WERKBOEK Structuur in de nazorg aan ex-gedetineerden

Transcriptie

1 WERKBOEK Structuur in de nazorg aan ex-gedetineerden

2

3 Werkboek Structuur in de nazorg aan ex-gedetineerden

4 Colofon Structuur in de nazorg aan ex-gedetineerden Handreiking bij het Samenwerkingsmodel Nazorg volwassen (ex-)gedetineerde burgers gemeenten - Justitie Den Haag, februari 2010 Vereniging van Nederlandse Gemeenten Uitgave Vereniging van Nederlandse Gemeenten Postbus 30435, 2500 GK Den Haag Telefoon (070) Fax (070) Ministerie van Justitie Postbus , 2500 EH Den Haag Telefoon (070) Fax (070) Stichting Stimulansz Postbus 2758, 3500 GT Utrecht Telefoon (030) Fax (030) Tekst en eindredactie Vivian den Hartogh, Stimulansz Projectleiding Wim Vonk, Stimulansz Vormgeving en opmaak VNG, Chris Koning Druk Drukkerij Excelsior, Den Haag Behoudens de door de wet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van de VNG. Aan de totstandkoming van deze publicatie is de grootst mogelijke zorg besteed. De VNG kan echter niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele onjuistheden, noch kunnen aan de inhoud rechten worden ontleend.

5 Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 2 Keuze voor een structuur 7 3 Aandachtspunten op de vijf leefgebieden 11 4 Partners, met wie en wat 15 5 Financieringsbronnen 17 6 De aanpak van Hoorn 19 7 De aanpak van Leeuwarden 25 8 De aanpak van Rotterdam 31

6 Bijlagen De bijlagen zijn niet opgenomen binnen dit werkboek. Zij zijn te downloaden via en U treft daar de volgende documenten: Hoorn 1 Hoorn nazorg ex-gedetineerden Overeenkomst nazorg Hoorn 3 Hoorn veiligheidsplan 4 Evaluatie Hoorn Persbericht Hoorn 2009 Leeuwarden 1 Veiligheidsbeleid Leeuwarden 2 Convenant veiligheidshuis 3 Privacyreglement Veiligheidshuis Fryslân 4 Pilot opvang ex-gedetineerden 5 Overzichtslijst Leeuwarden 6 Werkinstructie Leeuwarden 7 Procedurebeschrijving voorzieningen nazorg 8 Formulier aanvraag ID-bewijs 9 Werkwijze ID Leeuwarden 10 Machtiging ID-kosten 11 Aanvraag herleving uitkering 12 Werkwijze ag-uitkering Leeuwarden 13 Werkwijze ww-uitkering Leeuwarden 14 Werkwijze uitkering Leeuwarden Rotterdam 1 Jaarplan nazorg Meetinstrumenten 3 Intakeformulier nazorg Aanmeldformulier re-integratie 5 Woonprocedure 6 Format aanmelding woonprocedure 7 Gebruikersovereenkomst doorstroomwoning 8 Begeleidingsovereenkomst 9 Huisregels 10 Inventarisatielijst doorstroomwoning 11 Overeenkomst huisvesting ex-gedetineerden tussen SoZaWe en Flexibel Wonen

7 1 Inleiding Nazorg aan ex-gedetineerde burgers is een gedeelde zorg van rijk en gemeenten. Het is een terrein waarop de afgelopen jaren veel ontwikkelingen zijn geweest. Het rijk ziet een sluitende aanpak nazorg als een belangrijke manier om de hoge recidivecijfers terug te dringen. Voor gemeenten is het belangrijk om de lokale veiligheid te vergroten en overlast te verminderen. Een sluitende aanpak nazorg levert hieraan een belangrijke bijdrage, doordat hierbij Justitie, gemeenten en maatschappelijke organisaties gezamenlijk werken aan het vergroten van re-integratiekansen voor ex-gedetineerde burgers. De nazorg binnen deze aanpak omvat de leefgebieden identiteitsbewijs, huisvesting, inkomen, schulden en zorg (verder aangeduid als leefgebieden ). De afgelopen jaren hebben de Nederlandse gemeenten een steeds belangrijkere rol gekregen bij de nazorg aan deze doelgroep, en dat heeft ertoe geleid dat een sluitende aanpak waarin gemeenten en Justitie samenwerken volop in ontwikkeling is. Vooral in de uitvoeringspraktijk is er de afgelopen jaren al veel bereikt. In juli 2009 is met de ondertekening van het Samenwerkingsmodel Nazorg volwassen (ex-) gedetineerde burgers, gemeenten - Justitie (verder aangeduid als het Samenwerkingsmodel ) de in de praktijk ontwikkelde samenwerking ook bestuurlijk vastgelegd. Het Samenwerkingsmodel heeft betrekking op alle (ex-) gedetineerde burgers van 18 jaar of ouder met een geldige verblijfstatus, die na hun verblijf in een Nederlandse Penitentiaire Inrichting terugkeren in de Nederlandse samenleving. In het Samenwerkingsmodel zijn de gemeenschappelijke ambities en de wederzijdse taken en verantwoordelijkheden van de gemeenten en Justitie op het gebied van nazorg op hoofdlijnen vastgelegd. Om gemeenten zicht te geven op de mogelijkheden om de nazorg in praktijk te brengen, heeft Stimulansz in opdracht van het ministerie van Justitie en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de werkwijzen in de gemeenten Hoorn, Leeuwarden en Rotterdam in kaart gebracht. Voor deze gemeenten is gekozen om drie verschillende invalshoeken om de nazorg vorm te geven, in beeld te brengen. Het verschil in aanpak illustreert de mogelijkheden die gemeenten hebben om te kiezen voor een aanpak die past bij hun eigen manier van werken of cultuur. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 5

