Productschap Tuinbouw Louis Pasteurlaan 6 280, 2700 AG Zoetermeer. Jaarverslag info@tuinbouw.nl. Maart 2013

Transcriptie

1 1.1 Productschap Tuinbouw Adres Postbus Telefoon Fax Internet Louis Pasteurlaan 6 280, 2700 AG Zoetermeer info@tuinbouw.nl Jaarverslag 2012 Maart 2013

2

3 1 Jaarverslag 2012

4

5 Inhoudsopgave Woord vooraf 4 1 Het Productschap Tuinbouw 5 2 De tuinbouw in Activiteiten Productschap Tuinbouw 10 Plantgezondheid, Fytosanitair en Water, bodem & bemesting 12 Voeding en Gezondheid 15 Groen en Welbevinden 18 Energie en CO 2 20 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen & Biobased Economy 23 Arbeid - Werken in de tuinbouw 26 Afbouw niet-kerntaken 29 Medebewind 33 4 Organisatie Productschap Tuinbouw 34 5 Bestuur Productschap Tuinbouw 38 6 Code Goed Bestuur 40 7 Bezwaar en beroep 43 8 Communicatie 44 9 Commissies Heffingen Verordeningen Vertegenwoordigingen Financiën Bijlagen 65 3 Productschap Tuinbouw 3

6 Woord vooraf Een jaar van forse veranderingen, met een nare verrassing aan het einde; dat was 2012 voor het Productschap Tuinbouw. En een nare verrassing was het, het Regeerakkoord Bruggen slaan dat op 29 oktober 2012 verscheen met daarin het besluit de product- en bedrijfschappen met ingang van 2014 af te schaffen. Dat besluit zette alle processen die in gang waren gezet in een heel ander licht. Zowel de modernisering van het PT als de intensivering van de samenwerking met de andere productschappen kwamen tot stilstand. De modernisering werd in 2011 in gang gezet, als vervolg van de ondernemerspeiling. Dat proces kreeg zijn beslag in april 2012, toen het nieuwe PT startte. Het nieuwe PT wordt aangestuurd door ondernemingen, heeft een kleinere, maar kwalitatief hoogwaardige werkorganisatie en gaat naar substantieel lagere heffingen. Het nieuwe PT heeft een kleiner kernpakket van taken die zowel het belang van de sector als het maatschappelijk belang dienen. Ondertussen gingen alle projecten en activiteiten gewoon door en toonde het PT ook in 2012 volop zijn waarde als overlegplatform en kenniscentrum van de tuinbouw. Het schap had een doorslaggevend aandeel in 11 programma s die in het kader van publiek-private samenwerking invulling geven aan de uitvoeringsagenda van het Topteam Tuinbouw en Uitgangsmaterialen. Het werk van het PT vormt een wezenlijk deel van die agenda, die de tuinbouw- en groensector als Topsector van de Nederlandse economie sterk en concurrerend moet houden. In 2012 investeerde de Nederlandse tuinbouwen groensector via het PT in ruim 480 projecten en activiteiten. Daarmee was een bedrag gemoeid van ruim 52 miljoen euro, bij een heffingopbrengst van 36 miljoen euro. Enkele voorbeelden van projecten: Met wetenschappelijk onderzoek toonden we aan dat planten in de klas zorgen voor betere leerprestaties, we ondersteunden een project dat teeltafval van tomaten (tomatenblad) verwerkt tot schaaltjes waarin de tomaten verpakt kunnen worden. Steeds meer bedrijven maken gebruik van Het Nieuwe Telen, kennis die er voor zorgt dat veel energiezuiniger geteeld kan worden. De Groenten en Fruitmonitor, uitgevoerd door PT, geeft de sector informatie over wat Nederlandse en Duitse consumenten kopen aan groenten en fruit en wat zij eten op welk moment en in welke combinaties. Daarmee kan de sector beter op wensen van consumenten inspelen en productinnovaties en marketingconcepten realiseren. We ontwikkelden een nieuwe serie spuitboxen, die ondernemers en werknemers in de vollegrondsgroente-, fruit-, bomen- en vasteplanten- en bollenteelt stimuleert veilig te werken met gewasbeschermingsmiddelen. Veel aandacht ging in 2012 ook uit naar de samenwerking van de productschappen. Via een traject van samenwonen en samenwerken streefden de schappen naar een samengaan in een kleinere en efficiëntere organisatie. Voor de afdeling Medebewind is het samengaan al gerealiseerd. Vanaf 16 oktober 2012 is de gezamenlijke medebewindsorganisatie actief. Voor andere organisatieonderdelen was het samengaan in voorbereiding. Dit is met het verschijnen van het regeerakkoord direct gestopt. Ook in een jaar vol verandering en een jaar waarin duidelijk werd dat het PT ophoudt te bestaan heeft de PT-organisatie weer enorm veel werk verzet. Bestuur, Commissies en Ondernemingsplatforms hebben daaraan een bijzondere bijdrage geleverd. Met brancheorganisaties en kennisinstellingen werd, evenals vorige jaren, onverminderd samengewerkt. Het veelzijdig belang van de ondernemers in de tuinbouw- en groensector bleef centraal staan in het werk van de medewerkers van het PT. Koersvast en dienstbaar. Ik spreek dan ook mijn grote waardering en dankbaarheid uit jegens alle medewerkers en bestuurders van het PT. Agnes van Ardenne Voorzitter Productschap Tuinbouw 4 Productschap Tuinbouw

