An hund wildra horsa and sextene tame hencgstas
|
|
|
- Leen de Wit
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 An hund wildra horsa and sextene tame hencgstas De mythe van het wilde paard in het historische landschap van Europa Rob Lenders Afdeling Milieukunde, IWWR, Radboud Universiteit Nijmegen
2 Toenemende aandacht voor natuurlijke processen Hydrodynamica Begrazing als natuurlijk proces Erosie en sedimentatie Natuurlijke begrazing Grote grazers in Europa Bever (Castor fiber) Eland (Alces alces) Edelhert (Cervus elaphus) Ree (Capreolus capreolus) Wild zwijn (Sus scrofa) Wisent (Bison bonasus) Oeros (Bos primigenius) uitgestorven: 1627 semi-wilde runderen Tarpan (Equus ferus ferus) uitgestorven: 1887? 1909? Without wild horses European nature is incomplete (
3 Wilde paarden en wilde paarden Tarpan Konik? Exmoor ponies zijn West- Europa s laatste wilde paarden en zouden daarom ingezet moeten worden in het beheer van grote natuurgebieden (Hovens 2009; Hovens & Kerkdijk-Otten 2012) Exmoor pony
4 Historisch bewijs : Domesday book Domesday Engeland 1086: Equae silvestres in Exmoor Exmoor
5 Aanwezigheid van Equus ferus in Europa Klimaat en verspreiding van het paard voor domesticatie Preboreaal BC Vroeg Atlanticum BC + ± Sommer et al Boreaal BC Laat Atlanticum BC
6 Historische meldingen van wilde paarden Equae silvestres Equae indomitae Equi feri E F N G
7 Wilde paarden Frankrijk Equae silvestres
8 Wilde paarden Duitsland Equi vagi Equae indomitae Equos silvestres Wilden perde Wilde pferde Wylden perde Wylde pferde Wildpferde Wilt pert
9 Wilde paarden Nederland Equi vagi Equi silvestres Wilder Pferdt Wilden perden Wilde perde Wilde peerde Wylde pert
10 Wilde paarden Engeland Pre-Domesday wild horses Anglo-Saxische testamenten (Whitelock 1930; Keefer 1996) + Equae silvestres/silvaticae + Equae indomitae + Equae (ongespecificeerd)
11 Gebruik van paarden in middeleeuws Europa Domesday Book: basis voor belastingheffing Equae silvestres/indomitae vertegenwoordigden een waarde Status (giften en legaten) 950 AD: Lady Wynflæd liet na hyre dæl Þera wildera horsa Þe mid Eadmæres synt Van de 7de tot de 11de eeuw waren wilde paarden deel van giften en legaten
12 Gebruik van paarden in middeleeuws Europa Domesday Book: basis voor belastingheffing Equae silvestres/indomitae vertegenwoordigden een waarde Voedsel: Gebruikelijk bij Germanen en Kelten Niet bij Romeinen en post-romeinse samenlevingen 732 AD: Paus Gregorius III verbiedt het eten van paardenvlees Ca 1000 AD Benedictijnse monniken (Sankt-Gallen) consumeerden vlees van wilde paarden Sit feralis equi caro dulcis in hac cruce Christi (zegening van voedsel) Historische en archeozoologische data wijzen niet op grootschalige consumptie van paardenvlees na de Romeinse periode
13 Gebruik van paarden in middeleeuws Europa Domesday Book: basis voor belastingheffing Equae silvestres/indomitae vertegenwoordigden een waarde Oorlogen en toernooien Dextrarius: Grote oorlogspaarden Pakpaarden (summarius) Trekpaarden voor voorraden (carectarius)
14 Gebruik van paarden in middeleeuws Europa Domesday Book: basis voor belastingheffing Equae silvestres/indomitae vertegenwoordigden een waarde Landbouw Ploegen met ossenspannen Soms leidende paarden (affrus of stottius) Eggen (hercarius)
15 Schofthoogten van paarden Inferieure paarden (affri, stottii, carectarii) waren relatief klein
16 Schofthoogten van paarden Nederland België Engeland Polen/Rusland Schofthoogte range Exmoor ponies Schofthoogte Year
17 Paarden en hun waarde Price per specimen Year Bron: Thorold Roger
18 Paarden en hun waarde Affrus Stottius Carectarius Jumentum Price per specimen Year Bron: Thorold Roger
19 Paarden en hun waarde Palfridus Summarius Caballus Price per specimen Year Bron: Thorold Roger
20 Vrij rondlopende paarden? Afweging kosten en baten Inferieure werkpaarden waren relatief goedkoop Geen behoefte aan constante beschikbaarheid Pieken in het agrarisch seizoen Gedurende oorlogen Paardenverzorging is arbeidsintensief (2-3 keer/dag voederen en van water voorzien) Vrij rondlopende paarden kunnen uitstekend voor zichzelf zorgen
21 Nadelen Moeilijk om dieren aan de kudde te onttrekken Competitie met andere grote grazers en predatoren Foerageren op akker Geen invloed op voortplanting Omheiningen Middel Nederduits Stôt : Umzäunung für Pferde im Freien later: in dieser Umzäunung behaltenen wilde Pferde (cf. Engels stud, Duits Gestüt, Nederlands stoeterij; cf stottius) Omheining: heggen van doornachtig struweel Cf. in Domesday Book: Parcus bestiarum silvaticarum enparcus ferarum silvaticarum en Angel-Saxisch: haia Vrij rondlopende paarden?