8 Deze drie voorbeelden zijn uiteraard niet uitputtend. Er zijn nog tal van andere goede en effectieve voorbeelden in het land, die allen met hun eigen succesfactoren tot een sluitende aanpak nazorg leiden. Het werkboek is bedoeld als ondersteuning bij het vormgeven en/of verdiepen van de nazorg aan exgedetineerden. Gemeenten waar de nazorg aan ex-gedetineerden nog niet op de rails staat, kunnen aan de hand van dit werkboek keuzes maken hoe dit in te richten en waar te beleggen. Gemeenten die reeds bezig zijn kunnen zich met het werkboek spiegelen en wellicht suggesties voor verbetering van hun werkwijze vinden. Omdat de nazorg volop in beweging en ontwikkeling is, beschouwen wij de hierin beschreven werkwijzen als een momentopname van het voorjaar Om niet achter te lopen op de huidige (de)centrale ontwikkelingen en de voortschrijdende inzichten voor het voetlicht te brengen, wordt dit werkboek in het najaar 2010 geactualiseerd. Hierin zullen andere inspirerende voorbeelden van collega s worden beschreven, dan de huidige drie, om een zo compleet mogelijk aanbod van werkwijzen te kunnen presenteren. Daarnaast wordt dit najaar de handreiking nazorg volwassen ex-gedetineerden geactualiseerd, waarin niet alleen de laatste ontwikkelingen worden beschreven maar ook goede praktijkvoorbeelden worden benoemd. De werkwijzen van deze drie gemeenten zijn beschreven op de volgende onderdelen: 1 Partners, met wie wordt samengewerkt 2 Afspraken met deze partners 3 Overleg met deze partners 4 Doelgroep van de nazorg 5 Doelstelling van de nazorg 6 Financiering 7 Monitoring, de sturing op de effectiviteit 8 Werkwijze a tijdens detentie i gemeentelijk beleid ii informatie-uitwisseling iii voorbereidende activiteiten b screening / diagnose c begeleiding op de 5 leefgebieden i wat ii hoe iii duur 9 Bijzondere aandachtspunten Deze publicatie is als volgt ingedeeld: a De keuze voor de structuur bij het opzetten van de nazorg aan ex-gedetineerden b De aandachtspunten op basis van de vijf leefgebieden c De relevante partners bij de uitvoering van de nazorg d De mogelijke financieringsbronnen e De werkwijze in de genoemde gemeenten op basis van de bovengenoemde 9 onderdelen Het voorbeeldmateriaal van deze gemeenten is te downloaden via en 6 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

