegdheden het en en systeem kansen te Het corrigerende Directiebeoordeling benutten managementsysteem maatregelen Doelstellingen en plannen Continue om die verbetering bereiken 6

7 Kernelementen en eisen van ISO MSS Paragrafen in HLS 4. Context van de organisatie 5. Leiderschap 6. Planning 7. Ondersteuning 8. Uitvoering 9. Evaluatie van prestaties 10. Verbetering Oude wijn? Plan Do Check Act 7

8 Horizontale integratie Van contextanalyse naar operationele beheersing in de HLS Wat speelt er zich af? Welke kansen gaan we benutten en welke bedreigingen beheersen? Contextanalyse 4 Issues/factoren 4.1 Strategische keuzes Stakeholders 4.2 Analyse, prioritering Risicomanagement 6-10 Operationele beheersing 8 monitoring en evaluatie 9 Compliance management 6-10 Goede prestaties, producten en diensten voor stakeholders Met wie hebben wij te maken? Aan welke eisen, wensen, verwachtingen moeten of willen we voldoen?

9 Input directie-beoordeling Resultaten interne audits Verticale integratie Van strategie naar operatie en weer terug de goede dingen doen Mission and strategy 9.3 management review HLS 4.1/4.2 context analyse PDCA 4.3/4.4 systeem Externe/interne issues en ontwikkelingen Stakeholders, eisen en verwachtingen 5.2 beleid 5.3 structuur 5.1 leider schap de dingen goed doen Operational excellence 10 Corrigerende acties en verbetering 6.1 aanpakken van risico s en kansen PDCA 6.2 doelstellingen en planning Operationele risicobeoordeling en vaststellen na te leven eisen 9 Evaluatie van prestaties/ interne audit 8 Uitvoering 7 support Operationele risicobeheersing en compliancemaatregelen

10 Een familie van standaarden 10

11 De HLS is dus de kern, maar. ISO/TC s mogen/moeten daarop aanvullen mits: De kerntekst behouden blijft De aanvullingen daarmee niet strijdig zijn 11

12 Soms wordt er weinig toegevoegd. 12

13 .maar het kan ook veel zijn. 13

14 Gelukkig wordt ook geleend van andere normen 14

15 Grootste overlap Contextanalyse Leiderschap Doelstellingen en plan van aanpak Ondersteuning (hfst 7) Interne audit en directiebeoordeling Afwijkingen en corrigerende maatregelen 15

16 Belangrijkste aanvullingen Voedselveiligheidsteam (5.3.2) Planning van veranderingen (MoC) (6.3) Meer details in paragraaf hulpbronnen (7.1) Interne en externe communicatie (7.4) Uitvoering: veel aanvullingen voor operationele voedselveiligheid ( ) Details voor update managementsysteem (10.3) 16

17 ISO als HLS en ISO 9001 Operationeel voedselveiligheidsmanagement 17

18 Aanpak van integratie vanuit ISO 9001 Wat je hebt: HLS-elementen Procesbenadering Systeemervaring ISO 9001 Wat je nog mist: Voedselveiligheidsteam Alles rond operationele voedselveiligheid (PRP, HACCP) Externe communicatie Emergency preparedness 18

19 Betekenis HLS/plug-in model Bedrijven: ISO managementsystemen worden onderdeel van de gewone bedrijfsvoering (operationeel en strategisch) Integratie en uitbreiding systemen wordt eenvoudiger Sluit aan op uitdagingen van de toekomst (context, risicomanagement) Stakeholders: Belangen (issues and needs & expectations) worden meegenomen in besturing van de organisatie 19

20 Betekenis HLS/Plug-in model Voor certificatie: Vergemakkelijking gecombineerde audits en modulaire opbouw certificaten Betere focus op beoordeling nieuwe modules? Eenvoudiger (uit)wisseling van CI s? Voor toezicht: Risicomanagement en compliance management zijn integraal onderdeel van (gecertificeerde) managementsystemen 20

21 Meer informatie en meedoen KAM-MAIL

ISO en andere managementsysteemnormen

ISO en andere managementsysteemnormen ISO 45001 en andere managementsysteemnormen De impact van de nieuwe ISO 45001 17 april 2018 Dick Hortensius Senior consultant Managementsystemen NEN Milieu & Maatschappij dick.hortensius@nen.nl Welke onderwerpen

Nadere informatie

De essentie van de nieuwe ISO s. Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij

De essentie van de nieuwe ISO s. Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij De essentie van de nieuwe ISO s Dick Hortensius, NEN Milieu & Maatschappij 1 Waar ik het over ga hebben De uitdaging en de oplossing De HLS voor iedereen De HLS voor wie het wil Waar we staan en wat er

Nadere informatie

Hoezo dé nieuwe ISO-normen?

Hoezo dé nieuwe ISO-normen? De nieuwe ISO-normen Dick Hortensius Senior consultant Managementsystemen NEN Milieu & Maatschappij dick.hortensius@nen.nl 1 Hoezo dé nieuwe ISO-normen? 2 1 De cijfers voor Nederland (eind 2013) Norm Aantal

Nadere informatie

De nieuwe ISO-normen: meer dan KAM-management alleen!

