Zuidplaspolder klimaatproof!

Transcriptie

1 #14 Nieuwsbrief februari 2009 Slotconferentie Hotspot Zuidplaspolder Diepste polder kan proeftuin worden voor de wereld Zuidplaspolder klimaatproof! 1 Pier Vellinga: De lagenbenadering maakt de Zuidplaspolder intrinsiek klimaatproof. De plannen voor de ontwikkeling van de Zuidplaspolder zijn klimaatbestendig. Dat blijkt uit de eindrapportage van het Hotspot onderzoek. Dat onderzoek kwam ook met een serie aanbevelingen en mogelijke ontwerpen. De zeespiegel stijgt, het gaat vaker en harder regenen. Kwelwater dringt op sommige plekken door de slappe bodem omhoog en toenemende droogte in de zomer verhoogt het risico van verzilting en zoetwatertekort. De veranderingen van het klimaat liegen er niet om. Voor beleidsmakers en andere betrokkenen bij de ontwikkeling van de Zuidplaspolder reden om een second opinion aan de wetenschap te vragen. Zijn onze plannen wel opgewassen tegen de gevolgen van deze klimaatveranderingen? Plannen die overigens niet zonder kritiek bleven. Bouwen op het laagste punt van Europa is onverstandig, luidde het bezwaar. Het leidde zelfs tot Kamervragen. Maar het onderzoek Hotspot Zuidplaspolder, dat in maart 2007 werd gestart in opdracht van het Nationaal onderzoeksprogramma Klimaat voor Ruimte, bracht uitkomst. Klimaat voor Ruimte bestudeert

2 Hans Oosters: Hoe gaan natuur en mens om met hittestress? En hoe anticiperen we met onze plannen op deze ontwikkelingen? de gevolgen van de klimaatverandering voor het ruimtegebruik en de ruimtelijke planvorming. Tijdens de slotconferentie op woensdag 15 januari in Rotterdam werden de resultaten van de Hotspot Zuidplaspolder bekendgemaakt. Unieke samenwerking Uniek aan het onderzoek is dat in Nederland voor het eerst op zo n grootschalige wijze een groot aantal kennisinstituten, universiteiten en andere belangrijke betrokkenen hun krachten heeft gebundeld. Het onderzoek werd uitgevoerd door Xplorelab, een laboratorium van de Provincie Zuid-Holland. Deze gezamenlijke inspanning leidt tot de beste garantie voor verdere toepassing, zei Pier Vellinga voordat Hans Oosters de microfoon overnam. De dijkgraaf van het Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard belichtte nogmaals de verwachte veranderingen van het klimaat. Volgens vier scenario s van het KNMI neemt het risico op overstroming en wateroverlast toe. Zeker doordat het vaker en harder gaat regenen. Na al die hevige buien treden langere periodes van droogte op. Het is dus belangrijk om zoet water vast te houden en wegen te realiseren om dat water ergens naartoe te leiden. Ook de warmste dag wordt warmer. Hoe gaan natuur en mens om met hittestress? En hoe anticiperen we met onze plannen op deze ontwikkelingen? 2 Publiek bij Slotconferentie Hotspot Zuidplaspolder Lagenbenadering De plannen rond de ontwikkeling van de Zuidplaspolder zijn klimaatbestendig, concluderen de onderzoekers. Nergens in Nederland is het klimaat zo uitdrukkelijk in de planvorming meegenomen als hier, meldde hoogleraar Pier Vellinga van de Wageningen Universiteit. Bij de planvorming is uitgegaan van de bodem en het water. Pas daarna is gekeken naar infrastructuur en bebouwing. Deze lagenbenadering maakt de Zuidplaspolder intrinsiek klimaatproof. Het beeld dat de polder door overstroming als een badkuip volloopt, wordt met het onderzoek weersproken. De kans op overstroming neemt door de klimaatsveranderingen immers niet toe. Volgens Vellinga, tevens bestuurslid van Klimaat voor Ruimte bieden de stormvloedkering bij Krimpen aan den IJssel en de Maeslandkering in de Nieuwe Waterweg voldoende veiligheid. Maar het blijft van belang alert te blijven. Dijkring 14 die zo van belang is voor de Randstad voldoet niet aan alle normen die de Commissie Veerman aanbeveelt. Die ziet binnen vijftig jaar ook graag meer keringen gerealiseerd ter bescherming van de Rotterdamse delta. Adaptatiemaatregelen Naast inzicht in de effecten van klimaatverandering leverde het Hotspot onderzoek ook een serie aanbevelingen. We wilden tevens oplossingen aandragen die inspelen op deze klimatologische effecten, lichtte Hotspot projectleider Marco van Steekelenburg toe. Aanbevolen maatregelen zijn bijvoorbeeld niet bouwen in de laagste delen van de polder, bouwen in harmonie met de bodemgesteldheid, en aaneensluiting en versterking van de natuurgebieden. Om de opgedane kennis te verbreden zijn in een ideeënbundel meer dan vijftig adaptatiemaatregelen opgenomen voor klimaatbestendig ontwerpen. Daarnaast zijn diverse van deze suggesties en maatregelen samengebracht in ontwerpen voor vijf deelgebieden. Een van die adaptatiemaatregelen is het vergroten van de ruimtelijke samenhang van natuur in de polder. Daarvoor nam Ron Mes van het Xplorelab het woord. Nadat we grondig bodem en ondergrond hebben bekeken, zijn zo n tien maatregelen geformuleerd die erop gericht zijn de natuurgebieden zo groot mogelijk te kunnen maken en die beter met elkaar te laten verbinden. Daardoor is de natuur na catastrofes beter

