SCEM Gericare Behandeling van SOLK en persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen 26 maart 2019
|
|
- Petra ten Wolde
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Persoonlijkheidsstoornis bij ouderen: Nieuwe ontwikkelingen Dr. A.C. (Arjan) Videler Psychotherapeut/GZ-psycholoog/Senior Onderzoeker Hoofd behandelzaken Expertisecentrum PersonaCura en Topklinisch Centrum Lichaam, Geest & Gezondheid Tranzo, Tilburg University Persoonlijkheidsstoornissen Conceptuele veranderingen Diagnostiek bij ouderen Nieuwste behandelopties Integratieve casus SOLK en persoonlijkheidsstoornis Definitie persoonlijkheidsstoornis (DSM-5; ICD-11) Langdurig patroon van innerlijke ervaringen en gedrag dat afwijkt van de cultuur Pervasief en inflexibel Oorsprong in adolescentie, door interactie tussen genetische en omgevingsfactoren Leidt tot lijden en beperkingen bij de persoon zelf en/of anderen Kern persoonlijkheidsstoornis Onveilige hechting Problemen emotieregulatie Moeite met mentaliseren Rotsvaste negatieve overtuigingen Overlevingsmechanismen die niet meer functioneel zijn Gemiddeld 50% erfelijk bepaald Psychopathic personality (1923) Theodore Millon ( ) 1
2 Deel II Persoonlijkheidsstoornissen Cluster A (vreemd-excentriek) Paranoïde Schizoïde Schizotypische (Ook in hoofdstuk Schizofreniespectrum-stoornissen) Cluster B (dramatisch-emotioneel) Borderline Narcistisch Antisociaal (Ook hoofdstuk Disruptieve, impulsbeheersings- en gedragsstoornissen) Histrionisch (was theatraal ) Cluster C (zorgelijk-angstig) Vermijdend (was ontwijkend ) Dwangmatig (was obsessief-compulsief ) Afhankelijk Overige: Andere gespecificeerde persoonlijkheidsstoornis Ongespecificeerde persoonlijkheidsstoornis Persoonlijkheidsverandering door een somatisch aandoening Deel II Persoonlijkheidsstoornissen Cluster A (vreemd-excentriek) Paranoïde Schizoïde Schizotypische (Ook in hoofdstuk Schizofreniespectrum-stoornissen) Cluster B (dramatisch-emotioneel) Borderline Narcistisch Antisociaal (Ook hoofdstuk Disruptieve, impulsbeheersings- en gedragsstoornissen) Histrionisch (was theatraal ) Cluster C (zorgelijk-angstig) Vermijdend (was ontwijkend ) Dwangmatig (was obsessief-compulsief ) Afhankelijk Overige: Andere gespecificeerde persoonlijkheidsstoornis Ongespecificeerde persoonlijkheidsstoornis Persoonlijkheidsverandering door een somatisch aandoening Deel II Persoonlijkheidsstoornissen Cluster A (vreemd-excentriek) Paranoïde Schizoïde Schizotypische (Ook in hoofdstuk Schizofreniespectrum-stoornissen) Cluster B (dramatisch-emotioneel) Borderline Narcistisch Antisociaal (Ook hoofdstuk Disruptieve, impulsbeheersings- en gedragsstoornissen) Histrionisch (was theatraal ) Cluster C (zorgelijk-angstig) Vermijdend (was ontwijkend ) Dwangmatig (was obsessief-compulsief ) Afhankelijk Overige: Andere gespecificeerde persoonlijkheidsstoornis Ongespecificeerde persoonlijkheidsstoornis Persoonlijkheidsverandering door een somatisch aandoening Cluster A Vreemd & excentriek Paranoïde Schizoïde Schizotypisch Cluster B Dramatisch & emotioneel Narcistisch Antisociaal Borderline Histrionisch Cluster C Angstig & inflexibel Afhankelijk Vermijdend Dwangmatig 2
3 Persoonlijkheidsstoornis of maladaptieve trekken? Persoonlijkheidsstoornis of maladaptieve trekken? Persoonlijkheid Persoonlijkheidsstoornis Persoonlijkheid Persoonlijkheidsstoornis Adaptief Maladaptief Adaptief Maladaptief -Autonoom en competent functioneren -Effectief en efficiënt reageren op de omgeving -Een subjectief gevoel van tevredenheid -De mogelijkheid tot (zelf) verwerkelijking -Starre patronen te weinig adaptatie -Vicieuze cirkels van gedrag -Gedrag waardoor tegendeel van oorspronkelijk doel bereikt wordt -Verminderde draagkracht waardoor spanning en labiliteit Persoonlijkheidsstoornis of maladaptieve trekken? Persoonlijkheidsstoornis of maladaptieve trekken? Persoonlijkheid Persoonlijkheidsstoornis Persoonlijkheid Persoonlijkheidsstoornis Adaptief Maladaptief Adaptief Maladaptief Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen 3
4 Prevalentie V&V-sector Revalidatieprogramma verpleeghuis kwetsbare ouderen:16% (Bakker, Collet, van den Brink & Oude Voshaar, 2018) Gerontopsychiatrische units verpleeghuis: 23 % (Collet e.a., 2017) Kritiek op categoriale model Veel overlap tussen stoornissen Vaak meerdere classificaties tegelijk Veel heterogeniteit binnen stoornissen Geen ernstmaat Cutoff willekeurig Categoriale model en ouderen Beloopsstudies tonen afname, maar gaan niet verder dan 45 jaar Meest weten we van borderline persoonlijkheidsstoornis Bovendien: IRT-analyse toonde 22-29% measurement bias aan bij ouderen (65-99 jaar) Niet leeftijdsneutraal (Mulder, Newton-Howes, Crawford & Tyrer, 2011) (Balsis, Gleason, Woods, & Oltmanns, 2007; McMahon et al., 2019) Deel II Persoonlijkheidsstoornissen Deel II Persoonlijkheidsstoornissen Gedragscriteria Trekken/schema s Structuur/temperament 4
5 Deel II Persoonlijkheidsstoornissen Voorbeeld: Expressie van Borderline persoonlijkheidsstoornis bij ouderen Gedragscriteria Trekken/schema s Structuur/temperament BPS bij ouderen Impulsiviteit neemt weliswaar af Onderliggende beperkingen persisteren tot in de ouderdom en veroorzaken wederom psychosociale problemen: Persisterende affectieve symptomen zoals chronische dysforie, woede en leegte Persisterende interpersoonlijke symptomen gerelateerd aan verlatingsangst Emotionele dysregulatie & verstoorde interpersoonlijke relaties persisteren bij oudere BPS patiënten (Videler, Hutsebaut, Schulkens, Sobczak & van Alphen, in prep.) BPS bij ouderen Klinische ervaring wijst op: Groeiende prevalentie van BPS in zorgsettingen voor ouderen Kenmerken van BPS verergeren door contextuele veranderingen, zoals verlies van naasten of voorheen stabiliserende sociale context Zorgafhankelijkheid triggert onveilige hechtingsstijlen, verlatingsangst en onstabiele relaties (Beatson et al., 2016; Videler et al., in prep.) Late onset persoonlijkheidsstoornis Pre-existente maladaptieve persoonlijkheidsconstellatie en contextuele veranderingen verergeren symptomen zodat voor het eerst aan voldoende criteria voldaan wordt in de ouderdom (Van Alphen et al., 2012; Rosowsky et al., 2017) Late onset opgenomen in ICD-11! 5
