Hongarije. Bij jaargang 22 - Nr. 6 september 2009 Adviesprijs 6,95

Transcriptie

1 Hongarije S u p p l e m e n t Bij jaargang 22 - Nr. 6 september 2009 Adviesprijs 6,95 P e r s w i j n

2 Inhoud 3 In dit nummer: Reportage 6 Druivenrassen van Hongarije, divers en origineel 8 Richárd Nemes: We moeten werken aan kwaliteit en imago 24 Wijnstad Boedapest 26 Ambassadeurs 28 Hongarije, veelbelovende keuken Divers en origineel 6 Hongarije heeft een mix van inheemse druivenrassen, volledig geïntegreerde immigranten en internationale nieuwkomers. Wijnstreken 10 Szekszárd is door en door rood 12 Balaton: wijn en meer 14 Somló, dansen op de vulkaan 16 Eger: lastig kiezen 18 Villány, het Toscane van Hongarije 20 Tokaji, wijn met een verhaal 23 In de regio We moeten werken aan kwaliteit en imago 8 Richárd Nemes, directeur van Wines of Hungary, windt er geen doekjes om: Hongarije moet aan het werk met productontwikkeling en imagovorming. Dansen op de vulkaan 14 Wijnregio Somló is de natte droom van iedere wijnschrijver, weet René van Heusden. Waarom? Omdat hier een schoolvoorbeeld te vinden is van terroir! Wijn met een verhaal 20 Het staat trots op het etiket: Vinum Regum, Rex Vinorum, Wijn van koningen, Koning van de wijnen. René van Heusden en Ronald de groot beschrijven de lange geschiedenis van Tokaj.

3 Voorwoord 5 Hoofdredacteur Perswijn Ronald de Groot Eindredactie Sabina Posthumus Redactie Lars Daniëls, Sjoerd de Groot, Ronald de Groot, René van Heusden, Onno Kleyn, Sabina Posthumus Uitgever Uitgeverij de Wijnpers Postbus 95007, 1090 HA Amsterdam tel.: (020) fax: (020) mail: wijnpers@wijnpers.nl Postbank: Advertentie-exploitatie André Sauerbier, Den Haag tel.: (070) / (06) mail: andre@wijnpers.nl Vormgeving B&M Design, Brielle Fotografie Wines of Hungary, tenzij anders vermeld Druk Ten Brink, Meppel Distributie Betapress, Gilze Hongarije gaat ervoor! Twintig jaar geleden opende Hongarije zijn grens met Oostenrijk. Die beslissing zou een domino-effect hebben en binnen enkele maanden leiden tot het verdwijnen van IJzeren Gordijn en Muur en de val van het Sovjet-communisme. Konden de Hongaren na hun gewelddadig onderdrukte opstand in 1956 al op veel sympathie vanuit de wereld rekenen, ook dit initiatief heeft hun reputatie zeker geen kwaad gedaan. Kan hun wijn anno 2009 ook op zo veel sympathie rekenen? Dat Hongarije wijn produceert, is wel bekend. Wat voor wijn dan wel? Of liever: wat voor wijnen? Tja, Tokaji en Stierenbloed. En verder? Stilte. Toch is Hongarije van alle wijnlanden in het vroegere Oostblok het meest gevarieerde en veelbelovende. Dankzij een sterke eigenheid. Met eigen druiven, eigen terroirs en eigen wijnstijlen. Dat is een sterke troef in een wereld waarin van talloze wijnen niet meer te zeggen valt waar ze vandaan komen. Maar op zichzelf is het nog geen garantie voor succes.want smaken die wijnen ook een beetje? Voor gegevens importeurs, zie Perswijn. Abonnementen Abonnementen kunnen op elk moment ingaan. Betaling geschiedt bij vooruitbetaling. Abonnementen dienen voor het einde van de abonnementsperiode schriftelijk te worden opgezegd. ISSN: Voor al uw aanmeldingen, adreswijzigingen en opzeggingen kunt u terecht bij Ten Brink, t.a.v. Mirjam Worst, Eekhorstweg 1, 7942 JC Meppel, tel. (0522) , fax (0522) , mail: mirjam.worst@tenbrink-meppel.nl. Prijzen Nederland: 54,25 per jaar (8 nummers, inclusief 4 supplementen en onze wijn/restaurantgids, die u automatisch wordt toegezonden aan het eind van het kalenderjaar). België & overig buitenland: 64,25 per jaar (inclusief portokosten). Eenmalig proefnummer 5,-. Losse nummers 8,-. Proefabonnement 16,50 (3 nummers). Verzamelmap (voor 8 nummers) Te bestellen door overmaking van 19,50 op rekening , t.n.v. Uitgeverij De Wijnpers, o.v.v. verzamelmap. Uitgeverij de Wijnpers is ingeschreven bij het Handelsregister te Amsterdam onder nummer Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Dit supplement kwam tot stand met medewerking van Wines of Hungary. Hongarije is ondanks zijn grote wijntraditie een jong wijnland. Pas na 1989 heeft het echt kunnen laten zien waartoe het in staat is. De Hongaren komen immers van ver na vier decennia reëel existerend socialisme dat vijandig stond tegenover zaken als eigen initiatief en kwaliteit en alleen volume nastreefde. Pluspunt was wel dat individuele producenten hier een beter uitgangspunt hadden dan in andere broederlanden, omdat beperkt grondbezit was toegestaan. Zodoende bleef er ondanks de nivellering voeling met wijnbestaan. In het ene geval is de ontwikkeling wat dynamischer en voorspoediger gegaan dan in het andere. Sommigen zijn wat te chauvinistisch en te weinig zelfkritisch door gebrek aan internationale referentie, terwijl anderen juist het belang inzien van kijken over de grenzen. Zeker nu dat zo makkelijk kan. Een lichtend voorbeeld hoe je je als land internationaal kunt positioneren komt van de buren in Oostenrijk, die in de jaren tachtig ook bij nul moesten beginnen. Gelet op het enorme potentieel zouden de Hongaren met een gerust hart à la Obama kunnen spreken van A change we can believe in.yes we can! In dit supplement een impressie van wijnland Hongarije zoals het er nu voor staat. Met onder andere de actuele cijfers, belangrijkste druivenrassen, een analyse van uitdagingen en mogelijkheden, plus de visie van enkele mensen die nauw betrokken zijn bij Hongaarse wijn. En we maken natuurlijk een rondgang langs Hongaarse wijngebieden, bekende en minder bekende. Tokaji, Villány en Eger, maar ook Somló, Balaton, Sopron enzovoort Uiteraard ontbreekt ook een bezoek aan het bruisende Boedapest niet. De hoofdstad is niet alleen een aantrekkelijke reisbestemming vanwege zijn grandeur en sfeer, het is ook dé plaats om kennis te maken met Hongaarse wijn en om te ontdekken dat eigentijdse Hongaarse gastronomie meer te bieden heeft dan goulash en zigeunerspies.we wijzen u graag de weg. Egészségedre! René van Heusden

4 6 Druivenrassen Druivenrassen van Hongarije Divers & origineel Hongarije kent een bonte mix van inheemse druivenrassen, volledig geïntegreerde immigranten en internationale nieuwkomers. Tekst: Lars Daniëls De inheemse variëteiten, vooral de witte, behoren hoofdzakelijk tot de zogenaamde Pontische tak van de VitisVinifera (VitisVinifera Pontica), die zijn oorsprong kent in de Kaukasus. Furmint Een relatief laatrijpende witte druif (gemiddeld halverwege oktober), die veel suiker kan opbouwen en gezegend is met een prachtige zuurgraad. Hij staat graag in diepere, mineraalrijke bodems, maar doet het ook goed op verweerd vulkanisch gesteente. Furmint is zeer geschikt voor droge wijnen. De eenvoudige versies hebben een aangenaam karakter, dat soms aan sauvignon blanc doet denken. Geconcentreerde wijnen, zeker die van oude klonen, zijn rijk, mineralig, wat alcoholisch en aromatisch. De druif is zeer gevoelig voor botrytis cinerea en die eigenschap heeft hem beroemd gemaakt. Gebotrytiseerde furmint staat namelijk aan de basis van de beroemdste wijn van Hongarije, Tokaji Aszú. Belangrijkste gebieden van aanplant zijn Tokaj Hegyalja en Somló. Hárslevelü Hárslevelü staat voor lindenblad, waar de druif enigszins naar ruikt. Het is de tweede druif voor detokajiaszú, want ook hárslevelü is gevoelig voor botrytis. Hij rijpt wat sneller dan furmint en deelt diens voorkeur voor warme, vulkanische bodems. Los van zijn rol in Tokaji Aszú, zijn de wijnen van hárslevelü van oudsher vaak halfdroog of halfzoet. Maar er worden ook steeds meer serieuze, droge wijnen van gemaakt, zoals in Somló. Qua aanplant is het Tokajgebied het belangrijkst, maar hárslevelü is wijd verspreid, je vindt hem ook in Villány-Siklós, Somló, Mátra en Eger. Erzejó Dit was in de eerste helft van de vorige eeuw een van de belangrijkste witte druiven van Hongarije, maar de aanplant is flink teruggelopen. Het is geen oninteressante druif, mits optimaal rijp of overrijp geoogst. Slechts dan is er genoeg zoetheid om de sterke zuurgraad te temperen. Dit druivenras is een specialiteit van Mór, maar Kunság heeft de grootste aanplant. Cserszegi Fűszeres Deze kruising van irsai olivér en tramini is een populaire witte druif, die qua aanplant alleen onderdoet voor furmint en olasz rizling. De druif geeft hoge opbrengsten en is daarbij aangenaam aromatisch. Zijn naam staat voor kruiden van Cserszeg. Cserszegi füszeres staat veel in de wijngebieden van de Alföld, de grote Hongaarse laagvlakte (Kunság, Csongrád en Hajós-Baja), maar ook vlakbij Budapest (Etyek-Buda) en op de noordoever van het Balatonmeer. Kadarka Dit is een van de oudste blauwe druivenrassen van de Balkan, voor de Tweede Wereldoorlog was het de belangrijkste druif in Egri Bikavér. De aanplant is daarna sterk teruggelopen. Er zijn duidelijke tekenen dat deze moeilijk te cultiveren druif een comeback aan het maken is. Kadarka rijpt zeer laat en is erg arbeidsintensief om goed te cultiveren. Het beste gedijt hij op lössbodems, zoals in Szekszárd. De wijnen, met hun mooie zuren en relatief zachte tannines, doen wat aan pinot noir denken, maar ze zijn kruidiger en rustieker. Buiten Szekszárd is kadarka goed thuis in Eger en Villány. Immigranten Naast al die boeiende inheemse druivenrassen, is er in Hongarije een belangrijke rol weggelegd voor een aantal West-Europese druiven, waarvan sommmige al eeuwenlang vaste voet aan de grond hebben in de Hongaarse wijngebieden. Olaszrizling (Welschriesling) Dit is de meest aangeplante witte druif van Hongarije, waarvan vooral droge wijnen worden gemaakt, van allerlei niveau. Van nature neutraal van aroma, op vulkanische bodem kan de druif interessante mineraliteit geven. De aanplant is geconcentreerd rondom het Balatonmeer: Badacsony, Balatonfüred-Csopak, Balatonfelvidék, maar ook in Kunság. Szürkebarát (Pinot Gris) Deze Bourgondische druif, een mutatie van pinot noir, voelt zich goed thuis rondom het Balatonmeer. Dit gebied, met zijn bodems van vulkanische oorsprong, heeft al bewezen internationaal aansprekende wijnen van pinot gris te kunnen voortbrengen. Sárga Muskotály (Muscat à petits grains) Deze meest edele van de muskaatdruiven wordt steed meer aangeplant in Tokaj, zowel voor een bijrol in de Tokaji Aszú als voor droge wijnen. Kékfrankos (Blaufränkisch/Lemberger) Dit is verreweg de meest aangeplante blauwe druif in Hongarije. Zijn herkomst is niet duidelijk, al staat één ouderaandeel vast: Weisser Heunisch. Op zich is het een relatief vroeg rijpende druif, maar dat is sterk afhankelijk van waar hij groeit. Qua bodemtype is kékfrankos niet erg kieskeurig, maar de beste resultaten geeft hij op diepere, mineraalrijke bodems van leem en löss. De sleutel tot kwaliteit is opbrengstreductie. In dat geval kan hij extractrijke, fruitige en diepgekleurde wijnen geven met een mooie tanninestructuur, en dan kan hij ook wat nieuw hout hebben. Kékfrankos staat vooral bekend om zijn grote aandeel in Egri Bikavér, maar ook uit Sopron, Szekszárd en het zuidelijke Villány komen steeds meer goede wijnen. Internationale nieuwkomers Ook Hongarije kon in de jaren tachtig van de vorige eeuw niet achterblijven en plantte zonder veel kiesheid in hoog tempo en op grote schaal bekende internationale, toen nog genoemd Franse, druivenrassen aan zoals chardonnay, sauvignon blanc, pinot noir, merlot, cabernet sauvignon en cabernet franc. Vaak gebeurde dat op plekken die ongeschikt waren voor deze rassen, waardoor de wijnen niet vaak iets van toegevoegde waarde hebben. Maar inmiddels nemen ze qua volume en aanplant wel een belangrijke plek in. Chardonnay (ook: Kereklevelü) De belangrijkste witte kwaliteitsdruif ter wereld heeft ook in Hongarije snel furore gemaakt. Hij is geïntroduceerd als basisdruif voor de Hongaarse mousserende wijn, peszgő. Met zijn voorliefde voor kalkrijke bodems geeft hij zeker niet overal interessante wijn, maar er zijn gebieden die goede chardonnays voortbrengen: Aszár-Neszmély, Balatonboglár, Eger, Etyek- Buda (vooral mousserende wijn) en Kunság. Cabernet sauvignon Deze karaktersterke druif is tegenwoordig de tweede blauwe druif van het land. Hoewel niet altijd de beste klonen zijn gebruikt, komt een aantal van de hoogst gewaardeerde moderne Hongaarse rode wijnen van deze Bordeauxdruif. Vooral in Eger, Szekszárd, Sopron en Villány. Cabernet franc Cabernet franc is in de jaren zestig van de vorige eeuw op behoorlijk grote schaal aangeplant en een echt succes geworden. Hij staat aangeplant in Eger, Kunság en Szekszárd, maar deze beroemde Bordeaux- en Loiredruif heeft in Villány een waar nieuw topterroir gevonden. Zweigelt (St. Laurent x Kékfrankos) Deze druif is nog steeds populair in Hongarije (derde druif van het land), hij wordt vooral voor eenvoudige kwaliteiten van hoge opbrengst gebruikt. Maar ook hier zijn er uitzonderingen, zoals in Sopron (niet zo verwonderlijk, het grenst aan het Oostenrijkse Burgenland) en Villány. Hongarije in een notendop Aanplant in productie: hectare Verdeling aanplant naar kleur: 70 procent wit, 30 procent rood en rosé Verdeling productie naar kwaliteitsniveau: 50 procent tafelwijn, 50 procent kwaliteitswijn Gemiddelde jaarproductie: 3,5 miljoen hectoliter Gemiddelde jaarconsumptie: 3 miljoen hectoliter Belangrijkste witte druiven: olaszrizling, furmint, chardonnay Belangrijkste blauwe druiven: kékfrankos, cabernet, zweigelt, merlot, portugieser Aantal wijngebieden: 22 Aantal producenten: Gemiddelde omvang van wijngaardbezit: 0,5 hectare

