Dieren in het vroegmiddeleeuwse grafritueel. Inge van der Jagt 10 april 2015
|
|
- Annelies Smeets
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Dieren in het vroegmiddeleeuwse grafritueel Inge van der Jagt 10 april 2015
2 Inhoud Introductie vroegmiddeleeuwse graven Paarden van Borgharen Conclusies relatie mens-dier Borgharen Landelijke beeld dieren in vroegmiddeleeuwse grafvelden Conclusies relatie mens-dier landelijk Nut van ATHENA
3 Merovingische graven en grafvelden Bron: Lauwerier & De Kort 2014: Merovingers in een villa 2. Romeinse villa en Merovingisch grafveld Borgharen-Pasestraat Onderzoek Rijke graven 4 Bron: Wagner & Ypey 2011: Das Gräberfeld auf dem Donderberg bei Rhenen Bron: Willemsen 2014: Gouden Middeleeuwen: Nederland in de Merovingische wereld, na Chr.
4 Paardengraven in Borgharen: de locatie 5 Bron: Lauwerier & De Kort 2014: Merovingers in een villa 2. Romeinse villa en Merovingisch grafveld Borgharen- Pasestraat Onderzoek 2012.
5 Analyse paarden Borgharen: twee bijna identieke graven n. Chr n. Chr. Bron: Lauwerier & De Kort 2014: Merovingers in een villa 2. Romeinse villa en Merovingisch grafveld Borgharen- Pasestraat Onderzoek 2012.
6 Conclusies paarden van Borgharen Geen ervaren rijdieren Eén mogelijk ongeschikt om te bereiden Bewust en met zorg gekozen, gedood en begraven Doodsoorzaak bekend: lijkt op warriors death-by-blade 7 Bron: Lauwerier & De Kort 2014: Merovingers in een villa 2. Romeinse villa en Merovingisch grafveld Borgharen-Pasestraat Onderzoek 2012.
7 Relatie mens-dier op basis van Borgharen Context en repetitieve karakter duidt op ritueel Paarden hadden bepaalde status bij de lokale gemeenschap Het paard, als soort, was belangrijk i.t.t. prestaties individuele dier De volgende vragen blijven over: Wat is de mate van verbondenheid met het grafritueel van een specifieke persoon? Is het beeld hetzelfde op landelijke schaal? Waarom nemen paarden zo n belangrijke plaats in? Wat is de ontwikkeling van dit ritueel door de tijd heen? Blijkt de status van paarden nog uit andere vondsten of bronnen? 8
8 Vroegmiddeleeuwse diergraven in Nederland Nederzettingen Voornamelijk paardenen hondengraven 9
9 Oegstgeest situatie 2012 Paarden (H1-3) Honden (D1-3) 10 Bron: Buhrs 2013: Old Companions, Noble Steeds: Why Dogs and Horses were Buried at an Early Medieval Settlement Along the Old Rhine. D2
10 Dierlijke resten in graven van mensen in de Vroege Middeleeuwen Voedselbijgiften? 11
11 Kip Voedselbijgiften uit Lent Varken 12 Karpers op een schaal Bron: Foto s van Bureau Archeologie en Monumenten, Gemeente Nijmegen.