22 Vrij rondlopende paarden? Parci en haiae in Domesday Book Parcus Haia
23 Vrij rondlopende paarden? Parci en Haiae Ca. 600 ha Meestal geinterpreteerd als jachtgrond 1456 AD Merlenbroeick: eigendom Hertog van Geldre: peerdenstoet ende wiltbaen 16de eeuw: Heer van Wachtendonck had het recht op wilt pert en stoit op zijn jachtgronden nabij Tönisberg
24 Nadelen Moeilijk om dieren aan de kudde te onttrekken Competitie met andere grote grazers en predatoren Foerageren op akker Geen invloed op voortplanting Opzichters Vrij rondlopende paarden? Domesday Book: custos voor de equae silvaticae van de koning 1160 AD, Bohemen: equas indomitas ( ) et custodibus earum 1294/1295 AD, Gelre: servo custodiendi equos silvestres 1340 AD, Gelre: custos vagorum equorum
25 Nadelen Moeilijk om dieren aan de kudde te onttrekken Competitie met andere grote grazers en predatoren Foerageren op akker Geen invloed op voortplanting Beheer van kudde Vrij rondlopende paarden? Oud Hoogduits Stuot: semi-wilde kudde van paarden geleid door een hengst Domesday Book: kudde bestond uit equae (merries), niet equi Lex Salica (6de eeuw): maximaal 7-12 merries per hengst Capitulare de villis (9de/10de eeuw): hengsten moesten zorgvuldig geselecteerd worden 1288 AD: Dirk, Heer van Meurs wisselt equos nostros silvestres uit met de Abdij van Meers
26 Nadelen Moeilijk om dieren aan de kudde te onttrekken Competitie met andere grote grazers en predatoren Foerageren op akker Geen invloed op voortplanting Beheer van kudde Vrij rondlopende paarden? Merovingisch selvagium Onttrekken van veulens uit de kudde Verhoogde fertiliteit merries Vergroot overlevingskansen van merries en veulens Hengstveulens: gecastreerd en verkocht Merrie-veulens verkocht of als fokmerries voor (nieuwe) kudde 10de eeuws Angel-Saxisch testament: an hund wildra horsa and sextene tame hencgstas Fodrum en bernagium : belasting voor paardenvoer 12de eeuw Bohemen and Moravia: nutritores equorum
27 Voorlopige conclusies Historische data ondersteunen niet de stelling dat er wilde paarden rondliepen in middeleeuws Europa Wilde paarden maakten deel uit van het middeleeuwse agrarische systeem Op basis van historische en archeozoologische data kan niet hard worden gemaakt dat begrazing door Exmoor ponies of andere primitieve paardenrassen een intrinsiek onderdeel uitmaakten van natuurlijk ecosysteem functioneren
28 Dank voor uw aandacht! Vragen?
Equus ferus. Wilde Paarden
Equus ferus Wilde Paarden De Oerpaarden z Wilde paarden liepen al vanaf het Pleistoceen 3 milj-12 duizend jaar geleden op de aarde rond. Er zijn twee officieel erkende ondersoorten van het wilde paard:
Begrazing van natuurgebieden
Begrazing van natuurgebieden Jan Van Uytvanck Knokke 07/12/2017 Thema s 1. Grote grazers in natuurbehoud en beheer 2. Begrazing in de duinen en het Zwin 3. Begrazingsonderzoek Grote herbivoren in natuurbehoud
Toekomst natuurbeheer: waar gaat het heen? Edo van Uchelen
Toekomst natuurbeheer: waar gaat het heen? Edo van Uchelen Edo van Uchelen Wildernis, openheid, grote grazers, exoten, maakbare natuur, angst voor bos Wildernis, openheid, grote grazers, exoten, maakbare
De mens begon paarden te temmen rond 3000 voor Christus, en werden op grote schaal gebruikt voor diverse werkzaamheden.
Naam: PAARDEN Het paard is een zoogdier en kan men in bijna alle delen van de wereld terugvinden. Een prachtig dier wat de wetenschappelijke naam '' Equus Caballus '' mee heeft gekregen. Paarden worden
Beheerplan Koniks Stille Vallei
Beheerplan Koniks Stille Vallei Roeland Vermeulen FREE Nature November 2011 In opdracht van Staatsbosbeheer Beheerplan Koniks Stille Vallei Door Roeland Vermeulen FREE Nature November 2011 In opdracht
De toekomst ziet er anders uit Leren loslaten, dan komen wolf, lynx en wildernis vanzelf
Foto L. Zuydgeest De toekomst ziet er anders uit Leren loslaten, dan komen wolf, lynx en wildernis vanzelf 2 Is er in Nederland ruimte voor grote roofdieren? Natuurlijk wel, vinden vier zwaargewichten
Wisenten en de maatschappij Hoe te komen tot een breed gedragen begrazingsplan op Schiermonnikoog
Wisenten en de maatschappij Hoe te komen tot een breed gedragen begrazingsplan op Schiermonnikoog Roeland Vermeulen, november 2015 Wisenten en de maatschappij De gedeelde droom Dit verhaal...... Gaat niet
5,1. Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders.
