cc. aan de besturen van waterschap Rivierenland en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden

Transcriptie

1 Aan de besturen van de 7 waterschappen (op naam) cc. aan de besturen van waterschap Rivierenland en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Boxtel, 19 oktober 2010 Geachte besturen, Zoals u weet wordt er op meerdere sporen gewerkt aan de totstandkoming van de nieuwe laboratoriumorganisatie AQUON, waarin de huidige laboratoria van de 7 in de aanhef genoemde waterschappen op gaan. In dat kader heeft de stuurgroep, bestaande uit bestuurlijk en ambtelijke representanten vanuit de zeven waterschappen, achtereenvolgens op 22 september en 13 oktober jl. beslissingen genomen over de laatste vraag- en discussiepunten die er vanuit verschillende waterschappen nog lagen over de programmabegroting AQUON In bijgaande versie van de programmabegroting zijn de besluiten van de stuurgroep verwerkt. In deze begroting is, rekening houdend met de financiële opgaven waarvoor de waterschappen de komende jaren staan, een taakstelling voor AQUON opgenomen die oploopt tot 5% in Deze komt bovenop het besparingsvoordeel uit de businesscase Een ambitieuze doelstelling voor een nieuwe organisatie, maar het management wil zich hier aan committeren. Verder is, alle belangen afwegend, besloten tot een verdere verfijning van de kostenverdeelsleutel voor de eerste jaren dat AQUON start, dan al was opgenomen in de businesscase Deze verfijning bestaat eruit dat in stappen wordt toegegroeid naar een model van kostentoerekening dat geheel gebaseerd is op het aandeel van ieder waterschap in het totale volume aan ILOW-punten, dat AQUON produceert. Dat ziet er als volgt uit: Kostenverdeelsleutel Element ILOW-punten (sleutel 1) 19% 50% 75% 75% 100% Element procentuele bijdrage in kosten (sleutel 2) 81% 50% 25% 25% 0 Totaal 100% 100% 100% 100% 100% 1

2 Het effect van deze sleutel is enerzijds, dat er, in vergelijking met de realisatie van 2009, al vanaf de start sprake is van een voordeel bij elk van de betreffende waterschappen. Anderzijds is het effect, dat grote schommelingen tussen de bijdragen van de waterschappen worden gemitigeerd door geleidelijk van sleutel 2 naar sleutel 1 te gaan. Sleutel 1 is volgens de stuurgroep op termijn bedrijfseconomisch de enige juiste sleutel, omdat deze een relatie legt met de kosten die AQUON voor de respectievelijke waterschappen maakt, maar er is een paar jaar nodig om daar te komen. Het gevolg van de gemaakte keus is, dat de ontwerp producten en dienstencatalogus (PDC) voor 2011 niet gebruikt wordt om de bijdrage van ieder waterschap aan AQUON te bepalen. In de begroting is de meetvraag van juni 2010 leidend voor het bepalen van deze bijdragen. Dat komt tegemoet aan bezwaren van verschillende waterschappen en biedt de gelegenheid deze PDC de komende maanden door te ontwikkelen en op een later moment dit jaar vast te stellen als meetlat om de mutaties in afnamevolumes in 2011 te monitoren. In de toekomst zal de PDC wel worden gebruikt voor het vaststellen van de meetvraag en de afrekening met de afzonderlijke waterschappen. Twee belangrijke actuele ontwikkelingen verdienen nog de aandacht en toelichting. De gesprekken over toetreding van waterschap Rivierenland en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden tot AQUON, die eind juni van dit jaar serieus op gang gekomen zijn, verlopen voorspoedig. De businesscase voor deze uitbreiding van AQUON wordt deze maand opgeleverd en in procedure gebracht bij alle 7 de waterschappen die nu deelnemer zijn in AQUON. En ook de besturen van Rivierenland en De Stichtse Rijnlanden zullen zich er de komende maanden over uitspreken. In deze businesscase AQUON+ zit een aantrekkelijk aanvullend structureel besparingspotentieel van naar verwachting circa 1,4 mln. op jaarbasis vanaf 2011 voor alle negen waterschappen samen, vanwege de schaalsprong en de efficiencyslag die gemaakt kan worden bij toetreding van deze twee waterschappen. Dit besparingspotentieel loopt in 2013 op met circa 1,0 mln. tot circa 2,4 mln. structureel ten gevolge van de huisvestingsconcentratie van de huidige 5 naar 3 locaties. Tegenover dit laatste staan echter wel frictiekosten tot een bedrag van 2,1 mln., maar deze zijn incidenteel van aard. Voor het realiseren van het één locatie scenario, zoals die nog opgenomen is in de programmabegroting , zijn de frictiekosten voor AQUON echter aanmerkelijk hoger, maar is het besparingsvoordeel navenant ook hoger. Wanneer de besluitvorming over de businesscase positief verloopt, kunnen beide waterschappen begin 2011 toetreden tot AQUON en zal een voorstel tot wijziging van de programmabegroting AQUON in procedure worden gebracht. U ontvangt over de toetreding van Rivierenland en De Stichtse Rijnlanden binnenkort een afzonderlijk voorstel. De voorbereidingen om AQUON op 1 januari 2011 operationeel te hebben zijn om verschillende redenen wat in de vertraging geraakt. De zorgvuldigheid van het proces, zeker ook gelet op de personele belangen die spelen, vereist dat meer tijd wordt genomen voor een goede afronding. De stuurgroep heeft daarom om 13 oktober jl. besloten een knip aan te brengen in de totstandkoming 2

3 van AQUON. Nog dit jaar wordt de GR opgericht, het bestuur aangewezen en de directeur benoemd. De besluitvorming hierover is al zodanig ver gevorderd, dat dit goed haalbaar is. Voor de inrichting van de organisatie, de plaatsing van de medewerkers en de overdracht van de laboratoriumactiviteiten wordt het eerste halfjaar 2011 genomen. Dat biedt ook de mogelijkheid de medewerkers van waterschap Rivierenland 1 meteen in het plaatsingsproces te betrekken. Dit uiteraard uitgaande van positieve besluitvorming over toetreding van Rivierenland en De Stichtse Rijnlanden tot AQUON. AQUON zal dus operationeel zijn vanaf 1 juli Gevolg hiervan is, dat de huidige laboratoria tot die datum blijven functioneren en de gemeenschappelijke regelingen, waarin zij ondergebracht zijn, blijven bestaan. Er wordt een voorstel ontwikkeld over de manier waarop AQUON en de drie gemeenschappelijke regelingen zich in het eerste halfjaar van 2011 tot elkaar verhouden, zowel bestuurlijk en financieel als qua leiding over de resp. laboratoriumorganisaties. Van het voorstel tot wijziging van de programmabegroting AQUON, dat ingediend wordt in het kader van de verwachte toetreding van Rivierenland en De Stichtse Rijnlanden, zal onderdeel uitmaken van de aanpassing van de begroting van AQUON als gevolg van de latere materiële start. Volgens artikel 30 van de ontwerp gemeenschappelijke regeling legt het dagelijks bestuur van AQUON de ontwerpbegroting voor zienswijze voor aan de deelnemende waterschappen. Op dit moment is de gemeenschappelijke regeling nog niet in werking getreden en is er daarom ook nog niet een dagelijks bestuur in functie. De stuurgroep vindt het evenwel van belang materieel aan deze bepaling te voldoen en biedt u daarom hierbij de ontwerp programmabegroting AQUON aan. U kunt uw gevoelens omtrent deze begroting tot 6 weken na heden inzenden bij de stuurgroep. Deze zal de ingekomen commentaren, waarin de gevoelens zijn vervat, bundelen en samen met de ontwerp programmabegroting aanbieden aan het algemeen bestuur van AQUON, dat naar verwachting medio november in functie treedt en deze begroting in de kort nadien te beleggen constituerende vergadering zal vaststellen. Voor vragen over bijgaande programmabegroting kunt u zich wenden tot de heer P.H. Kolff, directeur AQUON i.o. Met vriendelijke groet, Drs. P. Sennema, Voorzitter stuurgroep 1 De Stichtse Rijnlanden heeft geen laboratoriumpersoneel in dienst, dat over gaat naar AQUON. 3

4 Programmabegroting oktober 2010 Vastgesteld door de stuurgroep AQUON

5 Programmabegroting Inhoud Pagina 0. Voorwoord 1 1. Inleiding Op weg naar een nieuwe organisatie De deelnemers aan de nieuwe organisatie De taken van de nieuwe organisatie Komende ontwikkelingen 4 2. Begroting in één oogopslag Inleiding Begroting 2011 en meerjarenraming Meerjarenraming Uitgangspunten Meerjarenkostenreductie Begroting naar programma Inleiding Het programma De resultaten Actualisatie van de businesscase Inleiding Businesscase Businesscase 2008 en realisatie Actualisatie businesscase (2009) Berekening van structurele besparingen/tekort per waterschap Uitgangspunt begroting 2011, realisatie 2009 op prijspeil Ontwikkeling projectkosten Paragrafen Inleiding Afname en tarieven 31

6 5.3 Kapitaalgoederen Weerstandsvermogen Verbonden partijen Bedrijfsvoering Financiering 45 BIJLAGEN: 1. Kerngegevens van AQUON 2. Begroting van baten en lasten, inclusief toelichting 3. Staat van vaste activa 4. Staat van reserves en voorzieningen 5. Formatieplan Meerjarenoverzicht van investeringen 7. Staat van langlopende leningen

7 0. Voorwoord Het is een genoegen de eerste programmabegroting van AQUON Instituut voor wateronderzoek te presenteren. Deze begroting is gemaakt in een roerig tijdsgewricht, een fusietraject van drie laboratoria (Deltawaterlab, GWL, Laboratorium HH-Rijnland) en een heroriëntering van de waterschappen op haar maatschappelijke positie. Een lastige opgave die in onze ogen met succes is volbracht. Een begroting die voldoende aanknopingspunten heeft voor de toekomst van AQUON. AQUON levert accurate en excellente monsterneming, analyse en rapportage van chemisch, fysisch en biologisch onderzoek naar de eigenschappen van het natte milieu. Met haar dienstverlening draagt AQUON bij aan de positie van de waterschappen, als autoriteit op het gebied van waterkwaliteit. Het laboratorium vormt de voorkant voor de wettelijke waterkwaliteitstaak en de handhavingstaak van de waterschappen. AQUON draagt bij aan uniformiteit en standaardisering van de laboratorium werkzaamheden van de waterschappen, met bijna half Nederland als werkgebied. Voor het opstellen is de businesscase 2008 van Berenschot in eerste instantie als basis genomen. Al snel bleek dat het voor de begroting 2011 nodig was om de businesscase te actualiseren. Dat hebben wij gedaan op basis van de jaarcijfers van de verschillende laboratoria van Bij het opstellen van de businesscase 2009 zijn verder dezelfde uitgangspunten gehanteerd. Belangrijkste verandering ten opzichte van 2008 was de toename van de meetvraag bij AQUON. Hierdoor is de omzet van AQUON voor de deelnemende waterschappen gestegen van 14,9 naar 16,9 miljoen. Voor het opstellen van de programmabegroting is de jaarrekening 2009 het ankerpunt geworden. In de begroting wordt een beeld geschetst van de doelen en prestaties die worden nagestreefd en de bijbehorende financiën. Kortom: wat willen wij bereiken? Wat gaan wij ervoor doen? En wat kost het? Er is naar gestreefd een zo volledig mogelijk beeld te schetsen. Hierbij is medewerking verleend door medewerkers uit de fuserende laboratoriumorganisaties, de controllers en de laboratoriumcoördinatoren van de zeven waterschappen. Het werken met deze eerste versie, in de organisatie die werkelijk bestaat, zal zeker bijdragen aan verdere optimalisering. Onze initiële doelstelling en opgave bij het opstellen van de programmabegroting was om het rendement uit de businesscase 2008 te realiseren. Voor het eerste jaar was dat een rendement van 7,2% oplopend tot een rendement van 16,4% als één locatie voor de bedrijfsvoering van AQUON gevonden zou zijn. Uitgangspunt bij het opstellen van de programmabegroting is één locatie voor de activiteiten van AQUON in Dit besparingsvoordeel wordt dus pas in het laatste jaar zichtbaar in de cijfers. Door de stuurgroep is bovenop de businesscase 2008 een taakstelling voor de periode van jaarlijks 1% neergelegd. In 2011 wordt daarvan 1% gerealiseerd en in 2012 en 2013 additioneel 2%. Uiteindelijk wordt daarmee vanaf 2014 een taakstelling van 5% gerealiseerd. Daarnaast is de taakstelling met een beperkt bedrag opgehoogd, om de tijdelijke ingroeisituatie die met Delfland is 1