6 Expressie van BPS Expressie van BPS Aanklampgedrag Drop-out van school Driftbuien Aanklampgedrag Drop-out van school Driftbuien Auto mutilatie Identiteits diffusie Alcohol misbruik Eetbuien Suicidaal gedrag Expressie van BPS Expressie van BPS Aanklampgedrag Drop-out van school Driftbuien Auto mutilatie Identiteits diffusie Alcohol misbruik Eetbuien Suicidaal gedrag Gevoelens van leegte Excessief benzodiazepinen gebruik Aanklampgedrag Drop-out van school Driftbuien Auto mutilatie Identiteits diffusie Alcohol misbruik Eetbuien Suicidaal gedrag Gevoelens van leegte Excessief benzodiazepinen gebruik Conflicten met thuiszorg Medicatie weigeren Kroketten bakken HAP bellen Persoonlijkheidsstoornissen in levensloopperspectief (Hutsebaut, Videler, Verheul & van Alphen, in press; Videler et al., in prep) Persoonlijkheidsstoornis in de kern een chronische stoornis Waxing & waning door de levensloop Afhankelijk van contextuele, biologische en psychologische factoren 6
7 Conceptuele veranderingen Van categoriaal naar dimensioneel Deel III Persoonlijkheidsstoornissen Alternatieve model Criterium A: 5 niveaus van persoonlijkheidsfunctioneren Geen, lichte, matige, ernstige, extreme beperkingen Criterium B: 5 maladaptieve trekken Criterium A: 5 Niveaus van persoonlijkheidsfunctioneren Criterium B Zelf Identiteit: Eigen uniek zelf ervaren, en duidelijk begrensd zijn van de ander Eigenwaarde is stabiel met gepaste zelfwaardering Vermogen om een palet aan emoties te ervaren en te reguleren Zelfsturing: Nastreven van samenhangende en betekenisvolle doelen op korte en langere termijn Het gebruik van constructieve persoonlijke maatstaven voor gedrag Vermogen tot productieve zelfreflectie Interpersoonlijk Empathie: Begrip en waardering voor andermans ervaringen en drijfveren Vermogen om uiteenlopende gezichtspunten te tolereren Inzicht in het effect van het eigen gedrag op anderen Intimiteit: Diepe en duurzame positieve verbondenheid met anderen Wens en vermogen tot nabijheid Wederkerig en respectvol interpersoonlijk gedrag Vijf domeinen maladaptieve persoonlijkheidstrekken Negatieve emotionaliteit (vs. emotionele stabiliteit) Afstandelijkheid (vs. extraversie) Antagonisme (vs. vriendelijkheid) Ongeremdheid (vs. consciëntieusheid) Psychoticisme (vs. luciditeit) Onderverdeeld in 25 facetten ICD-11 versus DSM-5 (Bach & Bernstein, 2018) Dimensionele model beter voor ouderen? 7
8 Dimensionele model beter voor ouderen! Beperkingen in en uitingen van persoonlijkheidsfunctioneren relatief stabiel Operationalisering van persoonlijkheidsfunctioneren door Zelf (identiteit & zelfsturing) en Interpersoonlijk (empathie & intimiteit) doorgaans leeftijdsneutraal weergegeven Pathologische persoonlijkheidstrekken minder gericht op situaties van volwassenen Hoe alternatieve model DSM te meten? (Videler, Wilting & van Dijk, 2018; Rossi, DeBast & van Alphen, 2018) Meten criterium A STiP-5.1: Semi-gesTructureerd interview voor Persoonlijkheidsfunctioneren DSM-5 Toepasbaarheid ouderen nog niet onderzocht Meten criterium A Severity Indices of Personality Problems-Short Form (SIPP-SF): Zelfcontrole en identiteitsintegratie sluiten aan bij functioneren van het Zelf criterium A Relationeel functioneren en sociale concordantie sluiten aan bij Interpersoonlijke dimensie criterium A Constructvaliditeit aangetoond bij ouderen Wordt momenteel gevalideerd voor ouderen (Mondriaan & Ggz Breburg) (Hutsebaut, Berghuis, Kaasenbrood, de Saeger, & Ingenhoven, 2015) (Rossi e.a., 2016; Debast e.a., 2017; van Reijswoud, Debast, Rossi, Videler & van Alphen, submitted) Meten criterium B Personality Inventory for DSM-5 (PID-5; van der Heijden e.a., 2014): 220 items Meeste facetten leeftijdsneutraal (behalve sociale teruggetrokkenheid, aandacht zoeken, rigide perfectionisme en ongewone overtuigingen en ervaringen ; Van den Broeck e.a., 2013) Meten criterium B Personality Inventory for DSM-5 (PID-5; van der Heijden e.a., 2014): 220 items Meeste facetten leeftijdsneutraal (behalve sociale teruggetrokkenheid, aandacht zoeken, rigide perfectionisme en ongewone overtuigingen en ervaringen ; Van den Broeck e.a., 2013) Informantversie! Verkorte patiënt- en informantversies van 25 items!! 8
9 Leeftijdsspecifiek meten Gerontologische Persoonlijkheidsstoornissen schaal (GPS; van Alphen & Engelen, 2018) Screener voor PS bij ouderen In GGZ is patiëntversie beste Patiëntversie: sensitiviteit & specificiteit= 69% Informantversie: sensitiviteit= 45%, specificiteit= 78% In huisartspraktijk is informantenversie beste sensitiviteit = 78% en specificiteit = 65% (Penders e.a., 2016) Leeftijdsspecifiek meten HeteroAnamnestische Persoonlijkheidsvragenlijst (HAP) Informantenlijst Construct validiteit drie factoren uit de 62 HAP-items: 1) Externaliserend/antagonistisch 2) Internaliserend/neurotisch 3) Dwangmatig (Barendse e.a., 2013) Waar doen we het voor? Behandelopties Behandeling ouderen: one size fits all? Behandeling ouderen: one size fits all? 9