Samenvatting door Anoniem 686 woorden 2 maart 2013 5,1 27 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 3 De tijd van monniken en ridders. Paragraaf 1 De Romeinen trekken zich terug. 1. Welke
Wisenten in het Kraansvlak ecologisch onderzoek door de jaren
Wisenten in het Kraansvlak ecologisch onderzoek door de jaren Yvonne Kemp ARK Natuurontwikkeling & PWN 6 november 2015 Overveen Van oudsherre ook voorkomend in West Europa Wisent op Rode Lijst IUCN ( vulnerable
Paarden zijn hoefdieren: dieren met hoeven aan hun voeten. Een hoef is een hele dikke nagel die de poot beschermt.
[Junior Winkler Prins online; lemma paard ] paard Paarden zijn hoefdieren. Er zijn verschillende rassen gefokt als rij- en trekdier. Er komt nog één soort in het wild voor. Ook de ezels en en zebra s zijn
Verspreiding en foerageergedrag van grote grazers (Konikpaard en Gallowayrund) in de Millingerwaard
Verspreiding en foerageergedrag van grote grazers (Konikpaard en Gallowayrund) in de Millingerwaard Auteurs: Bart Beekers (ARK Natuurontwikkeling, Coördinator Zoogdierenstudiegroep Floraen Faunawerkgroep
Samenwerkingsverband Exmoorpony Tegelseweg 3 5951 GK Belfeld tel: 077-4642999 e-mail: info@faunaconsult.nl www.exmoorpony.nl
Samenwerkingsverband Exmoorpony Tegelseweg 3 5951 GK Belfeld tel: 077-4642999 e-mail: info@faunaconsult.nl www.exmoorpony.nl Nieuwsbrief Samenwerkingsverband Exmoorpony maart 2014 Belfeld, 24 maart 2014
Pleistocene zoogdieren uit zuiggaten rond Arnhem
Grondboor en Hamer, jrg. 42, no. 6, p. 158-164, 7 fig., december 1988 Pleistocene zoogdieren uit zuiggaten rond Arnhem G.F. Willemsen* Langs de rivieren rond Arnhem ligt een aantal zuiggaten, dat al gedurende
Samenwerkingsverband Exmoorpony Tegelseweg 3 5951 GK Belfeld tel: 077-4642999 e-mail: info@faunaconsult.nl www.exmoorpony.nl
Samenwerkingsverband Exmoorpony Tegelseweg 3 5951 GK Belfeld tel: 077-4642999 e-mail: info@faunaconsult.nl www.exmoorpony.nl Nieuwsbrief Samenwerkingsverband Exmoorpony december 2014 Beste leden, Belfeld,
Bos- en wastinebegrazing en spontane bosvorming in het Bos t Ename in historisch perspectief. Guido Tack
Bos- en wastinebegrazing en spontane bosvorming in het Bos t Ename in historisch perspectief Guido Tack Slechts 40, voor t gemak 12 millennia in 23 chronologisch geordende slides. Verhaal opgebouwd rond
Effecten van begrazing in kustduinen
Effecten van begrazing in kustduinen een wereld van verschil Marijn Nijssen Stichting Bargerveen Geschiedenis van begrazing in kustduinen Huidige kustduinen ontstaan tussen 1100-1600 n.chr. Natuurlijke
Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon. les 1: Wie waren de graven van Loon
Limburg tussen staf en troon 1000 jaar graafschap Loon les 1: Wie waren de graven van Loon Na deze les kan je de geschiedenis van het graafschap Loon aanduiden op je tijdbalk; kan je informatie opzoeken
De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?