9 2 Keuze voor een structuur Iedere ex-gedetineerde burger is primair zelf verantwoordelijk voor zijn of haar re-integratie in de maatschappij. Het persoonlijke verleden van de ex-gedetineerde heeft echter aangetoond dat het functioneren in de maatschappij problematisch kan zijn. Uit onderzoek is gebleken dat gedetineerden op meerdere leefgebieden behoorlijke problemen kunnen ervaren. De wijze waarop gemeenten invulling geven aan de nazorg verschilt. Deze verschillen kunnen te maken hebben met de visie op hulpverlening, de beschikbare voorzieningen en/of de mogelijkheden om aan te sluiten bij een centrumgemeente of veiligheidshuis. Een gemeente die primair de eigen verantwoordelijkheid van de ex-gedetineerde als uitgangspunt neemt, zal de nazorg aan ex-gedetineerden laten aansluiten bij bestaande voorzieningen en procedures en zelf minder sturend zijn op het individuele traject van de ex-gedetineerde. Werkafspraken worden gemaakt om de toegang tot die voorzieningen zo soepel mogelijk te laten verlopen. Bij problemen kan worden teruggevallen op een coördinator nazorg ex-gedetineerden. Een gemeente die vooral het veiligheidsbeleid als uitgangspunt neemt, zal zich met name richten op het voorkomen van recidive. Nadrukkelijk wordt sturing gegeven op het individuele traject van de ex-gedetineerde. Zowel met de ex-gedetineerde als met de betrokken organisaties worden dwingende afspraken gemaakt. De ex-gedetineerde wordt hiermee beperkt in zijn mogelijkheden om te shoppen tussen instanties. Een keuze die ook gemaakt moet worden betreft de intensiteit van de begeleiding die wordt geboden. Als de gemeente kiest voor een actieve inzet op het terugdringen van recidive zal hier op individueel niveau een duidelijk plan van aanpak aan ten grondslag moeten liggen. Als duidelijk wordt dat de exgedetineerde burger vrijkomt, wordt in aansluiting op de rapportage van de Medewerker Maatschappelijke Dienstverlening (MMD er) van de Penitentiaire Inrichting (P.I.) een trajectplan overeengekomen. De hulpverlening wordt op maat gesneden. Vanuit de gemeente wordt hierbij op twee manieren regie gevoerd. Generieke afspraken op beleidsniveau en specifieke afspraken op gevalsniveau waar- Vereniging van Nederlandse Gemeenten 7

10 bij warme overdracht een voorwaarde is. Daarbij worden de hulpverleningstrajecten waarvan de ex-gedetineerde burger reeds voor de detentie gebruik maakte, vaak weer opgepakt. Verder wordt volstaan met duidelijke verwijzingen naar en afspraken met de bestaande loketten. Bij escalatie wordt de persoon besproken in het casusoverleg, meestal binnen het veiligheidshuis. Waar wordt de uitvoering belegd? Hier spelen een aantal keuzemogelijkheden die kunnen worden ingegeven door principiële of praktische overwegingen. Vanuit welk organisatorisch verband kan de dienstverlening aan de ex-gedetineerde burger het beste worden geregisseerd? Gekozen kan bijvoorbeeld worden om de nazorg uit te voeren vanuit het veiligheidhuis (zie bijvoorbeeld de werkwijze van Leeuwarden en/of Rotterdam) of vanuit een speciaal daarvoor ingericht gemeentelijk loket (zie hiervoor de werkwijze van Hoorn). Hoe organiseer je het beste korte lijnen tussen de relevante diensten, afdelingen en instellingen? Hoe breng je het beste de deskundigheid samen om de complexe doelgroep te begeleiden? Moet hier een projectorganisatie voor worden opgezet, kan een reguliere afdeling het als bijzondere taak oppakken of kan het beter worden belegd bij het veiligheidshuis? De beantwoording van deze vragen hangen af van diverse aspecten, zoals; Het aantal ex-gedetineerden dat in aanmerking komt voor de nazorg, Het voorzieningenaanbod op de vijf leefgebieden binnen de gemeente en/of regio, De bestaande samenwerking tussen de betrokken partijen, De beschikbaarheid van gekwalificeerd personeel binnen de gemeentelijke organisatie die met de doelgroep kunnen omgaan. Waar mogelijk verdient het aanbeveling om aan te haken bij bestaande organisaties en werkstructuren. Het vervullen van de regierol betekent immers niet dat de gemeente alles zelf moet doen. Het aanhaken voor de nazorg bij een centrumgemeente of bij het regionale veiligheidshuis kan voor veel gemeenten een interessante optie zijn. In het volgende schema worden de aspecten benoemd die van belang zijn bij de keuze van de organisatiestructuur van de nazorg aan ex-gedetineerden. 8 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