3 in staat zichzelf te herstellen vanuit de restpopulaties. Opgeslagen regenwater in en op gebouwen biedt bewoners niet alleen koelte en waterrecreatie bij hittestress, maar wordt ook gebruikt als de natuur bij langdurige droogte behoefte heeft aan zoet water. Nadat in zeven mijlslaarzen de ontwerpen voor de vijf deelgebieden de revue waren gepasseerd (zie het kader bij dit artikel), overhandigde dijkgraaf Hans Oosters het eindrapport van de Hotspot Zuidplaspolder aan hoogleraar Pier Vellinga. Vellinga feliciteerde het project Zuidplas met het stempel "klimaatbestendig'. Manier van werken De Zuidplaspolder is dus klimaatproof, besloot Marco van Steekelenburg. Maar klimaatbestendigheid is geen norm, het is een manier van werken. Het werk is niet af. De vijf voorbeeldprojecten geven een goede leidraad voor verdere, duurzame uitwerking. En het is bij die duurzame ontwikkeling belangrijk de juiste partners vroegtijdig te betrekken. Met de resultaten uit het onderzoek laten we zien hoe we de Zuidplaspolder, maar Marco van Steekelenburg: In een ideeënbundel zijn meer dan vijftig adaptatiemaatregelen opgenomen voor klimaatbestendig ontwerpen. 3 ook andere laaggelegen gebieden, op een duurzame en klimaatbestendige manier kunnen inrichten. Het zou mooi zijn als de uitkomsten van het onderzoek, de aanbevolen maatregelen en de verdere ontwikkelingen in de Zuidplas een voorbeeld kunnen zijn voor tal van andere deltagebieden in de wereld. Klimaatbestendigheid is geen norm, het is een manier van werken De gezamenlijke inspanning leidt tot de beste garantie voor verdere toepassing Pier Vellinga feliciteert rapporteur Hans Oosters met het 'brevet klimaatbestendig'.

4 Vijf voorbeelden 1. Bouwen op terpen Hoe ga je om met wateroverlast? Voor Zuidplas Noord ontwierp Bureau opmaat conform het ISP achthonderd woningen in woonlinten met geclusterde bebouwing op terpen. Tussen de terpen komen overloopgebieden die grote hoeveelheden neerslag kunnen opvangen. Het ontwerp gaat uit van een extreme wateroverlast die minder dan eens per honderd jaar voorkomt. De overloopgebieden krijgen diverse functies. Het laagste niveau bijvoorbeeld toont riet en open water en is geschikt voor natuurontwikkeling. De huizen liggen op het hoge niveau van de ontsluitingsweg Kraakhelder wonen Water speelt een prominente rol in de Rode Waterparel, lichtte Marjolijn van Eijsden van Dura Vermeer toe. We hogen het grondwaterpeil op met één meter. Daardoor ontstaat een enorm drassige omgeving. De kreekrug wordt duidelijker zichtbaar en de waterkwaliteit krijgt hetzelfde kraakheldere karakter als die van de kwalitatief hoogwaardige Groene Waterparel. De woningen worden geclusterd. De woonpleinen, de ontsluitingswegen en delen van de achtertuinen blijven droog door de verhoogde aanleg. 3. Extra veilige kuip voor nieuwe bewoners Nieuwerkerk Noord wordt de grootste bouwlocatie tot Er komen woningen die dichtbij de Hollandsche IJssel liggen én op een slappe veenondergrond. Een van de duurzame lessen die we hebben geleerd is dat we grondstoffen niet zomaar weggooien. We willen de bouwgrond ophogen met bijvoorbeeld sediment. Dat is goedkoper dan zand. Daarmee voorkomen we restzakkingen als gevolg van de slappe veengrond, aldus Theo Reijs van TNO. Met de verhoogde N219 ten oosten van de wijk wordt als het ware een extra veilige kuip geconstrueerd. 4. Klimaatmotor anticipeert op droogte De Klimaatmotor is de samenvattende naam voor de klimaatmaatregelen voor de Gouweknoop op drie niveaus. Het groenblauwe kruis van het Boogpark en de nieuwe Nieuwerkerker Dwarstocht is de schakel tussen diverse natuurgebieden in en rond de polder. Verder wordt een grootschalige seizoensberging voor water gerealiseerd. En opgeslagen water in de bebouwde omgeving wordt voor koeling van mens en milieu gebruikt. 5. Waterbestendig bouwen Bij een eventuele dijkdoorbraak (kans zeer miniem, zie artikel) vanuit de Hollandsche IJssel zou er een maximale waterstand van 1,3 meter worden bereikt. Voor zo n 250 woningen in Moordrecht realiseerde TU Delft een ontwerp waarbij alle woningtypen tot 1,3 meter waterstand veilig en droog blijven. Een aantal prototypen voor waterbestendig bouwen is uitgewerkt. KNMI-scenario's klimaat