5 8 Vroeger, nu en straks Vroeger, nu en straks 9 Richárd Nemes, Wines of Hungary We moeten werken aan kwaliteit en imago Wat moet Hongarije doen om binnen afzienbare tijd zijn status van exoot met moeilijke namen en soms bedenkelijke smaak te kunnen inruilen voor die van een gevestigde waarde? Wit inwisselen voor rood zal moeilijk gaan, evenmin als die moeilijke namen veranderen. Richárd Nemes, directeur van promotiebureau Wines of Hungary, windt er geen doekjes om: Hongarije moet aan het werk met productontwikkeling, imagovorming en brand building. Tekst: René van Heusden Wat wil Hongarije? Onze belangrijkste doelstelling is om Wines of Hungary als nationaal merk neer te zetten en daarmee, via promotie, deuren te openen voor competitieve Hongaarse wijnen. De nadruk ligt daarbij op waarde, niet op volume. Dit impliceert een verschuiving van bulkwijn naar gebottelde wijn. Promotie zal zich daarom primair richten op premium en topwijnen. De voornaamste uitdaging voor de bedrijfstak is om Hongaarse wijnen bekendheid te geven in nieuwe buitenlandse markten en om er in al gevorderde markten voor te zorgen dat het bestaande imago verandert. Lees: verbetert. In tijden van recessie en moordende internationale concurrentie is dat geen eenvoudige opgave. Het zou een stuk makkelijker geweest zijn als we hier in de jaren negentig al mee waren begonnen, maar de geesten waren er toen nog niet rijp voor. Wat betekent dat concreet? Marktonderzoek heeft geleerd dat we meer premium wijn met een aantrekkelijke prijs nodig hebben. We zien dat de aanplant terugloopt in gebieden die niet of onvoldoende in staat zijn zulke wijn te produceren, en dus minder concurrerend zijn. Omgekeerd zien we dat die aanplant groeit in gebieden die wel wijnen produceren die in een behoefte voorzien.verder kunnen we vaststellen dat er steeds meer wijnen niet alleen correct zijn, maar ook opwindend. Het is noodzakelijk dat die tendens zich de komende jaren blijft voortzetten. Je hebt in alle landen wijnen die ergens vandaan komen en wijnen die nergens vandaan komen. Hongarije heeft dringend meer wijnen nodig die ergens vandaan komen. Wat is het ideale profiel van typisch Hongaarse wijn? De belangrijkste uitdaging voor de Hongaarse wijnproducenten op hun eigen bedrijven is productontwikkeling. Enerzijds is er de wens om wijnen te maken die een weerspiegeling vormen van de Hongaarse cultuur en tradities en daarmee als typisch Hongaars herkenbaar zijn, anderzijds de noodzaak om een product aan te bieden waarvoor een markt bestaat. Met andere woorden: typisch moet samengaan met lekker. Wijnen die dus niet rustiek mogen smaken, maar technisch onberispelijk en elegant zijn. Zonder hun specifieke herkomst te verloochenen. Wat zijn de belangrijkste doelmarkten voor de promotie van Hongarije? Om te beginnen, en dat zal geen verrassing zijn, Hongarije zelf. In het buitenland is Nederland samen met het Verenigd Koninkrijk en Zweden een van de speerpunten voor de promotie van Hongaarse premium wijn. De resultaten in 2008 waren bemoedigend, de uitvoer naar Nederland steeg met 24 procent. Ook uit Azië komen positieve geluiden. Hong Kong nam 50 procent meer af dan het jaar ervoor. Wat zijn de belangrijkste ontwikkelingen binnen de Hongaarse wijnbouw? De afgelopen twee decennia is de nodige vooruitgang geboekt bij zowel het wijngaardbeheer als het werk in de kelder. Dat heeft gezorgd voor wijnen die over het algemeen technisch in orde zijn. Waar het nu vooral om gaat, is dat opwindende element. Dat zal moeten komen van terroir en druivenrassen. En daarmee bedoel ik: de juiste inheemse druif op de juiste plaats. Wat neerkomt op een terugkeer naar hoe het ooit was, met een veelheid aan streekgebonden druivenrassen. In feite zijn we momenteel bezig met een koerscorrectie in de vorm van het opnieuw omhelzen van traditionele waarden, maar dan wel op een solide wetenschappelijke basis. Een mooi voorbeeld daarvan is het Kadarka-onderzoeksproject in Szekszárd dat is uitgevoerd door een regionaal instituut in samenwerking met plaatselijke wijnmakers. En in Tokaj loopt een project voor herclassificatie. Welke druiven bepalen jullie toekomst? Internationale rassen als cabernet sauvignon en franc, merlot, pinot noir, chardonnay en sauvignon blanc zijn weliswaar blijvers, maar er zijn duidelijke aanwijzingen voor een groeiende belangstelling voor lokale eigen rassen. Voorbeelden daarvan zijn de blauwe kékfrankos, kadarka en zelfs csókaszőlő, terwijl bij de witte furmint, hárslevelű en ook olaszrizling goede vooruitzichten hebben. En welke stijl wijn? Hongarije moet streven naar wijnen met minder alcohol en eikenhout, meer elegantie, fruitexpressie en zuren. Dat kan alleen worden bereikt in de wijngaard, niet door kunstgrepen in de kelder. Investeringen moeten daarom primair naar onderzoek, herstructurering en heraanplant van wijngaarden gaan. Welke gebieden zijn voortrekkers? Gebieden waar het momenteel gebeurt, zijn allereerst Tokaj en Somló, niet in het minst dankzij buitenlandse investeringen. Delen van Balaton, Eger, Mátra en Sopron zijn in opkomst. Szekszárd en Villány, die grote hoeveelheden rode wijn op basis van internationale druivenrassen produceren, zien zich geconfronteerd met de uitdaging om internationaal concurrerend te blijven. Heeft Hongarije nog meer buitenlandse investeringen nodig? We hebben de afgelopen jaren niet te klagen gehad over buitenlandse investeringen in gebieden als bijvoorbeeld Tokaj of Somló. Het is wel wenselijk dat coöperaties door joint ventures een impuls krijgen om hun slagkracht te vergroten. Moet er iets aan de wetgeving gebeuren? Het nieuwe wettelijke kader voor wijnbouw binnen de Europese Unie dwingt de Hongaren tot herziening van de bestaande nationale regelgeving. Dat is een goede zaak, want het betekent in de meeste gevallen een zeer wenselijke precisering en uniformering van de voorschriften.