10 Drie behandelniveaus Drie behandelniveaus Steunendstructurerend Adaptatiebevorderend Persoonlijkheidsveranderend Steunendstructurerend Adaptatiebevorderend Persoonlijkheidsveranderend Gedragsadvisering Mediatietherapie klachtgericht MBT/DGT/SFT/TFP Motiveren Ondersteunen systeemtherapie Surrogaat steunsysteem Behandeling bij ouderen: Emerging evidence Individuele schematherapie sterke positieve effecten bij cluster C persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen (Videler et al, 2018) Schematherapie voor BPS bij ouderen wordt onderzocht (Khasho, van Alphen, Ouwens, Heijnen-Kohl, Arntz & Videler, 2019) VERS voor emotieregulatieproblemen bij ouderen (Ekiz, Ouwens, van Alphen & Videler, in prep.) Dynamische Interpersoonlijke Therapie bij ouderen (den Oudsten, Ouwens, de Bruijn & Videler, in prep.) Cognitive Model for Behavioural Interventions (CoMBI) (Osterloh, Videler, Rossi & van Alphen, 2018; Ekiz, van Alphen & Videler, in prep.) Behandeling bij ouderen: Emerging evidence Individuele schematherapie sterke positieve effecten bij cluster C persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen (Videler et al, 2018) Schematherapie voor BPS bij ouderen wordt onderzocht (Khasho, van Alphen, Ouwens, Heijnen-Kohl, Arntz & Videler, 2019) VERS voor emotieregulatieproblemen bij ouderen (Ekiz, Ouwens, van Alphen & Videler, in prep.) Dynamische Interpersoonlijke Therapie bij ouderen (den Oudsten, Ouwens, de Bruijn & Videler, in prep.) Cognitive Model for Behavioural Interventions (CoMBI) (Osterloh, Videler, Rossi & van Alphen, 2018; Ekiz, van Alphen & Videler, in prep.) CoMBI: Meditatietherapie op basis van maladaptieve trekken Symptomen of gedragsproblemen bij dementie Rol pre-/comorbide persoonlijkheid Bejegening op basis van Cognitieve model van Beck CoMBI: Mediatietherapie voor gedragsproblemen bij maladaptieve persoonlijkheidstrekken Ekiz, Videler, & van Alphen (in prep) 10
11 CoMBI: Mediatietherapie voor gedragsproblemen bij maladaptieve persoonlijkheidstrekken Tragiek van persoonlijkheidsstoornissen Kernschema Overtuigingen Kernbehoefte Gedragspatroon Tragiek van persoonlijkheidsstoornissen Mediatietherapie Actie: Hoe ziet het probleemgedrag eruit? Onder welke omstandigheden doet het probleemgedrag zich voor? Kernschema Overtuigingen Beweger: Wat is bekend over deze cliënt? Wat gaat vooraf? Interne prikkels zoals pijn? Consequentie: Wat gebeurt er, en wanneer gebeurt dat, na het probleemgedrag? Kernbehoefte Gedragspatroon Actie: Beweger: Mediatietherapie: CoMBI Hoe ziet het probleemgedrag eruit? Onder welke omstandigheden doet het probleemgedrag zich voor? Wat is bekend over deze cliënt? Wat gaat vooraf? Interne prikkels zoals pijn? Kernbehoefte vanuit persoonlijkheidsstoornis?? Consequentie: Wat gebeurt er, en wanneer gebeurt dat, na het probleemgedrag? Reactie/bejegening zorgverlener?? Videler, van de Sande & van Alphen, 2018 Tabel 6.1 Uitgangspunten van het Cognitief-Gedragstherapeutisch model voor Mediatietherapie. Zelfbeeld Beeld van anderen Uitlokkende Probleemgedrag Kernbehoefte gebeurtenis Paranoïde Minderwaardig Gebruikers Beschuldiging, Wantrouwen, Veiligheid verraad beschuldigen Schizoïde Eenling Opdringerig Intimiteit Afstand houden Autonomie Schizotypisch Vreemdeling Bedreigend Intimiteit, Afzonderen Veiligheid, negatief angstreductie (voor)gevoel Narcistisch Bijzonder Inferieur Kwetsing Bewondering (Zelf)bewondering zoeken Antisociaal Sterk Te gebruiken Frustratie Intimideren Overheersing Borderline Slecht Misbruikend Machteloosheid, Regisseren, Autonomie, steun, verlating, tijdelijk intens stabiel contact, intimiteit hechten, controle terugtrekken Histrionisch Aantrekkelijk Verleidbaar Negering, Charmeren, Bewonderende verlating overdrijven, aandacht amuseren Afhankelijk Hulpeloos Steunend Verlating, Hechten, Steun scheiding aanpassen Vermijdend Incompetent Kritisch Negatieve Sociaal contact Acceptatie, beoordeling, vermijden, vermijden van negatief gevoel gevoel vermijden afwijzing Dwangmatig Verantwoordelijk Onverantwoordelijk Oncontroleerbaar, Controleren, Vermijden van Incompetent falen perfectionisme falen 11
12 Voorbeeld Voorbeeld: CoMBI Actie: Beweger: Probleemgedrag: pijn, malaise, vallen Begonnen na buikoperatie Traumatische jeugd (ontkend) Als partner weg gaat erger Kernbehoefte vanuit persoonlijkheidsstoornis?? Consequentie: Partner blijft (meestal) Als vertrekt met veel emotie Reactie/bejegening?? Somatisch symptoomstoornis en persoonlijkheidsstoornissen? 340 patiënten (18-65 jaar) met ernstige SOLK bij een derdelijns ggz-centrum aangemeld 51% sprake van minstens één persoonlijkheidsstoornis (Van der Boom & Houtveen, 2014) Somatisch symptoomstoornis en persoonlijkheidsstoornissen? 340 patiënten (18-65 jaar) met ernstige SOLK bij een derdelijns ggz-centrum aangemeld 51% sprake van minstens één persoonlijkheidsstoornis (Van der Boom & Houtveen, 2014) 80% van klinisch opgenomen patiënten heeft persoonlijkheidsstoornis Somatisch symptoomstoornis en persoonlijkheidsstoornissen? 36% van patiënten met BPS rapporteert medisch onverklaarde klachten Van 59 patiënten met BPS bleek 20% een somatoforme stoornis te hebben, tegenover 6% van 350 patiënten zonder BPS (Rossi Monti & D Agostino, 2016) 12
13 Voorbeeld: CoMBI Casus op verzoek van spreker verwijderd Conclusies Persoonlijkheidsstoornissen betreffen onderliggende beperkingen van de wieg tot het graf Dimensionele modellen meer leeftijdsneutraal Diagnostische en behandelopties volop in ontwikkeling SOLK en persoonlijkheidsstoornissen hangen vaak samen Contact PersonaCura:
Scelta is onderdeel van
DSM 5 PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN Lucas Goessens, psychiater Annika Cornelissen, klinisch psycholoog SECTIE II (categoraal perspectief) Cluster A Paranoïde PS Schizoïde PS Schizotypische PS Cluster B Antisociale
Nadere informatieBehandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen
Behandeling van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Dr. A.C. (Arjan) Videler Psychotherapeut/GZ-psycholoog/Senior Onderzoeker Manager behandeling Expertisecentrum PersonaCura Treatment of personality
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen Oude wijn, oude zakken? Geert Lefevere klinisch psycholoog
DSM-5 Persoonlijkheidsstoornissen Oude wijn, oude zakken? Geert Lefevere klinisch psycholoog AZ Sint-Jan Brugge AV 28-11-2014 Is er nieuws? Nee DSM-5 = DSM-IV: definitie A. duurzaam patroon van innerlijke
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: Meer uitzicht door nieuwe inzichten. Prof. Dr. Bas van Alphen
Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: Meer uitzicht door nieuwe inzichten Prof. Dr. Bas van Alphen Topklinisch centrum voor ouderen met persoonlijkheidsstoornissen in Heerlen-Maastricht Patiëntenzorg,
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij ouderen
Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Prof. Dr. Bas van Alphen b.van.alphen@mondriaan.eu Epidemiologie Beloop Five Factor Model (FFM): Neuroticisme, Extraversie, Openheid nemen af op latere leeftijd,
Nadere informatieBorderline persoonlijkheidsstoornis vanuit levensloopperspectief: Klinische stadiëring en health management
Borderline persoonlijkheidsstoornis vanuit levensloopperspectief: Klinische stadiëring en health management Dr. A.C. (Arjan) Videler Psychotherapeut/GZ-psycholoog/Senior Onderzoeker Hoofd behandelzaken
Nadere informatieDe PID-5 brengt het DSM-5 persoonlijkheidstrekkenmodel in kaart
DSM-5 whitepaper De PID-5 brengt het DSM-5 persoonlijkheidstrekkenmodel in kaart Prof. dr. Gina Rossi, Vakgroep Klinische en LEvensloopPsychologie (KLEP) aan de Vrije Universiteit Brussel De Personality
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: Meten en weten. Prof. Dr. Bas van Alphen
Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen: Meten en weten Prof. Dr. Bas van Alphen Inhoud Temporele stabiliteit Leeftijdsneutraliteit DSM-5 Behandelperspectief Klinische implicaties Casuïstiek Uitgangspunten!
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
Persoonlijkheidsstoornissen PAUL VAN DER HEIJDEN MIRIAM VAN VESSEM Inhoud 1. Wat is een persoonlijkheidsstoornis? 2. Hoe vaak komt het voor? 3. Hoe stellen we een persoonlijkheidsstoornis vast? 4. Wat
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij Ouderen LOAG 20 maart 2013
Persoonlijkheidsstoornissen bij Ouderen LOAG 20 maart 2013 Het komt overal voor Agenda at is de persoonlijkheid anneer spreken we over een stoornis at betekent dit voor ons als arts? Persoonlijkheidstrekken
Nadere informatieDe PID-5 brengt het DSM-5 persoonlijkheidstrekkenmodel in kaart
DSM-5 whitepaper De PID-5 brengt het DSM-5 persoonlijkheidstrekkenmodel in kaart Prof. dr. Gina Rossi, Vakgroep Klinische en LEvensloopPsychologie (KLEP) aan de Vrije Universiteit Brussel De Personality
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij ouderen
Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Topspecialistische problematiek Sylvia Heijnen-Kohl, klinisch psycholoog/psychotherapeut Doel workshop Uitwisseling Wat is er bekend? Vanuit expertisecentrum: onderzoek
Nadere informatieReferenties. As I vs. As II DSM-IV-TR. Persoonlijkheidsstoornissen 3 Clusters. Algemene kenmerken van een persoonlijkheidsstoornis
Referenties Sprey, A. (2002). Praktijkboek persoonlijkheidsstoornissen. Diagnostiek, cognitieve gedragstherapie en therapeutische relatie. Houten/Diegem: Bohn Stafleu Van Loghum. Persoonlijkheidsstoornissen:
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen in DSM-5. M.A. Louter
Persoonlijkheidsstoornissen in DSM-5 M.A. Louter 6-9-2016 2 Casusbespreking Ivo Croon, 32 jaar Doorverwezen voor psychisch onderzoek door werkgever Leek bij sollicitatie gekwalificeerd (2 diploma s) Echter:
Nadere informatieHoe ernstig het ook is, met de DSM-5 komt iedereen aan zijn trekken!
12 oktober 2015 Hoe ernstig het ook is, met de DSM-5 komt iedereen aan zijn trekken! Theo Ingenhoven, psychiater Centrum voor Psychotherapie, Lunteren Han Berghuis, klinisch psycholoog Pro Persona Siependaal,
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen in de DSM-5?
RINO Opleidersmiddag workshop Workshop 15-11-2012 Persoonlijkheidsstoornissen in de DSM-5? Han Berghuis, klinisch psycholoog Rembrandthof, Hilversum Theo Ingenhoven, psychiater Centrum voor Psychotherapie,
Nadere informatieLeeftijdsneutrale en specifieke diagnostiek van persoonlijkheidspathologie. Prof. Dr. Bas van Alphen
Leeftijdsneutrale en specifieke diagnostiek van persoonlijkheidspathologie Prof. Dr. Bas van Alphen Transities tussen levensfasen Psychologisch welbevinden Zelfacceptatie Autonomie Omgevingsbeheersing
Nadere informatieDefinitie Persoonlijkheidstrekken. Definitie Persoonlijkheid Millon Persoonlijkheidspathologie bij ouderen
Persoonlijkheidspathologie bij ouderen Ton Dhondt, ouderenpsychiater Van Foreest Centrum voor Ouderenpsychiatrie LOAG 19 maart 2014 Definitie Persoonlijkheid Millon Complex patroon van diep ingewortelde
Nadere informatieVroegsignalering en interventie bij Cluster C. Kennismiddag Cluster C 25 januari 2018
Vroegsignalering en interventie bij Cluster C Kennismiddag Cluster C 25 januari 2018 Cluster C bij Jeugd Geen interventiestudies Geen specifieke studies naar Cluster C bij Jeugd Geen hits bij literatuursearch
Nadere informatieDag van de Psycholoog 12/02/15
Onderzoek naar assessment van persoonlijkheidspathologie bij ouderen Gina Rossi & Bas van Alphen Inhoud workshop Het construct Temporele (in)stabiliteit Leeftijdsneutraliteit Assessment De praktijk Vignetten
Nadere informatieWorkshop Holis&sche Theorie complexe symptoom- en persoonlijkheidsstoornissen en DSM- 5
Workshop Holis&sche Theorie complexe symptoom- en persoonlijkheidsstoornissen en DSM- 5 Voorjaarscongres VGCt April 2014 door Adriaan Sprey www.opleidingsprak=jk- asprey.nl Carla en Frank van PuCen 1 2
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen en Angst. Ellen Willemsen
Persoonlijkheidsstoornissen en Angst Ellen Willemsen Overzicht Relevantie Persoonlijkheidsstoornissen Comorbiditeit in getallen PG cijfers comorbiditeit Relatie tussen angststoornissen en PS Aanbevelingen
Nadere informatieGeneral Personality Disorder. A study into the Core Components of Personality Pathology J.G. Berghuis
General Personality Disorder. A study into the Core Components of Personality Pathology J.G. Berghuis SAMENVATTING General Personality Disorder H. Berghuis Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift.