7 1 Het Productschap Tuinbouw Het Productschap Tuinbouw(PT) is een publiekrechtelijke organisatie, waarin organisaties van werkgevers en werknemers samenwerken en het beleid bepalen. De mogelijkheid om schappen in te stellen is geregeld in de Wet op de bedrijfsorganisatie. Het PT is in 1956 ingesteld. De Nederlandse tuinbouw- en groensector bestaat uit ondernemingen uit de gehele productie- en afzetketen. In het PT zijn hoveniers en groenvoorzieners, retail en andere detailhandel, groothandelaren, im- en exporteurs, fabrikanten van verwerkte tuinbouwproducten, veilingen en afzetorganisaties, telers en producenten van uitgangsmateriaal en de vakbonden vertegenwoordigd. Tuinbouw- en groenondernemingen bieden aan bijna mensen werkgelegenheid. Missie PT Het Productschap Tuinbouw verbindt de belangen van tuinbouwbedrijven en maatschappij met als doel een rendabele en duurzame productie en afzet van veilige en gezonde voeding en aantrekkelijk en functioneel groen. Het PT biedt een combinatie van: Overlegplatform Kenniscentrum Collectief budget Wetgevend instrumentarium Uitvoering EU-marktbeleid Met als doelstellingen: Nieuwe afzet- en verdiencapaciteit Versterken concurrentiekracht Verduurzaming ketens Efficiënter produceren, minder gronden hulpstoffen Voldoende geschikte werknemers Duurzame innovaties Beleid en bestuur 2012 Als vervolg op de ondernemerspeiling in het voorjaar van 2011 zette het bestuur een moderniseringsproces in gang. De vernieuwing was noodzakelijk om relevant te blijven voor de tuinbouw en kreeg in 2012 zijn beslag. Het nieuwe PT heeft een kleiner kernpakket aan taken, werkt met investeringsprogramma s en wordt aangestuurd door ondernemingen. Het heeft een democratisch bestuur, een kleinere werkorganisatie en gaat naar substantieel lagere heffingen. Het takenpakket omvat alleen taken die niet privaat georganiseerd en gefinancierd kunnen worden en die een maatschappelijk belang en een sectorbelang hebben. De wetgevende bevoegdheid van het PT kan bij deze taken ingezet worden om free-riders te voorkomen in de MKB-gestructureerde sector. Het takenpakket omvat de investeringsprogramma s: Voeding en Gezondheid Groen en Welbevinden Plantgezondheid, Fytosanitaire zaken en Water Energie en CO 2 Werken in de tuinbouw Biobased Economy en MVO Per programma is een ondernemingsplatform (OP) opgericht dat het programma uitwerkt in doelstellingen, strategieën en activiteiten. Ondernemers en hun werknemers stellen gezamenlijk een inhoudelijk programma op, bepalen welke projecten daarbij horen en welke partijen aan de projecten deelnemen. Gedurende de uitvoering bewaken zij de aansluiting met de praktijk. De OP s worden ondersteund door een programmamanager en werken samen met brancheorganisaties, vakbonden, Greenports, overheden en kennisinstellingen. Het nieuwe PT kent twee commissies, Voedingstuinbouw en Sierteelt & Groen. De commissies zijn samengesteld uit vertegenwoordigers van de verschillende sectoren. Zij beoordelen de investeringsprogramma s en besluiten over de inzet en hoogte van heffingsgelden. Per financieringsfonds wordt door de betreffende geleding bepaald in welke programma s wordt geïnvesteerd en hoeveel per programma wordt geïnvesteerd. Het bestuur neemt hierover een definitief besluit. 5 Productschap Tuinbouw 5

8 Het bestuur, waarin werkgevers- en werknemersorganisaties zijn vertegenwoordigd, bepaalt het algemene beleid van het PT, stelt jaarplan, begroting, jaarverslag en jaarrekening vast en bewaakt de legitimiteit en integriteit van het schap. Als gevolg van de keuze voor een programmatische aanpak en efficiënter werken is de werkorganisatie in 2012 fors gekrompen van 133,48 fte eind december 2011 naar 94,46 fte eind december In 2012 is ook gewerkt aan verlaging van de heffingen door daling van de tarieven en vereenvoudiging van de systematieken. Dat laatste zorgt voor lagere inningskosten. Medebewind In 2012 is ook veel aandacht besteed aan nauwere samenwerking tussen de productschappen. Een traject werd ingezet dat van samenwonen, via samenwerken moest leiden tot samengaan in een organisatie. Een grote stap werd gezet met het samenvoegen van de afdelingen medebewind van de verschillende schappen tot een medebewindsorganisatie per 16 oktober Uiteraard legt het PT ook verantwoording af aan de ondernemers in de tuinbouw- en groensector. Dat gebeurde onder andere via (digitale) nieuwsbrieven, persberichten, publicaties in de vakpers en de website van het PT. Regeerakkoord Op 29 oktober 2012 verscheen het regeerakkoord met daarin het besluit de product- en bedrijfschappen met ingang van 2014 af te schaffen. Hiermee kwam het proces van vernieuwing van het PT en de samenwerking tussen de schappen met een schok tot stilstand. In de laatste maanden van 2012 is gekeken welke taken nog uitgevoerd moeten worden en hoe het proces van overdracht en afbouw van taken er uit zou moeten zien. Om investeringen die vanwege de opheffing niet meer terugverdiend kunnen worden niet te hoeven doen is de vernieuwing van de heffingssystematiek teruggedraaid. Het jaar 2013 zal in het kader staan van afronding, overdracht en afbouw van taken en organisatie van het PT. Toezicht en Verantwoording Door middel van bestuurlijk en financieel toezicht ziet de SER erop toe dat het PT- doelen realiseert die in het belang zijn van de sector en van de maatschappij en die overeenstemmen met de wet. Ook ziet de SER erop toe dat de dragende organisaties van het PT voldoende representatief zijn voor de sector. Zowel de SER als de betrokken ministeries moeten de PT-regels (verordeningen) goedkeuren. Het algemeen kader van inkomsten en uitgaven moet ter goedkeuring aan de Europese Unie (EU) worden voorgelegd. De Tweede Kamer der Staten Generaal bespreekt elk jaar aan de hand van de SER-scan Jaarverslagen en het Toezichtverslag van de Toezichtkamer van de SER het functioneren van de schappen. 6 Productschap Tuinbouw