De nieuwe ISO-normen: meer dan KAM-management alleen! De nieuwe ISO-normen: meer dan KAM- alleen! Dick Hortensius Senior consultant Managementsystemen NEN Milieu & Maatschappij dick.hortensius@nen.nl 1 Wat kunt u verwachten? Ontwikkelingen systeemnormen Plug-in

Nadere informatie

Het nieuwe plug-in model: interpretatie en certificatie

Het nieuwe plug-in model: interpretatie en certificatie Het nieuwe plug-in model: interpretatie en certificatie 1 Wat kunt u verwachten? De nieuwe aanpak van ISO normen voor managementsystemen Eerste ervaringen bij herziening ISO 14001 en ISO 9001 Betekenis

Nadere informatie

NTA 8620 en de relatie met andere normen voor managementsystemen

NTA 8620 en de relatie met andere normen voor managementsystemen NTA 8620 en de relatie met andere normen voor managementsystemen Dick Hortensius NEN Milieu&maatschappij Herziening NTA 8620 1 Inhoud Aanleiding en aanpak herziening NTA Belangrijkste aandachtspunten Afstemming

Nadere informatie

NTA 8620 versus ISO-systemen. Mareille Konijn 20 april 2015

NTA 8620 versus ISO-systemen. Mareille Konijn 20 april 2015 NTA 8620 versus ISO-systemen Mareille Konijn Voorstellen Mareille Konijn Lid van de NEN-werkgroep Senior HSE consultant Industry, Energy & Mining T: 088 348 21 95 M: 06 50 21 34 27 mareille.konijn@rhdhv.com

Nadere informatie

ISO Stephanie Jansen - NEN Henk Kwakernaak - KWA

ISO Stephanie Jansen - NEN Henk Kwakernaak - KWA ISO 45001 Stephanie Jansen - NEN Henk Kwakernaak - KWA overheid industrie vakbonden NGO s consumenten consultancy/ wetenschap Missie: het kennisnetwerk op gebied van normontwikkeling en normtoepassing

Nadere informatie

Informatiebijeenkomst Normcommissie OHSAS naar ISO-norm

Informatiebijeenkomst Normcommissie OHSAS naar ISO-norm Informatiebijeenkomst Normcommissie OHSAS 18001 naar ISO-norm 24 januari 2013 1 Programma informatiebijeenkomst 10.00 uur Opening en welkomstwoord Marc Ritter, Manager NEN Arbeid en Managementsystemen

Nadere informatie

De nieuwe Nederlandse Technische Afspraak 8620 NTA 8620. Mareille Konijn 4 juni 2015

De nieuwe Nederlandse Technische Afspraak 8620 NTA 8620. Mareille Konijn 4 juni 2015 De nieuwe Nederlandse Technische Afspraak 8620 NTA 8620 Mareille Konijn Voorstellen Mareille Konijn Lid van de NEN-werkgroep NTA8620 Senior HSE consultant Industry, Energy & Mining T: 088 348 21 95 M:

Nadere informatie

Hoe helpt ISO 19600 uw compliancy te borgen en te verbeteren? Dick Hortensius, NEN Milieu&Maatschappij 31 mei 2016

Hoe helpt ISO 19600 uw compliancy te borgen en te verbeteren? Dick Hortensius, NEN Milieu&Maatschappij 31 mei 2016 Hoe helpt ISO 19600 uw compliancy te borgen en te verbeteren? Dick Hortensius, NEN Milieu&Maatschappij 31 mei 2016 overheid industrie vakbonden consumenten NGO s Missie: Wij zij hèt kennisnetwerk op gebied

Nadere informatie

Workshop Lean en de nieuwe ISO normen

Workshop Lean en de nieuwe ISO normen Workshop Lean en de nieuwe ISO normen Ingrid Ort Inhoud Nieuwe normen; HLS Structuur; Stakeholder analyse; Zelf aan de gang. Normontwikkelingstraject Duurzaam vertrouwd 2011 2012 2013 2014 2015 ISO 9001

Nadere informatie

ISO9001:2015, in vogelvlucht. Door Tjarko Vrugt

ISO9001:2015, in vogelvlucht. Door Tjarko Vrugt ISO9001:2015, in vogelvlucht Door Tjarko Vrugt 18-11-2015 - Qemc - Tjarko Vrugt Bron: NEN - Delft 2 DE NIEUWE NEN EN ISO 9001 : 2015 Deze presentatie beperkt zich tot de essentie Sktb besteed in 2016

Nadere informatie

De nieuwe ISO-45001, een introductie

De nieuwe ISO-45001, een introductie De nieuwe ISO-45001, een introductie Henk Kwakernaak, voorzitter Nederlandse normcommissie Directeur KWA Standards and Regulations 1 ISO 45001 Managementsysteem voor Gezond & Veilig Werken Korte introductie

Nadere informatie

Beschrijving van de generieke norm: ISO 9001:2015. Grafimedia en Creatieve Industrie. Versie: augustus 2016

Beschrijving van de generieke norm: ISO 9001:2015. Grafimedia en Creatieve Industrie. Versie: augustus 2016 Beschrijving van de generieke norm: ISO 9001:2015 Grafimedia en Creatieve Industrie Versie: augustus 2016 Uitgave van de branche (SCGM) Dit is een uitgave van de SCGM. 2017, Branche, Boeingavenue 2017,

Nadere informatie

Beschrijving van de generieke norm: ISO 27001:2013. Grafimedia en Creatieve Industrie. Versie: augustus 2016

Beschrijving van de generieke norm: ISO 27001:2013. Grafimedia en Creatieve Industrie. Versie: augustus 2016 Beschrijving van de generieke norm: ISO 27001:2013 Grafimedia en Creatieve Industrie Versie: augustus 2016 Uitgave van de branche (SCGM) INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 1 INLEIDING... 4 1. ONDERWERP EN

Nadere informatie

De nieuwe ISO norm 2015 Wat nu?!