6 10 Szekszárd Szekszárd 11 Szekszárd is door en door rood Szekszárd is een van Hongarije s belangrijkste gebieden voor met het oude Rome: zeven heuvels omsluiten Szekszárd van lange, warme en droge zomers. plaats komt, maar toch wordt hij tegenwoordig markt? Wie zal het zeggen. Feit is wel dat kék- rode wijn. Het ligt binnen de zogeheten Pannonische wijn- het gebied. Kolonisten uit datzelfde Rome plantten hier zo n tweeduizend jaar geleden De ruim tweeduizend zonne-uren per jaar zorgen voor een goede rijping van met name blau- steeds meer erkend als intrinsiek onderdeel van de historie en de identiteit van het gebied. frankos en merlot heel aardige rosés opleveren. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat rosé, regio, een van de zes grote zones waarin het land is verdeeld. Het is vooral rode wijn wat hier de klok slaat. En hoewel er in voor het eerst druivenstokken. Hier lag immers hun provincie Pannonia. Archeologische vondsten doen vermoeden dat het er toen al serieus we rassen. De bodems bestaan hoofdzakelijk uit löss en zand en hebben dankzij de nabijheid van de Donau, die hier zelf ooit stroomde, nog Zo zeer, dat er nu veel werk van gemaakt wordt om hem weer in ere te herstellen. Typerend voor de wijnen op basis van kadarka zijn een met alle respect, een bijproduct is en dat rode wijn het handelsmerk is en blijft. Ongeacht of dat nu in de stijl Bordeaux, Oostenrijk of Eger met gemengde gevoelens over wordt gedacht, heeft ook Szekszárd een eigen, officieel erkende Bikavér. aan toe ging. Vandaag de dag is dat zeker het geval, want ondanks zijn lange historie is het een springlevend gebied. Een indicatie daarvoor is dat Antinori al vroeg in de jaren negentig altijd een goede grondwaterspiegel. Kadarka en Bikavér Wat staat er zo al aangeplant om die rode wij- vrij lichte kleur een frisse, spicy smaak. Die eigenschappen maken hem aantrekkelijk voor de productie van zowel pure Kadarka als van assemblages met merlot of als onderdeel van Bi- gewoon Szekszárd is. Namen van in Nederland vertegenwoordigde producenten uit Szekszárd om op te letten zijn Heimann, Takler en Vida. Tekst: René van Heusden brood zag in een joint venture in deze regio, zij het in het naburige Tolna. Nog illustratiever nen van te maken? Heel wat. De drie Bordeauxrassen bijvoorbeeld, met in volgorde van be- kavér. Szekszárdi Bikavér, oftewel Stierenbloed, is waarschijnlijk de bekendste naam uit voor die dynamiek is dat al diverse malen pro- langrijkheid merlot, cabernet franc en cabernet Szekszárd. Het is per definitie een blend van ducenten uit Szekszárd de felbegeerde Hon- sauvignon. Ze worden meestal verwerkt tot drie voor het gebied kenmerkende blauwe drui- Szekszárd ligt in het zuiden van Hongarije, even sche omstandigheden daarvan. Nog een over- gaarse onderscheiding Wijnmaker van het Jaar cuvées naar Bordelais voorbeeld. Het meest venrassen. Het belangrijkste ingrediënt daar- ten noordwesten van Pécs, niet zo zuidelijk als eenkomst is de productie van voornamelijk in de wacht hebben weten te slepen. aangeplant is kékfrankos (blaufränkisch), die van is doorgaans kékfrankos, terwijl mondiale Villány. Het is de hoofdstad van de provincie rode wijnen, met een aandeel van respectieve- Die dynamiek is niet zo verwonderlijk, wanneer meestal voor eenvoudige wijnen gebruikt rassen en kadarka voor aanvulling zorgen. Tolna. Tussen 1738 en 1740 werd de stad geplaagd door een pestepidemie, een eeuw later lijk 81,9 procent voor Szekszárd en 76,7 procent voor Villány. Daardoor is de Pannonische regio we bedenken dat rode wijn in Hongarije welbeschouwd een nogal schaars goed is. Nog geen wordt, maar bij beperkte rendementen weldegelijk grote wijnen kan opleveren. Nog een be- Rosé komt, rood blijft was componist Franz Liszt er regelmatig te gast. meteen de roodste van heel Hongarije. derde van de nationale productie heeft die langrijk Oostenrijks ras is de zweigelt. De ware Wie rood zegt, zegt bijna in één adem rosé. In Het omringende wijngebied draagt de naam van de stad, het is met een aanplant van ruim Met dank aan Rome kleur, terwijl Szekszárd als het ware voorbestemd is voor productie van rode wijnen. eigen specialiteit van Szekszárd is de kadarka. Van deze oorspronkelijk uit Dalmatië afkomsti- het geval van Szekszárd klopt dat helemaal. Ook in Hongarije is rosé de afgelopen jaren he hectare ongeveer even groot als Villány. Het wijnbouwgebied van Szekszárd vertoont in Los van Romeinen, Florentijnen en gewone Ma- ge druif staat weliswaar nog maar 80 hectare lemaal in de mode geraakt. Een teken van een Ook deelt het in grote trekken de klimatologi- één opzicht een opmerkelijke overeenkomst gyaren, profiteren de druivenstokken in aangeplant, waarmee hij pas op de zevende zich ontwikkelende, lifestyle georiënteerde

7 12 Balaton Balaton 13 Het Balatonmeer is een van de beroemdste toeristische trekpleisters van Hongarije. Maar het gebied heeft ook genoeg te bieden aan mensen die niet van vissen of zwemmen houden. levelű is? Wie kent kéknyelű? Als ik chardonnay weet te verkopen, dan kan ik misschien ook mijn andere wijnen kwijt. Dat is voor mij de de bodem een vergelijkbare samenstelling heeft. Ook de aangeplante druivenrassen komen in grote lijnen overeen. In Badacsony heuvel zijn ook de basaltorgels, versteende lavazuilen, te vinden die zo kenmerkend zijn voor het gebied. Rondom het meer wordt namelijk heel verdienstelijk wijn gemaakt. Tekst: Sjoerd de Groot kracht van de internationale druivenrassen. Vulkanische grond, zand en löss staan onder andere olaszrizling (welschriesling), szürkebarát (pinot gris), furmint en chardonnay aangeplant. De rode druiven spelen een ondergeschikte rol, maar er zijn Basaltwijn Een mooi voorbeeld van de combinatie van druif en terroir proeven we bij Basaltbor (inder- De grondsoorten die in het gebied te vinden zijn leuke exemplaren te vinden. Volgens de boeren daad: basaltwijn). De pinot gris heeft wat weg zeer uiteenlopend: je vindt hier zand, löss, rood in de streek zijn de beste wijnen te maken van van de betere wijnen uit Alto Adige. Andere Balaton: wijn en meer zandsteen, geel zandsteen, basalt en vulkanische grond. Deze ondergrond varieert dan ook van wijnstreek tot wijnstreek. In Balatonboglár pinot noir, merlot en cabernet sauvignon. De blauwe druiven die het meest voorkomen zijn echter twee andere: kékfrankos (blaufränkisch) aanraders in Badacsony zijn Huba Szeremley en Domaine Edegger, eigendom van een Oostenrijkse producent die zijn kans schoon zag in bestaat de grond meestal uit löss, de bodem is en zweigelt. Hongarije. Huba Szeremley nam in 1992 de Balaton is het grootste meer van Midden- lijk met de badgasten. Daarnaast is er nog wat De meest interessante wijngebieden in Balaton daar wat vruchtbaarder. De wijngaarden zijn wat vlakker dan aan de noordkant van het De grijze monnik oude familiewijngaarden weer in gebruik. In de jaren daarna is het domein langzaam opge- Europa, 78 kilometer lang en gemiddeld acht ki- visserij en natuurlijk: de wijnbouw. liggen zo goed als rondom het meer. Balaton- meer. In Balatonfüred vinden we de wijngaar- Bij de witte druiven valt nog een verrassing te knapt en uitgebreid. lometer breed. Deze Hongaarse zee is vooral geliefd bij ouderen, vakantievierende gezinnen Heuvels zijn een zegen boglár, Balatonfüred-Csopak en Badacsony staan bekend om hun goede witte wijnen, in den op rood zandsteen en kalksteen. Van de wijngebieden rond Balaton lijkt Badacsony de noteren: Badacsony is een van de weinige Hongaarse gebeiden waar échte riesling wordt ge- Deze gevestigde namen onderstrepen de kwaliteit van de regio. Mihály Figula senior, van het met kinderen en, natuurlijk, watersporters. In De heuvels rond het meer en de zon-uren zijn deze gebieden is de productie gemiddeld voor meeste potentie te hebben om witte wijn te pro- teeld. Ook deze variëteit doet het erg goed op de gelijknamige domein, is in 2000 Winemakers of de zomer wordt het water vrij warm omdat het een zegen voor de wijnmakers in de regio. De negentig procent wit. Het meest voorkomende duceren die zich kan meten met de toppers uit vulkanische bodem. De beste resultaten wor- the Year geworden. Zijn Figula Winery in Bala- meer gemiddeld slechts drie meter diep is en er streek heeft een landklimaat, dat hier genoemd druivenras is olaszrizling, op de voet gevolgd andere landen. Het water van het meer zorgt den echter behaald met een andere druif: pinot tonfüred is de moeite waard om in de gaten te zo n 2050 zonuren per jaar zijn. Ideaal dus voor wordt naar de vlakte: het Pannonisch klimaat. door szürkebarát (pinot gris) en chardonnay. aan de noordkant voor een tempering van de gris, de grijze monnik. houden, daar gaan we nog wat van horen. een zwoele zwempartij. Een andere toeristische Een beetje mediterraan, maar met de toe- Deze laatste zorgt niet alleen voor aantrekkelijk temperatuur als het erg warm is en voor opwar- trekker zijn de warme thermale bronnen, een voeging dat het in sommige delen flink kan wit, hij is ook een noodzakelijk kwaad. Bij wijn- ming op momenten dat het koel is. De wijn- Op de flanken van de Badacsony-heuvel is deze overblijfsel van de vulkanische activiteiten in regenen, Balatonmelléke is een van de natste maker Jásdi Pince van de gelijknamige kelder gaarden liggen op de hellingen van uitgebluste bijnaam van de beroemdste Balaton-druif de regio. Aan de noordkant van het meer zie je wijngebieden in Hongarije. Ook de flinke wind bewijst dit ras zijn nut: Ik maak het liefst wijn vulkanen, waarbij het vulkanische materiaal is ontstaan. De Pauliner ofwel grijze monniken duidelijk de uitgebluste vulkanen liggen. De kan soms problemen opleveren voor de wijn- van traditionele Hongaarse druiven. Maar hoe vermengd met basalt en klei. De vulkanische stonden aan de wieg van het succes van szürke- zuidkant is beduidend vlakker. De vele dorpen bouw, maar hij biedt ook de broodnodige goed mijn wijnen ook zijn, onbekend maakt gronden geven een herkenbaar aroma aan de barát. Deze druif draagt in Hongarije nog steeds rond het meer verdienen hun geld voorname- verkoeling. soms ook onbemind. Wie weet direct wat hárs- witte wijnen. Dat doet aan Somló denken, waar hun naam als een soort ere-titel. Op deze