Nadere informatieWorkshop. Het nieuwe dimensionele model van DSM-5 bij persoonlijkheidsstoornissen: de toepassing in de prak=jk. Disclosure belangen spreker
Workshop Het nieuwe dimensionele model van DSM-5 bij persoonlijkheidsstoornissen: de toepassing in de prak=jk Lunteren, 1 december2017 Adriaan Sprey, klinisch psycholoog Prak%jk v Opleiding, Therapie en
Nadere informatieBorderline, waar ligt de grens?
Borderline, waar ligt de grens? Themadag georganiseerd door Friese werkgroep Labyrinth-In Perspectief 23 november 2002 Programma 10.00 10.15 10.20 11.00 11.15 11.45 12.15 13.00 14.00 15.00 Ontvangst met
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 9. Diagnostiek, behandeling en gedragsadvisering
Inhoud Voorwoord 9 Deel 1 Diagnostiek, behandeling en gedragsadvisering Hoofdstuk 1 In vogelvlucht 13 S.P.J. van Alphen, A.C. Videler, F. Bouckaert, R.C. Oude Voshaar Hoofdstuk 2 Levensloopperspectief
Nadere informatieDSM-5 De belangrijkste veranderingen t.o.v DSM-IV
DSM-5 De belangrijkste veranderingen t.o.v DSM-IV Dr. P. Remijnse, psychiater UWV Den Bosch, 25 september 2017 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor deze bijeenkomst mogelijk
Nadere informatieReeks 11. Psychiatrie op volwassen leeftijd
Reeks 11 Psychiatrie op volwassen leeftijd Psychiatrische aandoeningen Wanneer ben je ziek en wat is normaal? Hoe wordt een diagnose gesteld? Symptomen van de meest voorkomende ziektebeelden Angst Depressie
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornis Cluster C
Persoonlijkheidsstoornis Cluster C Deze folder geeft informatie over de diagnostiek en behandeling van cluster C persoonlijkheidsstoornissen. Wat is een cluster C Persoonlijkheidsstoornis? Er bestaan verschillende
Nadere informatieDSM-5 Inleiding in de belangrijkste veranderingen
DSM-5 Inleiding in de belangrijkste veranderingen Dr. P. Remijnse, psychiater VIA, 23 januari 2017 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor deze bijeenkomst mogelijk relevante
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen: Werk aan de Winkel! Annemieke Noteboom Klinisch psycholoog Kenter Psychodiagnostiek Amsterdam
Persoonlijkheidsstoornissen: Werk aan de Winkel! Annemieke Noteboom Klinisch psycholoog Kenter Psychodiagnostiek Amsterdam Enkele dilemma s in de diagnostiek Beperkingen van de categoriale indeling Wat
Nadere informatieNederlandse samenvatting. 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en
Nederlandse samenvatting 1. Wat zijn trauma-gerelateerde stoornissen, dissociatieve stoornissen en persoonlijkheidsstoornissen? Van de trauma- en stressorgerelateerde (kortweg trauma-gerelateerde) stoornissen
Nadere informatieBorderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant
Borderline in het gezin. Koos Krook, sr. preventiefunctionaris GGZ Midden Brabant Inleiding - Stellingen. - Ontstaan psychiatrische aandoeningen. - Wat zien naastbetrokkenen. - Invloed van borderline op
Nadere informatieEmotieregulatieproblemen bij jongeren. 13 februari 2018
Emotieregulatieproblemen bij jongeren 13 februari 2018 Inhoud presentatie 1. De doelgroep / uitleg borderline persoonlijkheidsstoornis 2. BPS bij jongeren/ feiten en cijfers 3. Ontstaan van BPS / insteek
Nadere informatieOnbegrepen gedrag in de ouderenzorg. Janine Collet, specialist ouderengeneeskunde Mariska Eleveld, psycholoog
Onbegrepen gedrag in de ouderenzorg Janine Collet, specialist ouderengeneeskunde Mariska Eleveld, psycholoog Welkom! Inhoud Frailty bij ouderen -> bio psychosociaal model Waarom in modellen naar complex
Nadere informatieMOEILIJKE MENSEN? HTTP://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=GGHL0QQUXVU&FEATURE=REL ATED. Bernard Kloostra en Alie Schenk, Frontlijnteam 19-04-2012
MOEILIJKE MENSEN? HTTP://WWW.YOUTUBE.COM/WATCH?V=GGHL0QQUXVU&FEATURE=REL ATED Bernard Kloostra en Alie Schenk, Frontlijnteam 19-04-2012 Moeilijke mensen, ze zijn overal. In je huis, in je buurt, op je
Nadere informatiegedrag bij NAH (een kwestie van persoonlijkheid of toch niet?) Hennie Snoeren van Deel 1: Training-coaching En GGzBreburg
Afwijkend gedrag bij NAH (een kwestie van persoonlijkheid of toch niet?) Hennie Snoeren van Deel 1: Training-coaching En GGzBreburg GEDRAG Onder gedrag verstaan we: De acties of de reacties van een persoon
Nadere informatieIn gesprek met werknemers met psychische klachten. Machteld List, Sitagre
In gesprek met werknemers met psychische klachten Machteld List, Sitagre 1 Even stil staan bij communicatie Het is soms lastig om een goed gesprek te voeren met een medewerker die last heeft van psychische
Nadere informatieErnstige zaken: STiP-5.1
Kenniscentrum, 16 maart 2017 Ernstige zaken: STiP-5.1 Theo Ingenhoven, psychiater Centrum voor psychotherapie t.ingenhoven@propersona.nl 1 t.ingenhoven@propersona.nl witwitwit Centrum voor Psychotherapie
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
DSM-5 WHITEPAPER Persoonlijkheidsstoornissen Bij persoonlijkheidsstoornissen is sprake van manieren van over zichzelf en anderen denken en voelen die een aanzienlijke negatieve invloed hebben op het functioneren
Nadere informatieSymposium. DSM- 5 en de therapeu0sche rela0e bij persoonlijkheidsstoornissen. Prak6jkboek Persoonlijkheidsstoornissen, herziene druk
Symposium DSM- 5 en de therapeu0sche rela0e bij persoonlijkheidsstoornissen Bennekom, 2 oktober 2015 Jan Bernard Maarten Lange Mar6jn Stöfsel Adriaan Sprey Prak6jkboek Persoonlijkheidsstoornissen, herziene
Nadere informatieSchematherapie bij persoonlijkheidsstoornissen en verslaving. Tineke van der Linden GGz Breburg
Schematherapie bij persoonlijkheidsstoornissen en verslaving Tineke van der Linden GGz Breburg Tineke van der Linden Gz-psycholoog in opleiding tot specialist Schematherapeut Cognitief gedragstherapeut
Nadere informatieOver hard werken, verbinden, humor & houden van!!!