11 Schema structuurkeuze nazorg ex-gedetineerden In onderstaand schema staat bij elk deelaspect dat aan de orde komt bij het vormgeven en inrichten van de nazorg aan ex-gedetineerden, welke keuzes gemaakt moeten worden. Bij elke aspect staat beschreven welke uitgangspunten de gemeente kan hanteren. De keuzes die worden gemaakt hangen samen met de uitgangspunten die de gemeente hanteert. Aspect Uitgangspunt Toelichting Visie a De ex-gedetineerde is primair zelf verantwoordelijk voor zijn of haar re-integratie in de maatschappij Met relevante instanties worden afspraken gemaakt om de toegang tot de noodzakelijke voorzieningen op een laagdrempelige wijze te organiseren, zodat een ex-gedetineerde zoveel mogelijk b De gemeente is er bij gebaat dat recidive zoveel mogelijk wordt voorkomen. zelf zijn re-integratie ter hand kan nemen. Alle ex-gedetineerden worden in een traject opgenomen waarin tegenover de dienstverlening van de gemeente een duidelijke verplichting van de ex-gedetineerde staat. Doelgroep a Volwassen ex-gedetineerden Tot de doelgroep behoren degenen die binnen het Samenwerkingsmodel vallen: volwassen (ex-) gedetineerde burgers met een geldige verblijfsstatus die een binding hebben met de gemeente. b Volwassen ex-gedetineerden en jeugdigen Tot de doelgroep behoren naast de ex-gedetineerden van 18 jaar en ouder ook de jongeren die onder het jeugdstrafrecht / de jeugdzorg vallen. c Veelplegers Het beleid richt zich met name op degenen waarbij de kans op recidive groot is. Met name kortgestraften die eenmalig in detentie zijn geweest worden geacht zelf hun leven weer op te pakken. Proces a De ex-gedetineerde maakt gebruik van de bestaande voorzieningen Met relevante partners worden werkafspraken vastgelegd om aanvraagprocedures en herleving van oude rechten zo soepel mogelijk b Afgestemd op de individuele situatie wordt een samenhangend re-integratieplan gemaakt te laten verlopen. Bij problemen wordt actief ingegrepen. Op basis van het re-integratieplan worden maatwerkafspraken gemaakt met de betreffende instanties waarbij sprake is van warme overdracht en voortgangsbewaking. Uitvoering a Belegd bij het veiligheidshuis Binnen het veiligheidshuis worden één of meerdere medewerkers belast met de nazorg van ex-gedetineerden. Bij de invulling van de taak kan worden gekozen voor zowel de optie a als b zoals beschreven onder proces. Probleemsituaties worden ingebracht in het casusoverleg met de andere partijen die samenwerken binnen het veiligheidshuis. b Belegd binnen de gemeentelijke organisatie Binnen de gemeentelijke organisatie wordt één persoon belast met de coördinatie van de nazorg. Afhankelijk van het aantal ex-gedetineerden of de geboden intensiteit van de nazorg kan ook worden gekozen om hiervoor een gespecialiseerde afdeling of projectorganisatie op te zetten. c Belegd bij externe organisatie Voor de nazorg wordt gespecialiseerd personeel ingehuurd, bijvoorbeeld van de reclassering. Door gebruik te maken van de gemeentelijke faciliteiten (zoals de locatie) is er sprake van een profilering als gemeentelijke dienstverlening Vereniging van Nederlandse Gemeenten 9

12 Aspect Uitgangspunt Toelichting Partners a Inventarisatie Binnen de gemeente en regio zijn veel instanties actief. Welke kunnen of worden geacht een taak te vervullen bij de nazorg passend binnen de vijf leefgebieden? b Afspraken Om de nazorg zo soepel mogelijk te laten verlopen moeten er met alle relevante instanties duidelijke werkafspraken worden gemaakt. Wie is waarvoor verantwoordelijk? Hoe wordt opgetreden als er sprake is van een geschil tussen coördinator nazorg en één van de instanties? Wanneer houdt de nazorg op? c Voortgangsbewaking Per individuele ex-gedetineerde dienen de afspraken en de voortgang van de nazorg te worden vastgelegd en bewaakt. Een geautomatiseerd systeem waar alle relevantie partners toegang toe hebben, is hierbij zinvol. Een minimale voorwaarde is periodiek overleg waarin de voortgang met relevante partners wordt besproken. Financiering a Inzet bestaande budgetten Participatiebudget: Re-integratie, opleiding, arbeidsparticipatie, schuldhulpverleningstrajecten Wmo: Specifieke uitkering Maatschappelijke Opvang (MO) die centrumgemeenten benutten voor de regionale verzorging van de Maatschappelijke Opvang en het verslavingsbeleid (Vb) Wmo (o.a. OGGz gelden, maar ook middelen op grond van de AWBZ en de Zvw): Participatie, maatschappelijke opvang, verslavings- en geestelijke gezondheidszorg, bestrijden overlast, kosten behoud huisvesting, schuldhulpverlening. WWB: Inkomen voor ex-gedetineerden, inrichtingskosten voor een woning, doorbetaling vaste lasten tijdens detentie. b Inzet vanuit (reguliere) taken Behalve vanuit specifieke budgetten kan de nazorg ook gefinancierd worden vanuit de reguliere gelden van betrokken instanties door het beschikbaar stellen van personele capaciteit. De activiteiten binnen nazorg zijn immers een reguliere taak van deze instellingen, allen voor een specifieke doelgroep. Vanuit het maatschappelijk belang kan ook een extra bijdrage worden geleverd door bijvoorbeeld woningbouwcorporaties. Samenwerking met Penitentiaire Inrichting a De melding als uitgangspunt Op basis van de melding via Digitaal Platform Aansluiting Nazorg (DPAN) vindt registratie van de (ex-) gedetineerde plaats. Nadat de ex-gedetineerde zich heeft gemeld wordt hij op basis van de rapportage van de MMD er aangemeld bij de relevante instanties en daar naar verwezen. b De melding als signaal Op basis van de melding via DPAN vindt registratie van de (ex-) gedetineerde plaats. Nadat de ex-gedetineerde zich heeft gemeld wordt, met de rapportage van de MMD er als startpunt, tijdens een intakegesprek het nazorgtraject opgezet. c Acties voorafgaande aan de vrijlating Zodra zicht bestaat op het moment van vrijlating wordt in de P.I. in samenspraak tussen de gedetineerde, de MMD er en de contactpersoon nazorg het re-integratietraject opgezet en de relevante instanties geïnformeerd. Daaraan voorafgaand kunnen acties worden ontplooid in het kader van de bevriezing van schulden, doorbetaling van vaste lasten, verstrekking van identiteitsbewijs, etc. 10 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