8 14 Somló Somló Dansen op de vulkaan Somló is de natte droom van iedere wijnschrijver. Waarom? Omdat hier een schoolvoorbeeld te vinden is van terroir! Zelfs een leek kan dat met eigen ogen vaststellen. In het vlakke landschap tussen Szombathely en Székesfehérvár, in het noordwesten van Hongarije, rijst zomaar ineens een machtige heuvel van meer dan 400 meter hoogte op. Het is een oude vulkaan, met op de zuidhellingen wijngaarden. tot de schoolvoorbeelden van het nieuwe Hongarije. Het huidige wijngebied Somló (officieel Nagy Somló) heeft een aanplant van ruim 700 hectare. Het bestaat uit deze berg, de zogeheten Somlóhegy, en nog twee kleinere en twee kleinere zones op vlakker terrein, Sághegy en Kisssomlyó. Wellicht zou het daarom in de toekomst tot een vermelding van subzones kunnen komen, want het mag duidelijk zijn dat de hellingen van ander kaliber zijn dan de gronden in de vlakte. Tekst: René van Heusden De Hongaren hebben er een fraaie naam voor bedacht: Isten itt felejtett kalapja, de door God achtergelaten hoed. Door deze specifieke ligging kun je Somló in zekere zin vergelijken met de Etna op Sicilië, de befaamde Hermitageheuvel aan de Rhône of de wat ruimer bemeten Cortonheuvel in de Bourgogne. Voorwaar geen kinderachtige vergelijkingsmateriaal. Om wat dichter in buurt te blijven, een enigszins vergelijkbaar vulkaanterroir is dat van Badacsony aan het Balaton. De top van de berg wordt bekroond door bos met de status van natuurreservaat en een, gelet op de strategische ligging, onvermijdelijke burchtruïne. En wat een idyllisch wijnlandschap vind je hier. Smalle weggetjes voeren langs vervaarlijke basaltformaties en vaak heel kleine perceeltjes wijnstokken. Met hier en daar een kerkje om het helemaal pittoresk te maken. Over kerkjes gesproken, ooit hadden kerk en adel hier grote wijngaarden, maar tegenwoordig is juist kleinschaligheid troef. Grote faam Dat bezit van adel en kerk is een indicatie voor het historische aanzien dat Somló ooit genoot. De wijnen van de basalthellingen hadden eeuwenlang een reputatie die zelfs met die van Tokaj wedijverde. Wijn voor gekroonde hoofden, die bij zowel keizerin Maria Theresia als haar zoon keizer Joseph II in de smaak viel, alsmede bij koningin Victoria. Of dat wellicht iets te maken had met de vermeende eigenschap van de wijn dat die tot meer mannelijke dan vrouwelijke nazaten zou leiden? Die eigenschap leverde Somló overigens wel de bijnaam a nászéjszakák bora op, wat zoveel betekent als wijn voor de huwelijksnacht. Wijn uit Somló stond sowieso te boek als een wijn die bijzonder heilzaam was voor de gezondheid, want altijd gezond: Vinum Somlaianum omni tempore sanum. Dat zouden we tegenwoordig een unique selling point noemen. Comeback De phylloxera maakte abrupt een eind aan de grote tijden van Somló en in de twintigste eeuw was de wijnbouw er eerder van marginaal belang. Het enorme terroirpotentieel bleef onverkort voorhanden. In de jaren negentig is dat terroir herontdekt, Somló is aan een lang verwachte tweede jeugd begonnen. Nu behoort het Minerale stijl Evenals in het verleden zijn ook nu vrijwel alle wijnen uit Somló wit. Ze danken hun bijzondere karakter aan de vulkanische bodem, al dan niet in combinatie met zand en löss. Opvallend aan het klimaat is de wind. Een en ander resulteert in wijnen die schoolvoorbeelden zijn van een uitgesproken minerale stijl, met bovendien de nodige frisheid. Een geheel eigen, niet te imiteren stijl, ook in gastronomisch opzicht heel intrigerend. Interessant is ook de diversiteit in nuances, aangezien zowat ieder perceel voor eigen smaakaccenten zorgt. Aangeplante druiven zijn olaszrizling, furmint, hárslevelű, tramini, chardonnay, szürkebarát, rajnai rizling en pinot blanc, met als lokale trots de juhfark. Mits oordeelkundig uitgevoerd, zoals bij een uitstekende producent als Kreinbacher een van de recente nieuwkomers in het gebied blijkt vergisting op kleine eikenhouten vaten geen enkel probleem op te leveren en de wijnen juist een extra dimensie te verlenen. Een jaar of wat rijping lijkt ook tot de reële mogelijkheden te behoren. Somló lijkt daarmee hard op weg zijn roem van eertijds weer helemaal te gaan waarmaken.

9 Eger 17 Eger: lastig kiezen Eger is een van Hongarije s bekendste wijnnamen. En een van de meest verguisde. Het dankt die dubbelzinnige positie aan Egri Bikavér, Stierenbloed, de meest karakteristieke en kwalitatief beste wijn die het land te bieden heeft. Probleem: de naam Stierenbloed is in diskrediet gebracht door decennia middelmatigheid. Maar verbetering is op komst. Nu alleen nog alle neuzen dezelfde kant op. Tekst: René van Heusden Foto s: René van Heusden & Wines of Hungary Het gebied Eger is genoemd naar het gelijknamige stadje Eger. Het is een bezienswaardige plaats in Hongarije, zeker in een wijngebied, en rijk aan monumenten die van een groots verleden getuigen. Vooral in de achttiende eeuw kende de stad een enorme bloei en verrezen tal van gebouwen in barokstijl, waaronder de opvallend grote Dom en de universiteit pal er tegenover. De grote trots van de lokale bevolking is de imposante citadel die in 1552 zo heldhaftig tegen de Ottomaanse belegeraars werd verdedigd. De dappere strijders haalden hun moed uit de rode wijn, die sindsdien Stierenbloed genoemd wordt. Wat men in Eger maar zelden hardop vertelt, is dat de Turken in 1596 nog een keer terugkwamen en de stad toen zonder noemenswaardige tegenstand konden innemen. Een schoolvoorbeeld hoe verhaal en werkelijkheid op gespannen voet met elkaar kunnen staan. Bij de plaatselijke wijn is dat in zekere zin ook het geval. Het verhaal(tje) is door de feiten enigszins achterhaald. Rood in opmars Eger neemt binnen het Hongaarse wijnlandschap een bijzonder positie in. Het is het noordelijkste van alle overwegend rode wijngebieden en het is ook het enige rode gebied in de hele regio Noord-Hongarije. Met een aanplant van hectare is het ook het grootste. Die rode dominantie is pas van recente datum, tot aan de jaren negentig hielden rood en wit elkaar min of meer in evenwicht. Nu gaat die verhouding richting 2:1. Een fraai staaltje van marktwerking. Werd de productie in Eger vroeger gedomineerd door het staatsbedrijf Egervin, sinds de omwenteling in 1989 hebben kleinere, individuele producenten het roer overgenomen. Tekenend voor de frisse wind die is gaan waaien, zijn (her)aanplant van nieuwe wijngaarden en de bekroning van diverse producenten alswinemaker of theyear. Een ervan was de internationaal bekende Tibor Gál. Het klimaat van Eger is continentaal, met lange winters en weinig neerslag. Wijngaarden profiteren van de beschutting door bergen in het noorden en een gunstige ligging op hellingen met een expositie naar het zuiden. Tufsteen is de belangrijkste geologische factor. Druiven kunnen hier soms een opmerkelijke rijpheid bereiken, goed voor wijnen met 14,5 procent alcohol of meer. Toch hebben die wijnen een goede zuurgraad, wat bijdraagt tot de houdbaarheid. Alleen heeft men het in Eger moeilijk met kiezen, want de aanplant is er op zijn zachtst gezegd nogal gevarieerd. Veelheid aan druiven In Eger wordt behoorlijk wat nieuw aangeplant. Dat is geen overbodige luxe, want ten tijde van de socialistische planeconomie lag de nadruk op volume. De plantdichtheid was bewust laag. Bij de aanplant van blauwe druiven kregen zogeheten internationale rassen de voorkeur, met voorop cabernet sauvignon en merlot. Daarnaast vind je in Eger ook cabernet franc, pinot noir en, jawel, syrah. Bij de meer traditionele regionale druiven is kékfrankos de onbetwiste nummer één, terwijl zweigelt, blauburger en portugieser eveneens de nodige hectaren in beslag nemen. Inmiddels wordt geëxperimenteerd met kadarka die in Szekszárd een rol speelt bij die andere Bikavér en met menoir, de vroegere kékmedoc. En dan hebben we het nog niet eens over de witte gehad. Van oudsher was de leányka de witte druif van Eger, maar de wijn ervan lijkt helemaal uit de mode te zijn. Of chardonnay daarom een goed alternatief is? Bikavér Paradepaardjes van producenten in Eger zijn momenteel mono-cépagewijnen van een van de internationale rassen en niet de legendarische Bikavér. Dat is een beetje jammer, want deze assemblage kan zo mooi zijn. Bovendien is hij Hongaarser dan een pure merlot, hoe goed die ook zijn mag. Waar het Eger misschien nog aan ontbreekt, is een krachtig gezamenlijk optreden om deze wijn weer op de kaart te krijgen. Bij de invulling van de Bikavér zouden eendrachtigheid en uniforme regelgeving gewenst zijn om een duidelijke herkenbaarheid te bewerkstelligen. Momenteel is het alleen voor de standaardversie alleen verplicht om minimaal drie verschillende rassen te gebruiken, waarbij kékfrankos in de regel de belangrijkste is. Voor de kwalitatief superieure Egri Bikavér Superior gelden wat strengere voorschriften, onder andere ten aanzien van wijngaardbeheer, opbrengst, rijpheid en opvoeding. Ze zijn nog steeds zo ruim geformuleerd, dat individuele producenten het verschil moeten maken. En dat gebeurt gelukkig ook, onder andere door St. Andrea en Thummerer.