Over hard werken, verbinden, humor & houden van!!! Lonneke Mechelse, GZ psycholoog BIG, Registerpsycholoog NIP Arbeid & Organisatie bij Peptalk Delft, (generalistische basis GGZ) & Mentaal Beter Gouda
Nadere informatieWELKOM! Borderline... wie heeft de macht. Themadag georganiseerd door Friese werkgroep\labyrinth-in Perspectief 29 november 2003
WELKOM! Borderline... wie heeft de macht Themadag georganiseerd door Friese werkgroep\labyrinth-in Perspectief 29 november 2003 Borderline. wie heeft de macht Martin Steendam clusterhoofd behandeling Heerenveen
Nadere informatieDISRUPTIEVE GEDRAGSSTOORNISSEN
DISRUPTIEVE GEDRAGSSTOORNISSEN Beheersing van emoties en gedrag Rechten van anderen Conflict met maatschappelijke normen en waarden Indeling Gedragsstoornissen in DSM 5 Oppositioneel-Opstandige Stoornis
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen
Persoonlijkheidsstoornissen Persoonlijkheidsstoornissen Bert van Hemert Patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen dat binnen de cultuur afwijkt van de verwachtingen dat zich uit in cognities, affecten,
Nadere informatieDe Shedler-Westen Assessment Procedure (SWAP) De brug tussen wetenschap en praktijk in persoonlijkheidsdiagnostiek
De Shedler-Westen Assessment Procedure (SWAP) De brug tussen wetenschap en praktijk in persoonlijkheidsdiagnostiek Inhoud Persoonlijkheidsstoornissen volgens DSM-5, Sectie III Achtergrond en uitgangspunten
Nadere informatieEetstoornissen. Symptomen
Eetstoornissen Eetstoornissen zijn stoornissen die te maken hebben met eetgedrag maar ook met het denken over eten en lichaamsgewicht. Mensen met een eetstoornis zijn voortdurend bezig met (niet) eten
Nadere informatieWorkshop waarzeggen 16-9-2011 2de studiedag VKP-VMPD. Theo Ingenhoven, psychiater Jeroen Bakker, klinisch psycholoog
Workshop waarzeggen 16-9-2011 2de studiedag VKP-VMPD Hoezo toekomst? Back to the future! over de zin en onzin van DSM-5 persoonlijkheidsdiagnostiek bij de indicatiestelling voor (dag)klinische psychotherapie
Nadere informatieSeverity Indices for Personality Problems (SIPP-118 en SIPP-SF) Laura Weekers & Annelies Laurenssen Trimbos Instituut, 3 februari 2016
Severity Indices for Personality Problems (SIPP-118 en SIPP-SF) Laura Weekers & Annelies Laurenssen Trimbos Instituut, 3 februari 2016 Inhoud Theoretische achtergrond Ontwikkeling SIPP Domeinen en facetten
Nadere informatieE book Persoonlijkheidsstoornissen
E book Persoonlijkheidsstoornissen Praktijk Meta Bosheuvel 5 5683 AS Best info@praktijkmeta.nl Persoonlijkheidsstoornissen Definitie Wat is een persoonlijkheidsstoornis nu eigenlijk? In officiële termen
Nadere informatieHeb ik een persoonlijkheidsstoornis?
Heb ik een persoonlijkheidsstoornis? Heb ik een persoonlijkheidsstoornis? Heftige emoties zijn niemand vreemd: als jij en je partner uit elkaar gaan of wanneer jouw chef steeds hogere eisen stelt, is het
Nadere informatieAgressie bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis
Agressie bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis Dr. Ad Kaasenbrood Directeur Kenniscentrum Persoonlijkheidsstoornissen Psychiater FACTteam, Pro Persona De veelkleurigheid van agressie, 17 mei 2017,
Nadere informatieDiagnosen in de psychiatrie
Diagnosen in de psychiatrie Persoonlijkheidsstoornissen 1. Wat is een persoonlijkheidsstoornis? (3) 2. Indelingen (3) 3. DSM IV (28) A) Zonderling Prof dr Bert van Hemert Psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij ouderen
Persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen Maarten Boogert, soc. psych. verpleegk Divisie Ouderen / 24 uurdienst Mondriaan Zorggroep Heerlen Doelgroepen m.b.t hulpverlening van SPV- er : Acute psychiatrische
Nadere informatieDiagnostische bronnen
Diagnostische bronnen Testinformatie MMPI-2 Observatie Testattitude Validiteit Inhoudschalen Empirische schalen HL-schalen, suppl. Schalen Kritieke items Klinische informatie Anamnese Biografie Somatiek
Nadere informatieZE KOMEN WEL, MAAR VERANDEREN NIET
ZE KOMEN WEL, MAAR VERANDEREN NIET SCHEMATHERAPIE (ST) EN DIALECTISCH GEDRAGSTHERAPIE (DGT) IN ACTIE BIJ PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN MET STERKE AFFECT FOBIE SECTIE PERSOONLIJKHEIDSSTOORNISSEN VGCT NAJAARSCONGRES,
Nadere informatieIndividuele verschillen in. persoonlijkheidskenmerken. Een genetisch perspectief
N Individuele verschillen in borderline persoonlijkheidskenmerken Een genetisch perspectief 185 ps marijn distel.indd 185 05/08/09 11:14:26 186 In de gedragsgenetica is relatief weinig onderzoek gedaan
Nadere informatieDe rol van sekse, hechting en autonomie in as-i en persoonlijkheidspathologie.
De rol van sekse, hechting en autonomie in asi en persoonlijkheidspathologie. Drs. N. Bachrach GZ psycholoog io Klinisch psycholoog VVGI Externpromovendus UvT Promotor Prof. Dr. M. Bekker Copromotor: Dr.