8 overeen gekomen te absorberen en zo een hogere bijdrage van de andere deelnemers te voorkomen. De besparing ten gevolge van deze taakstelling wordt gerealiseerd bovenop het besparingsvoordeel van de BC 2009 en voorafgaand aan de concentratie van de huisvesting van AQUON. Een ambitieuze doelstelling voor een nieuwe organisatie waaraan het management van AQUON zich committeert. Het rendement van AQUON, ten opzichte van de jaarrekening 2009 van de verschillende laboratoria is, 2,5% in 2011 oplopend tot 17,1% in Voor de deelnemende waterschappen levert dat een gezamenlijk besparingsvoordeel op van respectievelijk in 2011 en in 2015 (als gekozen wordt voor één locatie). AQUON is groot genoeg om zelfstandig te ondernemen, maar een groei van circa 20% zal de bedrijfsvoering robuuster maken, een uitbreiding van deelnemers in de GR is daarom wenselijk. Een groei van de organisatie is mogelijk met een beperkte toename van stafformatie. Hierdoor wordt de staf over een grotere primaire formatie verspreid. De verkenningen die nu lopen tussen AQUON en Waterschap Rivierenland zijn niet verwerkt in deze programmabegroting. Voor de besluitvorming daarover is een separate business case AQUON + opgesteld. Deze wordt komende maand aan de waterschappen voorgelegd voor besluitvorming. Van belang is te weten dat het positieve resultaat van de business case AQUON + bovenop het besparingspotentieel komt dat in deze programmabegroting wordt berekend. In deze begroting is dus nog geen rekening gehouden met de eventuele deelname van het Waterschap Rivierenland en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. 2

9 1. Inleiding 1.1 Op weg naar een nieuwe organisatie AQUON ontstaat uit de fusie van de laboratoria Delta Waterlab, Gemeenschappelijk WaterschapsLaboratorium (GWL) en het laboratorium van Hoogheemraadschap van Rijnland. In 2010 is door de fuserende laboratoria hard gewerkt om AQUON vorm te geven, zodanig dat zij zo snel als mogelijk de taken kan oppakken waarvoor zij is bedoeld. Om deze taken te kunnen uitvoeren en de financiële kaders en gevolgen daarvan in beeld te brengen, is de begroting 2011 en een meerjarenraming opgesteld. De begroting is gebaseerd op de aangeleverde gegevens van de beoogd directeur, het fusie MT, werkgroepen, coördinatoren en controllers van de waterschappen. Voor zover mogelijk zijn de ramingen toegespitst op de nieuwe organisatie en de plannen vanaf De aangeleverde gegevens zijn getoetst aan de uitgangspunten zoals die zijn opgenomen in de businesscase 2008, het strategisch profiel AQUON en het herontwerp AQUON. De plannen en begroting voor 2011 zijn gericht op het continueren van het huidige dienstverleningsniveau van de laboratoria en het gelijktijdig verder bouwen aan de nieuwe organisatie en de toekomstige vraag. Verder zal in 2011 de samenwerking vanuit de verschillende locaties geoptimaliseerd worden. Hierbij valt te denken aan synergie bij de logistiek van bemonstering en de verdeling van de analyses om het aanbod van kwaliteit te verbreden en efficiency te verbeteren. 1.2 De deelnemers aan de nieuwe organisatie Eind 2008 hebben de algemene besturen van de waterschappen Aa en Maas, Brabantse Delta, De Dommel, Delfland, Hollandse Delta, Rijnland, Schieland & Krimpenerwaard besloten een samenwerkingsverband aan te gaan op het gebied van laboratoriumactiviteiten, met de ambitie om essentiële kennis en advies te borgen en dit te ontwikkelen binnen een efficiënte bedrijfsvoering. In de loop van 2010 heeft het algemeen bestuur van waterschap Rivierenland (WSRL) aangegeven belangstelling te hebben om zich aan te sluiten bij het samenwerkingsverband. Als dit doorgaat, betekent dit dat een vierde laboratoriumorganisatie zal worden ingebracht in de fusie. Het Hoogheemraadschap Stichtse Rijnlanden heeft haar laboratoriumwerkzaamheden ondergebracht bij WSRL en heeft inmiddels uitgesproken dat ze dezelfde belangstelling heeft om als volwaardig partner deel te nemen in de GR AQUON. Op dit moment moet er door de besturen van de deelnemers nog een besluit worden genomen of en zo ja, per wanneer beiden kunnen aansluiten bij de lopende fusie. Momenteel wordt gewerkt aan een businesscase om tot besluitvorming te komen. Na een eventuele besluitvorming zal de begroting van AQUON worden aangepast. Er kan niet op deze besluitvorming worden gewacht met het vaststellen van de onderliggende begroting. De voor u liggende programmabegroting vormt een belangrijke basis voor de uiteindelijke oprichting van GR AQUON. 3

10 1.3 De taken van de nieuwe organisatie De taken van de nieuwe organisatie liggen op het gebied van de volgende aandachtsgebieden: Chemisch onderzoek Dit betreft onderzoek (fysisch chemisch, organisch, metalen) dat dient ter ondersteuning van het beleid en de doelstellingen van de waterschappen. In het verlengde daarvan wordt onderzoek gedaan voor projecten van wederzijds belang van overheden zoals Rijkswaterstaat en gemeenten. Hydrobiologisch onderzoek Dit betreft waterkwaliteitsonderzoek voor de deelnemers. De werkzaamheden bestaan uit het verzamelen van biologische parameters (veldwerk), analyseren van biologische parameters (determinatie) en toetsing en interpretatie van de resultaten. Monstername en Logistiek Via een net van monsterpunten worden in het veld en ook te water diverse monsters genomen, veldmetingen uitgevoerd en getransporteerd naar het laboratorium. Gegevens worden verwerkt in het systeem, de monsters worden op het laboratorium ingeklaard en in specifieke gevallen worden rapportages gemaakt. Door hun mobiele bezigheid vormen deze collega s ook de ogen en oren in het gebied. Tevens verzorgt AQUON de monstername van grondwater, oppervlaktewater, waterbodem en rioolwaterzuiveringen (=rwzi s). Daarnaast heeft AQUON een adviserende rol richting de diverse opdrachtgevers als het gaat om toe te passen methoden en ondersteuning bij de uitvoering van projecten. Toetsing en interpretatie van laboratoriumresultaten vallen hier ook onder. 1.4 Komende ontwikkelingen Verbreding van analysepakket Gestuurd vanuit de vraag in beleid en beheer en de visie van water- en hoogheemraadschappen hierop, is een verbreding van het analysepakket gaande. Het laboratorium dient de ontwikkelingen op adequate wijze te ondersteunen. Er moet adequaat op maatschappelijke ontwikkelingen kunnen worden ingespeeld. Dit betekent dat een bredere kennis en expertise benodigd is en dat de laboratoriumwerkzaamheden veranderlijk zijn. Techniek en technologie analyseapparatuur Met de uitbreiding van de analysemogelijkheden neemt ook de complexiteit van de benodigde techniek en technologie toe. Dit betekent dat de vereiste professionaliteit en de behoefte aan voldoende financieel draagvlak toeneemt voor de benodigde professionaliteit en de aanschaf van vaak kapitaalintensieve apparatuur. Optimaal gebruik van deze duurzame productiemiddelen (bezettingsgraad) is daarbij van belang. 4

11 Kaderrichtlijn Water Door de Kaderrichtlijn Water (KWR) zal het meetpakket van AQUON kunnen toenemen. Dit geldt voor zowel het fysisch/chemisch onderzoek als voor het hydrobiologisch onderzoek. AQUON zal gelet op de ontwikkelingen (als gevolg van KRW maar ook Diffuse bronnenbeleid) niet alleen aan de vraagkant volgen maar ook anticiperen op de uitbreiding van de huidige analysepakketten met GCMS en LCMS technieken. Dit doet zij door de landelijke ontwikkelingen qua gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en toelatingsbeleid van nieuwe stoffen te volgen. De komende jaren blijft dit de nodige aandacht vragen. Actie Storm Met de actie Storm leveren de waterschappen een doelmatigheidsverbetering die 100 miljoen genereert voor de maatschappij. Een gevolg hiervan is dat de waterschappen kritisch kijken naar de aard en omvang van de meetvraag voor 2011 en de komende jaren. Dit heeft tot gevolg dat de bestaande vraag krimpt en projecten schuiven in de tijd. De totale meetvraag blijft desondanks nagenoeg gelijk aangezien er nieuwe taken aan het laboratorium zijn toebedeeld. Participatie WS-Rivierenland (WSRL) en HH-Stichtse Rijnlanden (HDSR) Beide waterschappen hebben belangstelling getoond om te participeren in de GR AQUON. Een eerste quick scan laat zien dat het zowel voor de huidige zeven oprichters, als ook voor WSRL en HDSR voordeel oplevert. Op dit moment wordt een businesscase AQUON + uitgevoerd om deze quick scan te onderbouwen. Deze toetreding geeft ook invulling aan de doelstelling van STORM om de krachten van de waterschappen te bundelen en gezamenlijk beleid te realiseren. Deze toetreding geeft invulling aan het strategisch profiel van AQUON. Diffuse bronnenbeleid De laboratoria voeren verschillende onderzoeken uit zoals meetnet gewasbeschermingsmiddelen en duurzaam onkruidbeheer. Het beleid zal in de toekomst nog verder vorm krijgen en vertaald worden naar projecten en zo nodig laboratoriumonderzoek. Denk hierbij aan projecten zoals Duurzaam onkruidbeheer op verhardingen, zink uitloging, medicijnen en oestrogene stoffen in oppervlaktewater. Effluent/influent lozingen Voor de rwzi s wordt het Nationaal Standaard Programma (NSP) toegepast. Het onderzoek voor de rwzi s is al jaren stabiel. De discussie is momenteel of de rwzi s nog aanvullende eisen opgelegd zullen krijgen in het kader van heffingen en KRW. Verder kan het online meten op rwzi s nog verder uitbreiden en is de vraag of hierin een taak ligt voor het laboratorium als het gaat om controles op/kalibraties van online meetapparatuur. Bij waterschap Brabantse Delta gebeurt dit al. Ook is het misschien mogelijk door inzet van online meetapparatuur het laboratorium in de toekomst minder frequent te laten meten. In de overleggen met de klanten zullen deze aspecten een onderwerp van gesprek zijn. 5

12 2. Begroting in één oogopslag 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk ziet u in één oogopslag de financiële ontwikkeling van AQUON voor het begrotingsjaar 2011, in relatie met de geactualiseerde businesscase, het meerjarenperspectief en de uitgangspunten die hieraan ten grondslag liggen. 2.2 Begroting 2011 en meerjarenraming In de onderstaande tabel staat de begroting voor 2011 opgenomen. Tevens is in de tabel de vergelijking met de realisatie van 2009 op prijspeil 2011 opgenomen. Tabel 1: Begroting 2011 met een vergelijk met de realisatie 2009 (prijspeil 2011) Realisatie 2009 Begroting Omschrijving prijspeil Verschil Percentage Personeelskosten ,79 5,48% Uitbesteding ,74 43,40% Materiele lasten ,62 4,74% Kapitaallasten , ,04% Overige indirecte lasten ,61- -1,46% Bezuinigingstaakstelling ,42 100,00% Onvoorzien ,00-100,00% Subtotaal lasten ,96 9,34% Opbrengst werk fusiepartners ,71-100,00% Opbrengst werk voor derden ,47-15,24% Diverse baten en opbrengsten ,56-100,00% Bijdrage partners ,00-5,92% Subtotaal baten ,74-9,34% Totaal 0 0 Het begrotingstotaal voor 2011 voor AQUON komt uit op 17,3 miljoen. In vergelijking met de realisatie van 2009 (op prijspeil 2011) is dat een daling 1,8 miljoen. Voor een toelichting op de berekening van de gecorrigeerde realisatie 2009 zie paragraaf 4.6. De belangrijkste afwijkingen lichten wij hieronder toe. Personeel De personele kosten voor 2011 liggen op een lager niveau dan de realisatie van Dit wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door de hogere inhuur in 2009 bij de bestaande organisaties. Dit geldt voor alle deelnemende waterschappen. 6