12 Conclusie relatie mens-dier a.d.v. dieren in het vroegmiddeleeuwse grafritueel: Dierlijke resten komen regelmatig voor in Merovingische graven. Paarden en honden hadden een andere rol dan kippen en varkens. De context en het repetitieve karakter duidt erop dat we te maken hebben met een ritueel. Het ritueel heeft verband met het grafritueel van mensen. Soms is er een duidelijke relatie met een menselijk graf maar dit geldt niet altijd. 13
13 Vragen die overblijven: Waarom nemen paarden (en honden) zo n belangrijke plaats in? Wat is de ontwikkeling van dit ritueel door de tijd heen? Blijkt de status van paarden (en honden) nog uit andere vondsten of bronnen? 14
14 Het nut van ATHENA bij het beantwoorden van de vragen? - Op zoek naar de culturele rol van paarden en honden. - Op zoek naar de historische aanwijzingen van dieren in het grafritueel. 15 Bron: Chroniques de Froissart. Brugge, , Bibliothèque Nationale, ms.fr. 2643, fol. 1
15 Waarom is het interessant deze archeozoölogische data terug te vinden in ATHENA? Mission Statement ATHENA: Studying the processes in which people transformed their surroundings and the ways in which the natural world has influenced the course of human history is important to understand the current state of human-nature relationships.[ ] ( Dit onderzoek geeft inzicht in: de manier waarop natuur (dieren) van invloed is (zijn) op de cultuur van een samenleving. 16
16 17
MAAIKE GROOT ARCHEOLOGISCH CENTRUM VRIJE UNIVERSITEIT-HENDRIK BRUNSTING STICHTING
A MAAIKE GROOT ARCHEOLOGISCH CENTRUM VRIJE UNIVERSITEIT-HENDRIK BRUNSTING STICHTING Rituelen op het Romeinse platteland Tussen 1992 en 2005 vond in de nieuwbouwwijk Tiel-Passewaaij grootschalig archeologisch
Nadere informatie1 Hoe gaan we om met archeologie in de gemeente Oss? U heeft een omgevingsvergunning aangevraagd.voordat we een vergunning kunnen verlenen,
Sinds 2010 heeft de gemeente Oss een archeologiebeleid. Vanaf 1 januari 2013 geldt dit voor het gehele grondgebied van de nieuwe gemeente Oss, inclusief Lith dus. Deze brochure is voor iedereen bedoeld
Nadere informatieSamenvatting. Deze tekst is in een iets andere vorm in een populairwetenschappelijk. Lauwerier 1988, 90, 92; Zeiler 2001. verschenen. Zie Groot 2007.
Samenvatting d i e r e n i n r i t u e e l e n e c o n o m i e i n e e n r o m e i n s e f r o n t i e r g e m e e n s c h a p o p g r av i n g e n i n t i e l - p a s s e wa a i j 1 i n l e i d i n g
Nadere informatieProgramma Mediterranean Archaeology
Bijlage bij OER Masteropleiding Archaeology De opleiding omvat drie programma s met elk twee specialisaties: Mediterranean archaeology (specialisaties: Mediterranean material culture; Mediterranean interconnectivity)
Nadere informatieBOEJKE CHRYSTEL_DEF.indd :17
- 1 - BOEJKE CHRYSTEL_DEF.indd 1 24-03-16 13:17 BOEJKE CHRYSTEL_DEF.indd 2 24-03-16 13:17 CLOTHES MAKE THE MAN Early medieval textiles from the Netherlands Chrystel R. Brandenburgh BOEJKE CHRYSTEL_DEF.indd
Nadere informatieHet doden van dieren:
Het doden van dieren: ja, mits..., of nee, tenzij...? Elsbeth Stassen Hoogleraar Dier en Samenleving Gezondheids- en Welzijnswet voor Dieren Art 43: het is verboden dieren te doden in andere dan bij algemene
Nadere informatieUvA-DARE (Digital Academic Repository)
UvA-DARE (Digital Academic Repository) Rondon de mondingen van Rijn & Maas: landschap en bewoning tussen de 3e en 9e eeuw in Zuid-Holland, in het bijzonder de Oude Rijnstreek Dijkstra, M.F.P. Link to publication
Nadere informatie62. Buidelbekers Het is misschien wel het mooiste Merovingische glas van Nederland: de slanke en onbeschadigde buidelbeker uit Bergeijk.