De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel
Dieren in het vroegmiddeleeuwse grafritueel. Inge van der Jagt 10 april 2015
Dieren in het vroegmiddeleeuwse grafritueel Inge van der Jagt 10 april 2015 Inhoud Introductie vroegmiddeleeuwse graven Paarden van Borgharen Conclusies relatie mens-dier Borgharen Landelijke beeld dieren
Meer heterogeniteit in vegetatie door 'verwildering'
Meer heterogeniteit in vegetatie door 'verwildering' Bachelorscriptie M. van Laar 27 juli 2012 Begeleider: dr. ir. C. Smit Cocon Rijksuniversiteit Groningen Meer heterogeniteit in vegetatie door 'verwildering'
Samenwerkingsverband Exmoorpony Tegelseweg GK Belfeld tel:
Samenwerkingsverband Exmoorpony Tegelseweg 3 5951 GK Belfeld tel: 077-4642999 e-mail: info@faunaconsult.nl www.exmoorpony.nl Nieuwsbrief Samenwerkingsverband Exmoorpony februari 2016 Beste leden, Belfeld,
De klassieke tijdlijn
De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom
Beheerders mogen harder zijn voor grote grazers
Moeten wij verwilderde dieren aan hun lot overlaten? Moeten we een gewonde koe niet verzorgen, of in extreme winters de dieren niet bijvoeren? Deze en andere vragen komen op nu natuurbeheerders verwilderde
De resten van zoogdieren uit de Noordzee
Grondboor en Hamer 1 1983 pag. 4-7 3 ill. Oldenzaal, februari 1983 De resten van zoogdieren uit de Noordzee door G. Kortenbout van der Sluijs Veel vissers vangen in hun netten behalve vissen ook beenderen
De grote grazers van de Oostvaardersplassen
Nuances in discussie vol emotie Boven: luchtopname van een kudde koniks Rechts: edelherten in de sneeuw De grote grazers van de Oostvaardersplassen Een internationale adviescommissie onderzocht hoe het
Willem II van Holland:?, februari Hoogwoud, 28 januari 1256
Willem II van Holland:?, februari 1227 - Hoogwoud, 28 januari 1256 Willem II was graaf van Holland en Zeeland (1234-1256) en koning van het Heilige Roomse Rijk (1248-1256). Rooms-Duits (tegen-)koning Regeerperiode:
De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?
De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel
Fossiele resten van zoogdieren uit Laat-Pleistocene sedimenten in de regio Zwolle
Grondboor i en Hamer ï 1983 pag. 8-16 6 ill. ldenzaal, februari 1983 Fossiele resten van zoogdieren uit Laat-Pleistocene sedimenten in de regio Zwolle door H. Hidding INLEIDING In de omgeving van de stad
Paarden. Het bestaan van paarden. Gebruik
Paarden Het bestaan van paarden Het paard bestaat al zo'n 70 miljoen jaar. De paarden van toen hadden een heel ander uiterlijk. Vele oersoorten zijn reeds uitgestorven. Toch heeft de mens het paard veel
Struinen door De Stille Kern
58 Horsterwold Struinen door De Stille Kern Een 900 hectare groot natuurgebied waar natuurlijke processen volop de ruimte krijgen. Het gebied wordt begraasd door een kudde konikpaarden, die zorgen voor
Huisvesting van paarden Suzy Van Gansbeke, Tom Van den Bogaert, Norbert Vettenburg Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij Afdeling
Huisvesting van paarden Suzy Van Gansbeke, Tom Van den Bogaert, Norbert Vettenburg Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling Huisvesting in functie van Ethologie
Bijlage III. Plangebied Van Voorst tot Voorststraat te Vught Archeologisch bureauonderzoek
Bijlage III Plangebied Van Voorst tot Voorststraat te Vught Archeologisch bureauonderzoek 1017 10 woningen en huisartsenpraktijk Van Voorst tot Voorststraat te Vught 11-6-2013 Bijlage III van X 5222
Wolven in Nederland? Ze komen er aan! Leo Linnartz, april 2013
Wolven in Nederland? Ze komen er aan! Leo Linnartz, april 2013 Inhoud Nederland is vol Toch komen er wolven aan Eerste wolf Wolven in de natuur Wolven, mensen en vee Nederland is vol! Platteland loopt
Van kaikan tot konik Feiten en beeldvorming rond het Europese wilde paard en de Poolse konik
Samenvatting Van kaikan tot konik Feiten en beeldvorming rond het Europese wilde paard en de Poolse konik Hoofdstuk 1: Inleiding. Het onderwerp van dit onderzoek zijn de geschiedenis van en de beeldvorming
... het zwaarste paard Brooklyn Supreme heette, een Belgisch trekpaard was, 1440 kg woog en dat deze hengst 1,98 meter hoog was?
Rassen Doordat de mens al eeuwenlang paarden fokt voor allerlei verschillende doeleinden, zijn er in de loop van de tijd zeer veel verschillende rassen ontstaan. De plaats van het paard in het dierenrijk
Rewilding De invloed van grote grazers op de plantendiversiteit en het landschap. Robbert van Gool S begeleider: Chris Smit
Rewilding De invloed van grote grazers op de plantendiversiteit en het landschap Robbert van Gool S2576953 begeleider: Chris Smit Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Rewilden, definities... 4 Rewilden met
Grensoverschrijdend kuddebeheer in rivierpark Maasvallei
Grensoverschrijdend kuddebeheer in rivierpark Maasvallei Hettie Meertens ARK Frans Verstraeten LILA vzw Grensoverschrijdend kuddebeheer in rivierpark Maasvallei in de praktijk ja maar. 1 Items 1. Natuurbeheer
Paard. Equus caballus. www.licg.nl. Serie zoogdieren
Serie zoogdieren Paard Equus caballus Er zijn meer dan 200 paarden- en ponyrassen, die verschillen in karakter, lichaamsbouw, kleur en (sport)mogelijkheden. Grofweg zijn de rassen te verdelen in pony s
LICG HUISDIERENBIJSLUITER DE HANDLEIDING VOOR HET HOUDEN VAN HUISDIEREN
l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n LICG HUISDIERENBIJSLUITER DE HANDLEIDING VOOR HET HOUDEN VAN HUISDIEREN Serie zoogdieren Paard Equus caballus Paarden
Is de draagkracht van de Oosterschelde voor schelpdieren bereikt?