5 Willem Hardijzer: Betrek bewoners nóg meer bij de planvorming Waarom spreken we over bovenlanden als we gewoon de boezem bedoelen? En waarom over waterkeringen als we ook tochten en sloten kunnen schrijven? Willem Hardijzer volgt met een kritische blik de ontwikkelingen in de Zuidplaspolder. Een kort gesprek. Eigenlijk moeten beleidsmakers eerst zelf met de benen in de polder gaan staan Willem Hardijzer en Zuidplaspolder zijn één met elkaar. Als je al 74 jaar in dit gebied woont, hoort de polder bij je. Net zoals het agrarisch bedrijf lang bij mij hoorde. Als kind van vijf haalde ik de koeien al van het land om ze te melken. De Zuidplaspolder en Willem Hardijzer zijn één met elkaar. Misschien wel daarom dat de plannen voor de ontwikkeling in de polder hem zo na aan het hart liggen. Naast zijn veehouderij - op zijn gehuurde stuk grond liepen koeien, varkens, schapen, paarden, kippen en pony s rond - heeft Hardijzer zich altijd in de omgeving verdiept. Hij heeft deel uitgemaakt van veel besturen, vaak als voorzitter. Op die manier krijg je met veel veranderingen te maken. Je volgt nieuwe bestemmingsplannen en zodoende krijg je steeds meer interesse in je woon- en leefomgeving. De polder, zeker het Restveen, is een prachtig gebied. En uitstekend voor het agrarisch bedrijf. Omdat het relatief laag ligt, is het vruchtbaar. Kampen andere gebieden in Nederland met hevige droogte in de zomer, dan bevat de grond bij ons nog altijd voldoende water. Bijzonder is het om bij de Julianasluis in één oogopslag vier peilgebieden te zien. Binnen een afstand van 75 meter zie je de Hollandsche IJssel, de Oostpolder, de Ringvaart en de Zuidplaspolder. Allemaal met beheerste waterpeilen. Bewoners betrekken Willem Hardijzer stopte in 1998 wegens gezondheidsredenen met zijn bedrijf, na ruim 35 jaar boeren. De grond die hij huurde ging naar een buurjongen die daarmee zijn areaal kon vergroten. De boerderij werd afgebroken en later door de Stichting Drost- IJserman herbouwd tot zorgboerderij. Nu wonen er acht verstandelijk gehandicapten. Wat verderop heeft Hardijzer een vrijstaand huis laten bouwen, waar hij nu woont met zijn vrouw. Maar ook met twee konijnen en tien kippen. De natuur hoort nu eenmaal bij hem. Hoe kijkt hij naar de ontwikkelingen in de polder? Dat de Zuidplaspolder verandert, geeft niets. Je kunt je ogen nu eenmaal niet sluiten voor de veranderingen in de wereld. Maar wat ik uiterst spijtig vind, is dat de bewoners van de polder nauwelijks bij die planvorming zijn en worden betrokken. Bij de ontwikkeling van de polder tekenden 23 partijen een convenant. Veel partijen kwamen van buiten het plangebied. Waar waren de bewoners op dat moment? Oké, er wordt wel geluisterd, maar vooral naar mensen die niet in de polder wonen. 5

6 Met eigen benen in de polder Hardijzer vervolgt: Er zijn veel informatieavonden geweest. Een prima zaak. Ook daar hebben we onze stem laten horen, maar ik krijg de indruk dat er nauwelijks iets mee wordt gedaan. Een voorbeeld. Zo n vijf jaar geleden spraken ik en collega s met Piet Bregman, toen een van de voormannen van het LTO. Er komt tweehonderd hectare tuinbouw in Zuidplas Noord, meldde hij. En hoe gaat dat verder met ons? Er komt ook tweehonderd hectare voor de veehouderij in het Restveen, was het antwoord. In het bestemmingsplan staat die plek aangegeven. Maar beleidsmakers wijzen een plek aan, zonder met de boeren te praten. Eigenlijk moeten ze eerst zelf met de benen in de polder gaan staan. Het nieuwe veehouderijgebied betreft stukken land van 400 meter lang en 35 meter breed. Maar deze stukken land zijn eigenlijk te smal om met de nieuwe, moderne machines te bewerken. Daarnaast betreft het geen tweehonderd, maar 160 hectare. En als je onder meer spoorweg, begraafplaats, Middelweg, kinderboerderij, Visweg en het nieuwe fietspad meerekent, gaat er nog eens zo n veertien hectare af. 6 Meer service bieden Hardijzer hoopt dat de plannenmakers een beroep doen op hun gezond verstand. En dat zij, nu het nog kan, werkelijk luisteren naar de bewoners in het gebied. Iets meer service zou ook niet misstaan. Je kunt het voorontwerp bestemmingsplan downloaden van internet. Maar als 74-jarige is dat een heksentoer. Wil je het als belangstellende bewoner toegezonden krijgen, dan moet je daar 140 euro voor betalen. Dat is niet de manier om de burger bij de planvorming te betrekken. Slotconferentie Hotspot Zuidplaspolder 1 van uur tot uur. Opening van de conferentie door voorzitter Hans Schneiders. Pier Vellinga noemt Zuidplaspolder klimaatproof. Publiek zeer geïnteresseerd in de uitkomsten. Theo Reijs TNO geeft uitleg over een extra veilige kuip, het voorbeeld van Nieuwerkerk Noord.