9 2 De tuinbouw in 2012 Tien feiten over de tuinbouw 1. De tuinbouw is verantwoordelijk voor 37 procent van de agrarische productie. 2. De totale productiewaarde van de tuinbouw bedroeg in ,9 miljard euro. Hiervan komt 5,3 miljard euro van siergewassen en 2,6 miljard euro van de voedingstuinbouw. 3. De tuinbouwsector exporteerde in 2012 voor 16,5 miljard euro aan producten. 4. In 2012 importeerde de sector voor 9,4 miljard euro aan tuinbouwproducten. 5. De tuinbouw was verantwoordelijk voor bijna 20 procent van het overschot op de Nederlandse handelsbalans in Er werken mensen, inclusief uitzendkrachten, in de tuinbouw. 7. Het werk in de tuinbouw bestaat voor bijna 65 procent uit laaggeschoold werk, voor 30 procent gaat het om werk op middelbaar niveau en ruim 5 procent is werk op HBO-niveau of hoger. 8. Groen in de bebouwde kom zorgt voor 15 procent minder kinderen met overgewicht en reductie van de criminaliteit met 7 procent. Het doet het aantal opnamedagen in ziekenhuizen dalen en vermindert fijnstof en CO Een 40-jarige verlengt zijn levensverwachting met 1,2 jaar door gezond te eten. Voldoende groente en fruit draagt hier voor twee derde aan bij. 10. De glastuinbouw verbeterde de energie-efficiëntie tot 47 procent van het niveau van Dankzij warmtekrachtkoppeling (WKK) wordt fossiele energie heel efficiënt benut en levert de sector ruim 10 procent van de totale nationale elektriciteitsconsumptie (12 miljard kwh productie). Na het voor de tuinbouw teleurstellende 2011 gaf 2012 een beter resultaat. De productiewaarde van de tuinbouw als geheel steeg licht, de exportwaarde bleef stabiel. De stijging van de productiewaarde is voor een groot deel te danken aan de groentensector, die een licht herstel vertoonde na het als gevolg van de EHEC-crisis - desastreuze Met name de meeste glasteelten haalden een beter rendement. De export van groenten en fruit naar de twee grootste afnemers, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk steeg licht (+1%). De export naar Frankrijk en Polen daalde echter fors, waardoor de totale export van groenten en fruit met 1% daalde naar 9,9 miljard euro. De appel- en perenoogst van 2012 was een stuk lager dan die van In de tweede helft van 2012 lagen de prijzen daardoor duidelijk hoger dan in de eerste helft. De productie van champignons bleef ongeveer gelijk. Het prijsniveau was iets hoger, waardoor de productiewaarde in 2012 ook wat hoger uitvalt. De productiewaarde van bloemen en planten vertoonde een lichte groei ten opzichte van 2011, maar de productie van bloembollen (-1%) en boomkwekerijproducten (-2%) daalde licht. Bloemen en planten bleken opnieuw weinig crisisgevoelig. De export stabiliseerde op een niveau van 5 miljard euro. Daarbij is wel een groot verschil te zien tussen de verschillende bestemmingen. De export naar het Verenigd Koninkrijk groeide met 7%, terwijl Frankrijk (-4%) en Italië (-7%) een flinke daling lieten zien. De export naar grootste afnemer Duitsland steeg licht (+1%). De exportwaarde van bloembollen daalde met 1% naar 681 miljoen euro. Die daling is te zien bij bijna alle landen behalve China, Canada en Japan. De export van boomkwekerijproducten daalde flink, van 927 naar 880 miljoen euro (-5%). Werkgelegenheid De tuinbouw biedt Nederland veel werkgelegenheid. Er werken ongeveer ondernemers, medewerkers en uitzendkrachten bij de bijna bedrijven in de tuinbouw. 7 Productschap Tuinbouw 7

10 Tabel 1: Productiewaarde Nederlandse tuinbouw (in miljoen euro) * +/- Siergewassen % Bloemkwekerijgewassen % - Snijbloemen % - Potplanten % Bloembollen % Boomkwekerijproducten % Voedingstuinbouw % Verse groenten % - Onder glas % - Vollegrondsgroenten % - Uien % - Paddenstoelen % Vers fruit % Totaal tuinbouw % * ) Voorlopige cijfers Tabel 2: Exportwaarde Nederlandse tuinbouw, inclusief re-export (in miljoen euro) * +/- Siergewassen % Bloemkwekerijgewassen % Bloembollen % Boomkwekerijproducten % Voedingstuinbouw % Groenten % Fruit totaal % Noten & specerijen % Totaal tuinbouw % * ) Voorlopige cijfers 8 Productschap Tuinbouw

11 Tabel 3: Areaal tuinbouw (in hectare) * +/- Onder glas % Siergewassen % Voedingstuinbouw % Vollegrond % Siergewassen % Voedingstuinbouw % Champignons % Totaal tuinbouw % * ) Voorlopige cijfers Tabel 4: Werkgelegenheid in de tuinbouw* Primaire sector Niet-primaire sector Totaal Tuinbouw Bedrijven Reguliere krachten (I+II) Gezinskrachten (I) Werknemers (II) Vast Tijdelijk Uitzendkrachten (III) Totaal (I+II+III) *) Cijfers Productschap Tuinbouw 9

12 3. Activiteiten Productschap Tuinbouw Inleiding Het Productschap Tuinbouw voert autonome activiteiten uit voor de sector en niet-autonome activiteiten voor de overheid; het medebewind. De autonome activiteiten worden gefinancierd uit de opbrengsten van heffingen voor telers, producenten van uitgangsmateriaal, handelaren, fabrikanten en hoveniers. In 2012 heeft het PT een omslag van een sectorgerichte aanpak naar een programmatische aanpak afgerond. Het PT werkt in zes investeringsprogramma s Plantgezondheid, Voeding en Gezondheid, Groen en Welbevinden, Energie en CO2, Biobased economy en MVO en Arbeid: werken in de tuinbouw. Samenwerking tussen sectoren in deze programma s zorgt voor synergie en collectieve middelen worden effectief en efficiënt ingezet. De programma s hebben als doelstelling het creëren van een nieuwe afzet- en verdiencapaciteit en daarmee het versterken van de concurrentiekracht. Een tweede doel is verduurzaming van ketens, door efficiënter te produceren met minder grond- en hulpstoffen en het stimuleren van duurzame innovaties. Tenslotte zijn de programma s gericht op het vinden en behouden van voldoende geschikte werknemers voor de tuinbouw. De investeringsprogramma s bevatten investeringen in projecten, die zowel door PT zelf als door derden uitgevoerd worden. In 2012 bestonden de programma s deels uit bestaande projecten die deel gingen uitmaken van de nieuwe investeringsprogramma s. Voor een ander deel worden de programma s gevuld op basis van de strategie en voorstellen die de OP s ontwikkelen is het jaar van de omslag, waarin de financiële verdeling nog erg lijkt op de voorgaande jaren. In 2013 zou de omslag gerealiseerd zijn. Met het besluit in het regeerakkoord tot opheffing van de productschappen is de ontwikkeling van de programma s echter eind 2012 tot stilstand gekomen. Een proces is in gang gezet waarin de sectoren op basis van de stand van zaken van de sectorfondsen nog kijken wat er in 2013 uitgevoerd dient te worden. Een aantal van de taken die voorheen door PT werden uitgevoerd, bleken als gevolg van de modernisering niet meer in het PT te passen. Dit betreft promotie, marktmonitoring en standaardisatie informatielogistiek (logistiek en ICT). Deze taken worden afgebouwd. Eind 2012 heeft het bestuur besloten dat het verzorgen van sectorstatistieken ten behoeve van beleidsontwikkeling en onderbouwing van het belang van de sector, nog wel een taak is die past bij het PT. De medebewindstaken worden gefinancierd door de EU, het Ministerie van Economische Zaken (EZ) en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M). Daarnaast is het PT verantwoordelijk voor crisismanagement binnen de sector. In 2012 zijn de lessen die geleerd zijn door de brand bij Chemie-Pack in Moerdijk en de EHEC-crisis verwerkt in verbeterde afspraken, een beter draaiboek en uitbreiding van competenties op dit gebied. Effecten van beleid Per autonome beleidsactiviteit geeft het PT in het jaarplan vooraf aan wat de doelstellingen en de inzet zijn. De projecten waarin de sector via het PT investeert, leveren resultaten op waarmee ondernemers hun bedrijfsvoering kunnen verbeteren of waarmee het imago van de tuinbouw verbetert. Dit hoofdstuk beschrijft de resultaten en effecten van activiteiten binnen de verschillende programma s en van medebewind. Van alle projecten zijn projectaanpak, eventuele tussenrapportages en resultaten beschikbaar via de website van het PT. 10 Productschap Tuinbouw