13 3 Aandachtspunten op de vijf leefgebieden In volgende tabel zijn per leefgebied de belangrijkste activiteiten benoemd, met daarbij de aandachtspunten. Hierbij is ook aangegeven waar het initiatief ligt, bij de Penitentiaire Inrichting of bij de gemeente voor het bieden van oplossingen voor deze aandachtspunten. Het is de bedoeling gemeenten handvatten te geven voor eventuele keuzes over het inrichten van de nazorg aan ex-gedetineerden. Onderwerp Wie Wat Hoe Aandachtspunt Identiteits- P.I. Helpen bij het doen van aan- Verstrekken benodigde Wat te doen bij gedetineerden papieren gifte bij de politie in geval papieren aan gedetineer- die stelselmatig geen identiteits- van vermissing. de en deze doorsturen papieren hebben, doordat ze die Helpen bij de aanvraag, door naar politie en gemeente. bijvoorbeeld verkopen? inschrijving bij de gemeente ID-bewijs bij de gemeente Hoe bij gedetineerden vinger- of door contact met de ophalen of laten opsturen afdrukken te verkrijgen t.b.v. gemeente van herkomst op c.q. brengen door de vingerscan per 1 juli 2009? te nemen. gemeente. Noodzaak GBA inschrijving voor In uiterste geval voorschieten het verkrijgen van een ID-bewijs. kosten ID-bewijs en verhalen op gedetineerde en/of gemeente. Gemeente Verstrekken ID-bewijs, kosten Verstrekken tijdens (op- Wat te doen met gedetineerden voorschieten of betalen. sturen, brengen of laten die worden ingeschreven in de halen) of direct na de gemeente waarin de PI staat, maar detentie (gedetineerde hier onbekend zijn? haalt het zelf op). Vereniging van Nederlandse Gemeenten 11