13 Uitbesteding In vergelijking tot de realisatie 2009 daalt de uitbesteding van werkzaamheden sterk. In 2009 is voor ongeveer 2,6 miljoen (prijspeil 2011) uitbesteed, terwijl in de begroting 2011 van AQUON uitgegaan wordt van 1,5 miljoen. Deze daling ligt in lijn met de BC Vanaf 2012 is de uitbesteding verder verlaagd naar 1,1 miljoen. Hieronder is een korte toelichting op deze daling opgenomen. De businesscase voorspelt dat AQUON door expertise, bredere uitvraag en grotere volumes betere condities kan realiseren voor de waterschappen bij het uitbesteden van laboratoriumtaken. Het voordeel bestaat uit: Kostenreductie door minder uit te besteden en meer zelf te doen. In de begroting 2011 levert dit een structurele kostenreductie op van ,--. Dit wordt mogelijk gemaakt doordat schaalvoordelen te realiseren zijn. Met bestaande capaciteit van middelen en geringe uitbreiding van primaire formatie kan tot op heden uitbesteed werk worden uitgevoerd in de eigen organisatie. De formatie is daarvoor met 2,5 f.t.e uitgebreid. Geen uitbestede werkzaamheden aan fusiepartners In het verleden hebben de drie fuserende laborganisaties werk aan elkaar uitbesteed. In 2009 is voor een bedrag van ,-- 1 (prijspeil 2011) aan elkaar uitbesteed. In 2011 komen de uitbestede werkzaamheden te vervallen, alsmede de inkomsten die daarmee gemoeid zijn. Het daarmee gemoeide belastingvoordeel is, conform de BC 2008, ongeveer ,--. Daling meetvraag Door een geringere meetvraag voor Hydrobiologie in 2011 wordt er ,-- minder uitbesteed. Schaalvoordelen door uitbesteden Daarnaast levert de samenwerking volgens de businesscase ook een voordeel op bij het uitbesteden van laboratoriumwerkzaamheden die niet door AQUON zelf (kunnen) worden uitgevoerd. Werkzaamheden kunnen door de omvang van AQUON goedkoper in de markt worden gezet. Op dit moment is deze vraag nog niet volledig in beeld en zal deze zich in de loop der tijd moeten ontwikkelen. Naar verwachting levert dat ongeveer ,-- op. Werkzaamheden voor derden In de realisatie 2009 is een bedrag voor werken voor derden gerealiseerd van ,-- (prijspeil 2011). Dit bedrag is in lijn met de uitgangspunten van de businesscase De core business van AQUON is het leveren van producten en diensten aan de participerende waterschappen in de GR. Daarnaast heeft AQUON de ambitie om eventuele restcapaciteit, waar 1 Inclusief btw. 7

14 mogelijk, te benutten. Het gaat hierbij om het optimaal benutten van de bestaande capaciteit en niet om bewust een overcapaciteit te creëren. De belangrijkste beweegredenen om dit te doen is om hiervan te leren, het voelen van de tucht van de markt, oppakken van producten en diensten die ook geschikt zijn voor de waterschappen en verdere synergie in samenwerking met niet aangesloten waterschappen, gemeenten en provincie. Verder levert het benutten van de restcapaciteit een verhoogd rendement op voor de deelnemende waterschappen doordat de kosten lager zijn. In de begroting 2011 e.v. wordt ervan uitgegaan dat maximaal 5% van de omzet van AQUON bestaat uit werken voor derden. Dit is een besluit van de stuurgroep van AQUON, in afwijking van de BC. Uitgangspunt daarvoor zijn de bestaande contracten van de deelnemende organisaties. In de begroting 2011 staat een bedrag van ,-- opgenomen. Dat betekent een daling van ongeveer ,--. Hiervoor heeft echter geen kostenreductie plaatsgevonden waardoor de besparing voor AQUON lager wordt. In 2011 zal een plan worden opgesteld om in de toekomst optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden om ook te werken voor derden. Bezuinigingstaakstelling De stuurgroep van AQUON heeft een additionele bezuinigingstaakstelling van jaarlijks 1% van het begrotingstotaal opgelegd. In de begroting is deze als volgt verwerkt: 1% in % in % in 2013 Vanaf 2014 ligt door het doorvoeren van deze taakstelling het kostenniveau van AQUON 5% lager ten opzichte van In de begroting 2011 is nog niet specifiek aangegeven op welke wijze deze taakstelling werkelijk wordt ingevuld. Het management van AQUON zal de komende maanden de denkrichtingen voor het realiseren van deze taakstelling nader uitwerken. De resultaten zullen voor het eind van 2010 aan de stuurgroep of het bestuur AQUON, als dat in functie is, worden gepresenteerd. In de stuurgroep van 13 oktober 2010 is besloten om AQUON ook een taakstelling voor de uitvoering van hydrobiologie op te leggen. Het betreft een taakstelling van ,-- omdat de externe kosten voor hydrobiologie vooralsnog één op één worden doorbelast aan Delfland. Het betreft uitbestede werkzaamheden die tegen een tarief van 1,61 in de AQUON begroting waren opgenomen en nu voor 1,41, conform het tarief van DWL, worden afgerekend. Daarnaast is afgesproken, dat Delfland op eigen verzoek de monstername vooralsnog zelf blijft doen en daarvoor een vergoeding ontvangt van AQUON van ,-- op jaarbasis. Om deze vergoeding te kunnen betalen wordt de taakstelling met ,-- verhoogd. Dit zal naar verwachting tot 2013 op deze wijze worden uitgevoerd en dan, als het via AQUON efficiënt is ingeregeld, alsnog overgaan naar AQUON. De andere waterschappen betalen aan beide posten niet mee, vandaar dat een additionele taakstelling aan AQUON is opgelegd. De totale additionele taakstelling voor AQUON komt daarmee voor 2011 op ,--. 8

15 Onvoorzien In de begroting is een post van ,-- voor onvoorzien aangehouden. 2.3 Meerjarenraming In deze paragraaf staat de meerjarenraming voor AQUON opgenomen. In de onderstaande tabel staan de resultaten opgenomen. Tabel 2: Meerjarenraming AQUON Omschrijving Personeelskosten Uitbesteding Materiële lasten Kapitaallasten Overige indirecte lasten Bezuinigingstaakstelling Onvoorzien Subtotaal Opbrengst werk fusiepartners Opbrengst werk voor derden Diverse baten en opbrengsten Bijdrage partners Subtotaal Totaal (lasten -/-baten) In bijlage 2 is de begroting van baten en lasten opgenomen. Dit is een nadere uitwerking van de bovenstaande tabel. De meerjarenbegroting van AQUON laat een constante dalende lijn zien. In de jaren 2012 tot 2013 is de daling echter minimaal. Na 2014 dalen de lasten van de nieuwe organisatie significant als gevolg van de huisvesting. Uitgangspunt is dan een centrale huisvesting. Dat betekent dat de voordelen van dit scenario voor het eerst zichtbaar worden in Het betreft een daling van de huisvestingskosten met ,--. Daarnaast zijn er vanaf 2015 verschillende efficiency maatregelen in de bedrijfsvoering opgenomen waardoor de kosten als gevolg van de centrale huisvesting met meer dan 1 miljoen dalen. Als gevolg van de gerekende prijsinflatie daalt dit voordeel tot ongeveer 0,8 miljoen. 9

16 2.4 Uitgangspunten In deze paragraaf staan de uitgangspunten voor de begroting opgenomen. Meetvraag Uitgangspunt voor de begroting is de meetvraag van de waterschappen. Voorafgaand aan het opstellen van de begroting van AQUON wordt door de waterschappen bepaald hoeveel werkzaamheden (in ILOW-punten) afgenomen worden. Hierop wordt de begroting van de laboratoriumorganisatie en de bijdrage van de waterschappen gebaseerd. Jaarlijks wordt bij de deelnemers de meetvraag geïnventariseerd. Voor het opstellen van de begroting zal dit in april/mei gebeuren. Het blijkt voor de deelnemers nog lastig te zijn om deze meetvraag zo vroeg voor het volgende jaar aan te geven. Voor de begroting is echter uitgegaan van de meetvraag die door de deelnemers in juni 2010 is aangegeven. Om voor 2011 over een accurate meetvraag te beschikken zal, op voorstel van de controllers van de deelnemende waterschappen, door AQUON in november 2010 nogmaals een gedetailleerde uitvraag worden gedaan. De nieuwe producten diensten catalogus (PDC) zal daarvoor qua ILOW-punten voor de verschillende activiteiten, als leidraad worden gebruikt. Op basis van deze uitvraag wordt startsituatie (0-meting) van AQUON op 1 januari 2011 bepaald. Eventuele wijzigingen gedurende het jaar 2011 ten opzichte van de start situatie die uitgangspunt vormt voor de begroting, worden verrekend. Voor waterschappen die minder afnemen geldt de garantieregeling. Waterschappen die minder afnemen dan op basis van de uitvraag van de meetvragen mocht worden verwacht, betalen de vaste kosten. Deze zijn vastgesteld op 75% van de startsituatie. Voor waterschappen die een hogere meetvraag hebben, worden de integrale kosten per ILOW-punt in rekening gebracht. Deze systematiek geldt ook voor volgende jaren. In de onderstaande tabel staat de meetvraag van de waterschappen (peildatum juni 2010) voor 2011 opgenomen. 10

17 Tabel 3: Meetvraag 2011 in vergelijking tot realisatie 2009 Rekening 2009 Begroting 2011 Omschrijving ILOW punten Aandeel % ILOW punten Aandeel % DWL Delfland ,41% ,81% Brabantse Delta ,87% ,15% Hollandse Delta ,60% ,50% totaal DWL ,88% ,47% GWL Aa en Maas ,71% ,98% De Dommel ,42% ,24% totaal GWL ,13% ,22% Rijnland Rijnland ,15% ,21% S en K ,84% ,10% totaal Rijnland ,99% ,31% Subtotaal AQUON ,00% ,00% Delfland (hydrobiologie) TOTAAL AQUON In de bovenstaande tabel staat de meetvraag in ILOW-punten voor 2009 (realisatie) en Door de deelnemende waterschappen wordt naar verwachting in 2011 in totaal 10,2 miljoen ILOW-punten afgenomen. Ten opzichte van de realisatie van 2009 neemt de meetvraag voor 2011 met 4,3% 2 af. In de begroting 2011 is door AQUON rekening gehouden met deze door de waterschappen opgegeven meetvraag. Op basis van de uitvraag van de meetgegevens voor 2011 en verder is de meetvraag voor opgesteld. Als uitgangspunt zijn telkens de meerjarenramingen van de waterschappen gehanteerd. De resultaten zijn in de onderstaande tabel opgenomen. 2 Inclusief hydrobiologie van Delfland. 11

18 Tabel 4: Meerjaren meetvraag waterschappen Omschrijving DWL Delfland Brabantse Delta Hollandse Delta totaal DWL GWL Aa en Maas De Dommel totaal GWL Rijnland Rijnland Schieland en Krimpenerwaard totaal Rijnland Subtotaal AQUON Delfland (Hydrobiologie) TOTAAL AQUON De bovenstaande meetvraag laat een redelijk stabiel beeld zien. Het maximale verschil is een daling van 2,5% in Ten opzichte van 2011 laat 2012 een stijging zien van 1,3% terwijl de andere jaren redelijk stabiel zijn. Het beeld van de individuele waterschappen is echter verschillend. Het ene waterschap laat een stijging zien terwijl de andere een daling laten zien. Met name Rijnland en Brabantse Delta laten relatief grote schommelingen zien doordat werkzaamheden een cyclisch karakter hebben. 12