7 Veranderingen met elkaar durven aangaan Naast de presentatie van de eindrapportage bood de slotconferentie rond het Hotspot onderzoek ook ruimte voor discussie en zelfreflectie. Heb de moed om dingen los te laten. Eigenlijk zijn we door de wetenschap gecertificeerd. We hebben laten zien dat we met de lagenbenadering de juiste aanpak hebben gekozen. Er liggen prachtige ideeën op tafel, maar we moeten nu echt aan de slag. In dat proces voorzie ik echter wel wat beren op de weg. Met de huidige wet- en regelgeving gaan we dat niet redden, waarschuwde Ellen Verkoelen, directeur van de Zuid-Hollandse Milieufederatie. Bovendien moeten we ook anders gaan denken. We leren in de Randstad hoe we moeten omgaan met water. We leren hoe we moeten bouwen met water. Maar dat betekent ook dat we anders moeten omgaan met infrastructuur en bebouwing. Ik ben benieuwd hoe we dat de komende twintig jaar gaan borgen. Borging is in dit proces immers uiterst belangrijk. We moeten de gemaakte plannen met handen en voeten vasthouden. Ik vraag mij af of dat met bijvoorbeeld de komende gemeenteraadsverkiezingen gaat lukken. Iedereen wil dan scoren, en dan beginnen we weer van vooraf aan. Discussie en reflectie met o.a. Florrie de Pater, Programma Klimaat voor Ruimte. Eind in de goede richting Volgens Verkoelen moet je veranderingen met elkaar durven aangaan. Dat vraagt lef van marktpartijen, bestuurders en maatschappelijk middenveld. Ze moeten over hun grenzen durven kijken. Dingen dus niet meer ad hoc en sectoraal aanpakken, maar integraal. Dat vereist echter 7 Hans Oosters overhandigt het eindrapport aan Pier Vellinga. Journalisten tijdens de persconferentie. Ellen Verkoelen staat de pers te woord in aanwezigheid van Pier Vellinga en Pieter Hordijk. Discussie tijdens de pauze bij één van de voorbeeldprojecten.

8 Frank van Pelt: Je ziet dat de glastuinbouw nu veel bewuster en klimaatvriendelijker opereert dan zij tot nu toe heeft gedaan. een vorm van samenwerking die wij in ons Nederlandse poldermodel nog onvoldoende kennen. Florrie de Pater van Klimaat voor Ruimte vroeg zich vervolgens af of provincies geen middelen hebben om bijvoorbeeld gemeenten of projectontwikkelaars te stimuleren bij het klimaatbestendig, of liever nog klimaatneutraal, inrichten van gebieden. Projectleider planvorming Zuidplas Frank van Pelt reageerde: Provincie en Rijk hebben budgetten beschikbaar voor duurzame innovatie. Daarmee kunnen we projecten als het Energieweb en hergebruik van water financieren. Is er een tekort voor die business cases dan lijken die in aanmerking te komen voor een aanvullende bijdrage van het rijk. Daarmee kun je een aantal interessante dingen realiseren. Zo zie je dat de glastuinbouw nu veel bewuster en klimaatvriendelijker opereert dan zij tot nu toe heeft gedaan. Maar ook dat de sector veel aan innovatie en aan ruimtelijk hergebruik doet. We zijn nog niet klimaatneutraal bezig, maar op die manier komen we al een heel eind in de goede richting. 8 Joost Schrijnen, Programmadirecteur Deltaraad: Durf los te laten; het moeilijkste wat er is voor bestuurders en ambtenaren. Slotconferentie Hotspot Zuidplaspolder Durven los te laten Joost Schrijnen, programmadirecteur van de Deltaraad, toonde in enkele korte punten ook zijn visie op het Hotspot project. Ik woon in Rotterdam en was laatst weer eens bij de Zevenhuizerplas. Prachtig! Daarvoor moet je de metrolijn wel één halte doortrekken. En als de metrolijn vanuit Rotterdam wordt doorgetrokken naar Gouda, dan heb je twee metrohaltes in de Zuidplaspolder. De mensen die in Nesselande wonen, kunnen dus ook naar Gouda. Het gaat dan niet meer om een Rotterdamse woningbouwlocatie, maar om het creëren van bijzonder mooie woon-, werk en leefmilieus in de zuidwestelijke Randstad. Een belangrijk onderdeel van zijn betoog was een boodschap aan bestuurders. Wat hier gebeurt, is fundamenteel aan de 2 van uur tot uur. Hasse Goossen, Alterra (Wageningen Universiteit), gaf ook tijdens de pauze uitleg over de evaluatie op haalbaarheid. Joost Schrijnen toont zijn visie op het hotspot project. Asje van Dijk en André Bonthuis luisterend naar de uitkomsten. Martine Sluijs, provincie Utrecht: Zuidplas als voorbeeld voor Rijnenburg in Utrecht.