62. Buidelbekers Het is misschien wel het mooiste Merovingische glas van Nederland: de slanke en onbeschadigde buidelbeker uit Bergeijk. Buidelbekers heten naar hun vorm, met iets uitgezakte buik, zoals
Nadere informatieNieuwsbrief 1 maart 2012
Nieuwsbrief 1 maart 2012 De Heemshof Het gebied rond De Heemshof in Heemskerk wordt bedreigd door nieuwbouwplannen van de gemeente. Op verzoek van Lambert Koppers, eigenaar van De Heemshof en deelnemer
Nadere informatieArcheologische rijksmonumenten - aantal complexen
De Erfgoedmonitor Home > Indicatoren > Archeologische rijksmonumenten - aantal complexen Archeologische rijksmonumenten - aantal complexen Publicatiedatum: 10 november 2017 E ind 2015 bestonden de 1.435
Nadere informatieArcheologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen
Archeologie en cultuurhistorie Strijpsche Kampen Bijlage 3 bij Nota van Uitgangspunten Strijpsche Kampen Definitief Gemeente Oirschot Grontmij Nederland bv Eindhoven, 11 mei 2007 Verantwoording Titel :
Nadere informatieInterview Tessa de Groot
Interview Tessa de Groot Tessa de Groot die op 27 september een lezing voor onze Kring verzorgt is momenteel werkzaam als senior onderzoeker Romeinse tijd bij de nieuwe Rijksdienst voor Archeologie, Cultuurlandschap
Nadere informatieDe Vroege Middeleeuwen: een voorspoedige tijd?
De Vroege Middeleeuwen: een voorspoedige tijd? De Vroege Middeleeuwen worden vaak gezien als een vage of donkere periode uit de geschiedenis. Niet voor niets wordt die ook wel aangeduid als the Dark Ages.
Nadere informatieMeta uit Meteren. Archeologen graven het skelet van Meta op. Foto: ADC Archeoprojecten / Hazenberg Archeologie. Restaurator Floris Reijnen aan het
Meta uit Meteren Tijdens opgravingen in het toekomstige woongebied De Plantage in Meteren (gemeente Geldermalsen) troffen archeologische onderzoekers eind 2010 een aantal crematiegraven uit de IJzertijd
Nadere informatieOntdekking. Dorestad teruggevonden
Dorestad teruggevonden Ontdekking Het vroegmiddeleeuwse Dorestad verdween na de negende eeuw van de kaart. Pas rond 1840 werd de stad teruggevonden, bij toeval. Kort daarna deed het RMO opgravingen en
Nadere informatieDe resultaten van de publieksopgraving in Dalfsen
De resultaten van de publieksopgraving in Dalfsen Henk van der Velde en Niels Bouma Inleiding In de zomermaanden van 2017 heeft er in Oosterdalfsen een publieksopgraving plaatsgevonden. Een archeoloog,
Nadere informatieTOERISTISCHE ICONEN IN GIDSEN EN APPS
TOERISTISCHE ICONEN IN GIDSEN EN APPS Als onderwerp van onderzoekend aardrijkskundeonderwijs Bouke van Gorp Rob van der Vaart Onderwijsdag KNAG 2013 Aanleiding Toeristisch icoon Materiële en symbolische
Nadere informatieMEROVINGISCH AARDEWERK IN ISOORD-BRABAJNT.