De nieuwe ISO norm 2015 Wat nu?! De nieuwe ISO norm 2015 Wat nu?! Stichting QualityMasters Nieuwland Parc 157 3351 LJ Papendrecht 078-3030060 info@qualitymasters.com www.qualitymasters.com 02-2015 Inhoud Inleiding pagina 3 Van Oud naar

Nadere informatie

ISO 9001:2015 ISO 14001:2015

ISO 9001:2015 ISO 14001:2015 ISO 9001:2015 ISO 14001:2015 The world has changed, a revision was needed Alumni-event, Milieu- en preventiemanagement Joerdi Roels, 20-10-2016 Hoeveel officiële ISO certificaten zijn er wereldwijd uitgereikt

Nadere informatie

Risicogebaseerd denken De PDCA-cyclus De procesbenadering... 50

Risicogebaseerd denken De PDCA-cyclus De procesbenadering... 50 INHOUD VOORWOORD... 13 HOOFDSTUK 1. INLEIDING... 15 1.1. Introductie... 15 1.1.1. Naar een visie op kwaliteitsmanagement... 15 1.1.1.1. Het uitgangspunt van beheersing... 16 1.1.1.2. Het uitgangspunt van

Nadere informatie

Risicogebaseerd denken De PDCA-cyclus De procesbenadering... 34

Risicogebaseerd denken De PDCA-cyclus De procesbenadering... 34 Inhoud INHOUD NAAR EEN MILIEUMANAGEMENTSYSTEEM GEBASEERD OP HET DRIELAGEN- EN VIERFASENMODEL. BESPRE- KING VAN MILIEUMANAGEMENTSYSTEMEN VOLGENS ISO 14001:2015... 11 HOOFDSTUK 1. INLEIDING... 13 1.1. Naar

Nadere informatie

Risicogebaseerd denken De PDCA-cyclus De procesbenadering... 42

Risicogebaseerd denken De PDCA-cyclus De procesbenadering... 42 INHOUD VOORWOORD... 13 HOOFDSTUK 1. INLEIDING... 15 1.1. Introductie... 15 1.1.1. Naar een visie op veiligheidsmanagement... 15 1.1.1.1. Het uitgangspunt van beheersing... 16 1.1.1.2. Het uitgangspunt

Nadere informatie

HOOFDSTUK 1. INLEIDING Introductie Naar een visie op kwaliteits-, veiligheids- en milieumanagement...

HOOFDSTUK 1. INLEIDING Introductie Naar een visie op kwaliteits-, veiligheids- en milieumanagement... Inhoud INHOUD VOORWOORD... 13 HOOFDSTUK 1. INLEIDING... 15 1.1. Introductie... 15 1.1.1. Naar een visie op kwaliteits-, veiligheids- en milieumanagement... 15 1.1.1.1. Het uitgangspunt van beheersing...

Nadere informatie

Terug naar de bedoeling met ISO 9001:2015

Terug naar de bedoeling met ISO 9001:2015 Walvis ConsultingGroep Brengt kwaliteit tot leven Voor kwaliteit van mens en organisatie Terug naar de bedoeling met ISO 9001:2015 Ronald Zwart Vennoot, senior consultant en auditor ronald.zwart@walviscg.nl

Nadere informatie

ISO 9001: Business in Control 2.0

ISO 9001: Business in Control 2.0 ISO 9001: 2015 Business in Control 2.0 Waarom Geintegreerd toepassen verschillende management normen Betere aansluiting normen op de strategie; zorgen voor een goede inbedding in de bedrijfsvoering WAAROM

Nadere informatie

Veranderingen ISO 9001

Veranderingen ISO 9001 Veranderingen ISO 9001 De herziening van ISO 9001:2015 introduceert een nieuwe structuur met 10 hoofdstukken en veel nieuwe eisen en termen. Gebruikers van de norm moeten er dus rekening mee houden dat

Nadere informatie

Intro ISO. Finance. Wie zijn wij? Producten. Programma

Intro ISO. Finance. Wie zijn wij? Producten. Programma 1 Intro 2 Wie zijn wij? Producten ISO Programma ICT Finance Producten 3 Visma/AccountView Vivaldi (Interim) (Financieel) Management Workshops & Trainingen De 4U way 4 Nadruk op training en kennisoverdracht.

Nadere informatie

Een uitgave van NEN November 2018 HERZIENING VAN DE BASIS VAN ISO-MANAGEMENTSYSTEEMNORMEN OP HANDEN

Een uitgave van NEN November 2018 HERZIENING VAN DE BASIS VAN ISO-MANAGEMENTSYSTEEMNORMEN OP HANDEN Een uitgave van NEN November 2018 HERZIENING VAN DE BASIS VAN ISO-MANAGEMENTSYSTEEMNORMEN OP HANDEN Door Dick Hortensius en Ortwin Costenoble, consultants normontwikkeling, NEN HERZIENING VAN DE BASIS

Nadere informatie

Vergelijking van de eisen in ISO 9001:2008 met die in ISO FDIS 9001:2015

Vergelijking van de eisen in ISO 9001:2008 met die in ISO FDIS 9001:2015 ISO Revisions Nieuw en herzien Vergelijking van de eisen in ISO 9001:2008 met die in ISO FDIS 9001:2015 Inleiding Dit document maakt een vergelijking tussen ISO 9001:2008 en de Final Draft International

Nadere informatie

Introductie OHSAS 18001

Introductie OHSAS 18001 Introductie OHSAS 18001 OHSAS 18001 -in het kort OHSAS 18001 is een norm voor een managementsysteem die de veiligheid en gezondheid in en rondom de organisatie waarborgt. OHSAS staat voor Occupational

Nadere informatie

De nieuwe ISO-normen: evolutie of revolutie?