9 orde stellen hoe je moet werken en wonen in Nederland. Iets wat in onze traditie zit. Daarom is dit project zo enorm belangrijk. Vervolgens moet je durven loslaten. Doorbreek het gebruikelijke; het moeilijkste wat er is voor bestuurders en ambtenaren. Het betekent in je processen en innovatie durven je bureaucratie overboord te zetten. Anders kom je er niet uit. Noem dat Atelier, Explorelab of iets anders. Best ingewikkeld in bezuinigingstijd, want voor je het weet bezuinig je op je eigen toekomst. Maar zulke procesinnovaties zijn volgens mij uiterst belangrijk. Betrokkenen uitgedaagd Gedeputeerde Asje van Dijk sloot de bijeenkomst af met een terugblik op het Hotspot project. We hebben 23 partijen gemobiliseerd die met elkaar intensief en constructief naar de Zuidplaspolder hebben gekeken. In die tussentijd was er veel kritiek te horen. Daarbij lag de focus vaak op dat wat niet mogelijk was. Wat kan er niet op het gebied van bijvoorbeeld verstedelijking, waterhuishouding en infrastructuur. Het Hotspot onderzoek geeft aan wat wel kan. En het blijkt zelfs dat er veel meer mogelijk is dan aanvankelijk werd gedacht. Kritiek is prima; we hebben zelfs mensen uitgedaagd om met hun mening te komen. Burgers, belanghebbenden, waterschap, wetenschappers, grondeigenaren Geef ons maar van repliek, riepen we. En dat was een intensief, maar vruchtbaar proces. Het leidde onder meer tot concrete initiatieven. Denk aan het Energieweb en het dubbel grondgebruik in de glastuinbouw. Op die manier is al hard gewerkt om ideeën in concrete plannen uit te werken en in de Zuidplaspolder daadwerkelijk een plek te geven. Nu is het tijd voor een volgende stap. Niet alleen in de Zuidplaspolder, ook in de rest van de provincie Zuid-Holland. En in de rest van Nederland. Asje van Dijk: We hebben mensen uitgedaagd om met hun mening te komen. Eigenlijk zijn we door de wetenschap gecertificeerd 9 Erwin Lindeijer, gemeente Almere: "Kan de Zuidplas een voorbeeld zijn voor Almere?". Tijd voor vragen uit het publiek. De afsluiting van de middag door Asje van Dijk.

10 Van drie gemeenten naar één gemeente Zuidplas Zuidplas: een naam die kracht en helderheid uitstraalt. Misschien wel om die reden kozen de gemeenteraden van Nieuwerkerk aan den IJssel, Zevenhuizen-Moerkapelle en Moordrecht voor deze variant als naam voor de nieuwe fusiegemeente. 10 Huub van der Meer, burgemeester van Moordrecht en voorzitter van de stuurgroep Herindeling. Veel belangstelling voor bestemmingsplannen Meer dan 1000 belangstellenden hebben de Informatiebijeenkomsten over de vijf bestemmingsplannen en het onderzoek naar de infrastructuur bezocht. De belangstelling voor de eerste bijeenkomst in Moerkapelle over Zuidplas Noord was zelfs zo groot dat de avond later moest beginnen. Dit ondanks het feit dat de gemeenten Zevenhuizen-Moerkapelle en Waddinxveen vooraf zeven zogeheten specifieke lintgesprekken met direct belanghebbenden hadden georganiseerd. Nu de ontwikkeling in het buitengebied steeds concreter gaat worden, neemt de interesse van burgers duidelijk toe. Het project heeft het accent in de communicatie dan ook verlegd naar inwoners en ondernemers. Publieksfolders en feuilletons in huis aan huis bladen, op de informatiebijeenkomsten ondersteund door film en presentaties, moesten er voor Als het wetsontwerp door het Parlement wordt bekrachtigd, vervallen de grenzen tussen de drie genoemde gemeenten. Die fuseren dan per 1 januari 2010 tot de nieuwe gemeente Zuidplas. De bewoners zullen er niet zoveel van merken. Als die elkaar een ansichtkaart sturen, schrijven ze nog steeds bijvoorbeeld Moordrecht als plaatsnaam op de kaart. Maar bestuurlijk verandert er heel wat. Er komt één gemeenteraad. Op dit moment wordt al gekeken naar een mogelijke locatie om al het ambtelijk personeel te huisvesten. Dat gaat waarschijnlijk niet lukken, zegt Huub van der Meer, burgemeester van Moordrecht en voorzitter van de stuurgroep Herindeling. Het ligt meer voor de hand dat we de medewerkers van alle drie gemeenten op twee locaties in Nieuwerkerk aan de IJssel kunnen onderbrengen. Er komt ook een formatieplan dat helderheid geeft hoe we de medewerkers kunnen herplaatsen. Bijvoorbeeld drie burgemeesters, tien wethouders, drie griffiers en drie secretaressen zijn dan iets teveel van het goede. De bestuurlijke invloed vermindert dus, maar de ambtelijke invloed neemt met de grotere gemeente aanzienlijk toe, lacht Van der Meer. zorgen dat inwoners zich goed mogelijk over de vaak gedetailleerde informatie van de voorontwerp bestemmingsplannen konden informeren. Bovendien werd er gelegenheid geboden voor de meer persoonlijke kwesties aan tafels tijdens de avond of later in een gesprek met wethouder of ambtenaar. Op de plannen voor Zuidplas Noord, Zuidplas West, Gouweknoop en Rode Waterparel zijn tientallen schriftelijke reacties binnengekomen. In februari en maart worden de ontwerpbestemmingsplannen ter inzage leggen, evenals de bijbehorende milieueffectrapporten. Dat betekent een nieuw ronde van informatieavonden die in maart zullen worden gehouden. Bij het ter perse gaan van de Nieuwsbrief waren de data nog niet bekend. Het bestemmingsplan Restveen en Groene Waterparel is voor de raden van Moordrecht en Nieuwerkerk aan den IJssel volgens de oude WRO vastgesteld en behoeft nog goedkeuring van GS van Zuid-Holland. In het