MEROVINGISCH AARDEWERK IN ISOORD-BRABAJNT. In het in 1918 verschenen werk: Nederland's vroegste geschiedenis" wijdt Dr. J. H. Holwerda twee hoofdstukken aan een der volksstammen., waarmede de geschiedenis
Nadere informatieHoe doen we het nu? Een inventarisatie van het erfgoedbeleid in de regiogemeenten. Ria Berkvens
Hoe doen we het nu? Een inventarisatie van het erfgoedbeleid in de regiogemeenten Ria Berkvens Wat gaat er veranderen door nieuwe wetgeving? Erfgoedwet: Onderhoudsplicht voor beschermde monumenten; Opgravingsvergunning
Nadere informatie6,8. Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari keer beoordeeld. Geschiedenis. Inhoudsopgave:
Werkstuk door een scholier 1479 woorden 24 januari 2004 6,8 300 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoudsopgave: 2. Inhoudsopgave 3. Voorwoord 4. Probleemstelling 5. Historische inleiding 6. Hoofdstukken
Nadere informatieArcheologie in Utrecht Informatie, adressen en procedures
Archeologie in Utrecht Informatie, adressen en procedures Utrecht.nl Archeologie in Utrecht De Utrechtse bodem zit vol waardevolle resten uit het verleden. Daarom mogen er vaak alleen onder bepaalde voorwaarden
Nadere informatieOPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND
OPGRAVING BEST-AARLE AFGEROND In het najaar van 2011 en de lente van 2012 deed een team archeologen van Archeologisch Onderzoek Leiden (Archol bv) en Diachron UvA bv opgravingen in Aarle in de gemeente
Nadere informatieARCHEOLOGIEDAG 2018 DE VROEGE MIDDELEEUWEN. EEN DONKERE PERIODE VOOR DE ANTWERPSE KEMPEN? Antwerpen - woensdag 21 november 2018
ARCHEOLOGIEDAG 2018 DE VROEGE MIDDELEEUWEN. EEN DONKERE PERIODE VOOR DE ANTWERPSE KEMPEN? Antwerpen - woensdag 21 november 2018 Studiebureau Archeologie Studiebureau Archeologie De Logi & Hoorne De afgelopen
Nadere informatieHandleiding voor de aanwijzing van zaken en terreinen als gemeentelijk monument en gemeentelijk beschermd stads- of dorpsgezicht
Handleiding voor de aanwijzing van zaken en terreinen als gemeentelijk monument en gemeentelijk beschermd stads- of dorpsgezicht Inhoud Inleiding 3 Bovengrondse monumenten en beschermde stads- of dorpsgezichten
Nadere informatieJAARVERSLAG VAN DE SECRETARIS OVER 2016
JAARVERSLAG VAN DE SECRETARIS OVER 2016 Bestuur Bestuurslid vanaf Functie vanaf Herbenoemd Voorzitter vacature Secretaris Gerard Tiemessen 12-02-2014 12-02-2014 Penningmeester Chris Nieuwenhuize 25-01-2006
Nadere informatieHoutskoolanalyse van een Romeins crematiegraf, Heule-Peperstraat (Kortrijk, België)
Houtskoolanalyse van een Romeins crematiegraf, Heule-Peperstraat (Kortrijk, België) RAPPORTNUMMER DATUM AUTEUR 621 27 NOVEMBER 2012 D. LENTJES & S. LANGE Colofon Titel: BIAXiaal 621 Houtskoolanalyse van
Nadere informatieMaster in de Geschiedenis. Prof. Dr. Idesbald Goddeeris 7 maart 2018
Master in de Geschiedenis Prof. Dr. Idesbald Goddeeris 7 maart 2018 Master in de Geschiedenis Master of History Prof. Dr. Idesbald Goddeeris 7 maart 2018 Waarom? 3 Waarom? Blijven plakken in Leuven 4 Waarom?