19 Formatie In de onderstaande tabel staat de meerjarenontwikkeling van de formatie opgenomen. Dit is het uitgangspunt voor de begroting Voor de vergelijking is ook de formatie van de jaarrekening 2009 opgenomen. Tabel 5: Ontwikkeling formatie 2009, Omschrijving Staf 24,1 24,1 24,1 23,1 22,1 Teamleiders Ondersteunend lab. Medewerker Chemie 62, Hydrobiologie Monstername Eindtotaal 146,3 148,1 147,1 140,1 133,1 De bovenstaande tabel laat zien dat de formatie in 2011 stijgt ten opzichte van Het is een stijging van 1,8 f.t.e. Vervolgens daalt de formatie van 148,1 fte in 2011 naar 133,1 fte in Dit is een daling met in totaal 15 f.t.e. Het grootste gedeelte van de daling wordt in 2015 gerealiseerd. Dit wordt dan mogelijk gemaakt doordat de huisvesting op één locatie is gevestigd. Hieronder worden de ontwikkelingen per team kort aangegeven. Teams Fysisch Chemie, Organisch, Metalen Vanaf 2009 wordt gewerkt aan een efficiencyverbetering in het teams. Als gevolg daarvan daalt de formatie geleidelijk. Van 2009 naar 2011 daalt de formatie met 1,1 f.t.e. Vervolgens daalt de formatie in 2012 naar 58 f.t.e. Het aantal analisten kan dan naar verwachting met 3 fte worden verminderd. Vervolgens neemt de formatie jaarlijks verder af. Uiteindelijk daalt de formatie bij de teams van 62,1 f.t.e. in 2009 naar 48 f.t.e in Dit is een daling met 14,1 f.t.e. Team Hydrobiologie Dit is een vakgebied in ontwikkeling en cruciaal voor AQUON, dit laat onverlet dat ook hier efficiëntieverbetering een rol speelt. In de begroting 2011 is op dit gebied rekeninggehouden met een toename van 1 f.t.e. In de jaren daarna wordt rekening gehouden met een verdere toename van 3 f.t.e. ten opzichte van de begroting Ten opzichte van de jaarrekening 2009 stijgt de formatie met in totaal 4 f.t.e. 3 Dit is exclusief medewerkers die uit de frictiekosten, dan wel projectkosten incidenteel worden gefinancierd. 13

20 Monstername Ten opzichte van de jaarrekening 2009 stijgt de formatie van monstername met 6 f.t.e. Dit met name doordat werkzaamheden die eerst werden uitgevoerd door de waterschappen overgaan naar AQUON. In de verdere begroting is rekeninggehouden met een jaarlijkse lichte afname van de formatie, op basis van efficiëntieverbetering. Uiteindelijk betekent dat in 2015 de formatie met 3 f.t.e. daalt. In de onderstaande tabel staat de ontwikkeling van de staftaken van AQUON. Tabel 6: Primair proces versus staftaken Omschrijving Staf totaal 22,2 24,1 24,1 23,1 23,1 Primaire proces 124, Verhouding staf/primaire proces 17,9% 19,4% 19,6% 19,7% 21,0% Hieronder lichten wij de bovenstaande tabel kort toe. Het stafpercentage van AQUON neemt over de periode van 2011 naar 2015 licht toe. In 2009 is sprak van een percentage van 17,9%. In 2011 is sprake van een overheadpercentage van 19,4% terwijl dit in 2015 uitkomt op 21%. Dit wordt veroorzaakt doordat de besparingen met name in het primaire proces worden gerealiseerd. De absolute omvang van de staf blijft over de jaren min of meer gelijk. In de realisatie van 2009 zijn staf werkzaamheden voor financiën ingehuurd. In de begroting 2011 worden deze werkzaamheden uitgevoerd door eigen formatie. Het betreft een stijging van de formatie met 0,9 f.t.e voor financiën. Hierdoor zijn de budgetten voor materiële lasten overeenkomstig verlaagd. De stafformatie is verder met 0,5 f.t.e verlaagd. Salarisontwikkeling De salarissen van het personeel van AQUON volgen de sectorale arbeidsvoorwaarden voor het waterschapspersoneel. Er is gerekend met de salarisschalen 2010 van de CAO die op 1 oktober 2009 afliepen. Voor het gedeelte dat nog niet bekend is binnen deze CAO wordt vooralsnog rekeninggehouden met een stijging conform inflatie van 2% per jaar, overeenkomstig de laatste ramingen van het CPB. Inflatiecorrectie Het Centraal Planbureau geeft jaarlijks een inflatieverwachting af voor de komende jaren. Voor 2011 wordt een inflatie verwacht van slechts 1,5%. Gezien de onzekere tijden als gevolg van de kredietcrisis is het vanuit het voorzichtigheidsprincipe aan te bevelen om vooralsnog dit inflatiecijfer ten opzichte van het prijsniveau 2010 aan te houden voor goederen en diensten. De totale correctie waarmee voor de salarisontwikkeling en de inflatiecorrectie gezamenlijk gerekend is voor het meerjaren beeld is 1,66% (zie voor een toelichting tabel 15). 14

21 Activa De nieuwe organisatie heeft nog geen nieuwe investeringen gedaan. AQUON neemt van de moederorganisaties activa over. Uitgangspunt van de overname van de activa van de balans is de boekwaarde. In totaal neemt AQUON voor een bedrag van ,-- aan boekwaarde over. Kapitaallasten De kapitaallasten 2011 van het beleid van de drie fusielaboratoria zijn doorgerekend voor de jaren 2011 t/m Dit betreft de kapitaallasten van de activa die overgenomen zijn van de moederorganisaties. In de meerjarenbegroting is rekening gehouden met nieuwe investeringen. Deze investeringen zijn opgenomen in het investeringenoverzicht. De belangrijkste investeringen daarvan zijn de implementatie van automatiseringssystemen zoals ERP, EcoLIMS en LIMS. Door deze investeringen stijgen de kapitaallasten tot circa ,-- in Over de boekwaarde van de activa betaalt AQUON kapitaallasten (rente en aflossing). Uitgangspunten hierbij zijn een rente van 4,5%, activeren van aanschaf van middelen bij een bedrag groter dan ,-- en een gestandaardiseerde afschrijvingstermijn van 5-7 jaar. De totale kapitaallasten voor 2011 bedragen ,--. Huisvesting AQUON gaat in 2011 van start in de bestaande huisvesting, die wordt gehuurd van de betreffende waterschappen. Ook de staf zal binnen de bestaande locaties decentraal gehuisvest worden, één van de vier vestigingen zal formeel als hoofdvestiging worden aangewezen. Op basis van de besluitvorming van de stuurgroep zal voor AQUON op 1 januari 2015 zal sprake zijn van één locatie. Indien WSRL en HDSR toetreden, is de keuze gevallen op drie locaties. Tot 1 januari 2013 zal er geen concentratie van huisvesting zijn. Wel zal, waar dit mogelijk is, in de tussentijd een optimalisatie in clustering van werkmethoden worden gerealiseerd tussen de locaties. Er wordt een transitieplan gemaakt om te komen tot een centralisatie van de huisvesting in de periode tussen 2013 en Vanuit de centrale huisvesting, gerealiseerd per 1 januari 2015, is het optimale bedrijfsresultaat te realiseren. Dit geldt voor alle onderdelen van bedrijfsvoering en managementcultuur. Tevens dalen de huisvestingskosten met ,-- per jaar. 15

22 2.5 Meerjarenkostenreductie In paragraaf 2.2 staat opgenomen dat de kostenreductie van AQUON, in vergelijking tot de realisatie van 2009 (prijspeil 2011), uitkomt op 7,38% voor de waterschappen. Dit ligt hoger dan de kostenreductie van de geactualiseerde businesscase (zie paragraaf 4.4). In de onderstaande tabel staat de meerjarenprognose van de kostenreductie. Daarbij zijn alle toekomstige begrotingsresultaten omgerekend naar prijspeil Hiervoor zijn alle jaren jaarlijks met 1,66% prijsinflatie gecorrigeerd. Tabel 7: Meerjarenprognose kostenreductie AQUON Omschrijving Omzet Omzet prijspeil Verschil Afwijking t.o.v ,91% -10,94% -12,74% -14,31% -19,69% De omzet van de waterschappen voor 2011 komt uit op 16,4 miljoen. In vergelijking met de realisatie van 2009 (op prijspeil 2011) is de afwijking ongeveer 1 miljoen. Dit is een kostenreductie van 5,91%. In de jaren na 2011 nemen de besparingen toe. Het is een stijging naar 10,9% in 2012 naar uiteindelijk 19,7% in Dit percentage ligt hoger dan de besparing in de oorspronkelijke businesscase. Er is in de bovenstaande tabel echter niet gecorrigeerd voor de verandering in de meetvraag. Als gevolg daarvan komt het besparingsvoordeel iets lager uit dan de oorspronkelijke business case. Bij het opstellen van de business case 2008 kon daar ook nog geen rekening mee worden gehouden. In paragraaf is daar wel rekening meegehouden. 16

23 3. Begroting naar programma 3.1 Inleiding Onderstaand wordt een toelichting gegeven op de werkzaamheden, de doelen, de kosten en de resultaten van AQUON. 3.2 Het programma Het begrip programma is in het Waterschapsbesluit gedefinieerd als een samenhangend geheel van activiteiten op basis waarvan het algemeen bestuur het beleid van het waterschap vaststelt. De dienstverlening van AQUON bestaat uit monsterneming, analyseren en rapporteren en advisering. Gezien de samenhang tussen deze werkzaamheden is dit geheel samengevat in één programma en worden er geen andere programma s gehanteerd Wat willen wij bereiken? Gezien het publieke belang (diensten tegen maatschappelijk verantwoorde kosten, leveringzekerheid, kwaliteitsborging en onafhankelijkheid) levert het behouden en verder uitbouwen van één gezamenlijke laboratoriumorganisatie meerwaarde op voor de deelnemers. Door verdere integratie kan de nieuwe laboratoriumorganisatie zich instellen op de ontwikkelingen en verder groeien als kennispartner van de water- en hoogheemraadschappen. Daarnaast is het van belang om in geval van calamiteiten over een publiek laboratorium te beschikken, waar snel alle benodigde onderzoeken uitgevoerd kunnen worden. Met de fusie van de laboratoria is beoogd een kwalitatief hoogwaardig, maar ook efficiënt laboratorium neer te zetten voor de betrokken waterschappen. Het laboratorium werkt dus primair voor de waterschappen, overigens met behoud van de huidige contracten met derden. Op een later moment wanneer de organisatie stabiel functioneert, is het mogelijk dat de werkzaamheden voor derden, binnen de kaders van de Europese regelgeving, verder worden uitgebreid. In dat geval zal de organisatie daarvoor geschikt gemaakt worden. Het laboratorium richt zich in eerste instantie op het meten op onderdelen (m.n. hydrobiologie) aangevuld met advies en interpretatie. Het laboratorium heeft zo een belangrijke rol in de uitvoering van de handhavings- en kwaliteitstaken van de waterschappen en is hiervoor ondersteunend aan de waterschappen. De kwaliteit van het handhavingsproces wordt mede bepaald door de kwaliteit waarmee de voorkant ervan, monstername en meting, wordt uitgevoerd, want dat is de basis waarop vervolgens al dan niet gehandeld gaat worden. Het is om die reden van groot belang dat waterschappen grip houden op die taken om zo de kwaliteit van het eigen primaire proces beter te kunnen beheersen. Met de fusie wordt een aantal van de huidige kwetsbaarheden opgelost. Het gaat hier ondermeer om de relatief kleine schaal waarop in sommige specialisaties wordt geopereerd. Door de krachten te bundelen kan apparatuur en personeel efficiënter worden ingezet en kunnen meer werkzaamheden binnen de organisatie worden uitgevoerd, waardoor de afhankelijkheid van de markt afneemt. 17