De nieuwe ISO-normen: evolutie of revolutie? De nieuwe ISO-normen: evolutie of revolutie? Een goede voorbereiding is het halve werk Wordt de overgang van ISO 9001:2008 naar ISO 9001:2015 voor u een evolutie of een revolutie? In 2000 hadden de wijzigingen

Nadere informatie

Wie ben ik? WHY: Definitie audit. Effectief auditprogramma (opbouw) GoRisk. NEN Introductie-evenement ISO AUDITING IN BEWEGING

Wie ben ik? WHY: Definitie audit. Effectief auditprogramma (opbouw) GoRisk. NEN Introductie-evenement ISO AUDITING IN BEWEGING NEN Introductie-evenement ISO 19011 AUDITING IN BEWEGING Effectief Auditprogramma Edwin Martherus, GoRisk Beatrixgebouw Utrecht, 20 sept 2018 GoRisk Wie ben ik? Ø Technisch, bedrijfskundig, financieel

Nadere informatie

ISO 9001: Niets aan de hand! Enkele cosmetische wijzigingen... of toch niet?

ISO 9001: Niets aan de hand! Enkele cosmetische wijzigingen... of toch niet? ISO 9001:2015... Niets aan de hand! Enkele cosmetische wijzigingen... of toch niet? NNK bijeenkomst, 09 september 2014 Bob Alisic / ActinQ V2.1 Waarom een nieuwe versie van ISO 9001? De norm in lijn te

Nadere informatie

Managementsysteemnormen klaar voor uitdagingen in de 21 ste eeuw Nieuwe structuur en inhoud voor ISO-managementsysteemnormen

Managementsysteemnormen klaar voor uitdagingen in de 21 ste eeuw Nieuwe structuur en inhoud voor ISO-managementsysteemnormen Managementsysteemnormen klaar voor uitdagingen in de 21 ste eeuw Nieuwe structuur en inhoud voor ISO-managementsysteemnormen Wijzigingen in de belangrijkste ISO-normen voor managementsystemen, ISO 9001

Nadere informatie

De kwaliteitsmanager is dood, leve de kwaliteits manager!

De kwaliteitsmanager is dood, leve de kwaliteits manager! Trefwoorden ISO 9001:2015 Kwaliteitsmanagementsysteem Competenties kwaliteits manager High Level Structure (HLS) Auteurs René Gouwens Dick Hortensius Annemarie de Jong De kwaliteitsmanager is dood, leve

Nadere informatie

Wat komt er op ons af?

Wat komt er op ons af? BUSINESS ASSURANCE ISO 45001 Wat komt er op ons af? Apply veiligheidsdag Hans Snoeren 25 mei 2016 1 EHS Conversion_01_Introduction_Rev 0 SAFER, SMARTER, GREENER Introductions Planning ontwikkeling ISO

Nadere informatie

Informatieblad Vergelijking ISO45001 en VCA N180522, 25 JUNI 2018 INFORMATIEBLAD VERGELIJKING ISO45001 EN VCA

Informatieblad Vergelijking ISO45001 en VCA N180522, 25 JUNI 2018 INFORMATIEBLAD VERGELIJKING ISO45001 EN VCA Informatieblad Vergelijking ISO45001 en VCA 1 De overtuiging - en ervaring - van SCCM is dat elke organisatie (hoe klein ook) betere gezondheids- en veiligheidsprestaties behaalt door het gebruik van de

Nadere informatie

Informatieblad. N180103, versie 13 maart invoering van ISO en overgang van OHSAS 18001

Informatieblad. N180103, versie 13 maart invoering van ISO en overgang van OHSAS 18001 Informatieblad Invoering van ISO 45001 en overgang van OHSAS 18001 invoering van ISO 45001 en overgang van OHSAS 18001 1 De overtuiging -en ervaring- van SCCM is dat elke organisatie (hoe klein ook) betere

Nadere informatie

In 10 stappen naar een managementsysteem

In 10 stappen naar een managementsysteem In 10 stappen naar een managementsysteem Luc Bortels Publisher HSE 9/2/2017 Luc Bortels Publisher Health, Safety & Environment bij Wolters Kluwer meer dan 25 jaar ervaring in het opzetten van systemen

Nadere informatie

Hierbij informeren wij u graag over de introductie van de onlangs uitgebrachte 2015 versies van de NEN-EN-ISO 9001 en NEN-EN-ISO normen.

Hierbij informeren wij u graag over de introductie van de onlangs uitgebrachte 2015 versies van de NEN-EN-ISO 9001 en NEN-EN-ISO normen. Postbus 159 6700 AD Wageningen Nieuwe Kanaal 9C 6709 PA Wageningen Telefoon: (0317) 45 34 25 Fax: (0317) 41 26 10 E-mail: mail@skh.org Website: http:/www.skh.org K.v.K. Arnhem 09190347 Rabobank rek. nr.

Nadere informatie

De nieuwe ISO-normen

De nieuwe ISO-normen Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This

Nadere informatie

4.3 Het toepassingsgebied van het kwaliteitsmanagement systeem vaststellen. 4.4 Kwaliteitsmanagementsysteem en de processen ervan.

4.3 Het toepassingsgebied van het kwaliteitsmanagement systeem vaststellen. 4.4 Kwaliteitsmanagementsysteem en de processen ervan. ISO 9001:2015 ISO 9001:2008 Toelichting van de verschillen. 1 Scope 1 Scope 1.1 Algemeen 4 Context van de organisatie 4 Kwaliteitsmanagementsysteem 4.1 Inzicht in de organisatie en haar context. 4 Kwaliteitsmanagementsysteem

Nadere informatie

2 e webinar herziening ISO 14001

2 e webinar herziening ISO 14001 2 e webinar herziening ISO 14001 Webinar SCCM 25 september 2014 Frans Stuyt Doel 2 e webinar herziening ISO 14001 Planning vervolg herziening Overgangsperiode certificaten Korte samenvatting 1 e webinar

Nadere informatie

Van VCA naar OHSAS 18001:2007 naar ISO/CD 45001.2

Van VCA naar OHSAS 18001:2007 naar ISO/CD 45001.2 Van VCA naar OHSAS 18001:2007 naar ISO/CD 45001.2 Jacques Schouwenaars 13 oktober 2015 Onderwerpen Verschillen VCA en OHSAS 18001? ISO/CD 45001.2 Aandachtsgebieden tijdens certificatieaudits Voordelen