14 Onderwerp Wie Wat Hoe Aandachtspunt Huisvesting P.I. Inschrijven van de betrokkene als woningzoekende, helpen bij behoud eigen woning. Helpen bij het inschrijven voor opvang-plekken (PGO, MO, etc.) Inschrijven bij de gemeente, of contact opnemen met de gemeente i.v.m. doorbetalen vaste lasten. Wat te doen als de gemeente geen regeling biedt voor het doorbetalen van eigen lasten? Wat te doen bij bezit van een koopwoning? Gemeente Aanbieden opvangplekken, Financiering Maatschap- Wat te doen met gedetineerden (bijvoorbeeld MO), zor- pelijke opvang en sturen die al voor de detentie huurach- gen voor woningen via de op doorstroom. terstand hadden? woningbouwcorporaties en Doorbetalen vaste lasten Wat te doen als terugkeer niet eventueel doorbetalen van (schenken of voorschie- wenselijk is? de huur. ten). Afspraken maken met corporaties over noodwoningen. Maatschap- Aanbieden opvangplekken Gedetineerden tijdelijke Wat te doen als alle plekken bezet pelijke opvang bieden en zorgen zijn? Instanties voor doorstroom. Woning- Beschikbaar stellen wo- Mogelijk maken voor Wat te doen bij al bestaande bouw-cor- ningen, meewerken aan gedetineerden huurachterstand die niet voldaan poraties huisbewaring kan worden? Inkomen en P.I. Situatie onderzoeken; Verstrekken inschrijf- Wat als de betrokkene niet werk inschrijven bij UWV-WERK- formulieren aan de beschikt over huisvesting? (Voor bedrijf of uitzendbureau. gedetineerden. Contact inschrijving bij UWV-WERKbedrijf Gemeente benaderen voor leggen met gemeente en en uitzendbureaus is dit noodza- uitkering. arbeidsbureaus. kelijk). Gemeente Verstrekken uitkering of Opzetten uitkerings- Wat te doen met (ex-) gedeti- voorschot/overbrugging (in traject vanuit de P.I. na neerde burgers waarbij geen over- geval van broodnood). overdracht. dracht heeft plaatsgevonden? Verstrekken uitkering of Wat te doen met ZZP-ers? voorschot (broodnood) op dag van ontslag. Rijk Mogelijk maken aanvraag Mogelijk maken om een uitkering tijdens de detentie. DigiD op adres van de P.I. Mogelijk maken arbeidstoe- aan te vragen en om via leiding tijdens de detentie DigiD een uitkering aan (zie pilot Lelystad). te vragen. 12 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

15 Onderwerp Wie Wat Hoe Aandachtspunt Schulden P.I. Inventariseren schuldenproblematiek Samen met gedetineerden uitzoeken welke problemen er spelen en eerste stappen zetten. Is het mogelijk om tijdens de detentie de problematiek geheel in kaart te brengen (zonder papieren)? Gemeente Inzetten schuldhulpverlening Informatie overdragen Mogelijk maken van schuldhulp- tijdens de detentie. aan de P.I. over lopende verlening tijdens de detentie. trajecten, intake tijdens detentie laten plaatsvinden. Rijk Aanpakken CJIB-problema- Regeling bedenken, Moet gecoördineerd gebeuren tiek waardoor incasso niet omdat dit probleem ook in de MO langer de aanpak door- een rol speelt. kruist. Zorg P.I. Opstellen zorgplan, regelen dat zorgverzekering wordt stopgezet en herleeft bij einde detentie. PMO stelt een plan op en legt contact met de GGz, verslavingszorg en dergelijke, of bereidt gedwongen opname voor. Wat te doen met zorgmijders of gedetineerden die niets willen meedelen over hun zorgvoorgeschiedenis? Wat te doen met gedetineerden die geen zorgverzekering hebben? Gemeente Continueren zorgplan en In overleg met de keten- Regie voeren op het zorgtraject eventueel zorgen voor op- partners zorgen dat het door goede samenwerking met de vang in de maatschappelijke zorgplan na de detentie ketenpartners (GGz, verslavings- opvang, maatschappelijke uitgevoerd wordt. zorg en dergelijke) dienstverlening en OGGz. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 13

16 14 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

17 4 Partners, met wie en wat In het onderstaande schema staat beschreven met welke partners de gemeente kan samenwerken om de nazorg vorm te geven. Daarbij staat bij elke partner vermeld welke bijdrage deze kan leveren in het proces en met welk doel. Wie Waarvoor Afspraken Doel Burgerzaken Identiteitsbewijs Aanvraag identiteitsbewijs tijdens detentie of directe levering na detentieperiode. Snelle en soepele afhandeling, zorgen dat ex-gedetineerde met identiteitspapieren vrijkomt, zodat aanvragen gedaan kunnen worden. Sociale Zaken Uitkering Aanvragen uitkering tijdens detentie. Financiële stroom op orde krijgen. Minimaal Bijzondere bijstand of voorschot voor: een voorschot om de eerste dagen door te identiteitsbewijs, komen. Daarmee voorkomen kleine crimi- leefgeld, naliteit voor eerste levensbehoeften. Lange doorbetaling woonlasten tijdens termijn doel is werk boven een uitkering. detentie, beëindiging uitkering tijdens detentie en herleving daarna. Werk Trajectplan gericht op snelle activering. Maatschappe- Zorg Creëren van plaatsen in de maatschappe- Zorgen voor de minimale vorm van huis- lijke opvang lijke opvang. vesting. UWV/CWI Uitkering Beëindiging uitkering tijdens detentie Financiële stroom op orde krijgen. Minimaal en herleving daarna. een voorschot om de eerste dagen door te Voorschot na detentie. komen. Werk Actieve bemiddeling of trajectplan gericht op snelle activering. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 15