11 Vijfhonderd voorstellen Een comité van bewoners heeft op verzoek van de stuurgroep mogelijke namen voor de nieuwe gemeente in kaart gebracht. Via een enquête kwamen zo n vijfhonderd voorstellen binnen. Het comité bracht die lijst terug tot drie voorstellen: IJssel en Rotte, Oosterschieland en Zuidplasland. Maar ook deze drie haalden de eindstreep niet. De raden van Moordrecht en Nieuwerkerk aan den IJssel stemden unaniem voor Zuidplas. Ook de meerderheid van de gemeenteraad in Zevenhuizen- Moerkapelle stemde voor deze variant. Kort en krachtig Er is veel discussie geweest rond het kiezen van de nieuwe naam, zegt Van der Meer. De kranten hebben er bol van gestaan. Inmiddels is de naam bij alle burgers wel bekend. Ook zij die tegen waren, hebben zich ermee verzoend. Het is best een goede naam: kort en krachtig. Zo n naam moet een begrip worden. Het is net als Utrecht. Wat zegt die naam nu eigenlijk? Daar staat niemand meer bij stil. Je moet gewoon even aan zo n naam wennen. Nu de naam is gekozen, richten de gemeenten hun focus op de samenvoeging. Als projectleider/beoogd gemeentesecretaris is Jan Brinkman aangesteld, oud gemeentesecretaris van Vlaardingen. Regionale Ontwikkelingsorganisatie Zuidplas van start Per 1 november 2008 is de Regionale Ontwikkelingsorganisatie Zuidplas (ROZ) gestart. De ROZ is een samenwerkingsverband op basis van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen. Het Dagelijks Bestuur van de ROZ neemt voortaan de plaats in van de Stuurgroep Zuidplas, sinds 2005 verantwoordelijk voor de gebiedsontwikkeling. De ROZ bestaat uit de provincie Zuid-Holland, de vijf gemeenten in de Zuidplas en Rotterdam. Het Hoogheemraadschap is adviseur. De ROZ moet er voor zorgen dat de afspraken die gemaakt zijn over de integrale ontwikkeling van de Zuidplas ook daadwerkelijk 11 Je moet gewoon even aan zo n naam wennen bestemmingsplan heeft de Groene Waterparel een positieve natuurbestemming gekregen. De natuurontwikkeling in het Restveen wordt samen met de bevolking nader bepaald. zo worden uitgevoerd. De ROZ let vooral op de kwaliteit van de ontwikkeling en fungeert als clearing house en daarmee als het financiële geweten. Hiermee is door betrokken overheden een juridische basis gelegd onder de realisering van de ontwikkelingen, de regionale/bovenlokale programmering en de uitvoering van de bestemmingsplannen door gemeenten en private partijen. Op 17 november 2008 vond de eerste vergadering van het algemeen bestuur van de ROZ plaats. In die eerste vergadering kozen zij het dagelijks bestuur zodat de werkzaamheden voor de komende jaren kunnen worden voorbereid. Tot voorzitter van het dagelijks bestuur van de ROZ is gedeputeerde Asje van Dijk gekozen, 1e en 2e plaatsvervanger zijn de wethouders Jan Slagt van Nieuwerkerk aan den IJssel en Hamit Karakus van Rotterdam.

12 Grondbank Zuidplas neemt 150 ha van RaboBouwfonds over 12 Met de ondertekening van een overeenkomst tussen de Publieke Grondbank Zuidplas en de private ontwikkelaars Bouwfonds en Rabo Vastgoed verdubbelt het bezit van de Grondbank van 150 naar 300 hectare. Voorzitter Grondbank Asje van Dijk: Ik ervaar dit als een zeer belangrijke transactie voor de ontwikkeling van de Zuidplaspolder, juist in een tijd dat ons land het economisch moeilijk krijgt. Het getuigt van vastberadenheid van gemeenten en provincie om de plannen voor het gebied onverkort uit te voeren. De overeenkomst maakt een eind aan juridische procedures en regelt de levering van 150 hectare aan gronden van 13 eigenaren. Beide ontwikkelaars hadden in het verleden overeenkomsten met grondeigenaren gesloten, ondanks het feit dat de gemeenten in de Zuidplas het voorkeursrecht hadden gevestigd. De Grondbank en de gemeenten waren van mening dat deze rechtshandelingen in strijd waren met het voorkeursrecht. De rechter heeft in 2007 gemeenten en Grondbank in het gelijk gesteld. Asje van Dijk: Wij hebben met elkaar schoon schip gemaakt en zo de strijdbijl begraven. Voor de Grondbank was een voorwaarde dat de gronden tegen kostprijs zouden worden geleverd en dat is het geval. Wat mij betreft is RaboBouwfonds gerehabiliteerd. Gelet op de brede deskundigheid en aanwezigheid in het gebied is het te verwachten dat RaboBouwfonds een rol zal gaan spelen bij de integrale herontwikkeling van de Zuidplaspolder. Ook van de kant van RaboBouwfonds is verheugd gereageerd op de afspraken met de Publieke Grondbank. Directeur Ries Jelier: De inzet van RaboBouwfonds blijft het creëren van duurzame meerwaarde bij integrale gebiedsontwikkeling. Zeker met onze sterke moeder de Rabobank zijn wij volledig in staat de in de Zuidplas gevraagde langjarige samenwerkingsafspraken te maken. Bouwfonds Ontwikkeling is bereid actief haar grote kennis en ervaring in te zetten om zo gezamenlijk de beste oplossingen te realiseren. De overeenkomst zorgt er voor dat het bezit verdubbelt. Vice-voorzitter Grondbank Jan Slagt wethouder van Nieuwerkerk aan den IJssel is van mening dat overheden bij de ontwikkeling van de Zuidplas niet alleen hun deskundigheid en verantwoordelijkheid op ruimtelijk terrein inbrengen, maar ook door het innemen van strategische grondposities de gewenste ontwikkeling mogelijk maken. v.l.n.r. Jan Slagt, vice-voorzitter Grondbank RZG Zuidplas en wethouder Nieuwerkerk aan den IJssel, Asje van Dijk, voorzitter Grondbank RZG Zuidplas en gedeputeerde Zuid-Holland en Ries Jelier, directeur regio Zuid-West Bouwfonds.