10 18 Villány Villány 19 Producenten In Villány vinden we een paar producenten van naam en faam. Attila Gere Een van de grootheden van de streek. Helemaal in de krachtige stijl met een Cabernet Sauvignon Barrique, vol, maar wel degelijk ook fris. Maakt samen met het Oostenrijkse Weninger wijnen die eleganter zijn, zoals de Gere & Weninger Cabernet Franc Selection, met heerlijk fruit en zachte tannines. Importeur: DR Trading, Imperial Villány: het Toscane van Hongarije Villány is een echt wijndorp, met overal proeflokalen langs de hoofdstraat. Heerlijk, wat een wijnsfeer! Met dank aan alle kleine boeren die hier actief zijn. En aan de productie van rode wijn, op de thuismarkt heel populair. En met dank aan een mild klimaat en een mooie omgeving, die doet denken aan Toscane, alleen zonder cipressen. Tekst: Ronald de Groot Foto s: Ronald de Groot & Wines of Hungary Op wijngoed Vylyan gonst het van de activiteit. We arriveren op de vooravond van een cultureel festival, georganiseerd door vijf dorpen in het wijngebied Villány. Eigenaresse Monika Debreczeni van Vylyan is nauw betrokken bij de organisatie. Rond de wijnkelder staan allemaal wijnvaten die door kunstenaars zijn omgebouwd tot kunstwerken. Een van de pronkstukken is beeldhouwwerk van Zoltán Pál, een grote druppel roze marmer die in een vat valt. Zoltán Pál woont in Pécs en is een fan van het wijngebied. Villány en omgeving zijn prachtig. Heerlijk om te wonen. Niet voor niets hebben veel buitenlanders hier en in de omgeving van Pécs, iets verder naar het noorden, een tweede huis gekocht. De glooiende heuvels, het milde klimaat: dit is het Toscane van Hongarije. Maar dan veel rustiger, veel ongerepter. Kruispunt van cultuur Villány is een van de streken waar de Hongaarse wijnbouw is begonnen. Dat is niet alleen te verklaren door het ideale klimaat, maar ook omdat het gebied zich op een kruispunt van culturen bevond. In de Keltische tijd waren hier wijngaarden, de Romeinen brachten wijnbouw mee. Later maakte de streek deel uit van het Ottomaanse rijk, tot het weer ging behoren tot het domein van de Habsburgse keizers. In de tijd van Maria-Theresia vestigden zich hier veel Duitsers. Die brachten de portugieser mee, een druif die hier bekend is onder zijn Hongaarse naam kékoportó, hoewel hij langzaam wordt verdrongen door andere, meer gangbare en populaire rassen. Portugieser levert soepele wijnen op met veel fruit, een krachtige versie van Beaujolais. Zuidelijkste wijngaarden van Hongarije In wijngebied Villány-Siklós, genoemd naar de twee belangrijkste dorpen van de streek, liggen de zuidelijkste wijngaarden van Hongarije, op een steenworp afstand van Kroatië. Gezien de omvang van het land betekent dat een groot verschil met de wijngaarden in de noordelijke en zeker de noordoostelijke regio s. Daar duurt de zomer kort, de winters zijn koud.villány gaat in de richting van het mediterrane klimaat, met warme zomers en milde winters. Ook de regenval is van mediterrane proporties: jaarlijks niet meer dan zo n 600 tot 650 millimeter. Alleen de dreiging van regen in de herfst kan een probleem zijn, net als zware hagelbuien, die de laatste tijd vaker voorkomen. De wijngaarden bevinden zich rond een korte heuvelrug ten zuiden van het historische stadje Pécs. De hoogste heuvel is de Harsány-berg van 442 meter, de meeste wijngaarden liggen op 100 tot 200 meter hoogte. De heuvels lopen in oost-westelijke richting over een lengte van 15 kilometer, de meeste wijngaarden liggen aan de zuidkant van de heuvels. Het dorpje Villány ligt aan de oostpunt van de heuvelrug. Het karakter van de wijn wordt bepaald door de ligging ten opzichte van de zon. Je vindt hier veel dalen en valleien, allemaal met hun eigen karakter. Op warme zuidhellingen doet cabernet het prima, maar ook syrah geniet hier van de natuurlijke warmte. Op de hellingen met een meer noordelijke en oostelijke ligging vinden we pinot noir, die hier zeker in koele jaren van een uitstekende kwaliteit kan zijn. De aanplant van blauwe druiven lijkt vanzelfsprekend, maar voor de Tweede Wereldoorlog was de meeste aanplant wit vanwege de mode van destijds. En hoewel rood zonder twijfel in opkomst is, mogen we wit hier zeker niet vergeten. Witte druiven vinden we meer in het westelijke deel van de streek, rond het stadje Siklós. Streekt trekt investeerders Vylyan toont hoe de populariteit van de streek zorgt voor de instroom van nieuw kapitaal. Zakenman Pál Debreczeni kocht de eerste wijngaarden in de streek in Zijn doel was het opzetten van een eersteklas wijnbedrijf. In die opzet is hij helaas postuum, want verongelukt in 2004 ruimschoots geslaagd. Met een oppervlakte van 125 hectare is dit een van de vijf grote wijnbedrijven in de streek. Het bedrijf is pionier in kwaliteit en in het gebruik van lokale druiven, met een blend van streekdruiven als een van de innoverende nieuwe wijnen.topwijnen worden gemaakt van cabernet-franc en syrah. Naast de paar groten telt Villány vooral kleinere producenten. Hun kleine kelders en proeflokalen maken Villány aantrekkelijk voor toeristen. Daarmee krijgt de streek zo langzamerhand Bourgondische allure. De ontwikkeling van de wijngaarden en het toerisme wordt gestimuleerd door de Europese Unie. Rood in opkomst Door het warme klimaat is dit de streek in opkomst voor goede rode wijn. En goede rode wijn is populair bij de Hongaarse wijndrinker. Veel bedrijven uit Budapest plannen bedrijfsuitjes naar de streek, die slechts 230 kilometer van de hoofdstad ligt. Hongaren zijn de laatste tijd dol op syrah, vooral kleine cuvées van syrah zijn op dit moment mateloos populair. Uiteraard wordt de aanplant op dit moment uitgebreid. In de jaren negentig van de vorige eeuw, toen de streek in opkomst was, was cabernet sauvignon de koning. Inmiddels wordt Villány volwassen, de wijnboeren zijn tot de conclusie gekomen dat het slimmer is om je aan te passen aan het terroir van de streek. Dat heeft geleid tot de aanplant van meer cabernet franc, een druif die het hier voortreffelijk doet. Syrah is een druif van de toekomst, zodat de aanplant groeiende is. Als we kijken naar de situatie in Oostenrijk en onze eigen proefervaringen, dan zou kékfrankos (blaufränkisch in Oostenrijk) nog een perfecte aanvulling zijn. József Bock Producent van bijzondere en krachtige wijnen. Veel diepgang, intens en warm, zoals deze streek dat mogelijk maakt. Voorbeelden zijn de heftige en bijzondere Barrique Bock Cuvée, een soort Bordeaux zoals die vroeger was. Net als de syrah met veel zoet fruit en confiture, typisch voor het hedendaagse Villány. Importeur: Mercury International Vylyan Groot bedrijf, prima wijnen. Prachtige Cabernet Franc Mandolás, stevig en sappig, nog elegant ook, ondanks 15,5 procent alcohol! Pinot noir is hier zeer fraai, in goede jaren zelfs heel elegant. Syrah eveneens zeer fraai. Importeur: Mercury International Csaba Malatinszky Door de lokale producenten beschouwd als een buitenstaander. Was sommelier in het beste restaurant van Hongarije. Is actief in Villány vanaf 1997, toen hij zijn eigen wijnhuis liet bouwen. Maakt onder andere een krachtige en warme spätburgunder. Importeur: Château Cuisine Tamás Günzer Sympathieke producent, waarvan we de proefkelder aan de hoofdstraat bezochten en een mooie Pinot Noir Válogatás proefden, krachtig door het warme jaar. Kékfrankos laat zien dat dit voor deze streek een interessante druif is, met elegantie en frisheid, mooi rood fruit. Importeur: Miranda Beems

11 20 Tokaji Het staat trots op het etiket: Vinum Regum, Rex Vinorum, Wijn van de koningen, Koning van de wijnen. Tokaj heeft een lange geschiedenis van succes, prestige en wereldwijde exporten. Maar na de val van het IJzeren Gordijn moeten de wijnen knokken voor een plek op de wereldmarkt, ondanks grote investeringen van buitenaf. Het geweldige potentieel lijkt daardoor niet volledig te worden benut. Toch laat dit onverlet dat Tokaji, wijn uit Tokaj, een volstrekt unieke positie inneemt. In Hongarije en in de wereld. Tekst: Ronald de Groot & René van Heusden Foto s: Sjoerd de Groot & Wines of Hungary Tokaji Wijn met een verhaal Het hectare metende wijngebied Tokaj- Hegyalja is door de UNESCO geklasseerd als cultureel werelderfgoed. De hellingen liggen in het uiterste noordoosten van Hongarije, tegen Slowakije aan en niet ver van de grens met Oekraïne. De wijngaarden lopen zelfs door tot in Slowakije, waar ook nog een minuscule hoeveelheid Tokajský mag worden gemaakt. Wanneer de eerste edelzoete wijn op basis van botrytisdruiven in Tokaj geproduceerd werd, in niet helemaal duidelijk, maar naar alle waarschijnlijkheid was dat ergens in de zestiende eeuw. Al snel daarna werd het de huiswijn van bijna alle gekroonde hoofden en adel in heel Europa. Ook Joseph Haydn, in dienst van de Hongaarse graaf Esterhazy, beschouwde hem als zijn favoriete wijn. Terroir In bepaalde opzichten is Tokaj goed te vergelijken met gebieden in Frankrijk, zoals de Elzas of de Bourgogne. Bijzondere terroirs liggen op een lange heuvelrug langs een rivier. De wijngaarden zijn aangelegd op de zuidelijke uitlopers van de bergen aan de noordkant van de rivier de Bodrog, in een langgerekte strook van zo n zeventig tot tachtig kilometer vanaf het stadje Tokaj in het zuidwesten tot voorbij Sárospatak in het noordoosten. Dat is zo uitgestrekt, dat er flinke variaties in terroir te vinden zijn, met bodemverschillen van heuvel tot heuvel. Nu eens met een vulkanische ondergrond, dan weer met tufsteen en kalk. Ook de dikte van de bovenlaag verschilt sterk. Het klimaat is heel anders dan in Frankrijk, sterk continentaal. De winters zijn er koud, s zomers stijgt het kwik makkelijk tot boven dertig graden, waar dan een hoge luchtvochtigheid bij komt. In het najaar is die hoge luchtvochtigheid essentieel voor het ontstaan van mist, die nodig is voor edele rotting. Droge oostenwinden zorgen voor uitdroging van de druiven met edele rotting. Het resultaat: zeer suikerrijke druiven als basis voor de beroemde edelzoete botrytiswijnen van Tokaj. Tokajtypen De klassieke druiven voor Tokaj zijn furmint (met bijna 70 procent van de aanplant) en hárslevelű,(met bijna 18 procent). Deze druiven zijn het beste geschikt, mits het om goede klonen gaat. Ze combineren gevoeligheid voor botrytis met mooie mineraliteit. Edelzoete botrytiswijnen mogen dan wel de beroemdste van Tokaj zijn, ze zijn bij lange na niet de enige. Het gamma begint met gewone droge wijnen, in de regel Dry Furmint. Vervolgens komt de categorie Szamorodni, Pools voor zoals het [fruit] komt, gemaakt van ongeselecteerde overrijpe druiven, al dan niet met botrytis. De wijn kan verschillende gradaties van zoetheid hebben, oplopend tot 60 à 80 gram suiker per liter. Ook Késői Szűret, alias Late Harvest, komt van overrijp, deels door botrytis aangetast fruit. De zoetheid kan hierbij oplopen tot meer dan 100 gram restsuiker per liter. De grote specialiteit van Tokaj zijn de wijnen van het type Aszú, gemaakt van individueel geplukte druiven met botrytis. Het vrij aflopende sap hiervan, de zogeheten Eszencia, bevat soms meer dan 900 gram restsuiker per liter, deze vergist dus nauwelijks. De verschrompelde en uitgedroogde druiven worden ingeweekt in vergistende most of wijn van normaal rijpe druiven en vervolgens, wanneer ze zich volgezogen hebben, geperst. Het sap vergist tot de uiteindelijke wijn, die aansluitend enkele jaren vatrijping in de koele kelders van Tokaj krijgt. Vroeger werd de hoeveelheid botrytisdruiven die aan een inwekingskuip met gewone wijn werd toegevoegd gemeten in puttony (emmertjes). Die emmertjes zijn al lang verdwenen, maar de term wordt nog altijd gebruikt als indicatie voor de zoetheid van de wijn: 3 puttonyos is 60 tot 90 gram restsuiker per liter, 4 puttonyos is 90 tot 120 gram restsuiker per liter, 5 puttonyos is 120 tot 150 gram restsuiker per liter en 6 Puttonyos is 150 tot 180 gram restsuiker per liter. > Grote foto: wijngaard bij Bisnökö