24 Daarnaast kan door het op afstand plaatsen van bepaalde werkzaamheden, zoals meting van zuiveringsinstallaties, een gezonde afstand gecreëerd worden met andere onderdelen van het primaire proces, waarmee de scheiding van taken en verantwoordelijkheden scherper wordt en ook beter kan worden geborgd Wat gaan wij daarvoor doen? De fusie zorgt ervoor dat ingespeeld kan worden op ontwikkelingen waar de huidige waterschapslaboratoria nu al mee te maken hebben en die zorgen voor uitbreiding of aanpassing van de werkzaamheden. De verwachting is dat dit in de nabije toekomst op onderdelen nog meer het geval zal zijn. Wij noemen hieronder kort de belangrijkste. De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) zorgt ervoor dat het meetpakket van de laboratoria zal toenemen. Dit geldt zowel voor het fysisch-chemisch als het hydrobiologisch onderzoek. Daarnaast zorgt de integrale Waterwet ervoor dat de indirecte lozingen worden ondergebracht bij de Wet milieubeheer, waardoor het onduidelijk is of de waterschapslaboratoria hierin een rol blijven spelen. Het diffuse bronnenbeleid meetnet gewasbeschermingsmiddelen, duurzaam onkruidbeheer zal in de toekomst nog verder vorm moeten krijgen en vertaald moeten worden naar werkzaamheden voor de laboratoria. Andere onderzoeken die in de toekomst zullen toenemen zijn organisch onderzoek naar o.a. hormonen en geneesmiddelen en drogebodemonderzoek. De overname van de grondwatertaak van de provincies door de waterschappen zal ook consequenties hebben voor de taken van de laboratoria. Tot slot zullen in-situ metingen en ook andere technologische ontwikkelingen gevolgen hebben voor de wijze waarop laboratoria hun taken uitvoeren Wat mag het kosten? Voor de uitvoering van de meetvraag is een begroting voor 2011 opgesteld. In de onderstaande tabel staan de kosten voor de uitvoering opgenomen. Tabel 8: Overzicht benodigde budget AQUON 2011 Omschrijving 2011 Personeelskosten Uitbesteding Materiële lasten Kapitaallasten Overige indirecte lasten Bezuinigingstaakstelling Onvoorzien TOTAAL LASTEN AQUON Voor de uitvoering van de taken heeft AQUON in 2011 een budget nodig van 17,3 miljoen; in dit budget is 1% taakstelling (plus de aanvullende taakstelling van voor de compensatie van 18

25 de andere waterschappen voor de één op één doorbelasting van hydrobiologie en vergoeding van voor de monsterneming met eigen personeel aan Delfland ) verwerkt. Dit is een taakstellend budget voor de uitvoering van de meetvraag van de verschillende waterschappen. Voor de dekking staan er inkomsten van werken voor derden gepland en een bijdrage van de waterschappen. Voor de verdeling van de bijdrage van de waterschappen is een verdeelsleutel opgesteld. In paragraaf staat de berekening van de bijdrage per waterschap opgenomen. 3.3 De resultaten Als basis voor het kwaliteitssysteem dient de norm NEN-EN-ISO Algemene eisen voor de competentie van beproevings- en kalibratielaboratoria. AQUON verplicht zich tot naleving van deze norm. AQUON heeft tot taak een zo doelmatig mogelijke uitvoering van werkzaamheden met betrekking tot: Fysisch chemisch onderzoek: Clustering van activiteiten zal leiden tot een verbreding en verdieping van kennisvelden. Clustering van de vraag zal mogelijkheden bieden voor verdere automatisering en robotisering, wat wederom een voordelig effect heeft op de kosten en de levertijd. Organisch onderzoek: In het kader van handhaving zal minder analysewerk worden aangeboden. Voor een deel heeft dit te maken met het feit dat deze uitvoerende taak grotendeels bij de gemeentes komt te liggen. Veelal betreft het hier onderzoek naar minerale olie en PAK-verbindingen. Potentiële klant bij werk voor derde. Wat betreft de monitoring van oppervlaktewater is een herinrichting van de verschillende meetnetten en een toename van projectmatig onderzoek merkbaar. In het licht van de bezuinigingen waar de verschillende waterschappen de komende jaren mee te maken gaan krijgen, ligt het voor de hand dat er zal worden gesneden in het monitoringsbudget en dat ook het aanbod van organisch analysewerk hierdoor enigszins zal afnemen. AQUON wil actief meegaan met de technologische ontwikkelingen die de KRW aan het (organisch) laboratorium stelt. Ook wil het organisch laboratorium actief participeren in KRWprojecten om bijvoorbeeld de rapportagegrenzen te verlagen en/of het pakket aan meetbare componenten uit te breiden. Op het gebied van waterbodemonderzoek is de verwachting dat de rapportagegrenzen verder omlaag zullen gaan (conform het protocol AS3000) en dat er kritisch gekeken zal moeten worden naar verbetering van de efficiency van de monstervoorbehandeling en de uiteindelijke analyse van het verkregen extract. Een in potentie goed alternatief hiervoor is het meten van OCB s, PCB s en PAK s in één meetrun waarbij gebruik wordt gemaakt van GC/MS/MS. Een actueel overzicht van alle organische componenten die intern kunnen worden gemeten op internet en intranet voorziet de opdrachtgever, indien gewenst, van extra informatie: welke 19

26 componenten zijn gerelateerd aan elkaar? Welke pesticiden worden waarvoor en wanneer toegepast? Hoe zit het met de toelating van een bepaald product? Enz. Metaalonderzoek: Clustering van activiteiten zal leiden tot een verbreding en verdieping van kennisvelden. Clustering van de vraag zal mogelijkheden bieden voor verdere automatisering en robotisering, wat wederom een voordelig effect heeft op de kosten en de levertijd. Hydrobiologisch onderzoek: Op dit moment wordt ca. 60% van het totale werkvolume uitbesteed aan de markt. De commerciële bureaus en laboratoria zijn eerder partners dan concurrenten. Elk heeft immers zijn eigen afzetmarkt, AQUON vormt de verbinding. Dat biedt kansen op het gebied van kennisontwikkeling, innovatie en kwaliteit. AQUON verwacht dat vanuit de KRW de vraag naar producten en diensten op het vakgebied hydrobiologie zal groeien. Het is daarom noodzakelijk om expertise te ontwikkelen en zo invulling te kunnen blijven geven aan de vraag. Microbiologsich onderzoek: Dit is een klein onderdeel binnen AQUON en daarom ondergebracht bij het team Fysisch- Chemisch. De vraag is seizoensgericht en heeft spoedeisende onderdelen. De fusie geeft ook hier kansen om de kritische massa van dit vakgebied een optimale plek te geven. De robuustheid zal groeien en de producten kunnen breder aangeboden worden. Monstername en logistiek, met uitzondering van de monsterneming op het gebied van handhaving: De huidige monsternemer ontwikkelt zich van het klassieke flesjes vullen in het verleden tot de toekomstige veldonderzoeker. Een veldonderzoeker die werkzaam moet zijn op vele disciplines, variërend van de afvalwaterzuivering tot oppervlaktewater, van waterkwaliteit tot waterkwantiteit en van grondwater tot waterbodems. Een veldonderzoeker met competenties als: nauwkeurig, brede kijk, zeer zelfstandig, nieuwsgierig, met beide benen in de klei. Hij is de ogen en oren van het waterschap in het veld. In de toekomst zal een deel van de klassieke labwerkzaamheden overgenomen worden door sensoren in het veld, oftewel een verschuiving van werk vanuit het laboratorium richting het veld, direct en online op afstand inzichtelijk en aanstuurbaar. Gelijktijdig zie je dat dit eisen stelt aan de monsternemer of veldwerker, zijn kennispakket moet groeien. Grondwater, waterbodem en projecten beginnen steeds vaker een onderdeel van ons werk te worden. Terwijl de analist een specialist wordt op een bepaald apparaat, moet de monsternemer heel breed georiënteerd worden om de juiste combinatie te krijgen tussen productiviteit en effectiviteit. 20

27 4. Actualisatie van de businesscase Inleiding In deze paragraaf wordt een vertaling gemaakt van de begroting en de meerjarenraming naar de kosten voor de deelnemende waterschappen. 4.2 Businesscase 2008 In deze paragraaf staan de belangrijkste uitgangspunten van de businesscase 2008 opgenomen. In de onderstaande tabel is de meetvraag van de deelnemende waterschappen in ILOW-punten opgenomen. Tabel 9: Omvang meetvraag businesscase 2008 Begroting 2008 Omschrijving ILOW-punten Aandeel % DWL Delfland ,03% Brabantse Delta ,43% Hollandse Delta ,64% Totaal DWL GWL ,09% Aa en Maas ,81% De Dommel ,56% Totaal GWL Rijnland ,37% Rijnland ,34% Schieland en Krimpenerwaard ,20% Totaal Rijnland ,54% Totaal GR deelnemers ,00% Voor de businesscase 2008 is als uitgangspunt genomen dat de meetvraag van alle deelnemende waterschappen 8,89 miljoen ILOW-punten bedraagt. Dit is de meetvraag zoals deze in de begrotingen voor het jaar 2008 van de drie laboratoria is opgenomen. Van deze meetvraag neemt Delta Waterlab het grootste gedeelte voor zijn rekening (47,09%), terwijl GWL de kleinste meetvraag heeft (23,37%). Uitgangspunt van de businesscase is dat alle ILOW-punten overgaan naar de nieuwe laboratoriumorganisatie. De nieuwe organisatie wordt verantwoordelijk voor de uitvoering van alle laboratoriumwerkzaamheden. Dit behoudens een beperkt deel van de monstername 4. 4 Businesscase fusie laboratoria waterschappen, 2 oktober 2008, pagina 9. 21

28 Voor de uitvoering van deze meetvraag is een raming van de kosten gemaakt. Daarbij is als uitgangspunt genomen dat de nieuwe organisatie vanaf de start enkele voordelen gaat realiseren. In de onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de raming van de kosten in de businesscase. Deze raming is vergeleken met de begroting Tabel 10: Raming van kosten nieuwe organisatie Omschrijving Begroting 2008 Businesscase 2008 Verschil Personeelskosten Besparing primair proces Uitbesteding Materiële lasten Kapitaallasten Overige indirecte lasten Subtotaal Opbrengst werk fusiepartners 0 Opbrengst werk voor derden Diverse baten en opbrengsten 0 Bijdrage partners Subtotaal Totaal 0 0 Op basis van de businesscase 2008 wordt een voordeel ten opzichte van de begroting 2008 van de betreffende laboratoria organisaties van ongeveer 1 miljoen geraamd. Dit is een besparing van 6,02% Businesscase 2008 en realisatie 2009 In deze paragraaf staan de verschillen van de businesscase 2008 en de realisatie van Op basis van deze werkelijke cijfers wordt in de volgende paragraaf de geactualiseerde businesscase gepresenteerd. In de onderstaande tabel is de ontwikkeling van de meetvraag van de deelnemende waterschappen in ILOW-punten opgenomen. 5 In de businesscase is een gemiddelde besparing van de jaren voorafgaand aan de centrale huisvesting opgenomen. Het betreft een bedrag van ,--. In de bovenstaande cijferopstelling is de besparing van begrotingsjaar 2011 opgenomen, conform de businesscase. Hierdoor is het besparingsvoordeel iets lager. In plaats van 7,2% is de besparing 6,02%. 22

29 Tabel 11: Ontwikkeling meetvraag businesscase 2008 en realisatie 2009 Omschrijving ILOW punten aandeel % DWL BC 2008 Rekening 2009 Delfland ,03% ,41% Brabantse Delta ,43% ,87% Hollandse Delta ,64% ,60% totaal DWL ,09% ,88% GWL Aa en Maas ,81% ,71% De Dommel ,56% ,42% totaal GWL ,37% ,13% Rijnland Rijnland ,34% ,15% Schieland en Krimpenerwaard ,20% ,84% totaal Rijnland ,54% ,99% totaal GR deelnemers % % Delfland (hydrobiologie) totaal AQUON De bovenstaande tabel laat zien dat de totale meetvraag van de deelnemende waterschappen stijgt van 8,9 miljoen ILOW-punten in de BC 2008 naar 10,7 miljoen ILOW-punten bij de rekening Het betreft ten opzichte van de BC 2008 een stijging van de productie van meer dan 20%. De stijging in 2009 wordt vooral veroorzaakt omdat in de BC 2008 voor DWL het uitbestede werk (geheel) en de hydrobiologische werkzaamheden (grotendeels) niet meegenomen zijn. Daarnaast zijn bij Aa en Maas en De Dommel de pakketten omgerekend naar single parameters. Ten opzichte van de BC 2008 stijgt de productie voor DWL daardoor met 41%. Bij de andere laboratoria is het beeld veel gelijkmatiger. GWL laat een kleine groei zien van 2% terwijl Rijnland een kleine daling laat zien van bijna 5%. In de onderstaande tabel is een vergelijking van de kosten opgenomen. Opnieuw worden hier de geraamde kosten van de businesscase 2008 (begroting 2008) vergeleken met de werkelijke cijfers van 2009 (jaarrekening 2009). 23