Nadere informatieSamen op weg: communicatie met kinderen en jongeren met SOLK. Voorbij de scheiding tussen lichaam en geest. Yvette Krol, klinisch psycholoog,
Samen op weg: communicatie met kinderen en jongeren met SOLK. Voorbij de scheiding tussen lichaam en geest. Yvette Krol, klinisch psycholoog, Deventer Ziekenhuis Ingeborg Visser, GZ-psycholoog i.o. tot
Nadere informatieColofon. Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid
Colofon Dit e-book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie: Stichting Gezondheid (Stefan Rooyackers)
Nadere informatieBurn-out en Cluster C
Burn-out en Cluster C Susanne Dalmeijer susanne.dalmeijer@vitaalpunt.nl Klinisch Psycholoog Medisch Directeur 25-01-2018 Kennismiddag Cluster C 1 Inleiding Inleiding Stellingen & discussie 2 Kenmerken
Nadere informatieSemi-structured Interview for Personality Functioning DSM-5 (STiP-5.1) bij jongeren
Semi-structured Interview for Personality Functioning DSM-5 (STiP-5.1) bij jongeren Joost Hutsebaut VKJP-congres 21 juni 2019 STiP-5.1 in een notendop Semi-gestructureerd interview dat een multi-item assessment
Nadere informatieKenmerken. VG protocol Borderlinepersoonlijkheidsstoornis (BPS) Comorbiditeit. Vaak gepaard met:
VG protocol Borderlinepersoonlijkheidsstoornis (BPS) (Emotioneel instabiele persoonlijkheidsstoornis) Kenmerken stabiel onstabiel : een pervasief patroon van: Emotionele instabiliteit Impulsieve gedragingen
Nadere informatieInfo-avond Zorgprogramma Persoonlijkheid Dialectische Gedragstherapie De Spinnaker
Info-avond Zorgprogramma Persoonlijkheid Dialectische Gedragstherapie De Spinnaker 1-2 - 3 Het Zorgprogramma Persoonlijkheid Behandelmodel: Dialectische Gedragstherapie (DGT ) (1993, M. Linehan): verandering
Nadere informatiePersoonlijkheids- stoornissen
Persoonlijkheids- stoornissen Classificatie, epidemiologie en psychotherapie Dr. Helene Andrea Wetenschappelijk onderzoeker Viersprong Institute for Studies on Personality Disorders (VISPD), Halsteren
Nadere informatiePrevalentie. Prevalentie. Prevalantie. Prevalentie. Kenmerken van depressie bij ouderen
Ernstige neurotische stoornissen. Depressie, angst, verslaving Het grootste onderschatte leed. Sylvia Heijnen-Kohl, klinisch psycholoog / manager zorg Lieve Van Hoof, GZ-psycholoog / programmacoördinator
Nadere informatieLPFS SR NL. Instructies: Lees de volgende stellingen aandachtig en omcirkel in welke mate elke uitspraak op u van toepassing is:
LPRS SR NL Pagina1 LPFS SR NL Naam/ID: Instructies: Lees de volgende stellingen aandachtig en omcirkel in welke mate elke uitspraak op u van toepassing is: niet waar Een beetje waar Vaak waar 1 Ik kan
Nadere informatieStemmingsstoornissen. Van DSM-IV-TR naar DSM-5. Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut
Stemmingsstoornissen Van DSM-IV-TR naar DSM-5 Johan van Dijk, klinisch psycholoog-psychotherapeut Max Güldner, klinisch psycholoog-psychotherapeut Inhoud Veranderingen in de DSM-5 Nieuwe classificaties
Nadere informatieMultidisciplinaire richtlijn diagnostiek en behandeling van Autisme-Spectrumstoornissen bij volwassenen
Oplossingen voor Autisme diagnostiek bij Ouderen Sylvia Heijnen-Kohl, psychotherapeut/gezondheidszorgpsycholoog i.o.t. klinisch psycholoog Mondriaan Ouderen Heerlen/Maastricht Diagnostiek van ASS Multidisciplinaire
Nadere informatieDSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014
DSM 5 - psychose Dr. S. Geerts Dr. O. Cools 28-11-2014 Inhoud DSM IV -> DSM 5 DSM IV: Schizofrenie als kernsyndroom Even stilstaan bij SCHIZOFRENIE Kritiek op DSM IV Overzicht DSM 5 Schizofrenie (1) Epidemiologie:
Nadere informatieHantering van psychische problemen bij diabetes mellitus
Hantering van psychische problemen bij diabetes mellitus Wim Wierenga, klinisch psycholoog Hilda van der Heyde,, DVK/docent Kennistoets 1. Iemands persoonlijkheid is per definitie onveranderbaar. 2. Emotionele
Nadere informatieSamenvatting Richtlijn
Samenvatting Richtlijn Aanpassingsstoornis bij patiënten met kanker Multidisciplinaire richtlijn ter ondersteuning van de dagelijkse praktijkvoering van zorgverleners, gericht op patiënten met kanker en/of
Nadere informatieGrensoverschrijdend gedrag. Les 2: inleiding in de psychopathologie
Grensoverschrijdend gedrag Les 2: inleiding in de psychopathologie Programma Psychopathologie; wat is het? Algemene functionele psychopathologie DSM Psychopathologie = Een onderdeel van de psychiatrie
Nadere informatieBorderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT)
Borderlinepersoonlijkheidsstoornis en behandeling (MBT) Wat is een borderlinepersoonlijkheidsstoornis Kenmerken: krampachtig proberen te voorkomen om feitelijk of vermeend in de steek gelaten te worden.