13 Raden- en statenconferentie Zuidplas Publiek blijf letten op uw zaak De gezamenlijke conferentie van raden, staten en hoofdingelanden had medio december in hotel Van der Valk in Nieuwerkerk a/d IJssel veel weg van een Masterclass Gebiedsontwikkeling. Henk van der Torn, fractievoorzitter VVD in Nieuwerkerk, leidde de conferentie met verve. Als gespreksleider daagde hij de aanwezige politici uit om te reageren op de inleiders. Namens de rijksoverheid trad Martin Leuvenink op met een beeldend exposé over Randstad Urgent en de plaats die de ontwikkeling van de Zuidplas daarin heeft. Meters maken en Andere Bestuurscultuur zijn uitgangspunten van het programma. Voor de Randstad zijn 35 projecten geïdentificeerd die met prioriteit worden aangepakt, waaronder de Zuidplas die volgens Leuvenink een voortrekkersrol in Randstad Urgent speelt. Wat heeft dat dan concreet opgeleverd? Verkeer en Waterstaat heeft 100 mln voor de infrastructuur beschikbaar gesteld, de knelpunten op de A20 staan inmiddels op de agenda in Den Haag en medio dit jaar zal VROM naar verwachting enige tientallen miljoenen beschikbaar stellen voor versnelling Restveen en Groene Waterparel, voor een duurzame en innovatieve glastuinbouw en voor voorbeeldprojecten om klimaatbestendig te bouwen. Het verhaal was zo enthousiast gebracht dat de PCW fractievoorzitter reageerde met de opmerking dat hij dacht in een cursus Positief Denken terecht te zijn gekomen: U bent zo positief, dat ik er bijna onzeker van wordt. Vice-voorzitter ROZ Jan Slagt was het niet eens met de te positieve voorstelling van zaken: Er wordt een realistisch beeld gegeven.als minister Cramer in mei die gevulde enveloppe meeneemt, dan moet het met de oproep van het slaan van de eerste paal ook wel lukken, als ik kijk naar de bodemgesteldheid hier in het gebied. Na inleidingen van Gedeputeerde Asje van Dijk over de provinciale plannen voor de infrastructuur, "naast de 100 mln van het rijk voor de parallelle infrastructuur en de Moordrechtboog, legt de provincie er in elk geval 75 mln bij en moet er nog eens 25 mln uit de bovenplanse verevening komen en Jan Oostdam over de plannen van het hoogheemraadschap, was het woord aan Arjen Bregman van het Instituut voor Bouwrecht. Hij is specialist in ruimtelijk bestuursrecht, grondbeleid, aanbestedingsrecht, contractering en vergunningverlening. In 2004 heeft de projectorganisatie Zuidplas onder de titel Publiek let op uw Zaak een brochure uitgegeven, waarin de adviezen van Bregman over onder andere de Publieke Grondbank staan beschreven. Tijd om stil te staan bij wat er van terecht is gekomen met een presentatie Publiek blijf letten op uw Zaak. Van de 12 aanbevelingen van Bregman zijn er inmiddels 9 opgevolgd. Bregman: Er wordt hier doorgepakt, om maar eens aan te sluiten bij de sfeer van vanavond. Arjen Bregman vindt dat er in de Zuidplas goed tussen de overheden wordt samengewerkt. Hij wees op de Publieke Grondbank, maar ook de rol die het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard bij de gebiedsontwikkeling speelt verdient volgens 13

14 14 hem navolging. Vervolgens ging Bregman in op de consequenties van de kredietcrisis voor de ontwikkeling in de Zuidplas en de mogelijkheden die overheden hebben om de beste voorwaarden voor de realisatie van het programma van woningen, nieuwe bedrijven en glastuinbouw te scheppen. Zijn advies aan gemeenten is om te proberen zoveel mogelijk zaken vooraf met ontwikkelaars af te spreken. Dit kan in de Zuidplaspolder vanuit de grondmarktpositie van publieke partijen. Overigens is Nederland bij de toepassing van de regels soms wel het allerbraafste jongetje van de Europese klas. Terug naar de Zuidplas: Actuele bestemmingsplannen heb je nodig om überhaupt te kunnen bouwen. Die hoeven niet uitermate gedetailleerd te zijn. Maar sinds de nieuwe wet RO van vorig jaar, waarin de artikel 19 procedure is verdwenen, moeten we wel met ons allen aan de bestemmingsplanherziening, we moeten met z n allen aan het postzegelplannetje. Ja, dat heb ik niet bedacht, maar de wetgever. Daarnaast biedt de wet de mogelijkheid om ook later meer in detail te regelen. Daarvoor zijn instrumenten als wijzigingsbevoegdheid en uitwerkingsverplichtingen relevant. Uit zijn betoog werd duidelijk dat bij de actuele keuzes die lokale en provinciale politici moeten maken over de bestemmingsplannen, het inzicht in de verdeling van de grondeigendom cruciaal is. Is de grondexploitatie negatief dan is het de kunst om marktpartijen te selecteren die toch brood in de ontwikkeling zien, omdat zij winst kunnen maken in de Opstalontwikkeling. Is de exploitatie positief dan ben ik voorstander van het model van de bouwclaim. Overheden maken dan afspraken met private partijen, gericht op realisatie. Daarmee trek je de grondwaardestijging naar de overheid, die er publieke voorzieningen als de hoofdplanstructuur mee kan financieren. Asje van Dijk rondde de avond af met de woorden dat hij wel eens het verwijt krijgt dat er zoveel over de Zuidplas wordt gepraat, maar dat het niet opschiet. De inhoud en de sfeer van de conferentie is voor Van Dijk een totaal andere dan beleefd met elkaar praten. De aanwezigen zijn doordrongen van het urgentiebesef van de gebiedsontwikkeling. De voorzitter van de Publieke Grondbank onderstreepte tenslotte het gevoel dat het menens is met het nieuws dat de Grondbank binnenkort 300 hectare in bezit heeft. Een week later werd de vaststellingsovereenkomst met RaboBouwfonds getekend, waarover meer in deze Nieuwsbrief.