Is de draagkracht van de Oosterschelde voor schelpdieren bereikt? Pauline Kamermans, Wouter van Broekhoven, Luca van Duren, Sven Ihnken, Henrice Jansen, Jacco Kromkamp, Sairah Malkin, Tim Schellekens,
Dagtocht Oostvaardersplassen
Dagtocht Oostvaardersplassen 19 juni 2016 Biodiversiteit Op 19 juni vertrokken we met zijn dertienen om 07:45 uur richting Oostvaardersplassen. Het is een kleine twee uur rijden en kwamen dus op tijd aan
De otter is terug! Alterra, Centrum Ecosystemen Hugh Jansman Dennis Lammertsma Loek Kuiters i.s.m. Freek Niewold Vilmar Dijkstra
De otter is terug! Alterra, Centrum Ecosystemen Hugh Jansman Dennis Lammertsma Loek Kuiters i.s.m. Freek Niewold Vilmar Dijkstra Alterra april 2013 Otters (vooralsnog) grootste roofdier van Nederland!
GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat
Naam GROOT-BRITTANNIË en zeeklimaat Groot Brittannië Groot-Brittannië is Schotland, Engeland en Wales samen. Engeland is het grootst van Groot-Brittannië en Wales het kleinst. Engeland heeft meer dan 46
Eindexamen aardrijkskunde havo 2003-I
3 Antwoordmodel Natuur en milieu Opgave 1 1 Voorbeelden van een juiste invloed zijn: Er vinden minder overstromingen plaats. De aangroei van de Nijldelta stagneert. Het regiem is (stroomafwaarts van de
grazers helpen de natuur.
grazers helpen de natuur. Begrazing vroeger en nu Lang geleden kwamen in Vlaanderen allerlei soorten grazers voor: mammoeten, wisenten, oerrunderen, elanden... Die grazers zorgden ervoor dat Vlaanderen
UITVOERINGSBEPALINGEN NRPS KEURINGEN Nederlands Rijpaarden- en Ponystamboek
UITVOERINGSBEPALINGEN NRPS KEURINGEN Nederlands Rijpaarden- en Ponystamboek Artikel 1-Algemeen 1. De Uitvoeringsbepalingen zijn onderdeel van het Keurings- en Predicatenreglement. 2. In de Uitvoeringsbepalingen
Het gebiedsgebruik en graasgedrag van Konikpaarden in de Slikken van de Heen
Het gebiedsgebruik en graasgedrag van Konikpaarden in de Slikken van de Heen Putters, 2015 Michiel Tangerman Helicon MBO Geldermalsen, Ecology & Wildlife management FREE Nature Het Zeeuwse Landschap Het
Op speurtocht in De Maashorst
Op speurtocht in De Maashorst Verslag veldlesproject 2017 Met het veldlesproject "Op speurtocht in De Maashorst" krijgen schoolkinderen een unieke natuurbelevenis op een plek waar hard wordt gewerkt aan
RESULTATEN GROOT WILD ENQUETE
RESULTATEN GROOT WILD ENQUETE 1 Uitkomsten van de Groot Wild enquête Dank u wel! In 2013 organiseerde Natuurmonumenten een landelijke ledenraadpleging over het beheer van wilde dieren zoals edelherten,
Het paard. De geschiedenis van het paard
Het paard In dit artikel vind je handige informatie over paarden voor je spreekbeurt. Een paard is een zoogdier en wordt gezien als een edel dier. Dit betekent dat we bij het paard de termen 'hoofd', 'mond'
GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1
GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,
WAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS?
10 WAT MAAKT EEN BOS TOT EEN BOS? Wanneer is een bos een bos? Een paar bomen samen vormen pas een bos als ze een oppervlakte van 1/2 hectare beslaan. Dat is gelijk aan 5000 m² en ongeveer even groot als
Oostvaardersplassen. Caring Vets /7
Oostvaardersplassen Er is geen ontkomen aan, de Oostvaardersplassen zijn een jaarlijks terugkerend discussiepunt en dit jaar zijn de emoties hoger opgelopen dan ooit. Mogelijk door het erg natte najaar
Natuur weer verbinden met de mens: kansen creëren voor biodiversiteit in Zuid Holland. Paul Opdam. Wageningen Universiteit en Alterra
Natuur weer verbinden met de mens: kansen creëren voor biodiversiteit in Zuid Holland Paul Opdam Wageningen Universiteit en Alterra paul.opdam@wur.nl 3 kernpunten EHS: verzekering voor biodiversiteit Klimaatverandering
Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland
Een visie op de toekomstige landbouw in Nederland Jan Willem Erisman ALV Markdal, Galder, 24 september 2018 Inhoud Introductie Louis Bolk Instituut Achtergronden huidige landbouw De visie van de minister
Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?
Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving
Inhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Erfelijkheidsleer 9 1.1 Erfelijke verandering 9 1.2 Ontdekking van de erfelijkheidsleer (genetica) 12 1.3 De chromosomen 13 1.4 Kwalitatieve eigenschappen 17 1.5 De monogene
Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Concept
Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Concept a Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Colofon Deze samenvatting is een uitgave van de
UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK NIJMEGEN. HUMANIORA BIBLIOTHEEK COLLECTIE H.In.M. Middeleeuwse Geschiedenis
UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK NIJMEGEN HUMANIORA BIBLIOTHEEK COLLECTIE H.In.M Middeleeuwse Geschiedenis April 2016 I ALGEMENE GESCHIEDENIS 0100 Handboeken, etc. 0110 Handboeken 0120 Algemene inleiding in ME
Nieuwsbrief NME-Lingewaard Natuurlijk
Is deze e-mail niet goed leesbaar? Klik hier voor de webversie. Nieuwsbrief NME-Lingewaard Natuurlijk Voorjaar 2017 Vogelnestjes bouwen. De trekvogels komen weer terug en gaan hier weer hun nestjes bouwen.
Fossiele zoogdierresten afkomstig uit zuigputten te Bemmel
Grondboor en Hamer L 1983 pag. 61-68 3 fig. Oldenzaal, april 1983 Fossiele zoogdierresten afkomstig uit zuigputten te Bemmel T. van Kolfschoten* INLEIDING Door medewerkers van de Rijks Geologische Dienst
Uitplaatsing van grote grazers uit de Oostvaardersplassen
Uitplaatsing van grote grazers uit de Oostvaardersplassen Een quickscan van potentiële uitzetgebieden Edgar van der Grift, Alex Schotman, Hugh Jansman & Arjen de Groot Uitplaatsing van grote grazers uit
De archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen
De archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen dr. H.A. Hiddink senior-archeoloog VUhbs, Amsterdam cursus Weerterlogie, 17-02-2016 Geologie - hooggelegen rug in Roerdalslenk
Respect voor wat wij eten
Respect voor wat wij eten Omgaan met de spanning tussen natuurlijke aard en menselijk nut van landbouwhuisdieren en cultuurgewassen Paul C. Struik, Arie Bos, Jan Diek van Mansvelt, Diederick Sprangers
De natuur als recreatiegebied?
De natuur als recreatiegebied? Het effect van mensen op het gedrag van Konik paarden in de Oostvaardersplassen Profielwerkstuk Biologie, Begeleider: Mevr. M. Koole Met medewerking van Staatsbosbeheer Oktober
STROOMSCHEMA. Fokplan 2005 (inclusief wijzigingen in 2013) Het fokplan bestaat uit 2 fasen met elk hun eigen subfasen:
Fokplan 2005 (inclusief wijzigingen in 2013) STROOMSCHEMA Het fokplan bestaat uit 2 fasen met elk hun eigen subfasen: 1 e FASE: JEUGDFASE 1A Veulenfase 1B 1C 1D 2e FASE: OUDERENFASE 2A Stamboekopnames
International Welsh Show Hamaland
International Welsh Show Hamaland 28 August 2016 Vraagprogramma Showground: Manege de Liemers Byvank 4a 4 7037 DA Beek (Gelderland/NL) Voorwoord INTERNATIONAL WELSH SHOW HAMALAND 2016 Na het succes van
Holland 1000 jaar geleden. Meer weten? Klik hier
Holland 1000 jaar geleden Meer weten? Klik hier de plaat Holland 1000 jaar geleden INHOUD Waar kijken we naar? Abdij van Egmond Huldtoneel Kerkje van Velsen Ridders over de Heerenweg Haarlem Rijnsburg
Bachelorscriptie archeologie, richting Science Based Archaeology, Universiteit Leiden
Bachelorscriptie archeologie, richting Science Based Archaeology, Universiteit Leiden DE STABIELE ISOTOPEN 13 C EN 15 N IN GEDATEERD BOTMATERIAAL Inventarisatie en analyse van de stabiele isotopen uit
DE LATE MIDDELEEUWEN (1300-1555)
DE LATE MIDDELEEUWEN (1300-1555) Deel 1: 1305-1354 De groei van de macht van het volk en het uitbreken van de Hoekse en Kabeljouwse twisten. In deze periode zien we de macht van de graafschappen en hertogdommen
Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk
Karel de Grote Koning van het Frankische Rijk Eén van de bekendste koningen uit de Middeleeuwen is Karel de Grote. Hij leeft zo'n 1300 jaar geleden, waar hij koning is van het Frankische rijk. Dat rijk
Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor
Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor Terugkijken: Bij de ene revolutie ontstaat een nieuw en onafhankelijk land. Vrijheid is voor de inwoners
Welzijn grote grazers Oostvaardersplassen
15 januari 2015 Welzijn grote grazers De KNMvD is van mening dat de samenleving een morele verantwoordelijkheid heeft voor het welzijn van dieren die worden gebruikt bij een door de mens gewenste ontwikkeling
Samenwerkingsverband Exmoorpony Tegelseweg GK Belfeld tel:
Samenwerkingsverband Exmoorpony Tegelseweg 3 5951 GK Belfeld tel: 077-4642999 e-mail: info@faunaconsult.nl www.exmoorpony.nl Nieuwsbrief Samenwerkingsverband Exmoorpony november 2018 Beste leden, Belfeld,
BEGRAZING OP T ZWANENBROEKJE. 1. Begrazing als natuurlijk proces
Natuurgebied t Z wanenbroek je BEGRAZING OP T ZWANENBROEKJE 1. Begrazing als natuurlijk proces Co-evolutie van planten en planteneters Waar planten voorkomen, leven dieren die van planten leven. Dat is
Van kaikan tot konik
VRIJE UNIVERSITEIT Van kaikan tot konik feiten en beeldvorming rond het Europese wilde paard en de Poolse konik ACADEMISCH PROEFSCHRIFT ter verkrijging van de graad Doctor aan de Vrije Universiteit Amsterdam,
NATUURLIJKE BEGRAZING, SOCIALE STRUCTUUR EN ERFELIJKHEID
onder andere uierontsteking op kunnen lopen en zijn vaak niet meer bestand tegen extreme weersituaties. Door domesticatie zijn ook kleurafwijkingen ontstaan, die dieren kwetsbaarder maken voor predatoren.
De middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6.
De middeleeuwen. Isabel Vogelezang 10 jaar OBS De Vogelenzang Leonardo Middenbouw Groep 6. Inhoud 1.De pest 6. Het kasteel 2. Waarom middeleeuwen? 7.Straffen 3.Belegeringswapens 8.Karel de Grote 4. Kinderen
De Oude Weg Elst. Wonen in de Amerongse Bovenpolder. 3 Royale kavels met luxe vrijstaande villa s
De Oude Weg Elst Wonen in de Amerongse Bovenpolder 3 Royale kavels met luxe vrijstaande villa s Riant WOnen Tussen de bossen van de Utrechtse Heuvelrug en de uiterwaarden van de Nederrijn ligt het sfeervolle
Advies over de w intersterfte van grote grazers in de Oostvaardersplassen
Advies over de w intersterfte 2004-2005 van grote grazers in de Oostvaardersplassen Raad voor Dierenaangelegenheden 18 augustus 2005 1. Inleiding De Vaste Commissie voor LNV heeft de minister van LNV gevraagd
Examen Geschiedenis. Geef de 7 tijdsvakken: Mintiens Quintin
Examen Geschiedenis Geef de 7 tijdsvakken: Prehistorie :... 3500 v.c Stroomculturen : 3500 v.c 800 v.c Klassieke Oudheid : 800 v.c 500 n.c Middeleeuwen : 500 n.c 1450 n.c Nieuwe tijd : 1450 n.c 1750 n.c
Bodem, landschap en watersysteem bepalend voor functie-toedeling
Bodem, landschap en watersysteem bepalend voor functie-toedeling Jan Willem Erisman 8 juni 2018 Louis Bolk Instituut (sinds 1976) www.louisbolk.org Voedselzekerheid! Wat heeft landbouwbeleid gebracht (in
HOFSTELSEL Autarkie Landbouw
Landbouw 81 Plattegrond van een vroeg-middeleeuws domein. 'Manor' betekent: domein, 'fallow': braak, 'orchard': boomgaard, 'meadow': weide, 'barn': stal, schuur. 1 Leg met behulp van bovenstaande plattegrond
germaans volk), een sterke Franse groepering. Ze verkochten haar aan de Engelsen die haar beschuldigden van ketterij (het niet-geloven van de kerk).