Nadere informatie

Leiderschap in de nieuwe ISO 9001 / HKZ norm. Door: Bartel Debbaut & Marly Dekkers

Leiderschap in de nieuwe ISO 9001 / HKZ norm. Door: Bartel Debbaut & Marly Dekkers Leiderschap in de nieuwe ISO 9001 / HKZ norm Door: Bartel Debbaut & Marly Dekkers Opdracht Inleiding Inleiding ISO als KMS 2 kanten HARDE KANT - Meten - Monitoring - Analyse - Evaluatie -. ZACHTE KANT

Nadere informatie

ISO 14001:2015 Readiness Review

ISO 14001:2015 Readiness Review ISO 14001:2015 Readiness Review Organisatie Adres Certificaat Nr. Contactpersoon Functie Telefoon Email BSI is vastbesloten ervoor te zorgen dat klanten die willen certificeren op ISO 14001:2015 een soepele

Nadere informatie

ISO55000: Harde norm voor assetmanagement in de context van organisatiecultuur AMC Seminar 2014

ISO55000: Harde norm voor assetmanagement in de context van organisatiecultuur AMC Seminar 2014 ISO55000: Harde norm voor assetmanagement in de context van organisatiecultuur AMC Seminar 2014 Robert van Grunsven, Adviseur CMS Asset Management Inhoud assetmanagement Assetmanagement ISO55000 assetmanagementsysteem

Nadere informatie

Generieke systeemeisen

Generieke systeemeisen Bijlage Generieke Systeem in kader van LAT-RB, versie 27 maart 2012 Generieke systeem NTA 8620 BRZO (VBS elementen) Arbowet Bevb / NTA 8000 OHSAS 18001 ISO 14001 Compliance competence checklist 1. Algemene

Nadere informatie

Wel of niet certificatie? K. de Jongh

Wel of niet certificatie? K. de Jongh K. de Jongh Tijdsduur: 30 minuten Certificatie; ondermeer status 2015 versies De nieuwe norm; HLS en 2015 versies Voorbeelden uit de praktijk HLS en 2015 versies in de praktijk Conclusies? 9-3-2015 2 Certificatie:

Nadere informatie

4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen

4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen 4 Context van de organisatie 4 Milieumanagementsysteemeisen 4.1 Inzicht in de organisatie en haar context 4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden 4.3 Het toepassingsgebied

Nadere informatie

Integratie van Due Diligence in bestaande risicomanagementsystemen volgens NPR 9036

Integratie van Due Diligence in bestaande risicomanagementsystemen volgens NPR 9036 Integratie van Due Diligence in bestaande risicomanagementsystemen volgens NPR 9036 NCP contactdag, 19 april 2016 Thamar Zijlstra, Dick Hortensius NEN Milieu en Maatschappij Agenda Achtergrond NPR 9036

Nadere informatie

Opdrachtgeverschap 2.0. Toezien op de afspraken in de verwerkersovereenkomst

Opdrachtgeverschap 2.0. Toezien op de afspraken in de verwerkersovereenkomst Opdrachtgeverschap 2.0 Toezien op de afspraken in de verwerkersovereenkomst Doel van deze presentatie Zelf een mening hebben over welke certificering/ verklaring het beste past bij een af te nemen dienst

Nadere informatie

"Baselines: eigenwijsheid of wijsheid?"

Baselines: eigenwijsheid of wijsheid? "Baselines: eigenwijsheid of wijsheid?" Een afrondende 'beschouwende' presentatie Ing. Ernst J. Oud CISA CISSP Philips Toshiba Crypsys Data Security Getronics Business Continuity (a.k.a. CUC) Urenco Deloitte

Nadere informatie

ISO & Veiligheidsladder

ISO & Veiligheidsladder ISO 45001 & Veiligheidsladder Stephanie Jansen & Harmen Willemse Platform Industrie & Veiligheid 9 november 2018 1 Waar denkt u aan bij ISO 45001? 2 3 Waar denkt u aan bij de Veiligheidsladder? VCA ISO

Nadere informatie

Zorgsystemen Een geïntegreerd managementsysteem voor kwaliteit, veiligheid en milieu

Zorgsystemen Een geïntegreerd managementsysteem voor kwaliteit, veiligheid en milieu JAN DILLEN Zorgsystemen Een geïntegreerd managementsysteem voor kwaliteit, veiligheid en milieu D/2017/45/316 ISBN 978 94 014 4457 6 NUR 973 Vormgeving omslag : Keppie & Keppie Vormgeving binnenwerk :

Nadere informatie

Duurzaam (kosten)effectief uitbesteden

Duurzaam (kosten)effectief uitbesteden Duurzaam (kosten)effectief uitbesteden Agenda Kiezen voor uitbesteding Uitbestedingsfeiten Wenselijke situatie Eisen volgens ISO5500X Showstoppers Aandachtspunten Afsluiting Kiezen voor uitbesteding Ontbreken

Nadere informatie

Module Assetmanagement. Module XX / verkorte versie & ref. ISO 55002

Module Assetmanagement. Module XX / verkorte versie & ref. ISO 55002 Module Assetmanagement Module XX / verkorte versie & ref. ISO 55002 Ton Beckers, 21/10/2014 Structuur ISO 9001 5. Directieverantwoordelijkheid 8. meting, analyse en verbetering 4. Kwaliteitsmanagementsysteem

Nadere informatie

INTEGRATIE VAN MANAGEMENTSYSTEMEN. Leen Scheers Senior consultant

INTEGRATIE VAN MANAGEMENTSYSTEMEN. Leen Scheers Senior consultant Welkom INTEGRATIE VAN MANAGEMENTSYSTEMEN Leen Scheers Senior consultant GEGEVEN bedrijven wensen verschillende managementsystemen met certificaten meerdere invalshoeken (KVM), zowel op managementniveau