Nadere informatieWELKOM! Borderline, het zit tussen de oren! Labyrinth/In Perspectief 9 april 2005
WELKOM! Borderline, het zit tussen de oren! Labyrinth/In Perspectief 9 april 2005 Programma wat u wilt psychische problematiek borderline problematiek doen denken voelen Psychische stoornissen Stoornissen
Nadere informatieDSM-5: Nieuw, maar ook beter? Arq Herfstsymposium vrijdag 25 november 2016
DSM-5: Nieuw, maar ook beter? Arq Herfstsymposium vrijdag 25 november 2016 Psychotrauma en stressorgerelateerde stoornissen Marloes de Kok, GZ-psycholoog Marthe Schneijderberg, orthopedagoog Psychotrauma
Nadere informatieDe Selfreportmethode in de Psychiatrie
De Selfreportmethode in de Psychiatrie Dhr..J.M.Klaver Spatie Apeldoorn Overzicht colleges 1 Algemeen - methodes - definities - Scl-90, UCL, VM 2 Stressmanagement - Kernberg - Indicatie behandeling/beleid
Nadere informatieVan somatoforme stoornissen naar somatisch symptoom stoornis
Van somatoforme stoornissen naar somatisch symptoom stoornis Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Het verdwijnen van hypochondrie En andere begrepen en onbegrepen verschillen
Nadere informatieDe schalen van de DAPP en persoonlijkheidsstoornissen van de DSM
De schalen van de DAPP en persoonlijkheidsstoornissen van de DSM In de twee meest gebruikte classificatiesystemen voor psychische stoornissen, de DSM en ICD, worden de criteria voor een diagnose per stoornis
Nadere informatieOmgaan met Borderline
PAOG 26 maart 2013 Maastricht Borderline 50 jaar geleden: de cliënt: reddeloos de hulpverlener: radeloos de situatie: hopeloos Borderline nu: De best behandelbare persoonlijkheidsstoornis Persoonlijkheidsstoornissen
Nadere informatieOuderenpsychiatrie: Hulpmiddelen bij het Herkennen en Signaleren
Ouderenpsychiatrie: Hulpmiddelen bij het Herkennen en Signaleren Dr. Martin G. Kat (ouderen)psychiater-psychotherapeut NWZ Alkm./Amsterdam www.psykat.nl Inhoud Diagnosticeren/ Differentiaal-diagnostiek
Nadere informatieChronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten. Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie
Chronisch, herhaald suicidaal gedrag bij borderline-patienten Bert van Luyn Brugge, Plenaire middagsessie 1445-1615 Verschillende vormen van (chronisch) suïcidaal gedrag Suicidale Phenotypen 1. reactief,
Nadere informatieKindermishandeling; Wel of geen diagnose? Drs. A van Dijke Drs. M. Reijns
Kindermishandeling; Wel of geen diagnose? Drs. A van Dijke Drs. M. Reijns Impact afhankelijk van aantal factoren: Eigenschappen van trauma zelf Eigenschappen van het kind Eigenschappen van omgeving Eigenschappen
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatieVoorgestelde verandering bij persoonlijkheidsstoornissen in de DSM 5 (2011)
Voorgestelde verandering bij persoonlijkheidsstoornissen in de DSM 5 (2011) Proposed changes in personality disorders for DSM 5. Personality and Personality Disorder Workgroup (P&PD WG). January 2011.
Nadere informatieOmgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest
Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme
Nadere informatieInfo-avond Zorgprogramma Persoonlijkheid Dialectische Gedragstherapie De Spinnaker
Info-avond Zorgprogramma Persoonlijkheid Dialectische Gedragstherapie De Spinnaker 1-2 - 3 Het Zorgprogramma Persoonlijkheid Behandelmodel: Dialectische Gedragstherapie (DGT ) (1993, M. Linehan): verandering
Nadere informatieAGRESSIE. Basis emoties. Basis emoties. Agressie - sociologisch. Agressie - biologisch. Agressie en psychiatrie 16-3-2014
Basis emoties AGRESSIE en psychiatrische stoornissen Angst Verdriet Boosheid Verbazing Plezier Walging Paul Ekman Basis emoties Psychofysiologische reactie op een prikkel Stereotype patroon van motoriek,
Nadere informatieAgressiebeheersing vanuit het emotionele ontwikkelingsprofiel 28/04/2015 EMOTIONELE ONWIKKELING. buitenkant versus binnenkant
Agressiebeheersing vanuit het emotionele ontwikkelingsprofiel Dr. Iris Van den Brandei.o. SEN vzw Centrum voor Therapie en Welzijn Balans EMOTIONELE ONWIKKELING buitenkant versus binnenkant intrapsychisch
Nadere informatieDAPP-BQ Screening. Dimensionale assessment van persoonlijkheidspathologie. Elizabeth Smit
DAPP-BQ Screening Dimensionale assessment van persoonlijkheidspathologie ID 4589-17 Datum 05.11.2014 DAPP-BQ Inleiding 2 / 20 INLEIDING De DAPP Screening is de verkorte versie van de DAPP-BQ, een dimensionale
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen bij adolescenten. Dineke Feenstra 17 maart 2014
Persoonlijkheidsstoornissen bij adolescenten Dineke Feenstra 17 maart 2014 Wat zijn persoonlijkheidsstoornissen? A. Een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen die duidelijk binnen de
Nadere informatieTemperamentsprofielen bij verslaving
17 februari 2017 Temperamentsprofielen bij verslaving Dr Els Santens Psychiater Team Verslavingszorg Inhoud Kader doctoraatsonderzoek Verslaving Gray s Reinforcement Sensitivity Theory (RST) Temperamentsprofielen
Nadere informatieCorrecties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria
Correcties DSM 5 : Beknopt overzicht van de criteria Vierde oplage, juni 2016 In deze lijst zijn de belangrijkste wijzigingen opgenomen t.o.v. de derde oplage (juni 2015). Pagina Stoornis Derde oplage,
Nadere informatieComorbiditeit PTSS en Persoonlijkheidsstoornissen Samenspel in diagnostiek en behandeling
Comorbiditeit PTSS en Persoonlijkheidsstoornissen Samenspel in diagnostiek en behandeling Gloria Gribling en Ellen Willemsen Casuïstiek 1 Hoe ontdek je hoeveel en welke koppen de draak heeft? (Diagnostiek)
Nadere informatieOmgaan met onaangepast gedrag in het Sociaal Raadsliedenwerk en Schuldhulpverlening. Sjaak Boon www.bureauboon.nl
Omgaan met onaangepast gedrag in het Sociaal Raadsliedenwerk en Schuldhulpverlening Sjaak Boon www.bureauboon.nl Sombere stemming Verminderde interesse in activiteiten Duidelijke gewichtsvermindering Slecht
Nadere informatieDAPP-BQ Standaard. Dimensionale assessment van persoonlijkheidspathologie. Elizabeth Smit
DAPP-BQ Standaard Dimensionale assessment van persoonlijkheidspathologie ID 4589-17 Datum 05.11.2014 DAPP-BQ Inleiding 2 / 21 INLEIDING De DAPP-BQ is een dimensionale vragenlijst voor persoonlijkheidsstoornissen.
Nadere informatieSYMPOSIUM NAJAARSCONGRES VGCT 2009
SYMPOSIUM NAJAARSCONGRES VGCT 2009 Interactiegericht behandelen bij persoonlijkheidsstoornissen in relatie tot comorbide angst-, stemmings- en impulscontrolestoornissen - de protocollen voorbij door Adriaan
Nadere informatieSymposium Kenniscentrum Persoonlijkheidsstoornissen. 16 maart 2017
Symposium Kenniscentrum Persoonlijkheidsstoornissen Het Kenniscentrum Persoonlijkheidsstoornissen organiseert een symposium op 16 maart 2017 De ochtend staat in het teken van het afscheid van Ad Kaasenbrood
Nadere informatieHandleiding. Semi-gestructureerd Interview voor Persoonlijkheidsfunctioneren DSM-5. Semi-structured Interview for Personality Functioning DSM-5
Handleiding Semi-gestructureerd Interview voor Persoonlijkheidsfunctioneren DSM-5 Semi-structured Interview for Personality Functioning DSM-5 (STiP-5.1) Kenniscentrum Persoonlijkheidsstoornissen, Podium
Nadere informatie