12 22 Tokaji In de regio 23 Voor wie dit nog niet zoet genoeg is, zijn er rariteiten als Aszú Eszencia met180 tot 415 gram restsuiker per liter of Eszencia met 415 tot 900 gram restsuiker per liter. Die laatste is vooral om te verzamelen, minder om te drinken. Over rariteiten gesproken, in 1999 werd in Tokaj voor het eerst een ijswijn geproduceerd! Buitenlandse belangstelling Company) en de familie Laborde (Château Pajzos/Megyer). Ze kregen zo n 400 hectare in handen, ongeveer 10 procent van de actuele aanplant. Nieuwe investeerders bleven weg toen na een paar jaar werd echter duidelijk dat de investering in zoete wijn niet snel terug te verdienen was. Buitenlandse investeerders zorgden weliswaar voor meer bekendheid in het westen, maar de meningen over hun bete- deeld in drie kwaliteitscategorieën. Beoordelingscriteria waren bodemsamenstelling, ligging en het vermogen om edele rotting te ontwikkelen. In 1757 volgde een strikte begrenzing van het gebied, terwijl de classificatie verder verfijnd werd in 1765 en Momenteel loopt in Tokaj een project om de classificatie te herzien en waar nodig aan te passen. Tokaj kent een sterk versplinterd grondbezit, verspreid over enkele duizenden kleine telers. Tot 1990 leverden die hun druiven aan het staatsbedrijf Borkombinát, dat er een eenheidsproduct van maakte. De wijn ging grotendeels naar Rusland een land van zoetekauwen! en werd geruild tegen grondstoffen, in feite voor een veel te lage prijs. Ongelukkigerwijs viel de overstap naar privatisering samen met een stagnerende verkoop door het ineenstorten van de Sovjet-Unie. Met de wetenschap dat de kenis en werkwijze blijven tot op heden verdeeld. Het gaat om grote bedrijven die subsidie ontvingen voor hun investeringen. En dat geld ging bij de kleine boeren aan de neus voorbij. De manier van wijnmaken roept nog meer discussie op. De buitenlanders zijn vrijwel allemaal overgestapt op het maken van moderne wijn in plaats van zogenaamd traditionele wijn. Dat wil zeggen: reductief in plaats van oxidatief. Maar hebben we dit in andere gebieden ook niet gezien? En hebben die klagers wel eens aan- Stijlvol verjaarscadeautje De laatste Oostenrijks-Hongaarse monarch Franz Joseph had de gewoonte om zijn Engelse collega Victoria die allesbehalve afkerig was van wijn jaarlijks Tokaji Aszú te sturen als verjaarsgeschenk. Telkens twaalf flessen voor ieder jaar. Bij de laatste keer, toen ze in werd, waren dat maar liefst 972 flessen. Victoria heeft niet veel tijd meer gehad om ervan te genieten. Hongaarse overheid er veel aan gelegen was de particuliere productie weer in ere te herstellen was Tokaj na de verdwijning van het IJzeren Gordijn voor West-Europese wijnbedrijven dé streek om te investeren. De historische reputatie van de zoete wijnen had iets mythisch, ook al werd in de communistische periode veel matige Tokaji geproduceerd. Westerse bedrijven meenden dat beter te kunnen en stroomden toe. Bekende namen zijn onder andere Vega Sicilia (Oremus), Axa Millésimes (Disznókő), Britse investeerders met onder andere Hugh Johnson (Royal Tokaji Wine dachtig de wijnen van hun eigen lokale ster István Szepsy geproefd? Vroeger was het echt niet allemaal beter Vroege classificatie Tokaj was het eerste gebied in de wereld met een duidelijk omschreven herkomstbenaming, nog voor de Douro in Portugal. Al in 1730 werd een begin gemaakt met de classificatie van wijngaarden, die werden inge- Plagiaat De roem van Tokaj heeft door de eeuwen heen producenten in andere wijngebieden op het idee gebracht gebruik te maken van de naam. De bekendste voorbeelden daarvan waren tokay in de Elzas (voor pinot gris) en tocai friulano in Friuli. In beide gevallen heeft de EU daar een stokje voor gestoken. Ook de Australiërs hebben eindelijk beterschap beloofd. Hun Tokay uit Rutherglen had al even weinig met de echte te maken als die uit Frankrijk en Italië. In de regio Voor de artikelen over de wijnregio s in Hongarije hebben wij een keuze gemaakt uit, volgens ons, de interessantste gebieden. Natuurlijk zijn er nog andere plekken in Hongarije waar ook goede wijnen gemaakt worden. Hieronder in het kort een paar van die gebieden. Tekst: Sjoerd de Groot Mátra Omvang: hectare Bijzonderheden: Een gebied dat vooralsnog genegeerd is of gewoon niet ontdekt. Kenners zeggen dat hier heel interessante wijnen vandaan kunnen komen omdat het terroir erg goed is. Vooralsnog moeten we nog even wachten op topwijnen uit Mátra. Interessante producenten zijn onder andere Karner, Németh, Atilla en Losonci. Pannonhalma Omvang: 620 hectare Bijzonderheden: Klein maar fijn is hier van toepassing. Misschien niet bekend bij het publiek en ook niet bekend als herkomstgebied van grote kwaliteitswijnen. Toch is de Abdij van Pannonhalma het noemen waard. Laat je niet in de luren leggen door het abdij-deel. Dit bedrijf verwerkt de druiven middels zwaartekracht en is zeer modern ingericht. Goede wijnen in het middensegment. Etyek Omvang: hectare Bijzonderheden: De grond in Etyek bevat veel kalk. Dit is een gebied waar goede sprankelende wijnen vandaan kunnen komen. Er staat veel pinot noir en sauvignon blanc. Voor Champagnehuizen ligt hier een mogelijkheid.veel van de bekende huizen hebben al een dependance in een ander land.wie weet drinken we over twintig jaar wel Champagne uit Hongarije. Sopron Omvang: hectare Bijzonderheden: Meestal geen vorst in de lente. De zomers zijn koel en vochtig, de herfst juist zonnig.het terroir in dit gebied mag er zijn. Ook in het buitenland is dit geen nieuws: Weninger (een Oostenrijkse wijnmaker) is hier neergestreken. Dit bedrijf werkt ook biodynamisch. Voor hen is het wellicht een soort thuiskomen, Burgenland hoorde tot de Eerste Wereldoorlog bij Oostenrijk. Kékfrankos is dé druif van Sopron. Mór Omvang: hectare Bijzonderheden: Deze vallei ligt tussen twee bergen, Vértes en Bakony. Het gebied is nu nog vooral bekend als de thuishaven van Ezerjó een oude Hongaarse variëteit. Maar modern wijnmaken en moderne druivenrassen komen om de hoek kijken, interessant gebied voor de toekomst. Het is hier gemiddeld koeler dan in de rest van het land en er is veel wind. Ezerjó is verder vrijwel onbekend.

13 24 Boedapest Boedapest 25 Wijnstad Boedapest Een bezoek aan Hongarije zonder Boedapest is ondenkbaar. Een stad met sfeer, schoonheid, grandeur, cultuur in alle soorten en maten. Stak het voor 1989 al gunstig af bij deprimerende andere hoofdsteden in het Oostblok, de afgelopen jaren is met name het centrum van de stad weer helemaal opgebloeid. Boedapest heeft letterlijk en figuurlijk kleur gekregen. Wat gebleven is, is de onmiskenbare grandeur. Tekst en foto s: René van Heusden Boedapest was ooit de duohoofdstad van een Europese continentale grootmacht, de Habsburgse Dubbelmonarchie. De prachtige ligging aan de Donau (goed voor de status van cultureel werelderfgoed), de grote verkeersaders die doen denken aan de boulevards van Parijs, de koffiehuizen die aan Wenen herinneren, monumentale zwembaden, tastbare geschiedenis. Kortom, een heerlijke bestemming. Ook als het om wijn gaat! Wijnhoofdstad Toegegeven, anders dan eeuwige rivaal Wenen heeft Boedapest geen wijngaarden binnen zijn stadgrenzen. Toch is het ook in wijnopzicht het onbetwiste centrum van Hongarije. Boedapest en omgeving is met ongeveer een vijfde van de totale bevolking de belangrijkste afzetmarkt voor Hongaarse wijn. Hier wil je als producent naam maken, hier zijn de restaurants waar je je wijn op de kaart wilt zien staan en de wijnwinkels die aansluiten bij de nieuwe lifestyle van de Hongaarse stedelingen. Buitenlandse bezoekers kunnen in Boedapest terecht voor een eerste kennismaking met Hongaarse wijn door eens langs te gaan bij het Királyi Borház és Pincemúzeum, het Koninklijke wijnhuis en keldermuseum. Uit alle gebieden van het land zijn die hier te proeven, alles bij elkaar zo n duizend van tweehonderd verschillende producenten. Dat nodigt uit tot een gedegen inspectie. Het Borok Háza is te vinden in het prachtige historische deel van Boeda. En wat te denken van een bezoek aan het Borfesztivál, dat sinds begin jaren negentig jaarlijks wordt gehouden? Het gaat er bij dit wijnfestival ( heel gemoedelijk aan toe, je kunt er je hart ophalen aan wijnen uit alle windstreken van Hongarije die door de producenten zelf geschonken worden. Het openluchtfestival vindt plaats in de maand september. Plaats van handeling is het stadsdeel Boeda, vlakbij het imposante paleis van de Habsburgers, zeg maar de Burg van Boedapest. Wijnwinkels in Boedapest Op zoek naar een fles bijzondere Hongaarse wijn of zomaar nieuwsgierig hoe wijnzaken en wijnbars in het buitenland er uit zien? Onderstaand een paar adressen die je als wijnliefhebber in Boedapest gezien moet hebben: Bortársaság In Vino Veritas Monarchia Terroir Club The Winebar Restaurants in Boedapest Het Hongaarse woord voor restaurant is étterem, terwijl borétterem voor wijnrestaurant staat. De menukaart heet étlap, de wijnkaart borlap. Zoals je van een echte metropool mag verwachten, telt Boedapest een veelheid aan restaurants. Een paar aanraders: Alabárdos Bábel Bock Bisztró Costes Csalogány 26 Maligán Onyx Gastronomie buiten Boedapest Hongarije is meer dan alleen Boedapest. Ook buiten de hoofdstad zijn diverse goede restaurants te vinden die veel werk maken van hun wijnkaart. Enkele aanbevolen adressen zijn ondermeer: Chateau Visz, Visz Berencsepuszta (Balaton) Kistücsök, Balatonszemes (Balaton) Corso, Pécs (Villány) Imola, Eger (Eger) Ráspi, Fertőrákos (Sopron) Wijntoerisme Wijntoerisme is eigenlijk een heel nieuw fenomeen in Hongarije. Soms is het nog wat onwennig en in de sfeer van zwaar eikenhout en boerenbont, maar toch. Vooral particuliere bedrijven zijn steeds vaker ingesteld op het ontvangen van bezoekers die hun wijn op het wijngoed zelf willen kopen. Voor buitenlanders is dat alleen interessant wanneer men in de tasting room ook een woordje Duits of Engels spreekt. Want laten we eerlijk zijn, het Hongaars is een volstrekt onnavolgbare taal. Gelukkig zijn de Hongaren zelf zich daar ook aardig bewust van. Met name Eger en Villány timmeren aan de weg qua wijntoeristische infrastructuur. Hongarije begon eerder al met de ontwikkeling van gezondheidstoerisme. Niet zo verwonderlijk wanneer je ziet hoeveel thermale baden het land wel niet telt. Een paar badinrichtingen in Boedapest kom je in iedere reisgids tegen. Een koppeling met wijntoerisme ligt voor de hand, net zoals dat ook in andere wijnlanden in de wereld gebeurt. Twee paradevoorbeelden hoe wijn en wellness elkaar in Hongarije weten te vinden zijn Gere Crocus in Villány ( alleen in het Hongaars ) en Andrássy Kúria in Tokaj ( ook in het Engels). Reisgids Boedapest Je hebt reisgidsen en reisgidsen. Voorspelbare en minder voorspelbare. De gids Boedapest van Runa Hellinga behoort tot die tweede categorie. Het is namelijk een gids die door een insider geschreven is en het wezen van de stad op een heel persoonlijke en intieme wijze uit de doeken doet. De schrijfster kent Boedapest op haar duimpje, want sinds 1990 heeft ze er als correspondente Oost-Europa voor onder andere de GPD en Trouw gewoond. Ze laat zien dat Boedapest, in alle opzichten het middelpunt van Hongarije, niet één stad is, maar een verzameling steden in één. In al die steden leidt ze de lezer rond. Ze begint bij de Donau en gaat via de Romeinse stad, de mythologische, de middeleeuwse, de Turkse, de Habsburgse, de revolutionaire, de Hongaarse en de communistische stad weer terug naar de Donau. En dan zijn er nog de zigeuners, de leiders van de opstand van 1956, de joden, de Serviërs en de Grieken, de banketbakkers en de koffiehuizen. Ieder straat die beschreven wordt, komt tot leven. Ieder gebouw krijgt een eigen geschiedenis. Boedapest is een reisgids die je leest als je in Boedapest zelf bent, maar die thuis in de leunstoel net zo spannend is. Runa Hellinga: Boedapest Uitgeverij Athenaeum, Amsterdam, 2008 ISBN