Nadere informatie

BUSINESS CONTINUITEIT

BUSINESS CONTINUITEIT BUSINESS CONTINUITEIT BUSINESS CONTINUITY MANAGEMENT Tine Bernaerts, Consultant risk management, Amelior Business Continuity Management volgens ISO 22301: Societal Security Business Continuity Management

Nadere informatie

18 november 2013 Jo De Landtsheer Senior Consultant

18 november 2013 Jo De Landtsheer Senior Consultant 18 november 2013 Jo De Landtsheer Senior Consultant Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitale kopie, scan of op welke wijze dan ook

Nadere informatie

In control met Compliance Management

In control met Compliance Management In control met Compliance Management Botlek Studiegroep, 15 september 2016 www.compliancecare.nl Hay Eggen h.eggen@compliancecare.nl 06-27153555 Patrick de Klerk p.deklerk@compliancecare.nl 06-27153555

Nadere informatie

Bent u 100% in Compliance?

Bent u 100% in Compliance? Themabijeenkomst TQC Bent u 100% in Compliance? 6 december 2011 KWA Bedrijfsadviseurs B.V. Robin Sinke 21 december 2011-1 Doel van deze bijeenkomst het brede speelveld van Compliance de praktische invulling

Nadere informatie

EFFECT NIEUWE ISO-NORMEN MANAGEMENTSYSTEEM OP ISO 19011

EFFECT NIEUWE ISO-NORMEN MANAGEMENTSYSTEEM OP ISO 19011 EFFECT NIEUWE ISO-NORMEN MANAGEMENTSYSTEEM OP ISO 19011 Wat brengt het ons om de ISO 19011 aan te sluiten op de HLS? Koninklijke NEN - Delft 7 juli 2016 - ing. Edwin Martherus MSc UW INLEIDER 20 jaar gewacht

Nadere informatie

Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen.

Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This

Nadere informatie

Kwaliteit en veiligheid binnen uw organisatie: NCK tekent er voor!

Kwaliteit en veiligheid binnen uw organisatie: NCK tekent er voor! Kwaliteit en veiligheid binnen uw organisatie: NCK tekent er voor! Het doel van NCK B.V. is om voor bedrijven hun werkbaar en beheersbaar systeem om te zetten in een systeem- en/of procescertificaat waarbij

Nadere informatie

Energie Management Actieplan

Energie Management Actieplan Tijssens Electrotechniek B.V. De Boelakkers 25 5591 RA Heeze Energie Management Actieplan 2015 Status: definitief versie 1.0 Datum: november 2015 Datum gewijzigd: n.v.t. Auteur: U.Dorstijn Pagina 1 Inhoud

Nadere informatie

ISO 9001 en de veranderende rol van de kwaliteitsmanager

ISO 9001 en de veranderende rol van de kwaliteitsmanager ISO 9001 en de veranderende rol van de kwaliteitsmanager De contouren van de nieuwe norm voor kwaliteitsmanagement ISO 9001:2015 worden steeds duidelijker. Niet alleen zijn de structuurwijzigingen zichtbaar

Nadere informatie

Workshop Contextanalyse in ISO 45001

Workshop Contextanalyse in ISO 45001 Workshop Contextanalyse in ISO 45001 NEN-congres ISO 45001 17 april 2018 Frans Stuyt (SCCM) en Fred Tiebesl (Lidl) 1 1 Invulling workshop Inventariseren achtergrond en vragen deelnemers Plaats van contextanalyse

Nadere informatie

Trainingen 2015. Jan Feb Maart April Mei Juni Juli Aug Sep Okt Nov Dec Prijs. 8-9 Oisterwijk. 24-25 Steenwijk. 14-16 Schiedam.

Trainingen 2015. Jan Feb Maart April Mei Juni Juli Aug Sep Okt Nov Dec Prijs. 8-9 Oisterwijk. 24-25 Steenwijk. 14-16 Schiedam. Auditen Auditvaardigheden - - - - - - - - - - - - - - - 0,- Interne Auditor ISO 00 0- - -0-0,- Optimaliseren van uw audits Masterclass Lead Auditor 0 Kwaliteit Voorlichtingsbijeenkoms ISO 00:,- Kwaliteits

Nadere informatie

Trainingen 2015. Jan Feb Maart April Mei Juni Juli Aug Sep Okt Nov Dec Prijs. 8-9 Oisterwijk 24-25 Steenwijk. 14-16 Schiedam.

Trainingen 2015. Jan Feb Maart April Mei Juni Juli Aug Sep Okt Nov Dec Prijs. 8-9 Oisterwijk 24-25 Steenwijk. 14-16 Schiedam. Auditen Auditvaardigheden - - - - - - - - - - - - - - - 0,- Interne Auditor ISO 00 0- - -0-0,- Optimaliseren van uw audits Masterclass Lead Auditor 0 Kwaliteit Voorlichtingsbijeenkoms ISO 00:,- Kwaliteits

Nadere informatie

Assetmanagement. Resultaten maturityscan. 14 januari 2015

Assetmanagement. Resultaten maturityscan. 14 januari 2015 Assetmanagement Resultaten maturityscan 14 januari 2015 De 7 bouwstenen van Assetmanagement 2 22.Afwijkingen en herstelacties 23. Preventieve acties 24. Verbetermanagement 5.Leiderschap en betrokkenheid

Nadere informatie

ISO 9001:2015 ReadinessReview

ISO 9001:2015 ReadinessReview ISO 9001:2015 ReadinessReview Organisatie Adres Certificaat Nr. Contactpersoon Functie Telefoon Email BSI is vastbesloten ervoor te zorgen dat klanten die willen certificeren op ISO 9001:2015 een soepele

Nadere informatie

ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V.

ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000 Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 11 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2 VERSIEBEHEER...

Nadere informatie

De impact van de nieuwe ISO s

De impact van de nieuwe ISO s Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This

Nadere informatie

Trainingen 2016. Jan Feb Maart April Mei Juni Juli Aug Sep Okt Nov Dec Prijs. 9-10 Schiedam. 7-8 Steenwijk 23-24 Oisterwijk.

Trainingen 2016. Jan Feb Maart April Mei Juni Juli Aug Sep Okt Nov Dec Prijs. 9-10 Schiedam. 7-8 Steenwijk 23-24 Oisterwijk. 20 Auditen Auditvaardigheden 0-3-4 4-5 2-3 -0 7-23-24 7-2-27 5-2-3 24-25 50,- Interne Auditor ISO 00-2 2-4 23-25 3-5 00,- Optimaliseren van uw audits 2 Masterclass Lead Auditor 27 30 Kwaliteit Voorlichtingsbijeenkomst

Nadere informatie

BENT U ER KLAAR VOOR?

BENT U ER KLAAR VOOR? ISO 9001:2015 EN ISO 14001:2015 HERZIENINGEN ZIJN IN AANTOCHT BENT U ER KLAAR VOOR? Move Forward with Confidence WAT IS NIEUW IN ISO 9001:2015 & ISO 14001:2015 MEER BUSINESS GEORIENTEERD KERNASPECTEN "LEIDERSCHAP

Nadere informatie

DEKRA Certification B.V. Business Assurance. A safe world. Slide DEKRA

DEKRA Certification B.V. Business Assurance. A safe world. Slide DEKRA DEKRA Certification B.V. Business Assurance Eric Evers Account manager A safe world Slide 1 Slide 2 Slide 3 Agenda 1. Introductie DEKRA 2. Business Assurance 3. Vertrouwen 4. Stakeholder Page 4 DEKRA Al

Nadere informatie

Toepassen van ISO 22000: denken vanuit risico s en kansen

Toepassen van ISO 22000: denken vanuit risico s en kansen Toepassen van ISO 22000: denken vanuit risico s en kansen Mag ik me even voorstellen? Mathijs Brink Sinds 2004 in de Food safety Sinds 2012 Bij N&S Business Unit Manager Kenniscentrum European Knowledge

Nadere informatie

KWALITEIT MANAGEMENT PLAN CO2 EMISSIE INVENTARIS SOGETI

KWALITEIT MANAGEMENT PLAN CO2 EMISSIE INVENTARIS SOGETI KWALITEIT MANAGEMENT PLAN CO2 EMISSIE INVENTARIS SOGETI Auteur René Speelman Versie V1.0 Plaats Vianen Kenmerk Versie informatie VERSIE INFORMATIE Versie Datum Bijzonderheden Auteur V 1.0 09-03-2015 Aangepast

Nadere informatie

De wijzigingen in de ISO 9001: 2015

De wijzigingen in de ISO 9001: 2015 BUSINESS ASSURANCE De wijzigingen in de ISO 9001: 2015 Jacques van Unnik 1 SAFER, SMARTER, GREENER Wijzigingen in de ISO 9001 norm Waarom wordt de norm gewijzigd? De structuur van de nieuwe norm Definities

Nadere informatie

Ontwikkelingen VCA en OHSAS

Ontwikkelingen VCA en OHSAS Ontwikkelingen VCA en OHSAS Jacques Schouwenaars 13 oktober 2015 M.b.t. VCA Zicht op nieuwe norm? Welke partijen zijn erbij betrokken? Huidige status? Betrokken partijen SSVV CCvD-VCA VOC RvA Historisch

Nadere informatie

CERTIFICERING NEN 7510

CERTIFICERING NEN 7510 CERTIFICERING NEN 7510 Henry Dwars Account manager DEKRA Certification B.V. Standards and Regulations 1 Onderwerpen Intro DEKRA De weg naar certificering Certificatietraject Standards and Regulations 2

Nadere informatie

Praktisch Kwaliteitsmanagement

Praktisch Kwaliteitsmanagement Praktisch Kwaliteitsmanagement Een praktijkgerichte opleiding op HBO-niveau voor (aankomend) kwaliteitsmanagers 1 Inhoud... 1 Inleiding... 3 Leerdoelen... 3 Doelgroep en toelatingseisen... 3 Niveau...

Nadere informatie

De volgende stap naar certificering!

De volgende stap naar certificering! ISO 9001 CERTIFICERING De volgende stap naar certificering! 2 - Kader, bureau voor kwaliteitszorg b.v. Inleiding Fijn dat u geïnteresseerd bent in ISO 9001 certificering. Naast het voldoen aan de eisen

Nadere informatie

De nieuwe compliance norm ISO 19600 en risicomanagement Een praktijkvoorbeeld voor een license to operate. Arjan Donatz

De nieuwe compliance norm ISO 19600 en risicomanagement Een praktijkvoorbeeld voor een license to operate. Arjan Donatz De nieuwe compliance norm ISO 19600 en risicomanagement Een praktijkvoorbeeld voor een license to operate. Arjan Donatz Group Director, QHSE 11 September 2014. ABOUT US FTS Hofftrans Oil transportation

Nadere informatie

weer wat nieuws KEMA KEMA Reden van verandering KLANT- & PRESTATIEGERICHT! Oude norm was onvoldoende 16-04-2003 KEMA Quality B.V.

weer wat nieuws KEMA KEMA Reden van verandering KLANT- & PRESTATIEGERICHT! Oude norm was onvoldoende 16-04-2003 KEMA Quality B.V. Ze hebben weer wat nieuws bedacht! 16-04-2003 Quality B.V. 1 Reden van verandering Oude norm was onvoldoende KLANT- & PRESTATIEGERICHT! 16-04-2003 Quality B.V. 2 1 Reden van verandering a. ISO normen iedere