Nadere informatieSubsistence: Cursus Seniorenacademie najaar 2015
Cursus Seniorenacademie najaar 2015 houtsnijwerk: late ijzertijd (2 e eeuw v.chr.), Ezinge Wonen op terpen en wierden. De archeologie van het Noord-Nederlandse kustgebied 5. Rituelen en religie Annet Nieuwhof
Nadere informatieDe archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen
De archeologie van Weert-Nederweert van de prehistorie tot de Middeleeuwen dr. H.A. Hiddink senior-archeoloog VUhbs, Amsterdam cursus Weerterlogie, 17-02-2016 Geologie - hooggelegen rug in Roerdalslenk
Nadere informatienummer 1 39e jaargang * 2007
nummer 1 39e jaargang * 2007 62 archeologische kroniek zuid-holland Afb. 42. Den Haag * Uithofslaan. Bronzen zalf- of wierookvat uit de Romeinse Tijd. Behalve bewoningssporen uit de Romeinse Tijd zijn
Nadere informatieDocentenhandleiding Educatieprogramma
Docentenhandleiding Educatieprogramma Met blingbling het verleden in' horende bij de tentoonstelling Het oudste goud van de wereld. Schatten uit Varna. Primair Onderwijs groep 6 t/m 8 Inhoud Het Dordrechts
Nadere informatieHeesch - Beellandstraat
Archeologische Quickscan Heesch - Beellandstraat Gemeente Bernheze 1 Steller Drs. A.A. Kerkhoven Versie Concept 1.0 Projectcode 12110023 Datum 22-11-2012 Opdrachtgever LWM Ewislaan 12 1852 GN Heiloo Uitvoerder
Nadere informatieArcheologie op school. Handleiding voor de leerkracht
Archeologie op school Handleiding voor de leerkracht 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Aan de slag: verkorte handleiding 4 3. Verantwoording 5 Archeologie en erfgoededucatie 5 Kerndoelen 5 Didactisch concept
Nadere informatieToetsmatrijs Examen Numismatiek. Maart 2012
Toetsmatrijs Examen Numismatiek Maart 2012 Het examen Numismatiek bestaat uit een praktijkgedeelte en een theoriegedeelte en wordt schriftelijk geëxamineerd. In de eerste Exameneis Algemeen worden de categorieën
Nadere informatieArcheoPro Archeologische rapporten nr Archeologische bouwbegeleiding Klimmen gemeente Voerendaal. Souterrains Partner of ArcheoPro
ArcheoPro Archeologische rapporten nr. 602 Archeologische bouwbegeleiding Klimmen gemeente Voerendaal Souterrains Partner of ArcheoPro Joep Orbons Richard Exaltus juni 2006 ArcheoPro Archeologische bouwbegeleiding
Nadere informatieRapportage Archeologische Monumentenzorg Merovingers in een villa 2
222 Rapportage Archeologische Monumentenzorg Merovingers in een villa 2 Romeinse villa en Merovingisch grafveld Borgharen Pasestraat Onderzoek 2012 R.C.G.M. Lauwerier en J.W. de Kort (red.) Merovingers
Nadere informatieEen spiraalvormig vroegmiddeleeuws goudbaartje
Een spiraalvormig vroegmiddeleeuws goudbaartje In maart 2009 kocht het Rijksmuseum van Oudheden (rmo) in Leiden voor de collectie Nederland Middeleeuwen een vooralsnog uniek spiraalvormig goudbaartje van
Nadere informatieNIEUWSBRIEF DECEMBER 2013 VAN DE WERKGROEP ARCHEOLOGIE CUIJK. 23 december 2013
NIEUWSBRIEF DECEMBER 2013 VAN DE WERKGROEP ARCHEOLOGIE CUIJK. 23 december 2013 Maasstraat 17 staat voor samenwerking van museum, toeristische informatie en werkgroep archeologie onder één dak. Vanaf 1
Nadere informatie3000 jaar historie van Best-Aarle opgegraven
Locatie: Best en Aarle Periode: NEO, BRONS, IJZ, ROM, XME, NT Complextype: ELA, GC, GVX, IX, IPER, NX, NHP, XXX. Soort onderzoek: opgraving Jaartal onderzoek:2011 en 2012 Datum vondst:2011 en 2012 Uitvoerder:
Nadere informatieMulti-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing
Date 7-12-2011 1 Multi-disciplinary workshop on Ageing and Wellbeing Prof. Dr. Inge Hutter Demographer, anthropologist Coordinator Healthy Ageing Alpha Gamma RUG Dean Faculty Spatial Sciences Date 7-12-2011
Nadere informatieArcheologie Bouwen en verbouwen. www.sudwestfryslan.nl