30 Tabel 12: Vergelijking businesscase 2008 en realisatie 2009 Omschrijving Business case 2008 Realisatie 2009 Verschil Personeelskosten Besparing primair proces Uitbesteding Materiële lasten Kapitaallasten Overige indirecte lasten Subtotaal lasten Opbrengst werk fusiepartners Opbrengst werk voor derden Diverse baten en opbrengsten Bijdrage partners Subtotaal Totaal De bovenstaande vergelijking laat zien dat de totale kosten toenemen. In totaal is dat een stijging van 16%. Als wij echter alleen naar de personeelskosten kijken, dan stijgen de kosten met 1,9 miljoen. Bij een toename van de meetvraag met 18% stijgen de personeelslasten met 25,7% 6. Ook alle andere kosten laten een stijging zien behalve de overige indirecte kosten. Dit komt voor een belangrijk deel doordat er in de businesscase een correctie heeft plaatsgevonden. De businesscase 2008 heeft een doorbelasting van de kosten (voor de dienstverlening) van Rijnland opgenomen. In de realisatie zijn deze kosten niet opgenomen omdat deze doorbelasting niet plaatsvindt. Daarnaast zijn de huurlasten in 2009 ook lager dan in de businesscase. De opbrengst van de werkzaamheden voor fusiepartners was in de businesscase niet opgenomen. Dit zijn werkzaamheden die behoren tot de meetvraag. Bij de actualisatie komen deze kosten weer terug. Bij de realisatie zijn daarnaast incidentele opbrengsten gerealiseerd door de verkoop van een machine bij DWL ( ,--). Deze zijn opgenomen als bijdrage van de partners. 4.4 Actualisatie businesscase (2009) In deze paragraaf wordt de geactualiseerde businesscase gepresenteerd. In de onderstaande tabel staan de resultaten opgenomen. 6 Dit is exclusief de kostenstijging als gevolg van de prijsinflatie. 24

31 Tabel 13: Geactualiseerde businesscase 2009 Omschrijving Realisatie 2009 Actualisatie BC 2009 Verschil Perc. Voordeel tov. Realisatie 2009 Personeelskosten ,37% Besparing primair proces Uitbesteding ,72% Materiele lasten ,17% Kapitaallasten ,12% Overige indirecte lasten ,06% Subtotaal lasten ,36% Opbrengst werk fusiepartners Opbrengst werk voor derden Diverse baten en opbrengsten Bijdrage partners ,61% Subtotaal baten ,36% Totaal De bovenstaande tabel wordt hieronder kort toegelicht. Eerst worden de lasten toegelicht en daarna de opbrengsten. Lasten Het besparingsvoordeel op de lasten neemt ten opzichte van de businesscase 2008 toe. In de BC 2008 was rekeninggehouden met een besparingsvoordeel van 6,02%. In de geactualiseerde businesscase komt het besparingsvoordeel uit op 6,36%. Op de ondersteunende processen wordt, in lijn met de businesscase 2008, vanaf het begin een besparing gerealiseerd. In de businesscase 2008 staat daarvoor een besparing geraamd van ,--. Bij de actualisatie van de BC 2009 is deze besparing naar boven bijgesteld. De besparing is geraamd op ,--. De hogere besparing is met name een besparing op inhuur personeel derden (50% van ,-- 7 ). In de BC 2009 is een besparingsvoordeel van ,-- opgenomen. Dit is ,-- hoger dan de BC In verband met het grotere volume wordt verwacht dat er meer efficiencyvoordeel is te realiseren. Bij de post uitbesteding gaat het om verrichtingen die laboratoria uitbesteden aan andere waterschappen of marktpartijen, zoals analyses en monsternemingen. Voor uitbesteding is het 7 In 2009 zijn de werkelijke lasten voor inhuur derden ,--. Hiervan is ,-- voor dienstverlening aan DWL (P&O,financiën en ICT). Daarnaast betreft het een bedrag van ,-- voor inhuur van vacatures. Voor BC 2009 zijn deze bedragen gecorrigeerd, vanwege het incidentele karakter. 25

32 bedrag overgenomen van de businesscase Op dit bedrag worden geen hogere besparingen verwacht. Onder materiële lasten worden de gebruiks- en verbruikskosten, de algemene organisatie- en apparaatskosten, de overige apparaatskosten en specifieke materiële lasten ten behoeve van een laboratorium verstaan. In het laatste geval gaat het om inkoop van grondstoffen en accreditatie. In lijn met de businesscase is een besparing van 5% op de inkoop van grondstoffen en verbruiksgoederen gerealiseerd. Doordat de omvang van de inkoop in 2009 is toegenomen, stijgt de besparing navenant. De totale besparing komt uit op ,-- per jaar (betreft 5% van 1,4 miljoen). De kapitaallasten betreffen de rente- en afschrijving van investeringen in bijvoorbeeld apparatuur en LIMS-systemen. Jaarlijks investeren de verschillende laboratoria ,--. Verwacht wordt dat daarop een besparing van 10% kan worden gerealiseerd. Bij een afschrijvingstermijn van vijf jaar betekent dit een voordeel van circa ,- in het eerste jaar. Dit wijkt niet af van de businesscase Bij de actualisatie BC 2009 zijn de indirecte lasten aangepast. Het besparingsnadeel is voor het eerste jaar niet aangepast. Opbrengsten Voor de waterschappen komt het besparingsvoordeel echter lager uit. In de bovenstaande tabel staat dat het besparingsvoordeel voor de verschillende partners uitkomt op 3,6%. Dit is echter exclusief de incidentele baten. Het wegvallen van de incidentele opbrengsten (zie hierboven) zorgt voor lagere opbrengsten van de partners in In de businesscase 2009 zijn deze incidentele inkomsten komen te vervallen. Als de incidentele baten betrokken worden bij de berekening van het besparingsvoordeel voor de deelnemende waterschappen, dan komt het lager uit dan de businesscase. De businesscase 2009 komt dan uit op een besparingsvoordeel van 6,36%. Bij de realisatie 2009 zijn opbrengsten van de fusie partners opgenomen. Dit zijn opbrengsten die in de BC 2009, net als in de businesscase 2008, komen te vervallen. Dit zijn werkzaamheden die behoren tot de meetvraag. De werkzaamheden voor derden zijn conform de businesscase 2008 geraamd op 1 miljoen. Dit ligt ook in lijn met de opbrengsten die in 2009 gerealiseerd zijn. 4.5 Berekening van structurele besparingen/tekort per waterschap In de BC 2008 zijn twee verdeelsleutels opgenomen. De eerste verdeelsleutel is op basis van de meetvraag, oftewel het aantal ILOW-punten. Het resultaat van het toepassen van deze verdeelsleutel is dat in de BC 2008 niet alle deelnemende partijen op een positief resultaat uitkomen. 26

33 Als alternatief is een andere verdeelsleutel ontwikkeld, namelijk een verdeling van het besparingspotentieel over de omzet. Op deze wijze krijgen alle partijen een voordeel toebedeeld. In de onderstaande tabel is deze berekening opgenomen. Tabel 14: Toerekening bijdrage AQUON (inclusief berekening besparingsvoordeel t.o.v. jaarrekening 2009) Omschrijving DWL ILOW punten Realisatie 2009 Bijdrage verdeelsleut el 1 : ILOW punten Bijdrage verdeelsle utel 2: voordeel verdeeld over ingebracht e omzet BC 2009 Voordeel verdeelsleutel 1: ILOW punten Voordeel verdeelsleu tel 2: verdeeld over ingebrachte omzet aandeel % EURO EURO EURO EURO EURO Delfland ,41% Brabantse Delta ,87% Hollandse Delta ,60% Derden totaal DWL ,88% GWL Aa en Maas ,71% De Dommel ,42% Derden totaal GWL ,13% Rijnland Rijnland ,15% Schieland en Krinpenerwaard ,84% totaal Rijnland ,99% Overige inkomsten - totaal GR deelnemers % Delfland (hydrobiologie) totaal AQUON % De bijdrage van de jaarrekening is verhoogd met de incidentele inkomsten van het DWL. Als deze inkomsten niet waren gerealiseerd waren de kosten van de deelnemers hoger geweest. Dit bedrag is op basis van ILOW punten over de deelnemers verdeeld. 27

34 Als de verdeelsleutel 1: ILOW-punten wordt toegepast, dan zien wij dat drie waterschappen een voordeel en vier waterschappen een nadeel behalen. Het betreft de waterschappen van DWL en Schieland en Krimpenerwaard. De kosten liggen met name bij de Hollandse Delta en de Brabantse Delta. De overige waterschappen behalen in de BC 2009 een voordeel. Als de verdeelsleutel 2: verdeling over de omzet dan behalen alle waterschappen bij de toerekening een voordeel. Dat betekent echter dat waterschappen met een groot voordeel een deel daarvan inleveren aan anderen. Dat geldt met name voor de waterschappen GWL en het waterschap Rijnland. 4.6 Uitgangspunt begroting 2011, realisatie 2009 op prijspeil 2011 Voor het opstellen van de begroting 2011 is de realisatie van 2009 het uitgangspunt. Om te kunnen vergelijken is het nodig dat de realisatie en de begroting 2011 op eenzelfde prijspeil komen te liggen. Hieronder staat een omrekening van de realisatie 2009 naar het prijspeil Tabel 15: Realisatie 2009 naar prijspeil 2011 Omschrijving Realisatie Prijspeil Verschil Percentage Personeelskosten ,79- -4,04% Uitbesteding ,74- -3,02% Materiële lasten ,62- -3,02% Kapitaallasten ,00% Overige indirecte lasten ,39- -3,02% Subtotaal lasten ,54- -3,32% Opbrengst werk fusiepartners ,71-3,02% Opbrengst werk voor derden ,20-3,02% Diverse baten en opbrengsten ,56-3,02% Bijdrage partners ,00-3,35% Subtotaal baten ,47-3,32% Totaal Realisatie 2009 op prijspeil 2011 bedraagt een totaal bedrag van 19,1 miljoen. In de bovenstaande tabel zijn de volgende uitgangspunten gehanteerd: Voor de personele lasten is een prijscorrectie van 2% toegepast. Voor de materiële lasten is een prijscorrectie van 1,5% toegepast. De gemiddelde prijsontwikkeling waarmee in de begroting rekening is gehouden, bedraagt 3,32% voor 2010 en Per jaar is dat een percentage van gemiddeld 1,66%. 28

35 4.7 Ontwikkeling projectkosten In de onderstaande tabel staan de projectkosten voor transitie van de bestaande organisaties naar de nieuwe organisatie. Tabel 16: Projectkosten AQUON (peildatum september 2010) Omschrijving Totaal budget Reeds Aangegane Overige beoogde uitgegeven verplichtingen uitgaven Totaal uitgaven resterend budget A B C D E=B+C+D F=A-E Personeel BOR Projectleiding Automatisering Communicatie Overig TOTAAL Om de samenwerking op te zetten, dienen tijdelijk extra kosten te worden gemaakt. In de businesscase 2008 is deze projectbegroting berekend op ruim 1,160 miljoen. Daarnaast zijn er tijdelijke personele (frictie)kosten van ,-- opgenomen. Ook dit bedrag maakt onderdeel uit van de projectkosten. De totale kosten waren geraamd op 1,8 miljoen. Het totale budget is opgehoogd naar 2,2 miljoen. Dit was een ophoging voor communicatie rondom de fusie en de liquidatie van de GR 9. Van het totaal budget voor de projectkosten is volgens de bovenstaande tabel een bedrag van ,-- uitgegeven. Daarnaast is voor een bedrag van ,-- aan verplichtingen aangegaan. Een bedrag van 0,8 miljoen is nog vrij besteedbaar. Het restant van het budget is de komende periode nodig om te komen tot de oprichting van AQUON. De komende periode zal steeds over de ontwikkeling van de kosten aan het bestuur worden gerapporteerd. De projectkosten en de tijdelijke personele kosten zullen over de deelnemers verdeeld worden. Afgesproken is dat de projectkosten door de deelnemende waterschappen worden vergoed. Oorspronkelijk was de verdeling beoogd op de BC Nu deze is geactualiseerd lijkt het logischer dat de verdeling wordt gedaan op basis van de BC De uitgangspunten van de businesscase 2009 zijn in de onderstaande tabel gebruikt voor de verdeling van deze projectkosten. 9 In juni 2010 is voor de liquidatie van de GR-en een bedrag van toegevoegd aan de projectkosten 29