15 Uitvoeringsovereenkomst 1e fase Moordrechtboog v.l.n.r. Huub van der Meer, burgemeester Moordrecht, Asje van Dijk, gedeputeerde Zuid- Holland, Ineke van der Hee, HID Rijkswaterstaat Utrecht en Erik Gürke, Raad van bestuur ProRail ondertekenen de uitvoeringsovereenkomst. Nadat tijdens de Week van de Zuidplas in 2005 een intentieovereenkomst tussen partijen was gesloten, is zicht op daadwerkelijke uitvoering nu een feit. Op maandag 26 januari 2009 hebben Rijkswaterstaat, Provincie Zuid-Holland, Prorail en de gemeente Moordrecht de uitvoeringsovereenkomst ondertekend voor de vernieuwde aansluiting van de A20 bij Moordrecht. Nu staat het verkeer in de spits vaak vast op de A20. Het verkeer op de afrit kan niet goed doorrijden omdat de automobilisten op de afrit voorrang moeten geven aan automobilisten op de Middelweg (N456), die de spoorlijn Rotterdam-Gouda kruist. Zo ontstaan er levensgevaarlijke situaties onder andere op de overweg. Voor de veiligheid en doorstroming moet de afslag bij Moordrecht worden verlegd. De oplossing bestaat uit het verplaatsen van de afslag, het gedeeltelijk omleggen van de aansluitende Middelweg (N456) en de aanleg van een viaduct over het spoor. Het ontwerp omvat daarnaast een fietstunnel waar het landbouwverkeer en beperkt autoverkeer ook onderdoor zal kunnen. Hierdoor wordt het landschap zo min mogelijk aangetast. Het uiteindelijke ontwerp is onder invloed van omwonenden compacter geworden maar heeft zijn functionaliteit behouden. Jan Oomen, wethouder van de gemeente Moordrecht, verantwoordelijk voor de bestemmingsplanprocedure, is zeer tevreden over de resultaten van de inspraak. Een aantal ideeën zijn ook daadwerkelijk verwerkt in het bestemmingsplan. Alle partijen zijn tevreden over de samenwerking. Deze overeenkomst betekent het vergroten van de leefbaarheid en veiligheid voor niet alleen de inwoners van Moordrecht, maar die van de gehele Zuidplaspolder, aldus de burgemeester van Moordrecht, Huib van der Meer. Als de bestemmingsplanprocedure is afgerond, starten in 2011 de werkzaamheden voor de aanleg van de nieuwe afslag. Verwacht wordt dat de nieuwe afslag, inclusief verlegde N456, eind 2014 klaar is. Het bestemmingsplan Gouweknoop, waarin de rest van de Moordrechtboog is opgenomen, wordt vóór 1 juli vastgesteld. Hiermee is de basis gelegd voor de aanleg van de gehele Moordechtboog vóór Over "Eerst bewegen en dan Bouwen" gesproken! 15 Nieuwsbrief driehoek RZG Zuidplas #8 #14 april februari

16 Fototentoonstelling De Smaak van Nut en Noodzaak' Tussen 2 en 27 maart 2009 is in de Rabobank te Zevenhuizen de fototentoonstelling 'De Smaak van Nut en Noodzaak' te zien. Drie studenten van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten Den Haag, Karel Staa, Eva Hofman en Arjan de Nooy, kijken opnieuw naar de Zuidplaspolder. Zij laten zien hoe bewoners en tuinders het gebied gebruiken en naar hun hand zetten. De tentoonstelling biedt zicht op een wereld tussen bedrijf en woning, de praktische houding op het bedrijf en verschillen in inrichting van het eigen erf. Nut en noodzaak spelen daarbij de hoofdrol. De buitenstaander ziet een wereld waar 'stadse' smaak niet van belang is, een wereld waar een pittoreske blik afwezig is, een wereld met een eigenzinnige karakter. 16 Foto: Karel Stee, KABK Den Haag De tentoonstelling is een onderdeel van het kunstproject 'Op een Uur Gaans de Zuidplaspolder' van de provincie Zuid- Holland en is mede mogelijk gemaakt door medewerking en ondersteuning van Rabobank Gouwestreek en Koninklijke Academie Beeldende Kunsten Den Haag. Adres: Rabobank Gouwestreek, Dorpsstraat 190, Zevenhuizen Colofon Deze nieuwsbrief is een uitgave van het projectbureau driehoek RZG Zuidplas. Voor meer informatie of voor vragen kunt u contact opnemen met: Project driehoek RZG Zuidplas P/a provincie Zuid-Holland Postbus LP Den Haag Telefoon: cj.hettich@pzh.nl Website Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.