13 Investeringen 2012 in de sector via het Productschap Tuinbouw Voeding & gezondheid 2% Biobased economy & MVO 3% Groen & welbevinden 3% Plantgezondheid, Fytosanitair & Water 65% Arbeid 11% Energie & CO2 16% Kerntaken 19,0 miljoen Sectorspecifiek 11% Logistiek en ICT 5% Promotie 76% Marktonderzoek 8% Niet-kerntaken 34,4 miljoen Topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen In 2011 heeft de Topsector T&U zijn ambities uitgewerkt in een advies aan de Minister van EZ, Bron voor Groene Economie. Deze ambities zijn nader geconcretiseerd in de Uitvoeringsagenda Een substantieel deel van de Uitvoeringsagenda bevat taken die door het PT worden gefinangeclusterd in 6 programma s: cierd en uitgevoerd. Deze taken werden opgenomen in het PT-jaarplan 2012, Voeding & gezondheid, Groen & welbevinden, Plantgezondheid, fytosanitaire zaken & water, Arbeid, Energie & CO2 en Biobased economy & MVO. In de loop van 2012 maakte de Topsector T&U kenbaar, voor welke onderdelen van de Uitvoeringsagenda vorm en inhoud kon worden gegeven aan publiek private samenwerking ( pps-en ). Opnieuw kwam het grootste deel van de PT-programma s hiervoor in aanmer- king en konden de PT-programmamanagers aan de slag om de private investeringen via het productschap te combineren met de overheidmiddelen voor de Topsector T&U. Uiteindelijk resulteerde dit in 11 pps-en waarin via het PT voor in totaal circa 10 miljoen wordt geïnvesteerd. De overheid legt ruim 20 miljoen bij. Voorzien wordt dat de pps-contracten in 2013 worden getekend. 11 Productschap Tuinbouw 11

14 Plantgezondheid, Fytosanitair en Water, bodem & bemesting Het Programma Plantgezondheid, Fytosanitair en Water, bodem & bemesting maakt het mogelijk om daadkrachtig knelpunten op te lossen en uitdagingen aan te gaan op het gebied van plantgezondheid, fytosanitaire zaken en water, bodem en bemesting. Activiteiten Het programma Plantgezondheid investeert in de drie peilers Plantgezondheid, Fytosanitair en Water, bodem en bemesting via onderzoeken en projecten die het mogelijk maken om knelpunten daadkrachtig op te lossen, kansen te benutten en om een toekomstbestendige bedrijfsvoering te kunnen waarborgen. In 2012 zijn binnen het programma de volgende activiteiten uitgevoerd: Doelstellingen programma vastgesteld In 2012 heeft het programma definitief invulling gekregen en zijn door het ondernemingsplatform de programmadoelen vastgesteld. Projecten aanbesteed In 2012 zijn concrete projecten en acties binnen het programma uitgevoerd om een bijdrage te leveren aan het behalen van de gestelde doelen. PPS-en ondersteund en opgesteld Door de Topsector Tuinbouw en Uitgangsmateriale (T&U) is een uitvoeringsagenda opgesteld. In deze agenda staan kernthema s waarin de sector samen met de overheid de komende jaren moet investeren. Eén van de thema s is Meer met minder waarin plantgezondheid, fytosanitaire zaken en water, bodem en bemesting expliciet benoemd worden als aandachtsgebieden voor innovatie en onderzoek. Onderzoeksgelden van de ministeries worden alleen nog maar ingezet voor die sectoren die als topsector zijn bestempeld en dan alleen nog maar als vanuit die topsectoren ook aantoonbaar geïnvesteerd wordt in innovatie en onderzoek. Hiervoor moeten zogenaamde publiek-private samenwerkings-programma s (PPS-en) worden opgezet. De bijdragen vanuit de productschappen worden gezien als bijdrage van het bedrijfsleven; dus in het kader van het topsectorenbeleid als private middelen. Coördinatie opstellen co-innovatie agenda plantgezondheid Om de onderzoeksgelden beter op elkaar af te stemmen is er voor gekozen de programmering en aansturing van het onderzoek in de gouden driehoek van bedrijfsleven, overheid en kennisinstellingen gezamenlijk vorm te geven. In het advies van de Topsector T&U is hiervoor opgenomen dat de overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven (tuinbouw en akkerbouw) samen een strategische co-innovatie agenda Plantgezondheid opzetten. Resultaten Programmadoelen Doelstelling is de wereldwijd leidende positie van de Nederlandse land- en tuinbouw in uitgangsmateriaal en speciality crops behouden en waar mogelijk versterken. Bloemen en planten, bollen, bomen en groenten en fruit dienen daartoe van hoogwaardige (fytosanitaire) kwaliteit te blijven en duurzaam te worden geproduceerd. Effectieve, schone en veilige gewasbescherming is daarbij onontbeerlijk. Op de lange termijn dient de land- en tuinbouw nagenoeg emissie- en residuvrij te produceren. Daarvoor moet er een duidelijke kanteling komen in denken en doen. Binnen het programma zijn hiervoor door het ondernemingsplatform de volgende doelstellingen vastgesteld. Programmalijn Plantgezondheid: 1. De gewassen zijn weerbaar, 2. Robuuste en weerbare teeltsystemen zijn ontwikkeld, 3. Gezond gewas door slimme en innovatieve technologieën, 4. Effectief en duurzaam gewasbeschermingpakket (biologisch en chemisch) is gerealiseerd, 5. Systeemintegratie, 6. Kwalitatief hoogwaardige producten in de keten en bij de afnemer. Programmalijn Fytosanitair: De sector heeft aanzien als meest betrouwbare handelspartner. Hierdoor zijn handelsstromen wereldwijd vergroot, bestaande markten uitgebreid en nieuwe markten aangeboord. 12 Productschap Tuinbouw