Nadere informatie

VERGROOT JE SLAGKRACHT EN ONDERSCHEIDEND VERMOGEN DE VIJF STAPPEN NAAR EEN ISO-CERTIFICERING

VERGROOT JE SLAGKRACHT EN ONDERSCHEIDEND VERMOGEN DE VIJF STAPPEN NAAR EEN ISO-CERTIFICERING VERGROOT JE SLAGKRACHT EN ONDERSCHEIDEND VERMOGEN DE VIJF STAPPEN NAAR EEN ISO-CERTIFICERING WHITEPAPER De wereld van vandaag wordt gekenmerkt door de snelle ontwikkeling van nieuwe technologieën en disruptieve

Nadere informatie

Hartelijk welkom! DNV GL 2016 SAFER, SMARTER, GREENER

Hartelijk welkom! DNV GL 2016 SAFER, SMARTER, GREENER Hartelijk welkom! 1 SAFER, SMARTER, GREENER 1. Wie is DNV GL? 2. Certificering van managementsystemen 2 SAFER, SMARTER, GREENER Geboren uit 3 Sinds 1864 uitgegroeid naar wereldwijde TIC dienstverlener

Nadere informatie

ISO 41001; a game changer for Facility Management?!

ISO 41001; a game changer for Facility Management?! ISO 41001; a game changer for Facility Management?! Kennissessie 14 juni 2018 Standards and Regulations 1 Mijn gemiddelde dag... Sheryl Limburg 2 Fijn dat u er bent! Korte kennismaking met een paar vragen,

Nadere informatie

Bedrijfscontinuïteit met behulp van een BCMS

Bedrijfscontinuïteit met behulp van een BCMS Bedrijfscontinuïteit met behulp van een BCMS 26 november 2014 Aart Bitter@ISGcom.nl www.information-security-governance.com Disaster Recovery Plan 2 The Bitter Brew Case To Brew or not to Brew, That s

Nadere informatie

Energiemanagement programma

Energiemanagement programma Energiemanagement programma I. Bangma Van der Ende Steel Protectors Group BV 15-12-2016 Documentnaam : Energiemanagement programma Pagina : 2 van 6 1 Inleiding Met het document dat voor u ligt geeft de

Nadere informatie

Start ingrijpende. Sectornormen. Generike normen. Ondersteunende normen. Bijvoorbeeld: Automobielsector Medische hulpmiddelen Olie- en gasindustrie

Start ingrijpende. Sectornormen. Generike normen. Ondersteunende normen. Bijvoorbeeld: Automobielsector Medische hulpmiddelen Olie- en gasindustrie iso 9001 Trefwoorden ISO-normen Herziening ISO 9001 Normcommissie Kwaliteitsmanagementsysteem Auteurs Dick Hortensius Annemarie de Jong Sectornormen Bijvoorbeeld: Automobielsector Medische hulpmiddelen

Nadere informatie

Asset Management gemeente SWF in het kort. Aanleiding Risico Gestuurd Asset Management. Aanpak Risico Gestuurd Asset Management

Asset Management gemeente SWF in het kort. Aanleiding Risico Gestuurd Asset Management. Aanpak Risico Gestuurd Asset Management 1 2 3 4 Asset Management gemeente SWF in het kort Aanleiding Risico Gestuurd Asset Management Aanpak Risico Gestuurd Asset Management Risico-gebaseerde lange termijn planning 15 tips (Do s) Asset Management

Nadere informatie

Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen.

Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. PRAKTIJKGIDS Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten.

Nadere informatie

Informatiebeveiliging & ISO/IEC 27001:2013

Informatiebeveiliging & ISO/IEC 27001:2013 Informatiebeveiliging & ISO/IEC 27001:2013 Aart Bitter Haarlem, 18 maart 2014 Kwaliteitskring Noord-Holland www.information-security-governance.com Agenda 13:45-14:15 - Informatiebeveiliging Introductie

Nadere informatie

Business Continuity Management

Business Continuity Management Business Continuity Management Aart Bitter - 14 januari 2014 SAFER, SMARTER, GREENER Praktijk case Wij zijn als bierbrouwerij voorgedragen om onze producten te leveren aan het Holland House tijdens het

Nadere informatie

Informatieblad overgang naar ISO 14001:2015

Informatieblad overgang naar ISO 14001:2015 Informatieblad overgang naar ISO 14001:2015 OVERGANG NAAR ISO 14001:2015 1 De overtuiging -en ervaring- van SCCM is dat elke organisatie (hoe klein ook) betere milieuprestaties behaalt door het gebruik

Nadere informatie

Dynamisch risicomanagement eenvoudig met behulp van GRCcontrol

Dynamisch risicomanagement eenvoudig met behulp van GRCcontrol Dynamisch risicomanagement eenvoudig met behulp van GRCcontrol Mike de Bruijn roduct Owner Agenda Inleiding Over CompLions GRCcontrol management software Risicomanagement Uitdagingen Dynamisch risicomanagement

Nadere informatie

Business as (un)usual

Business as (un)usual Business as (un)usual Beperking van de impact van incidenten begint vandaag! Aon Global Risk Consulting Business Continuity Practice Continuiteit = basis voor succesvol ondernemen.voor u business as usual?

Nadere informatie

De toepassing van het Zelf Evaluatie Veiligheid Instrument Gezondheidszorg

De toepassing van het Zelf Evaluatie Veiligheid Instrument Gezondheidszorg De toepassing van het Zelf Evaluatie Veiligheid Instrument Gezondheidszorg De hete aardappel niet doorschuiven maar verantwoordelijkheid delen 8-4-2011 1 Noodzaak VMS Structureel falend risicomanagement

Nadere informatie