Jeanne d'arc Aan het begin van de 15de eeuw slaagden de Fransen er eindelijk in om de Engelsen uit hun land te verdrijven. De strijd begon met een vrouw die later een nationale heldin werd, van de meest
Millingerwaard. -landbouw stopt -ruimte voor rivierprocessen -introductie natuurlijke begrazing (grote grazers) + economische partners,
Millingerwaard 1989: RWS stopt zandwinning Millingerduin, dankzij Ooievaar 1990: start natuurontwikkeling, Landinrichtingsproject 1993: samenwerking SBB, WNF, ARK/FREE -landbouw stopt -ruimte voor rivierprocessen
Geschiedenis van het Nederlands. Oudnederlands
Geschiedenis van het Nederlands Oudnederlands Geschiedenis van het Nederlands Oudnederlands Geschiedenis van het Nederlands Oudnederlands Proto-Indo-Europees Proto-Germaans Keltisch, Italisch, Baltisch,
21-11-2014. Product Marktbeeld Poinsettia 2014 FloraHolland productteam Bloeiend seizoen
21-11-2014 Product Marktbeeld Poinsettia 2014 FloraHolland productteam Bloeiend seizoen 1 21-11-2014 Historie De kerstster, kerstroos of poinsettia (Euphorbia pulcherrima), behoort tot de wolfsmelkfamilie
Inhoud. Voedsel. Leefgebieden Visarend. Ruud Kampf. Bijna alleen vis: Broedpaar: 175 kg per gezin /seizoen
De Visarend als broedvogel in de volgende SOVON Atlas van de Nederlandse Broedvogels? Landelijke Dag visarenden voedsel, verspreiding Inhoud zaterdag 29 november 2003 15.50-16.15 Ruud Kampf eisen aan broedgebied,
Deze (autarkisch agrarische samenleving) veranderde in de tijd van steden en staten (11 e en 12 e eeuw).wat waren de Oorzaken?
Onderzoeksvraag; Waar en waardoor konden in de Tijd van Steden en Staten, oude steden weer tot bloei komen en nieuwe steden ontstaan? In vroege middeleeuwen was er sprake van een agrarische samenleving
Siberië. 161,162 en 163. WILDKLEUR (diversen). Groep Jakoetiponies. Deze komen voor in de valleien van de rivieren Lena, Alden, Jana, lndigirka en
Siberië. 161,162 en 163. WILDKLEUR (diversen). Groep Jakoetiponies. Deze komen voor in de valleien van de rivieren Lena, Alden, Jana, lndigirka en Kolima in Siberisch Rusland... West-Duitsland. 164 en
PROGRAMMA VAN DE JAARMARKTEN
PROGRAMMA VAN DE JAARMARKTEN georganiseerd door de stad Sint-Niklaas 2017 Nieuwkerken 17 april Sinaai Stenenmuur 5 juni Sinaai Dries - 23 september Belsele - 11 november Sint-Niklaas - 4 december Voorwoord
Introductie. De val van het Romeinse Rijk 2.1
2? 66 Introductie Dit hoofdstuk gaat over de vroege middeleeuwen. De middeleeuwen zijn namelijk op te delen in drie delen: de vroege, hoge en late middeleeuwen. De vroege middeleeuwen beginnen rond het
Landenspel. Duur: 30 minuten. Wat doet u?
Landenspel Korte omschrijving werkvorm: In deze opdracht wordt de klas verdeeld in vijf groepen. Iedere groep krijgt een omschrijving van een land en een instructie van de opdracht. In het lokaal moeten
Het paard in de kudde (1) Paardentaal is niet aangeboren, maar aangeleerd
Tekst: Julie Landrieu Fotografie: Tanja Meynen Het paard in de kudde (1) Paardentaal is niet aangeboren, maar aangeleerd Films en boeken tonen en beschrijven vaak grote kuddes wilde paarden die altijd
Begrazing op kwelders
Begrazing op kwelders Wat voor positieve en negatieve effecten brengt begrazing op kwelders met zich mee? Auteur: Opleiding: Vera Odijk Kust & Zee Management Van Hall Larenstein Datum: Februari 2011 Begeleider:
Maatschappelijke Kosten Baten Analyse Waarheen met het Veen
Maatschappelijke Kosten Baten Analyse Waarheen met het Veen Ernst Bos en Theo Vogelzang (LEI) Opgave LEI: Beoordeel peilstrategieën Groene Hart op basis van Maatschappelijke Kosten en Baten Opbouw presentatie:
TIJDLIJN VAN DE MIDDELEEUWEN TIJDLIJN
e-book Deze serie bestaat uit... 978-94-6175-209-3 (HB) 978-94-6175-153-9 (HB) 978-94-6175-963-4 (e-book) 978-94-6175-967-2 (e-book) 978-94-6175-210-9 (HB) 978-94-6175-155-3 (HB) 978-94-6175-154-6 (HB)
Ecosysteemdiensten op akkers met houtkanten en grasstroken
Ecosysteemdiensten op akkers met houtkanten en grasstroken Laura Van Vooren, Bert Reubens, Kris Verheyen, Steven Broekx CriNglooP Collectief studienamiddag 5 oktober 2017 Beurs: Partners: Ecosysteemdiensten
De Industriële Revolutie. Veranderingen in de landbouw
De Industriële Revolutie Veranderingen in de landbouw Hoe het eerst ging In de middeleeuwen was 90 procent van de bevolking boer Dit was geen keuze, maar noodzaak De opbrengt van de grond lag laag! Ondanks
In welk landschap horen windmolens thuis? Het verhaal onder en achter de landschappen in de gemeente Enschede Dick Schlüter
In welk landschap horen windmolens thuis? Het verhaal onder en achter de landschappen in de gemeente Enschede Dick Schlüter Van IJstijden naar ons huidige Holoceen; ongeveer 10.800 jaar geleden. Het klimaat