18 Kredietbank Schulden Bevriezing financiële situatie tijdens detentie, bijvoorbeeld stabilisatiefase gedurende detentie. Op orde maken schuldsituatie tijdens Voorkomen verergering schuldproblematiek en het direct kunnen aanbieden van een passende schuldregeling na detentie zodat de hulpverlening ook daadwerkelijk start. detentie, eventueel aanschrijven schuldeisers. Schulddienstverlening na detentie. Woningcorpo- Huisvesting Afspraken maken over versnelde in- of Voorkomen dat gedetineerden geen huis- ratie doorstroom. vesting hebben. Bewerkstelligen er dat snel Eventueel woonunits claimen voor doel- een regulier leven kan worden opgebouwd. groep. Voorwaarden vastleggen waaronder recht op een woning bestaat. Maatschappe- Zorg Begeleiding bij problematieken rondom Extra hulp bieden waar het leveren van na- lijk Werk nazorg zorg op de vijf leefgebieden niet voldoende is. GGZ Zorg Psychiatrische hulpverlening. Intramurale zorg. Afspraken maken over mogelijkheden Voorkomen dat ex-gedetineerden afglijden doordat hen geen adequate hulp geboden wordt. voor een drang traject bij zorgmijders. Reclassering Begeleiding Afspraken maken over de informatie- Het mogelijk maken een zogenaamd Informatie- uitwisseling. pluspakket te bieden voor gedetineerden uitwisseling Afspraken maken over mogelijke onder- waar de nazorg op de vijf leefgebieden niet steuning bij niet justitiële begeleiding alleen kan zorgen voor recidive reductie. (bijvoorbeeld trainingen). Denk hierbij aan vaardigheidstrainingen of individuele begeleiding. Justitie Informatie- Melding detentie en ontslagdatum Een soepele informatieuitwisseling leidt tot uitwisseling 1 e screening MMD er een beter georganiseerde nazorg. Aanvulling gegevens door gemeentelijk contactpersoon Politie Informatie- Bijvoorbeeld waar het gaat om de inzet Voorkomen dat ex-gedetineerden terugval- uitwisseling van een drang/dwang traject. len. 16 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

19 5 Financieringsbronnen In onderstaande tabel staan de mogelijke financieringsbronnen voor de uitvoering van de nazorg vermeld. Daarbij is voor de drie gemeenten, waarvan de werkwijzen in dit werkboek zijn beschreven, opgenomen voor welke financieringsbronnen zij hebben gekozen. Het doel van de tabel is om zicht te geven op mogelijke financieringsbronnen waaruit de organisatiekosten kunnen worden betaald. Het gaat hierbij dus niet om de kosten die zijn verbonden aan individuele voorzieningen of verstrekkingen aan ex-gedetineerden. Financieringsbron Wie zet wat in voor de nazorg? Hoorn Leeuwarden Rotterdam Bijdrage justitie coördinatie nazorg ex-gedetineerden X X X Veiligheidsgelden (GSB), middelen openbare orde en veiligheid X X X Subsidie provincie X Participatiebudget X Wmo X Bijdrage van woningbouwcorporatie X Vereniging van Nederlandse Gemeenten 17

20 18 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

21 6 De aanpak van Hoorn De drie belangrijkste onderscheidende kenmerken van de Hoornse werkwijze zijn: 1 De uitvoering van de nazorg aan de ex-gedetineerden wordt vanuit een gemeentelijk loket vormgegeven. 2 De nazorg zelf wordt door een ingehuurde, externe partij (Reclassering Nederland), geleverd namens de gemeente. 3 De woningbouwcorporatie draagt bij in de uitvoeringskosten in het kader van maatschappelijk ondernemen. 1 Partners De nazorg valt onder de portefeuille openbare orde en veiligheid en de beleidslijnen zijn vastgelegd in het Hoornse plan van aanpak sociale veiligheid. De nazorg wordt vanuit het coördinatiepunt nazorg verzorgd en is een samenwerking tussen de gemeente Hoorn, woningbouwcorporatie Intermaris-Hoeksteen en Reclassering Nederland. Met de Penitentiaire Inrichting is nauw contact in het kader van informatie overdracht over de hulpvragen van de (ex-)gedetineerden. Ook met de regionale GGz-instellingen, de RIBW-instelling en de verslavingszorg is een goed contact. Deze contacten zijn niet geformaliseerd. Wel geldt voor ketenpartners binnen de gemeente dat het gemeenteraadsbesluit, waarin is vastgesteld dat de nazorg aan ex-gedetineerden prioriteit heeft, bindend is1. Bij de samenwerking is dit ook de onderliggende basis. 1 Ook in het plan van aanpak sociale veiligheid doorkoersen op sociale veiligheid van de gemeente Hoorn is de nazorg aan exgedetineerden opgenomen in de lijst met prioriteiten binnen pijler één; de kwetsbare groepen. De doelstelling is: te waarborgen dat ex-gedetineerden na hun vrijlating niet dakloos worden en direct worden toe geleid naar werk, scholing en/of uitkering. De streefwaarde is dat 90% van de gedetineerden die in 2011 deelnemen aan nazorg niet recidiveren binnen twee jaren. Voor de minderjaren geldt dat 50% niet recidiveert binnen twee jaar. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 19