15 Hiervoor: 1. Is de levering van schoon uitgangsmate- riaal en eindproduct gegarandeerd, 2. Moet ongestoorde jaarrond import en export mogelijk zijn, 3. Zijn ondernemers zich bewust (kennis en informatie) van fytosanitaire risico s, 4. Wordt ingezet op risicomanagement en beheersing. Programmalijn Water, bodem en bemesting: 1. Beschikking over voldoende en goed water, 2. Emissie van met name mineralen en gewasbeschermingsmiddelen is beperkt, 3. Inzicht in gezonde bodem. Projecten In 2012 zijn concrete projecten en acties binnen het programma uitgevoerd om een bijdrage te leveren aan het behalen van de gestelde programmadoelen. Hierna volgt een overzicht van de verschillende bestedingen en per sector per programmalijn. Plantgezondheid Glas groenten 14% Fruit% Vollegronds groenten 5% Bomen9% Besteding per sector aan Plantgezondheid 2012 Paddenstoelen 1% Bollen 17% Bloemen 38% De meeste projecten in 2012 waren gericht op onderzoek waarmee uiteindelijk de weerbaarheid van het gewas en het teeltsysteem verhoogd wordt. Voorbeelden: Virusresistentie in broeitulp, Merkervrije gentech lelies met bladluisresistentie, Symptomen opwekken in planten voor overmatige wortelgroei en Beheersing zwarte vlekken courgette. Veel aandacht is gegeven aan het behoud van een effectief middelenpakket. De Coördinatoren Effectief Middelenpakket (CEMP), die het PT financiert, houden het pakket gewasbeschermingsmiddelen optimaal. Zij helpen nieuwe toelatingen realiseren en bestaande toelatingen te behouden en uit te breiden. Als dat nodig is, vragen de CEMP s toelating aan voor toepassingen die voor gewasbeschermingsmiddelenfabrikanten niet rendabel zijn. Dit gebeurt met financiering uit het Fonds Kleine Toepassingen. Het PT en het Ministerie van EZ financieren dit fonds. Aandachtsgebieden onderzoek Plangezondheid 2012 Weerbare teelstsystemen Effectief Middelenpakket Weerbaar gewas Kwaliteit in de keten Innovatieve technologieën Systeemintegratie Water, bodem & bemesting Volle- Padden gronds- groenten Glas stoelen groenten 10% 0% 16% Fruit 5% Bomen Bollen 17% 19% Bestedingenper sector aan Water, bodem & bemesting % 28% 20% 15% 7% 1% Bloemen 33% De meeste projecten die in 2012 zijn aanbesteed zijn gericht op het terugdringen van de emissie van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen naar oppervlaktewater en grondwater. Twee grote kaderrichtlijn- water-projecten die zijn uitgevoerd onder penvoerderschap van PT en onder de innovatieregeling van het ministerie van I&M zijn bijvoorbeeld afgerond. Ook de beschikbaarheid van goed en voldoende water voor de teelt is een belangrijk aandachtsgebied. Voorbeeldprojecten zijn Goed gietwater uit afvalwater en Slimme ondergrondse waterberging. 13 Productschap Tuinbouw 13

16 Aandachtsgebieden onderzoek Water, bodem en bemesting 2012 Minimale emissie Goed en voldoende water Bodemvruchtbaarheid Klimaatverandering 40% 26% 18% 16% uitvoeringsagenda water van het Platform Duurzame Glastuinbouw, bij de PPS Glastuinbouw Waterproof en de PPS Teelt uit de Grond van de Topsector Tuinbouw en Uitgangsmate- rialen. Het sluit tevens aan bij de PPS Bodem van de Topsector Agro en Food. Fytosanitair Bomen 31% Bollen 69% Bestedingen aan fytosantaire zaken bomen en bollen 2012 Het PT financierde verschillende activiteiten om fytosanitaire handelsbelemmeringen voor de export te verminderen, zoals het financieren van extra (buitenlandse) inspecteurs om markttoegang te behouden, de financiering van de bestrijding van bacterievuur in de boomkwekerij, voorlichting over fytosanitaire eisen voor ondernemers, maar ook de actieve belangenbehartiging richting afzetmarkten. Ook PT verordeningen voor het tulpenstengebestrijding van knolcyperus en aard- laaltje, de appelmoeheid droegen in 2012 bij aan de ongestoorde productie en afzet van vollegrondsgewassen. Opstellen PPS-en Vanuit het programma Plantgezondheid, Fytobemesting zijn vijf sanitair en Water, bodem & PPS-en (mede) opgesteld en ondersteund. Er zijn inhoudelijke linken tussen de PPS-en en het programma waardoor de PT-projecten die in 2013 worden aanbesteed passen binnen de doelstellingen van deze PPS-en en in het kader van de PPS-en kunnen dienen als de private cofinanciering die nodig is. De programmalijn Plantgezondheid sluit aan bij de PPS Het Nieuwe doen in Plantgezondheid van de Topsector T&U. De programmalijn Fytosanitair sluit aan bij de PPS Fytosanitair Robuuste Ketens van de Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen. De programmalijn Water, bodem en bemesting sluit aan bij de Co-innovatieagenda Samen met LTO, Productschap Akkerbouw, BKD, NAK tuinbouw, Ministerie van EZ en Frugi Venta heeft het Productschap Tuinbouw een co-innovatieagenda voor plantgezondheid opgesteld. De Co-innovatie agenda Plantgezondheid is een strategische onderzoeksagenda gericht op trendbreuken en baanbrekende innovaties. De aanpak van plantgezondheid wordt integraal bekeken vanuit het gewas, het bedrijf en vanuit de keten. Het gaat hier om zowel quarantaine (Q) als niet-q-organismen. Richting 2027 moeten hiermee de structurele problemen zijn opgelost en robuuste weerbare systemen zorgen voor een duurzame productie en weerbaarheid van de producten door de keten heen. De Coinnovatie agenda Plantgezondheid is gericht op het creëren van economische meerwaarde voor ondernemers maar ook maatschappelijke meerwaarde en weten- schappelijke meerwaarde. De Agenda voor co-innovatie en onderzoek plantgezondheid: benoemt de gezamenlijke visie en ambitie van overheid, bedrijfsleven en onderzoeks- instellingen op plantgezondheid, benoemt de gewenste trendbreuk en innovaties in plantgezondheid, is een strategische onderzoeksagenda, gericht op alle onderzoeksinstellingen (universiteiten, TNO, NWO, KNAW-instituten, etc.) en particuliere bedrijven en organisaties waar relevant onderzoek plaatsvindt. Bijeenkomsten en kennisdagen Er zijn bijeenkomsten georganiseerd voor een betere afstemming van onderzoek op het gevan biologische bestrijders (trips en wol- bied luis), er is een kennisdag Water en een kennisdag Fruit gehouden. Ook werd een informatie- bijeenkomst over vruchtboomkanker georga- niseerd. 14 Productschap Tuinbouw