36 Tabel 17: Verdeling projectkosten op basis van de BC 2009 Verdeling projectkosten Omschrijving ILOW punten aandeel % EURO DWL Delfland ,2% Brabantse Delta ,7% Hollandse Delta ,3% totaal DWL ,2% GWL Aa en Maas ,6% De Dommel ,3% totaal GWL ,0% Rijnland Rijnland ,0% Schieland en Krimpenerwaard ,8% totaal Rijnland ,8% totaal GR deelnemers ,0% De projectkosten worden door AQUON gemaakt in de loop van 2009 en De afrekening vindt plaats op basis van werkelijk gemaakte kosten. In de bovenstaande tabel staan de maximale kosten per waterschap. De declaratie zal de maximale geraamde projectkosten niet zonder toestemming van de stuurgroep overschrijden. 10 Inclusief de ILOW punten voor hydrobiologie van Delfland, welke in andere tabellen apart is opgenomen. 30

37 5. Paragrafen 5.1 Inleiding In dit hoofdstuk staan de verplichte paragrafen voor de programmabegroting opgenomen. Het betreft de paragrafen: Afname en tarieven (5.2) Kapitaalgoederen (5.3) Weerstandsvermogen (5.4) Verbonden partijen (5.5) Bedrijfsvoering (5.6) Financiering (5.7) Hieronder staat de uitwerking van de paragrafen opgenomen. 5.2 Afname en tarieven In deze paragraaf worden de afname en de tarieven toegelicht Afname In de begroting 2011 wordt uitgegaan van een meetvraag zoals de waterschappen deze zelf hebben opgegeven van ILOW-punten. In de jaren daarna blijft de meetvraag volgens de eigen opgaaf van de waterschappen redelijk stabiel. Voor de ontwikkeling wordt verwezen naar paragraaf 2.4 uitgangspunten bij de begroting Tarieven In onderstaand overzicht is de ontwikkeling van het ILOW-tarief weergegeven. Tabel 18: Ontwikkeling ILOW-puntprijs (ongecorrigeerd) TARIEVEN BC Gerealiseerd/begroot ILOW-punten Totale kosten AQUON Prijs per ILOW-punt 1,67 1,61 1,53 1,55 1,54 1,51 De BC 2008 gaat uit van een gemiddelde ILOW-puntprijs van 1,67. De gemiddelde ILOWpuntprijs in 2011 bedroeg 1,61 voor de drie laboratoria samen. Dit is een ongecorrigeerd tarief, dus zonder correctie voor de prijsinflatie. Vanaf 2011 daalt het tarief voor een ILOW-punt. Alleen in 2013 stijgt de prijs eenmalig licht vanwege investeringen en een iets dalende meetvraag. 31

38 In de bovenstaande tarieven is rekening gehouden met de correctie voor de prijsinflatie. In de volgende paragraaf corrigeren wij voor deze prijsinflatie. Hierdoor ontstaat een beeld van de ontwikkeling van de tarieven op het prijspeil Ontwikkeling tarieven (prijspeil 2011) In onderstaande tabel is weergegeven hoe de prijs per ILOW-punt zich ontwikkelt voor prijspeil Tabel 19: Ontwikkeling ILOW-puntprijs (prijspeil 2011) TARIEVEN BC Gerealiseerd/begroot ILOW-punten Totale kosten AQUON Prijs per ILOW-punt 1,70 1,61 1,50 1,50 1,46 1,41 De ILOW-puntprijs daalt van 1,61 in 2011 naar 1,41 in Het effect van een lichte stijging in 2013 is hier niet meer zichtbaar Btw op activiteiten AQUON is op dit moment in de eindfase van overleg met de Belastingdienst om een regeling te treffen over de btw. Voor de diensten die AQUON aan de deelnemende waterschappen levert mag, naar aanleiding van de gesprekken met de inspecteur, worden aangenomen, dat deze btw-vrij kunnen worden uitgevoerd. Er kan dan overigens geen vooraftrek plaatsvinden. Op de diensten die door AQUON voor derden worden verricht, rust overigens wel een btw-plicht. Dat heeft evenwel geen consequenties voor de deelnemende organisaties. Er wordt ook overlegd over de ondersteunende diensten die door verschillende waterschappen aan AQUON worden geleverd. Naar verwachting zijn deze activiteiten wel onderhevig aan btw. Er wordt overlegd over twee situaties, namelijk: Periode van samenwerking voor oprichting gemeenschappelijke regeling AQUON. Vanaf 1 januari 2011 na oprichting gemeenschappelijke regeling AQUON. Over de periode van samenwerking voor oprichting van de gemeenschappelijke regeling voor AQUON heeft de inspecteur zich inmiddels positief uitgesproken. Op korte termijn wordt deze uitspraak ook op papier verwacht. Dit is een positief signaal, ook voor de periode na 1 januari 2011, maar geeft nog geen zekerheid. Voor de periode vanaf 2011 is door AQUON een aparte uitspraak van de inspecteur gevraagd. Er wordt naar gestreefd om zo spoedig mogelijk een uitspraak van de inspecteur te hebben. Uitgangspunt van de begroting is dat er maximaal 5% werken voor derden is begroot. Als de verrichtingen voor derden boven de 10% uitkomen, dan vallen de analyses voor de deelnemers ook onder de btw-plicht. Het is daarom van belang erop te sturen dat het aandeel van derden onder de genoemde 10% blijft. De begroting blijft ruim onder het maximale percentage. 32

39 5.3 Kapitaalgoederen In deze paragraaf staat normaliter het beleidskader voor het onderhoud van kapitaalgoederen. Daarbij wordt aangegeven om welke kapitaalgoederen het gaat, wat het ambitieniveau daarbij is en hoe het beheer, zowel operationeel als financieel, wordt uitgevoerd. Het is algemeen aanvaard (mede gelet op wettelijke aansprakelijkheid) daarbij ten minste een zodanig niveau te kiezen dat er geen achterstallig onderhoud in de kapitaalgoederen optreedt. Voor AQUON geldt dat de kapitaalgoederen bestaan uit activa voor het primaire proces. Voor huisvesting wordt tot 2015 in ieder geval van huurpanden gebruikgemaakt. Groot onderhoud van deze panden ligt bij de verhuurders van de panden. Het is nog onduidelijk op welke wijze de huisvesting na 2015 plaatsvindt. Van de activa in het primaire proces is een overzicht beschikbaar. Deze is opgenomen in de staat van kapitaalgoederen (zie bijlage 3). Het betreft activa die door AQUON naar alle verwachting worden overgenomen. Uitgangspunten in de begroting 2011 zijn 4,5% rekenrente en een afschrijvingstermijn van 5 tot 7 jaar. Daarnaast worden alleen investeringen boven ,-- opgenomen. Door Conquestor is onderzoek gedaan naar de activa van de deelnemende laboratoria. Daaruit is naar voren gekomen dat er verschillen bestaan in de wijze waarop de bestaande activa worden afgeschreven. Sommige laboratoria gaan uit van een afschrijvingstermijn van 5 jaar terwijl anderen uitgaan van 7 jaar. In de begroting zijn deze verschillende termijnen gehandhaafd. Datgene is overgenomen van de verschillende laboratoria. Inmiddels zijn de resultaten van het onderzoek bekend. Voor de deelnemers van GWL (Aa en Maas en de Dommel) resulteert een nadeel van Over de kosten is inmiddels een afspraak gemaakt. De eenmalige kosten worden door in zijn geheel door GWL gedragen. Het argument hiervoor is dat GWL ten opzichte van de andere deelnemers in het verleden te weinig kosten heeft genomen door meer te activeren. Het zou onterecht zijn om dit nadeel nu met de andere deelnemers te verrekenen die deze lasten zelf wel hebben genomen. AQUON wil zo spoedig mogelijk nadat de rapportage van de externe adviseur is afgerond komen tot afspraken. In deze begroting is als uitgangspunt gekozen dat alle activa tegen boekwaarde worden overgenomen. In de begroting worden verschillende investeringen gedaan. In de onderstaande tabel staat een overzicht van deze investeringen opgenomen. 33

40 Tabel 20: Overzicht investeringen Omschrijving Reguliere investeringen primair proces LIMS ERP Ecolims KAM TOTAAL AQUON heeft nog geen integrale nota voor haar kapitaalgoederen. Het voorstel van AQUON is om eens in de vier jaar een dergelijk nota op te stellen. Jaarlijks wordt in de begroting en de jaarrekening kort gerapporteerd over de kapitaalgoederen, de belangrijkste ontwikkelingen (begroting) en eventuele resultaten (jaarrekening). De planning is dat deze nota voor 1 juli 2011 wordt opgesteld. 5.4 Weerstandsvermogen In deze paragraaf wordt kort het weerstandsvermogen van AQUON beschreven. Het weerstandsvermogen bestaat uit weerstandscapaciteit en de risico s waarvoor geen voorzieningen zijn gevormd of die niet tot afwaardering van activa hebben geleid en die van materiële betekenis zijn in relatie tot het balanstotaal of de financiële positie. Het weerstandsvermogen is een bedrag dat AQUON nodig heeft om de niet structurele financiële tegenvallers, samenhangend met de geïnventariseerde risico s, op te kunnen vangen ten einde haar primaire taken te kunnen voortzetten. Het betreft derhalve het saldo tussen de weerstandscapaciteit en de risico s die AQUON loopt. Het beleid ten aanzien van het weerstandsvermogen is nog niet opgesteld. Begin 2011 zal door AQUON worden gewerkt om deze nota op te stellen om deze vervolgens door het algemeen bestuur te laten vaststellen. Voor 1 juni 2011 wordt deze nota weerstandsvermogen opgesteld. Onderdelen van deze paragraaf zijn: Weerstandscapaciteit (reserves en voorzieningen) Risico s Hieronder worden de beide onderdelen nader uitgewerkt Weerstandscapaciteit (reserves en voorzieningen) De weerstandscapaciteit bestaat uit middelen waarover AQUON kan beschikken om niet-begrote kosten (tegenvallers), die zich onverwachts voordoen en die aanzienlijke gevolgen voor de 34