14 26 Ambassadeurs Ambassadeurs 27 Op de bres voor Hongaarse wijn Hongaarse wijn weet zich in Nederland gesteund door een aantal hartstochtelijk liefhebbers. Met vakmanschap, enthousiasme en doorzettingsvermogen overtuigen ze consumenten, restaurants en wijnwinkels van de kracht van wijnland Hongarije. Hard werken voor Hongarije Regina Meij, Imperial Wijnkoperij Hongarije is meer dan poesta en paarden Krisztina Galambos, Mercury International Wijnkopers Inheemse druivenrassen maken het verschil Miranda Beems, Miranda Beems Wine Import Ik ging zingen, dansen en springen van die Hongaarse wijn Cathy Moerdijk, Vinites Vanaf het begin van mijn bedrijf werk ik met Hongaarse wijn. Dat kwam door de Oostenrijkse wijnboer Franz Weninger senior. Hij kocht in 1997 een aantal wijngaarden in Sopron, die nu geleid worden door zijn zoon. Prachtige rode wijn maakt Weninger junior daar, die moest ik ook in mijn assortiment hebben! Ik heb gemerkt dat ik als importeur hard moet werken voor Hongaarse wijn. Een paar restaurants hebben het op de kaart, een paar winkels zetten het op het schap. Het is echt niet zo dat hier continue de telefoon rinkelt voor bestellingen Hongaarse wijn. Helaas niet! Maar goed, dat pionieren ben ik wel gewend. In het begin vroegen mensen ook grüner wát? als ik over Oostenrijkse wijn praatte, terwijl de meeste wijnliefhebbers nu wel weten dat ik het dan over grüner veltliner heb. Datzelfde kan gebeuren met de Hongaarse olaszrizling en kékfrankos. Die druivenrassen zijn nu nog onbekend, maar met wat extra promotie kunnen de wijnen over tien jaar kwalitatief op de kaart staan. Ik moet eerlijk zeggen: dan moet de gemiddelde kwaliteit van Hongaarse wijn wel omhoog. Er wordt prachtige wijn gemaakt, maar je moet een beetje uitkijken wat je koopt want sommige wijn is nog onder de maat. In het verleden heeft Hongarije zich gericht op goedkope slobberwijn, de laatste tijd wordt het beter. Hun grote kracht ligt volgens mij in die inheemse, fantastische druivenrassen. Als ze daar veel aandacht aan besteden, wordt het geweldig. Foto: Gerard Reijmers In april hield ik twee wijnproeverijen in Den Haag en in Amsterdam met uitsluitend Hongaarse wijnen. De wijnboeren waren aanwezig om uitleg te geven. Ik kreeg alleen maar positieve reacties van zowel consumenten als de vakmensen. Ze vonden de kwaliteit en alle verschillende wijnstijlen verrassend. Ik heb niet één foute wijn geproefd, zei een bezoeker zelfs. Dat zegt wel wat over de kwaliteit van Hongaarse wijn. Er is echt helemaal niks mis mee. Met het imago wel. Mensen denken aan zoete, goedkope wijn die ze dertig jaar geleden kochten. Of ze denken helemaal niks, want zo bekend is Hongarije niet. Bulgarije en Hongarije worden op één hoop gegooid, net als Boekarest en Boedapest. Oostblok, denken sommigen, of nog erger Balkanland. Luister mensen, Hongarije is meer dan poesta, paarden en goulashsoep.toeristen die Hongarije bezoeken, zijn er helemaal weg van, soms kopen ze er zelfs een vakantiehuisje. Het is een modern land, Boedapest is een wereldstad. Ik ga er iedere zomer naartoe, al jaren, want ik kom oorspronkelijk uit Hongarije. Zo ontstond mijn bedrijf: ik dronk in Hongarije heerlijke wijn die ik Nederland niet kon kopen. Toen Hongarije bij de EU kwam, ben ik die wijnen in de Nederlandse markt gaan zetten. De afgelopen weken was ik er weer. Natuurlijk heb ik in mijn vakantie ook wat wijnhuizen bezocht, wat dacht je dan? Ik zie dat Hongaarse wijnboeren steeds meer gaan werken met hun eigen, unieke terroir. Het wordt dus alleen maar lekkerder, de komende jaren. Toen we ons huis in Hongarije kochten, zat er toevallig ook een wijngaard bij. Ja, wat doe je dan? Wijn maken natuurlijk! Met hulp van de buurman, die precies weet hoe het moet, gingen we aan de slag.we zijn nu bezig met onze vierde oogst. Het hele dorp helpt elkaar: wij plukken bij andere mensen, zij komen ons helpen druiven plukken. Veel mensen hebben hier wel een halve hectare, een kleine eigen wijngaardje voor eigen consumptie. En door mijn wijnervaringen in Hongarije bedacht ik ook dat ik mijn wijnimport een andere kant op wilde sturen. Wijn uit Italië, Spanje en Frankrijk is ook lekker, maar waarom zou ik me niet specialiseren in Hongarije? Ik ging op zoek naar bijzondere wijn en nu importeer ik wijn van acht wijnhuizen uit het hele land. Die inheemse druivenrassen maken het verschil met andere wijnen. Olaszrizling, furmint, hárslevelü, kékfrankos, kadarka, kékoporto, maar ook cabernet franc doet het hier op Hongaarse bodem fantastisch, misschien wel beter dan in Frankrijk! Ik merk dat de vraag naar biologische wijn in Nederland toeneemt. Dus ging ik in Hongarije ook op zoek naar biologisch of biodynamische wijnen. Wijnmaker György Lörincz je spreekt zijn voornaam uit als Joeri is in de ban van de biodynamie. Hij ging in de leer bij Nicolas Joly, de grootmeester van biologisch dynamisch wijn maken. Op zijn bedrijf St. Andrea past György alles toe wat hij in Frankrijk heeft geleerd. Zelfs de nieuwe wijnmakerij van Kreinbacher is helemaal opgetrokken uit hout en stenen uit de directe omgeving. Hongarije heeft nog geen certificering voor biologische of biodynamische wijn. Maar ik vraag er altijd naar en ik merk dat veel wijnboeren er mee bezig zijn. In onze eigen wijngaard nog niet, nee. Maar onze wijn is dan ook niet voor verkoop. Die drinken we lekker zelf op. Ik kreeg een tip van Ornelaia: ga eens wijn proeven bij Izabella Zwack. Izabella had een tijd in Italië naast Masseto in Bolgheri gewoond, vandaar de connectie. Op de wijnbeurs in Londen, drie jaar geleden, proefde ik haar wijn voor het eerst. Ik vond hem meteen helemaal te gek! Ik was helemaal in de gloria, ik wilde zingen en dansen en springen. Wat een fantastische wijn, zo vol en zo zuiver, zo bijzonder! Maar ja, toen kwam ik terug in Nederland. Hongaarse wijn? Wat moeten we daar nou mee? Mijn collega s waren nogal sceptisch.toch heb ik flessen opgevraagd en ze de wijn laten proeven. En toen Decanter de wijn van Izabella een prijs gaf voor de allerbeste wijn van het jaar uit de oude wereld, gingen ze overstag. Ze konden er ook niet meer omheen,want ineens regende het prijzen voor Izabella. En niet alleen voor de droge furmint, maar voor al haar wijnen! Vorig jaar was ze op bezoek in Nederland voor een proeverij met uitsluitend vrouwelijke wijnmakers. Ze kwam, ze zag en overwon, alle aanwezigen waren op slag verliefd. Het is een bijzonder mooi mens, zowel van binnen als van buiten. En die wijn! Die blijft onwaarschijnlijk goed. Het is natuurlijk wat anders: Hongarije, furmint, veel mensen kennen het nog niet, zo n droge Tokaji op niveau. Voor iedere wijn is een plek in de markt, dat is mijn vaste overtuiging. En er is maar één plek voor Hongaarse wijn zoals dit, en dat is de top!

15 28 Wijn & Spijs Hongarije: veelbelovende keuken De beste keuken van Oost-Europa, zo wordt die van Hongarije genoemd. Maar een beetje achtergebleven is hij ook. Op de hier en daar al genoemde renaissance moeten we nog wachten. Tekst: Onno Kleyn Oefenen wij dan als eerste even op het woord paprika. Nee, iets meer poprika, maar ook niet te veel, het moet tussen de a en o inzitten. Heel goed. Dit, beste wijnliefhebbers, is de spil waarom de Hongaarse keuken draait. En let wel, het gaat om paprikapoeder, niet de verse vrucht. Men onderscheidt verschillende soorten. In oplopende orde van scherpte zijn dat édes-nemes (edelzoet), csemege (delicaat), különleges (speciaal, eigenlijk een mengsel), csípös (redelijk scherp), félédes (halfzoet), rózsa (rozenrood, aardig scherp) en erös (scherp). Kortom, de Hongaarse keuken kan aardig pittig zijn. Maar mooi dat ik daar niks van vind in de fantastische overdekte voedselhallen die je op het stadsplan van Budapest vindt als Centrale Markt nummer één. Onder de gietijzeren overkapping uit 1897 liggen vooral felgekleurde blikken met maar twee variëteiten, edelsüss en scharf. Terwijl ik van een plastic bord gefrituurde vis eet bij een büfé op de eerste verdieping en neerkijk op het bruisende culinaire gewoel, is het tijd voor een bespiegeling. Ja, de Hongaarse keuken is er eentje van formaat. Budapest gaat er prat op het beste restaurant van Centraal-Europa te hebben, hoewel dat prat gaan vooral in de eerste helft van de twintigste eeuw gebeurde. Voordat de Tweede Wereldoorlog de communisten aan de macht hielp. Ossenbloed Eerst even terug naar de paprika. Nog even wat botanische informatie: paprika s en chilipepers zijn dezelfde plant, de Capsicum. De zoete paprika s die onze Westlanders kweken is goedbeschouwd een uitzondering; bijna alle pepers, ook de Hongaarse paprika s, hebben wel iets pittigs. Rode pepers komen uit Amerika, maar na de ontdekking in 1492 waren het de Turken die ze na de Spanjaarden snel omarmden. En aangezien in de eeuwen daarna Hongarije onder Turks bestuur stond - twee keer stonden deturken voor de poorten vanwenen, nietwaar - maakten ook zij er al vlot kennis mee. De echte populariteit kwam pas aan het einde van de achttiende eeuw. Polen, Tsjechen, Slowaken, zij deden er niet zo veel mee, maar dat zal vast komen doordat de Capsicumplant warmte nodig heeft en in Hongarije zo n beetje aan zijn grens zat. Vanaf de negentiende eeuw kweken, drogen en verpulveren de Hongaren dus met graagte hun pepers. In het najaar zie je ze overal hangen, met het verdrogen verkleurend van helderrood naar diep ossenbloed. Er zijn maar weinig Hongaarse recepten, afgezien van zoetigheid, waar geen paprikapoeder in voorkomt. Toen Károly Gundel zijn louterende gastronomische arbeid begon, was die met paprika bestoven keuken zijn startpunt. Snoekbaars en mierik Károly Gundel! Een icoon, een man van formaat, de Escoffier van Hongarije! Afkomstig uit een restaurateursgeslacht beeldhouwde hij vanaf 1910 in zijn restaurant Wampetics omgedoopt in Gundel de haute cuisine uit Hongaarse steen. Kookboeken bracht hij uit, nieuwe specialiteiten bedacht hij, alles uitgaande van de Hongaarse specialiteiten en smaken. Zijn restaurant straalde tot de nationalisatie door de communisten in 1949, ging toen in winterslaap en werd weer wakker in 1991, toen een Amerikaanse financier en een Hongaars-Amerikaanse culinair schrijver de zaak kochten. Daarover straks meer, dan gaan we er eens flink dineren. Tja, en wat zijn dan die Hongaarse specialiteiten en smaken? Behalve de paprika? Ah, vrienden, dat zijn eerlijk gezegd zaken die Hongarije deelt met de rest van Midden- en Oost-Europa. Kummel bijvoorbeeld, dat gebak en zuurkool kruidt. Maanzaad, waarmee broodjes en gebak worden gevuld alsof het niks kost, en zure room, sloten dikke zure room die tejföl heet. Mierikswortel is altijd in de buurt om vis en vlees een aangenaam scherpe knerp te geven. Varkensvlees bijvoorbeeld, dat op nummer één staat bij de mensen thuis, hoewel je dat bij Gundel iets minder tegenkomt. Van dat beest worden ook de beroemde salami s gemaakt. De vis van Oost-Europa is de snoekbaars, fogas in het Hongaars, een droom van een zoetwatervis, blank en smaakvol zonder gronderig te zijn, en niet graterig bovendien. Die uit het Balatonmeer heeft de beste reputatie. Wist u trouwens dat dat bij ons zo miskende waterbeest pas aan het eind van de negentiende eeuw in Nederland terechtkwam? Pas na het graven van het Rijn- Donaukanaal werden de wateren van Oost- en West-Europa met elkaar verbonden, waarna het een kwestie van afwachten was. Den 16en Januari 1888 werd het eerste inlandsche exemplaar bij Milligen, boven Nijmegen, gevangen. Sindsdien heeft deze kostelijke visch zich aanvankelijk op onze benedenrivieren sterk vermenigvuldigd en zich vandaar allengs over het geheele land verbreid. Dat schreef Dr. H.C. Redeke in Maar ik drijf af, met die snoekbaars. Hongarije heeft nog een specialiteit, en dat is de ganzenlever. Foie gras, inderdaad. Een omstreden product, resultaat van dierenmishandeling voor sommigen, een ach-dat-valt-wel-mee delicatesse voor anderen. Daar is het laatste woord nog niet over gezegd. Feit is wel dat Hongarije s werelds belangrijkste producent van ganzenlever is, en niet Frankrijk. De Fransen zijn massaal overgestapt op het mesten van eenden, wat makkelijker is. En zoals de Fransen vinden dat er bij foie gras Sauternes gedronken moet worden, zo houden de Hongaren het op hun Tokaji Aszú. >