17 Voeding en Gezondheid Het eten van groenten, fruit, noten en zuidvruchten is belangrijk voor een gezond voedingspatroon en draagt bij aan de vitaliteit van mensen. Tuinbouwbedrijven leveren veilige, gezonde, aantrekkelijke en smaakvolle producten die het mogelijk maken om te kiezen uit een gevarieerd aanbod. Om de veiligheid van producten te borgen moeten de voedselveiligheidsrisico s in de keten worden beheerst en de normen niet worden overschreden. De gezondheidswinst te behalen met het stimuleren van een gezonder voedingspatroon is groter dan het gezondheidsverlies dat veroorzaakt wordt door onveilig voedsel. Activiteiten Het programma Voeding en Gezondheid is onder aansturing van het Ondernemersplatform (OP) Voeding en Gezondheid opgesteld. In het OP zitten actieve ondernemers uit de ketenschakels van de voedingstuinbouw. Het programma bestaat uit drie hoofdlijnen met elk hun strategische doel: Gezondheid : Gedragsverandering is noodzakelijk; in 2027 is het eten van 200 gram groenten en 2 stuks fruit per dag normaal. Voedselveiligheid: Voedsel is veilig! Voedselveiligheidsrisico s in de keten worden beheerst en de voedselveiligheidsnormen worden niet overschreden. Consumenten hebben vertrouwen in gezond en veilig voedsel. Crisismanagement en crisiscommunicatie: Het PT coördineert het crisismanagement en -communicatie voor de voedingstuinbouw. Basisactiviteiten op het gebied van voedselveiligheid en crisiscommunicatie en management zijn opgenomen in het programma. Net als de generieke EU promotiecampagne (2x2) met als doel de consumptie van groenten en fruit te verhogen. Met de Groenten en Fruit Monitor wordt het eetgedrag van mensen in kaart gebracht. Resultaten en effecten Gezondheid Groenten en Fruit Monitor Sinds september 2010 loopt in Nederland de Groenten en Fruitmonitor. In Duitsland loopt deze sinds januari Dagelijks worden consumenten online ondervraagd wat ze de dag ervoor hebben gekocht en gegeten, hoe het bereid is en waar het is gekocht. Dit geeft veel informatie over de consumptie van groenten en fruit van de Nederlandse en Duitse consument, die de sector kan gebruiken om beter op de wensen in te spelen én voor het ontwikkelen van productinnovaties en marketingconcepten. Doordat de consumenten op het interactieve bord de maaltijd samenstellen geeft de monitor inzicht in de gegeten groentensoorten en de producten waar deze mee gecombineerd worden (aardappelen, vlees, vis etc.). Ook wordt gevraagd in welke vorm de groenten gekocht zijn (vers, blik etc.), welke handelingen men met de groenten verricht heeft en de bereiding die is toegepast. Voor fruit wordt specifiek gekeken naar de momenten waarop het geconsumeerd is. Dankzij de monitor is de groente- en fruitconsumptie per leeftijdscategorie en gezinssamenstelling inzichtelijk te maken, zodat duidelijk is welke producten veel door jongeren worden gegeten en welke juist niet. Ook worden er algemene vragen gesteld over de momenten waarop consumenten iets gegeten hebben en de plaatsen waar zij de maaltijd nuttigden. Voedselveiligheid Groenten en Fruit Portaal, het digitale informatieportaal In dit portaal vinden bedrijven nieuws en upto-date wettelijke informatie over voedselveiligheid, gewasbescherming en productinformatie. De wettelijke informatie is gebundeld en verrijkt met aanvullende informatie uit verschillende bronnen. Met eenvoudige functionele applicaties kan de gebruiker wettelijke normen opzoeken én informatie over inhoudsstoffen vinden voor gezondheidscampagnes. In 2012 maakten ruim 1800 personen gebruik van het Groenten en Fruit Portaal. 15 Productschap Tuinbouw 15

18 Food Compass PT voert via Food Compass, een gedegen residumonitoringsysteem, de verplichte residuanalyses uit voor ruim 60 procent van de afzet van Nederlandse- en geïmporteerde groenten, fruit en paddenstoelen. In 2012 voerde Food Compass gefaseerd een internetportal in. Hiermee werd de service naar de deelnemers verbeterd en de administratieve stromen van Food Compass geautomatiseerd. Er is minder papierwerk nodig en er hoeft minder informatie heen en weer gestuurd te worden tussen Food Compass, AQS (i.v.m. monstername), de laboratoria en deelnemers. In juni en juli 2012 informeerde Food Compass samen met Frugi Venta de sector over de aanwezigheid van de stoffen DDAC en BAC op diverse partijen groenten en fruit, en adviseerde hen over te nemen maatregelen. Food Compass heeft richting overheid en sector inzicht verschaft in de aangetroffen waarden, zodat er normen konden worden vastgesteld die aansluiten op de Goede Landbouw Praktijk én de voedselveiligheid borgen. EWRS De EWRS databank (Early Warning and Response System) is in 2012 aangevuld met resultaten van duizenden residuanalyses op verse groenten en fruit. Handelsbedrijven benutten de informatie om hun bedrijfseigen risicoanalyses te maken. PPS Microbiologie In de topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen is de PPS microbiologie in de tuinbouw ingediend en goedgekeurd met als doel het kennisniveau en de bewustwording van ondernemingen in de voedingstuinbouw over microbiologische risico s te vergroten. Doel is om de kans op een besmetting van de eindproducten met humaan pathogene microorganismen tot het laagst mogelijke niveau beperkt. Levensmiddelenwetgeving Via de Productschappencommissie Levensmiddelen Wetgeving (PLW) adviseren de productschappen de overheid hoe nieuwe wetgeving het beste kan aansluiten bij de praktijk en wordt de sector geïnformeerd over wetsvoorstellen en nieuwe wetgeving. In de EU is nieuwe wetgeving ontwikkeld met eisen aan het zaad, het productieproces en microbiologische criteria voor de productie van kiemgroenten. In samenwerking met de ministeries, NVWA, kiemgroentenbedrijven, HPA en Plantum NL is deze wetgeving intensief gevolgd en zoveel mogelijk passend gemaakt voor de sector. In mei 2012 is de eerste serie regels voor algemene gezondheidsclaims gepubliceerd. Dit heeft ook gevolgen voor tuinbouwproducten. De complete uitwerking van de claimswetgeving is nog niet afgerond. Bij de nieuwe EU-wetgeving over de informatievoorziening naar de consument (etikettering) wordt voedingswaardedeclaratie, en mogelijk ook het land van oorsprong, verplicht voor een deel van de bewerkte producten. Vooruitlopend op de discussie in Brussel heeft het Ministerie van EZ onderzoek laten uitvoeren naar de effecten van verplichte herkomstetikettering. Hierbij zijn twee voorbeelden vanuit de tuinbouw meegenomen. De verwerking van doperwten zowel diepvries als in blik en voorgesneden zakjes sla. Herkomst etikettering blijkt aanzienlijke impact op het bedrijfsproces te hebben en niet uitvoerbaar te zijn voor gemengde sla. Website over bestrijdingsmiddelen en openbaarmaking residu gegevens Sinds de zomer van 2012 is de website in de lucht. Deze site is een onderdeel van Doel van de website is om betrouwbare en begrijpelijke informatie te bieden aan consumenten over bestrijdingsmiddelen en hieraan gerelateerde voedselveiligheid. Veelgestelde vragen worden beantwoord zoals waarom en hoe worden middelen gebruikt in de teelt en wat zijn risico s van resten van bestrijdingsmiddelen op voedsel. De site is mede gefinancierd door het Ministerie van VWS en het PT en wordt regelmatig geëvalueerd binnen het Regulier Overleg Warenwet. In dit overleg is het afgelopen jaar ook besloten om anders invulling te geven aan de Wet op openbaarmaking van controlegegevens. Vanaf 2013 zullen de analyseresultaten van de NVWA residucontroles rechtstreeks op de NVWA website worden gepubliceerd. 16 Productschap Tuinbouw