41 financiële positie hebben, op te vangen. Voor AQUON gaat het daarbij om reserves, (eventuele) mogelijkheden om tarieven te laten stijgen, aantrekken van werken voor derden (maximaal 10% van de omzet) en de vrije ruimte in de begroting. Bij het opstellen van de begroting 2011 is AQUON nog in oprichting. Er is nog geen openingsbalans opgesteld. Afspraken over de overname van kapitaalgoederen, leningen en een eventuele inbreng van eigen vermogen zijn nog niet gemaakt. In dit stadium is het dan ook nog niet mogelijk om te spreken van een weerstandscapaciteit. AQUON wil zo spoedig mogelijk na het vaststellen van de begroting en het oprichten van de GR afspraken maken over de openingsbalans Risico s Het andere element van het weerstandsvermogen zijn de geïnventariseerde risico s. Dit zijn veelal de risico s uit het verleden, de niet-voorziene zaken, de niet-verzekerde zaken, alsmede bedreigingen voor de reguliere exploitatie. De risico s die relevant zijn voor het weerstandsvermogen zijn dus die risico s die niet op een andere wijze zijn te ondervangen (bijvoorbeeld verzekeren). Hieronder staan de door AQUON geïnventariseerde risico s opgenomen. Van project naar nieuwe organisatie Wegvloeien van kennis Uitgangspunt van de begroting is dat AQUON in 2015 centraal gehuisvest wordt. De concentratie van huisvesting is voor een fors deel van de medewerkers van invloed op hun reistijd en reisafstand. Dit kan tot gevolg hebben dat medewerkers individueel besluiten om een andere werkkring te kiezen. Individuele risicobeoordeling van de medewerkers is niet mogelijk. Daarom wordt uitgegaan van stelregels. Dit leidt tot het volgende: Een deel van de medewerkers is bereid om een toename in reistijd te accepteren. De acceptatiegrens ligt veelal rond de 60 minuten (enkele reis). Een ander deel van de medewerkers is gewend aan een korte reisafstand (en daarmee ook reistijd) en is niet bereid c.q. heeft geen mogelijkheid om ver van huis te werken. De acceptatiegrens voor deze groep wordt op 1,5 van de huidige reisafstand bepaald. De bandbreedte waarbinnen redelijkerwijs rekening moet worden gehouden met personeelsverloop is voor één lablocatie tussen 15 en 84 medewerkers. Door het verschuiven van een aantal uitgangspunten moet het dilemma hanteerbaar gemaakt worden. Deze zijn: Verschuiving van implementatiedatum naar uiterlijk 1 januari 2015, waardoor frictiekosten afnemen en meer tijd ontstaat voor het nemen van maatregelen ter borging van de kennis. Locatiebepaling baseren op woon-werkverkeer in plaats van monstername logistiek, waardoor de uiteindelijke locatiekeuze voor de groep medewerkers AQUON (als collectief) minimale woon-werk consequenties oplevert. 35

42 Instandhouding van huidige vier locaties tot in elk geval 1 januari Opdracht tot het uitwerken van een transitieplan, waarin het meerjarentraject wordt uitgewerkt met als doel a) het benoemen en beheersbaar maken van risico s, b) het waar mogelijk reduceren van risico s en c) het waar mogelijk benutten van synergiepotentieel. Meetvraag Bij alle deelnemende partijen is conform de procedure de meetvraag voor het komende jaar gesteld. Deze meetvraag is de basis voor de begroting Op basis van de vraag is geconstateerd dat deze lager ligt dan in Het is de vraag of de meetvraag voldoende accuraat is. Het risico is dat daardoor de omzet van AQUON te laag of te hoog wordt geraamd. De formatie in de begroting 2011 is aangepast op de meetvraag van de deelnemende waterschappen. Dit betekent mogelijk dat (tijdelijke) contracten niet kunnen worden verlengd. In oktober/november zal bij de afzonderlijke waterschappen nog een gedetailleerde uitvraag van de meetvraag worden gedaan. Op deze wijze wordt getracht om de meetvraag voor de waterschappen zo accuraat mogelijk te krijgen voor het komende begrotingsjaar. Deze stap in de planning en controlcyclus is afgestemd met de controllers van de deelnemende waterschappen. ILOW-punten Voor Rijnland zit er een onzekerheid in omdat de ILOW-punten fictief berekend zijn. Rijnland maakt geen gebruik van de systematiek van ILOW-punten. Hierdoor bestaat de kans dat gedurende het komende begrotingsjaar blijkt dat de meeteenheden afwijken. Dit risico wordt beperkt door in oktober/november een gedetailleerde uitvraag (bij alle waterschappen) te doen (zie hierboven). Daarnaast is er een risico bij het uitbesteden van werk en de hydrobiologische werkzaamheden. Voor deze begroting zijn de omzetten in euro s op basis van de uitvraag gedeeld door de vastgestelde ILOW-puntprijs. Dit is conform de methodiek die door GWL gebruikt wordt. Dit is gedaan omdat voor deze werkzaamheden nog geen ILOW-puntensystematiek beschikbaar is. AQUON werkt aan een methodiek van ILOW-punten/AQUON-punten voor het uitbestede werk en de hydrobiologische werkzaamheden. De productencatalogus van AQUON is daar een eerste proef van. De verwachting is dat dit pas na 2012 uitontwikkeld is. Actie Storm In het kader van actie Storm is door het Rijk aan alle waterschappen gevraagd om na te denken over meer doelmatig en rationeel waterbeheer. Veel aandacht gaat daarbij uit naar de doelmatigheidsverbetering die vanaf 2011 structureel 100 miljoen moet gaan opleveren. De exacte consequenties voor AQUON zijn vooralsnog onduidelijk. In de begroting is als uitgangspunt opgenomen, conform de BC 2008, dat alle laboratoriumwerkzaamheden door de deelnemende waterschappen van AQUON worden afgenomen. Door de stuurgroep van de deelnemende waterschappen is al aan AQUON gevraagd om voor 2011 rekening te houden met een taakstelling van 5%. Het betreft een taakstelling bovenop de besparingen in de businesscase In de begroting 2011 is deze taakstelling gespreid over drie 36

43 jaren opgenomen. Het risico bestaat dat door deze taakstelling de opbouw van de nieuwe organisatie wordt verstoord. Hierdoor kan het proces worden vertraagd, waardoor toekomstige besparingen later, dan wel niet worden gerealiseerd, dan wel leiden tot een lagere kwaliteit van AQUON. Het management committeert zich aan de taakstelling. Btw over dienstverlening Op het moment van opstellen van de begroting 2011 is er nog geen definitieve zekerheid over vrijstelling van btw over de diensten die AQUON gaat verlenen aan de deelnemende waterschappen. Er is een aanvraag tot vrijstelling ingediend bij de inspecteur van de belastingen De eerste indicaties naar aanleiding van gesprekken met de belastinginspecteur zijn positief. Verwacht wordt dat dit binnenkort schriftelijk wordt bevestigd door de belastinginspecteur. Indien er geen vrijstelling wordt verleend zullen de diensten die AQUON verleent, belast worden met 19% btw. Omdat de over de inkoop berekende btw dan kan worden verrekend, zullen de kosten voor de diensten met circa 10% stijgen. Aanbestedingen Delta Waterlab voert op dit moment werkzaamheden uit voor een onderdeel van de rijksoverheid. De omvang van deze opdracht bedraagt ongeveer ILOW-punten waarvoor een tarief van 1,07 per ILOW-punt geldt. Dit is een lagere prijs dan de ILOW-prijs van AQUON. In 2010 worden deze werkzaamheden door de RWS opnieuw aanbesteed. Het risico is dat deze opdracht niet verworven wordt, waardoor de opbrengsten gaan dalen en de dekking voor kosten komt te vervallen. Delta Waterlab start met de voorbereidingen om de Europese aanbesteding succesvol te kunnen afronden en daardoor de continuïteit te waarborgen. In de begroting is als uitgangspunt opgenomen dat maar 5% aan werken voor derden wordt gedaan. Het rentepercentage van toekomstige vaste geldleningen De kredietcrisis die is uitgemond in een economische crisis heeft geleid tot een situatie waarbij banken nauwelijks bereid zijn om, ook aan overheden of daaraan verbonden partijen, geld te lenen. AQUON heeft nog geen afspraken gemaakt over de financiering van de gemeenschappelijke regeling. De bestaande laboratoria hebben leningen aangetrokken. Hieronder staan deze leningen opgenomen. Delta Waterlab heeft een lening aangetrokken voor een periode van 7 jaar tegen een percentage van 4,42% bij de Nederlandse Waterschapsbank. Het GWL heeft eind 2008 een lening aangetrokken met een looptijd van 4 jaar tegen een percentage van 4,12%, ook bij de Nederlandse Waterschapsbank. In de begroting is rekeninggehouden met een rentepercentage van 4,5%. Indien blijkt dat AQUON in de jaren nieuwe leningen nodig heeft, dan bestaat de kans dat het rentepercentage afwijkt. Het risico is dat een lening tegen een hoger rentepercentage wordt aangetrokken. Dit levert een direct financieel nadeel voor AQUON op. 37

44 Huisvesting In de businesscase 2008 zijn nog geen afspraken gemaakt over de huisvesting. Door IPR NORMAG is recent een onderzoek gedaan naar de mogelijke locaties. De begroting gaat op basis van het besluit van de stuurgroep uit van een nieuwe huisvesting op 1 locatie per 1 januari Hiermee is het mogelijk om dan ook aanzienlijke besparingen te realiseren in de bedrijfsvoering alsmede in de huisvesting. Het risico bestaat uit een mogelijke vertraging waardoor voor AQUON deze besparingen nog niet mogelijk zijn. Aan de huisvesting zijn ook desintegratiekosten verbonden voor de deelnemende waterschappen. Over de verevening van deze kosten (alleen veroorzaakt door huisvesting) zijn inmiddels afspraken in de stuurgroep gemaakt. Deze kosten zijn niet opgenomen in de begroting omdat deze pas in 2015 ontstaan. 5.5 Verbonden partijen In het waterschapsbesluit wordt onder een verbonden partij verstaan: een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin AQUON een bestuurlijk en financieel belang heeft. Een bestuurlijk belang betekent dat AQUON op enigerlei wijze zeggenschap heeft. Een financieel belang betekent dat aan de verbonden partij een bedrag ter beschikking is gesteld dat niet verhaalbaar is indien de verbonden partij failliet zou gaan, onderscheidenlijk het bedrag waarvoor aansprakelijkheid bestaat indien de verbonden partij niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen. Bij het opstellen van de begroting heeft AQUON geen verbonden partijen. 5.6 Bedrijfsvoering In deze paragraaf komen de volgende onderwerpen aan de orde: Organisatie (paragraaf ) Formatie (paragraaf ) Huisvesting (paragraaf ) Planning en control (paragraaf ) Hieronder worden de onderwerpen nader beschreven Organisatie In de businesscase is een gefaseerde aanpak opgenomen om te komen tot de fusie. Dat betekent dat in de startsituatie nog niet met het maximale voordeel gerekend kan worden. Vervolgens wordt gegroeid naar de streefsituatie waarin daar wel sprake van is. In 2011 wordt de startsituatie geëffectueerd. Dat betekent dat er één uitvoeringsorganisatie functioneert, met de rechtsvorm van een openbaar lichaam, in een Europese Aanbestedingsproof constructie, onder leiding van één bestuur en één management, maar waarvan de werkzaamheden nog grotendeels gedeconcentreerd op vier locaties worden uitgevoerd. Hiermee wordt nog niet het maximale voordeel uit de samenwerking gehaald. 38

45 Per 1 januari 2011 ziet de nieuwe organisatie er als volgt uit: Om te komen tot een fusie van GWL, Delta Waterlab en het Laboratorium van het Hoog Heemraadschap Rijnland is een herontwerp voor de organisatie gemaakt. Hierboven staat de nieuwe hoofdstructuur van AQUON. AQUON kent zes vakdisciplines. Deze disciplines zijn in teams georganiseerd: Monsterlogistiek: monsterontvangst en monstername (1 team) Fysisch-chemisch en microbiologische analyse (1 teams) Organisch analyse (1 team) Metaalanalyse (1 team) Hydrobiologische analyse (1 team) Per waterschap ontstaat steeds meer een integrale vraag aan AQUON. Om kennis en kunde optimaal te borgen, te ontwikkelen en efficiënt te ontsluiten voor waterschappen is gekozen voor een hybride organisatiestructuur. Deze structuur is: Gebiedsgeoriënteerd naar de klantomgeving Op vakdiscipline naar de productieomgeving Monsterlogistiek is grotendeels gebiedsgericht georganiseerd. De taken worden in het veld uitgevoerd en leveren een deelproduct aan de verschillende analysegroepen die onafhankelijk van elkaar een vervolgresultaat produceren. In de organisatie is accountmanagement een belangrijke schakel. De relatie met de zeven deelnemers wordt beheerd door deze accountmanagers. De accountmanager is een vast aanspreekpunt voor de waterschappen. De accountmanager kent de klant, weet hoe de klant georganiseerd is, kent de specifieke behoefte en kent het verzorgingsgebied van de klant. De accountmanager kent daarbij ook AQUON; de mogelijkheden en de onmogelijkheden van de organisatie. De accountmanager stelt samen met de klant een dienstverleningsovereenkomst 39