22 Daarnaast is er in 2008 door de gemeente Hoorn, de Politie Noord-Holland Noord afdeling Hoorn, het Openbaar Ministerie, Reclassering Nederland, IntermarisHoeksteen en Brijder Verslavingszorg een convenant getekend over de voortzetting van de aanpak van veelplegers tot en met In het kader van de openbare orde en veiligheid wordt samengewerkt tussen de bovenstaande ketenpartners en het programmabureau Integrale Veiligheid, stichting Netwerk, scholen, wijkoverlegorganen, particuliere bewakingsdiensten en het bedrijfsleven. Hoewel de doelgroep veelplegers soms overlap vertoont met de doelgroep voor de nazorg, worden de activiteiten voor veelplegers niet tot de nazorg aan ex-gedetineerden gerekend. 2 Afspraken met deze partners Voor de uitvoering van de nazorg is een convenant afgesloten tussen de gemeente Hoorn, woningbouwcorporatie Intermaris-Hoeksteen en Reclassering Nederland (in december 2009 is de voortzetting van het convenant van 2006 getekend). Middels dit convenant is het coördinatiepunt nazorg in het leven geroepen. Samengevat komen de afspraken erop neer: dat de gemeente en zorginstellingen na de detentie periode verantwoordelijk zijn voor de nazorg aan ex-gedetineerden, waarbij het coördinatiepunt nazorg de schakelt vormt; dat het nazorgpunt wordt bemand door 1,3 fte gedetacheerde medewerkers van Reclassering Nederland die de ex-gedetineerden diagnosticeren, voorzien van advies en begeleiden gedurende de nazorg; dat het coördinatiepunt relevante informatie verzamelt en verspreidt en nazorgactiviteiten uitzet bij betrokken organisaties en ketenpartners; dat het coördinatiepunt haar hulp- en dienstverlening ook beschikbaar stelt aan randgemeenten tegen de kostprijs van de nazorg; dat IntermarisHoeksteen een bijdrage levert door middel van het zelfstandig huisvesten van exgedetineerden die bereid zijn te voldoen aan voorwaarden gericht op re-integratie; dat het doel van de samenwerking, het leveren van een bijdrage aan de openbare veiligheid is door recidive terug te dringen en dit in de lijn ligt van het Hoornse veiligheidsbeleid. Concreet betekent dit dat medewerkers van Reclassering Nederland zorg dragen voor het begeleiden van ex-gedetineerden gedurende het nazorgtraject. De ex-gedetineerde wordt in ieder geval geholpen met het verkrijgen van inkomsten door middel van werk of een uitkering en een woning (indien nodig). De samenwerking met de woningbouwcorporatie leidt er toe dat ex-gedetineerden zonder woning voorrang krijgen op de toewijzing hiervan. De maximale duur voor het verkrijgen van een woning is twee maanden. 3 Overleg met deze partners Door de werkwijze van het coördinatiepunt nazorg (het persoonlijke contact en de bemiddelende rol naar hulp- en dienstverlening toe), hebben de medewerkers dagelijks contact met de woningbouwvereniging, sociale zaken en/of het UWV. Ook is er veelvuldig contact met de Penitentiaire Inrichting. Met overige ketenpartners, denk bijvoorbeeld aan GGz instellingen, is contact als het nodig is. Aan deze overige ketenpartners wordt ook regelmatig voorlichting gegeven, om de kennis op peil te houden. Dit gebeurt vaak op eigen initiatief van het nazorgpunt. Daarnaast bestaan er ook formele contacten. Voorbeeld is de bespreking van de resultaten op het gebied van nazorg met de woningbouwcorporatie, omdat zij meefinancieren. Dit vindt een aantal keren per jaar plaats. 20 Vereniging van Nederlandse Gemeenten