19 Risico s residuen en afbraakcurves Samen met het RIVM, Ministerie van VWS, Ctgb en NVWA bespreekt het PT parameters en interpretatiekwesties ten behoeve van de ARfD applicatie in het Groenten en Fruit Portaal. Op die manier zorgen we voor eenduidige informatie over residunormen. Daarnaast heeft de werkgroep Residumanagement Glasgroenten een onderzoek laten uitvoeren naar de mogelijkheden voor de sector om de residuniveaus op Nederlandse glasgroenten nog verder te verlagen, zodat beter voldaan kan worden aan de bovenwettelijke eisen van de retail en de concurrentiepositie van Nederlandse glasgroenten verder kan verbeteren. Crisismanagement en risicocommunicatie De voedingstuinbouw heeft na de EHEC-crisis in de zomer van 2011 aangegeven de calamiteitenaanpak te verbreden van crisiscommunicatie alleen, naar risico- en crisismanagement en deze te willen professionaliseren. Afgelopen jaar is tijdens een workshop met ketenvertegenwoordigers invulling gegeven aan de nieuwe aanpak. Er is gesproken over de reikwijdte van de crisisaanpak van de sector via het PT, over ambities en doelstellingen en over verantwoordelijkheden en taken. In een geactualiseerde versie van het draaiboek zijn deze resultaten van de workshop en de ervaringen uit de evaluatie van de EHEC-crisis verwerkt. Er is een kernteam gevormd met daarin vertegenwoordigers uit verschillende schakels van de keten en het PT. Uiteindelijk moet de sector hierdoor zo min mogelijk last hebben van eventuele toekomstige crises. 17 Productschap Tuinbouw 17

20 Groen en Welbevinden Groen maakt mensen bewuster en steden zachter. De vitaliteit van de natuur terugbrengen in het dagelijks leven in de stad, kan een oplossing zijn voor veel maatschappelijke problemen. Van criminaliteit tot vervuiling, van eenzaamheid tot ongezond eten, van weinig bewegen tot oververhitting, groen kan er verandering in brengen. Door groen voelen mensen zich gezonder en prettiger en wórden ze gezonder. Groen levert lokaal voedsel, groen vermindert obesitas, diabetes en andere welvaartsziekten. In groen ontspannen mensen zich en kunnen ze zich meer bewegen. Het Productschap Tuinbouw zorgt ervoor dat de baten van groen worden onderbouwd en uitgedragen. De investeringen via het PT moeten eraan bijdragen dat de tuinbouwsector de brede waarde van groen leert inzetten om haar afzet en marge te vergroten. Het onderwerp Gezondheid en Welbevinden is opgenomen in de innovatieagenda van het Topgebied Tuinbouw en Uitgangsmaterialen. Het ondernemingsplatform Groen en Welbevinden heeft de activiteiten van het PT op het gebied van Groen en Welbevinden in 2012 ondergebracht in het meerjarenprogramma Groen en Welbevinden groene oplossingen voor beter wonen, werken en leven. Het programma heeft 4 inhoudelijke actielijnen: 1. Klimaat en energie Groen helpt de stad te koelen en overvloedige neerslag te bufferen. Groene daken en gevels isoleren gebouwen, biomassa levert groene energie en zonnecellen op groene daken hebben een hoger rendement. 2. Gezondheid en welbevinden Zicht op groen en toegang tot groen laat mensen zich gezonder voelen én gezonder zijn. Groen in gebouwen zorgt voor welbevinden, hogere productiviteit en lager ziekteverzuim. 3. Leefbaarheid en veiligheid Groen is de sleutel voor het opknappen van achterstandswijken, herbestemmen van lege kantoren en vitaal houden van krimpgebieden. Groen bevordert integratie en verlaagt criminaliteit. 4. Economie en innovatie Groene innovaties zoals stadslandbouw, groene daken en gevels, groen in gebouwen en vergroting van de biodiversiteit, scheppen lokale werkgelegenheid en exportkansen. Activiteiten Het programma maakt gebruik van drie instrumenten om haar inhoudelijke actielijnen te verwezenlijken. 1. Het PT coördineert onderzoek om wetenschappelijk te onderbouwen dat tuinbouwproducten goed zijn voor de gezondheid en bijdragen aan het welbevinden van mensen. 2. Het PT investeert in het informeren van politiek, overheden, bedrijven en consumenten over de economische en maatschappelijke baten van het groen. 3. Het PT stimuleert groene innovaties door partijen, binnen en buiten de tuinbouw, met elkaar te verbinden. Resultaten en effecten Entente Florale stimuleert steden en dorpen groen te zien als verstandige investering en als waardevol marketinginstrument. Kern van Entente Florale is de verkiezing van groenste stad en het groenste dorp. In Nederland waren dat in 2012 Weert en Bergeijk. Het thema dit jaar was Groen Loont, over de opbrengsten de groene baten van het groenbeleid. De prijsuitreiking werd verzorgd door PT voorzitter Agnes van Ardenne. In haar toespraak noemde zij de groene circulaire economie het antwoord op de huidige economische crisis. Dit leverde veel media-aandacht. Entente Florale heeft in 2012 een nieuw convenant gesloten met de overheid voor vier jaar, in samenwerking met Platform 31 en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. 18 Productschap Tuinbouw