16 30 Wijn & Spijs Filmdecor Kom, lezers, het is tijd voor taart. Ik begon daar niet mee omdat ik niet zo n zoetekauw ben, maar de Hongaren zijn dat wel. Hongarije zit vol met taart, en Budapest helemaal. Eerst gaan we Eszterházy torta (lagen cake met chocoladebotercrème) eten bij Gerbeaud, een schitterend koffiehuis uit de negentiende eeuw, net zoals je ze in Wenen vindt. Het etablissement staat in Pest, het vlakke, moderne gedeelte van de stad Dan een fraaie plak ganzenlever, met paprikaconfiture, gevolgd door de traditionele paprikakip. Het hoofdgerecht is varkensmedaillons met lecsó, gebakken paprika, ui en tomaat. Ik krijg een bord met een kop erop dat in een Amsterdams eetcafé niet zou misstaan. Wie dan nog plek heeft voor de beroemde flensjes gevuld met walnoten, rozijnen en rum en overgoten met chocoladesaus mag het zeggen, maar ik red het niet. Ondertussen speelt, met Pálinka, nationaal distillaat Op het gebied van gedistilleerde dranken heeft Hongarije een specialiteit in huis: pálinka. Pálinka behoort tot het een nationale erfgoed, zoals whisky in Schotland en jenever in Nederland. Een indicatie voor de populariteit ervan vormen de maar liefst zeshonderd stokerijen die het land telt! Perswijn, verrassend gewoon! en is een levend filmdecor van een Sissy-film, gevuld met zoetigheid. Smeltende crèmes en glanzend glazuur, knappend bladerdeeg en harde wener, amandelspijs, maanzaadvullingen en natuurlijk massa s fijne chocolade en slagroom, de vitrines van het koffiehuis zijn uitstallingen waar afslankers s nachts schreeuwend van wakker worden, badend in het zweet. Spiegels weerkaatsen het warme licht van de kroonluchters, diensters snellen af en aan, pakjes worden van linten voorzien. Als je door je oogharen kijkt en de backpackers en slecht geklede Duitsers wegdenkt, ben je helemaal in de jaren twintig. En dan gaan we over de Donau naar Buda, wat nog een hoop geklim met zich meebrengt; dat ligt Middeleeuws te wezen op een rots. Daar steken we vork in een stuk Szamos torta bij Ruszwurm, een piepklein koffiehuisje dat vol- tussenpozen, het orkest drie keer happy birthday voor drie verschillende tafels waaraan Amerikaanse kinderen zitten. Elke keer gaat het licht uit en komt een kelner met een speciaal dessert aanzetten, met brandende sterretjes bovenop, waarna de kinderen ook elke keer luidkeels meedelen een ander toetje te willen. Spaanse investeerder Amerikanen, die zijn hier volop aanwezig. Zij kunnen het eten hier betalen, Hongaren niet. Gundel is namelijk poepduur. Of de Hongaren weten het beter, en hebben hun buik vol van dat ouderwetse gedoe. Japans is in, Italiaans idem dito, er zijn Chinezen en Indiërs en Mexicanen geland en verschillende restaurants voeren een mediterrane keuken, of beweren dat ze dat doen. Van de renaissance van de Hongaarse keuken heb ik nog niet veel gemerkt, eerlijk ge- In feite is pálinka een algemene noemer voor fruitdistillaten die geproduceerd worden op basis van vruchten met voldoende suiker voor een alcoholische vergisting voorafgaand aan het stookproces. Die beperkte vergisting ondergaan ze in een luchtdichte omgeving. Vervolgens resulteert een zorgvuldige distillatie in een eindproduct waarin de aroma s en de etherische oliën van het fruit behouden blijven. Vandaar dat pálinka een uitgesproken fruitige smaak heeft. De wet schrijft voor dat de naam pálinka alleen gebruikt mag worden, wanneer het fruit voor 100 procent van Hongaarse origine is, het alcoholgehalte minimaal 37,5 procent bedraagt en de botteling in Hongarije uitgevoerd is. gens de inboorlingen nog veel beter gebak heeft dan Gerbeaud. Alweer een creatie waar een marathonloper drie dagen op kan trainen, met marsepein, chocoladecake, witte chocolade en botercrème. Waarna hij wint, uiteraard. Hongaren willen graag langs hun neus weg vertellen dat al dat taartgedoe van Wenen, met die Sacher en zo, eigenlijk maar tweederangs is. Of liever gezegd, nageaapt.want de gebakstraditie van Budapest is ouder.veel ouder! Helaas heb ik daar geen schriftelijke bewijzen van gezien. Goulash geen stoofpot Ze zijn er nog altijd, de restaurants waar vooral grote porties worden geserveerd aan toeristen, met een zigeunerstrijkje erbij. Massa s. Er moeten behalve koks honderden muzikanten in Budapest werkzaam zijn, zigeuner of nepzigeuner. Zelfs bij Gundel, waar we nu naar binnen stappen, ontkom je er niet aan. En dat is niet het enige traditionele element. Gundel doet namelijk ook in grote porties. Eerst een kopje gulyás, die geen stoofpot blijkt. Stoofpot! Het idee alleen al.voor Hongaren dan. Nou ja, die ís er wel. Het barst er zelfs van de stoofpotten, door het zegd. Het is eerder zo dat chefs buiten Hongarije flirten met bijzondere producten, zoals het Mangalica wolvarken. Dat is ook wel een bijzonder beest - het ziet eruit als een kruising tussen een schaap en een zwijn - waarvan beweerd wordt dat het veel onverzadigde vetten bevat. Sceptici stellen daar tegenover dat dat alleen het geval is als de dieren buiten worden gehouden, bijna wild dus, en het juiste voer krijgen. Het mangalicavarken was bijna uitgestorven, maar een Spaanse hamproducent redde het in 1991 en maakt er een Hongaarse ibericoham van, rijk met vet dooraderd en twee jaar gerijpt. Een actie van een buitenlandse investeerder dus. Daar barst het in Hongarije van. In hetzelfde jaar werd Gundel gekocht door twee Amerikanen, en ook wijnproducenten van naam investeerden in Hongaarse bedrijven, vooral in Tokaj. Maar het nieuwtje is er een beetje af en het is stil geworden op het investeerdersfront. Dat geldt ook voor het gastronomische strijdtoneel; op die renaissance moeten we nog wachten. Opsommend denk ik dat Hongarije een betere keuken heeft dan de landen eromheen (met uitzondering van Oostenrijk), maar Hoe een pálinka precies heet, hangt af van het gebruikte fruit. Zo wordt de barack pálinka, de meest voorkomende variant, van abrikozen gestookt, alma pálinka van appels, cseresznye pálinka van kersen, szilva pálinka van pruimen, eper pálinka van moerbeien, körte pálinka van peren, terwijl vegyes pálinka een assemblage van diverse fruitsoorten is. Törköly pálinka is de tegenhanger van grappa, deze pálinka wordt gestookt uit druivenafval dat overblijft na het persen. Perswijn is Nederlands meest informatieve en objectieve wijnblad. Vol artikelen over wijnen uit de hele wereld. Met beschrijvingen van de meest interessante wijnen om te kopen of om juist niet te kopen! Geen droge kost, geen wijn snobisme maar zakelijke informatie voor iedereen die van een goed glas wijn houdt. Wijn is verrassend gewoon en Perswijn draagt dat uit. Elk nummer vele tientallen beschrijvingen van wijnen uit de hele wereld. Duidelijke koopadviezen. Informatieve artikelen over wijndomeinen en wijnstreken. Geen commerciële binding, zodat de wijn en wijnmarkt kunnen worden benaderd met een objectieve en - waar nodig - kritische opstelling. Boekbesprekingen. Artikelen van bekende wijnjournalisten (o.a. Hubrecht Duijker en Jancis Robinson). Informatie over de achtergronden van wijnmaken, over het bewaren van wijn: alles wat u over wijn wilt weten. Introductie aanbieding Een jaarabonnement voor de speciale actieprijs van 49,25 (i.p.v. 54,25) of een proefabonnement van drie nummers voor slechts 16,50 Surf naar en meld u nu aan! Kijk voor informatie op of bel +31 (0) (Drukkerij Giethoorn). Uitgeverij De Wijnpers Postbus HA Amsterdam T +31 (0) I E wijnpers@wijnpers.nl hele land, van rund, van lam, van varken, van dat het nog vooral om een stevige, boerse pot gans en van vis. Maar wat wij goulash noemen, gaat. Veelbelovend, laten we het daarop voor- heet hier pörkölt. lopig houden. Hét wijnmagazine voor liefhebbers & professionals