21 Groen loont, onderdeel van de voorlichtingscampagne De Groene Stad, heeft zich ingezet voor bewustwording van overheden zodat zij groen niet zien als bezuinigingspost maar als een investering met belangrijke maatschappelijke en economische baten. Groen Loont is een samenwerkingsverband van PPH (De Groene Stad), VHG, Knooppunt Bouwen met Groen, ANWB en PT. In 2012 is samengewerkt met TEEB. TEEB (the economics of ecosystems and biodiversity) is een rekenmodel waarin de baten van de groene investeringen zichtbaar gemaakt worden. TEEB is ontwikkeld door enkele ministeries en de grote Nederlandse gemeenten. Een werkboek over TEEB is uitgegeven en door staatssecretaris Henk Bleeker aan de leden van de Tweede Kamer uitgereikt. Andere activiteiten van De Groene Stad zijn bijvoorbeeld de uitgaven van De Groene Stad magazine, de tweewekelijkse nieuwsbrief, mede organisatie van De Nationale Groendag en het congres Growing Green Cities in samenwerking met Almere. Alle activiteiten zijn gericht op kennisvergroting bij overheden en projectontwikkelaars. Om de bouwwereld te bewegen groen op te nemen als vast en integraal onderdeel in een bouwplan ging in 2010 Bouwen met Groen en Glas (BGG) van start. Dit is een vierjarig voorlichtings- en inspiratieprogramma om de tuinbouw en de bouwwereld bij elkaar te brengen. In 2011 zijn fusiegesprekken gevoerd met Knooppunt Innovatief Groen. Knooppunt Innovatief Groen heeft onder andere als doelen om samen met het bedrijfsleven groene innovatieve projecten te realiseren en het groene en grijze onderwijs met elkaar te verbinden. Omdat deze doelstellingen goed aansluiten bij het programma Bouwen met Groen en Glas is besloten tot een fusie per 1 januari De nieuwe naam is Knooppunt Bouwen met Groen. Het onderwerp Groen en Welbevinden is opgenomen als één van de vier aandachtsgebieden van de Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen. Tuinbouwboegbeeld Loek Hermans heeft een groene klas bezocht in s-gravenzande naar aanleiding van het PT onderzoek Plant in de Klas. Ook dit heeft weer aandacht in de media gegenereerd voor het belang van groen. De politiek krijgt meer aandacht voor het thema Groen. De moties Ouwehand (PvdD) over het vergroenen van schoolpleinen en Graus (PVV) voor het plaatsen van bijenvolken op overheidsdaken zijn aangenomen. Wetenschappelijk bewijs dat groene schoolpleinen een positieve invloed hebben op de ontwikkeling van kinderen is geleverd door het onderzoek Groene Schoolpleinen, een samenwerking met Jantje Beton. Het onderzoek Planten en Ouderenzorg onderzoekt of ouderen langer vitaler blijven en zelfstandig kunnen wonen door hun kamers te vergroenen. Nieuwe ontwikkelingen De Floriade 2022 gaat naar Almere. De Groene Stad filosofie was de leidraad voor het bidboek en straks ook voor de inrichting van het Floriadeterrein. Na de Floriade zal het terrein een blijvend groen stadsdeel worden. Vele initiatieven ontstaan rond stadstuinbouw. Stadstuinbouw kan een antwoord zijn op de maatschappelijke behoefte om lokaal voedsel te produceren. Stadstuinbouw kan ook nieuwe functies verbinden aan de tuinbouw, zoals energielevering, recreatie, horeca en zorg. De programmamanager heeft deelgenomen aan een studiereis Stadslandbouw naar New York. De PPS Stadstuinbouw is tot stand gekomen met de WUR en het bedrijfsleven en heeft subsidie gekregen van de topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen. 19 Productschap Tuinbouw 19

22 Energie en CO 2 Het Productschap Tuinbouw zorgt voor de (co)financiering en coördinatie van projecten waarmee ondernemingen in de tuinbouw het gebruik van energie en de uitstoot van CO 2 kunnen verminderen. Hierdoor kan de tuinbouwsector voldoen aan maatschappelijke eisen en wensen om duurzaam te produceren. Ook wordt de sector minder afhankelijk van schaarse fossiele energie en blijven de energiekosten beheersbaar. Dankzij de activiteiten en projecten van Kas als Energiebron zit de glastuinbouwsector goed op koers om de doelen voor energieefficiëntie en CO 2 -emissiereductie te halen. Het aandeel duurzame energie blijft echter nog achter bij de ambities; 1,8 procent. Ook de sectoren bloembollen en paddenstoelen hebben in 2011 de stijgende lijnen voortgezet op het gebied van energie-efficiency, CO 2 - emissiereductie en aandeel duurzame energie. In 2012 zijn de energie- en CO 2 activiteiten voor 2013 samengebracht in het programma Energie en CO 2. Doelstellingen De sector heeft op weg naar klimaatneutraal concrete doelen en ambities geformuleerd voor 2020 en daar afspraken over gemaakt met de overheid. Per tuinbouwdeelsector zijn doelen specifiek, maar de rode draad is 2% energie efficiëntieverbetering per jaar, % aandeel hernieuwbare energie in 2020 en een 30% lagere CO 2 uitstoot (t.o.v. 1990). De ambitie is het economisch en technisch mogelijk maken van klimaatneutrale nieuwbouw in Activiteiten Het programma Energie en CO resp. het werkprogramma 2013 is in 2012 met succes ingediend bij de Topsector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen als PPS (Publiek Private Samenwerking). Het gevraagde budget voor 2013 van 1,4 miljoen euro is gehonoreerd. Daarmee is een flink deel van de beoogde cofinanciering van PT middelen gerealiseerd. Kas als Energiebron (glastuinbouw) Het programma Kas als Energiebron is het innovatie- en actieprogramma om de doelen te helpen realiseren voor de glastuinbouw. Het PT voert dit samen met LTO Glaskracht Nederland en het ministerie van EZ uit. Het PT en het ministerie van EZ financieren de projecten van Kas als Energiebron. In het programma zijn oplossingsrichtingen (transitiepaden) benoemd waar kansen liggen om de doelstellingen te bereiken. Het programma levert onder meer kennis via onderzoeksprojecten, financiële steun voor- en het monitoren van praktijkinitiatieven, oplossingen voor knelpunten in wet- en regelgeving en kennisuitwisseling. In 2012 is een herijking van het programma Kas als Energiebron uitgevoerd. Er is een visie voor 2050 toegevoegd (netto klimaatneutraal) en CO 2 reductie is als centraal doel gekozen (max. 6,2 Mton in 2020 voor de gehele glastuinbouw), met als pijlers energie-efficiëntie en duurzame energie. De transitiepaden zijn omgedoopt tot actielijnen, waarbij de vroegere transitiepaden licht, teeltstrategieën en CO 2 zijn omgevormd tot actielijnen belichte teelt en onbelichte teelt. Schone en zuinige agrosectoren De bloembollen- en bolbloemensector heeft eind 2012 een activiteitenplan energie 2013 goedgekeurd en daarvoor een bedrag uit het sectorfonds gereserveerd. Programmalijnen zijn energiebesparing, duurzame energie en toepassing CO 2 -arme energiebronnen. Deze zijn niet gewijzigd ten opzichte van eerdere jaren. Ook de paddenstoelensector wil op energiegebied de activiteiten voortzetten. Over de concrete invulling heeft in 2012 overleg plaatsgevonden met het ministerie van EZ en is de aanpak tot en met 2020 geformuleerd. De groenten- en fruitverwerkende industrie heeft haar activiteiten in het kader van de MJA3 in 2012 voortgezet en de routekaart opgesteld. Daarin wordt aangegeven op welke wijze de sector zich via innovatie kan verzekeren van een goed economisch rendement. In 2013 worden de prioriteiten vastgesteld. 20 Productschap Tuinbouw