Archeologie Bouwen en verbouwen www.sudwestfryslan.nl Archeologie Heeft u bouwplannen of moet u voor andere werkzaamheden graven in de grond? Dan bent u soms verplicht om vooraf archeologisch onderzoek
Nadere informatieMEMO. Alphen aan den Rijn. Stevinstraat 9 2405 CR ALPHEN AAN DEN RIJN. Contactpersoon opdrachtgever Dhr. R. Teunisse; (0172) 245 611 / (06) 2021 06 09
MEMO Van : Vestigia BV Archeologie & Cultuurhistorie Aan : Dhr. R. Teunisse namens Stichting Ipse de Bruggen Onderwerp : Quickscan Drietaktweg te Datum : 13 oktober 2010 Ons Kenmerk : V10-22710 / V10-1944
Nadere informatieMeet in Flanders Academy #2. Brugge, 14 December 2018
Meet in Flanders Academy #2 Brugge, 14 December 2018 MEETING IN BRUGGE CONVENTION BUREAU BRUGGE = ERFGOED BRUGGE = ERFGOED Stad Brugge heeft uitgebreide link met Unesco en het werelderfgoed. Officieel
Nadere informatieKeuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze. in Relatie tot Depressie
1 Keuzetwijfels in de Keuzetwijfels in de Emerging Adulthood rondom Studie- en Partnerkeuze in Relatie tot Depressie Open Universiteit Nederland Masterscriptie (S58337) Naam: Ilse Meijer Datum: juli 2011
Nadere informatieLevensloopje. Een wandeling van 7,2 km
Levensloopje Een wandeling van 7,2 km 1 Levensloopje De wandeling maakt onderdeel uit van het project Gedenkparken. Het vormt de verbinding tussen de twee deelprojecten Levensbomenbos en de oude begraafplaats
Nadere informatieDomesticeren, fokken, winnen en verliezen
Domesticeren, fokken, winnen en verliezen Natuurlijke en kunstmatige selectie Kor Oldenbroek Centrum voor Genetische Bronnen Nederland (WUR) De Vereniging Het Nederlandsch Natuur en Geneeskundig Congres
Nadere informatieUitleg categorieën en planregels dubbelbestemmingen archeologie
Uitleg categorieën en planregels dubbelbestemmingen archeologie Categorieën Niet alle delen van de binnenstad hebben dezelfde archeologische verwachtingswaarde. Op basis van eerdere opgravingen en historische
Nadere informatieIdentity & Access Management & Cloud Computing
Identity & Access Management & Cloud Computing Emanuël van der Hulst Edwin Sturrus KPMG IT Advisory 11 juni 2015 Cloud Architect Alliance Introductie Emanuël van der Hulst RE CRISC KPMG IT Advisory Information
Nadere informatieArcheologiebeleid op Walcheren
Archeologiebeleid op Walcheren Netwerkbijeenkomst Erfgoed en Ruimte RCE 12 december 2012 Walcherse Archeologische Dienst, december 2012 Archeologie op Walcheren Verdrag van Malta 1992: bescherming archeologie
Nadere informatieHOOFDSTUK 2 Gebiedsanalyse
HOOFDSTUK 2 Gebiedsanalyse 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk zijn achtereenvolgens de ruimtelijke structuur en de functionele structuur van het plangebied uiteengezet. De ruimtelijke structuur is beschreven
Nadere informatieVerklaring van het beweeggedrag van ouderen door determinanten van. The explanation of the physical activity of elderly by determinants of
Verklaring van het beweeggedrag van ouderen door determinanten van het I-change Model The explanation of the physical activity of elderly by determinants of the I-change Model Hilbrand Kuit Eerste begeleider:
Nadere informatieY 0 Postbus RAA C L U U R
Prins Willem Alexanderhof 20 2595 BE Den Haag Y 0 Postbus 61243 C L U U R 2506 AE Den Haag t 070 3106686 info@cultuur.nl www.cultuur.nl De Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Mevrouw dr. M. Bussemaker
Nadere informatieQuickscan Inleiding Resultaten quickscan
Quickscan Kenmerk Betreft 1 Inleiding Provincie Noord-Holland heeft het voornemen om de provinciale weg N244 tussen de A7 bij Purmerend en de N247 bij Edam-Volendam op te waarderen tot een regionale weg.
Nadere informatieActiviteitenschema Archeologie
Activiteitenschema Archeologie Soort activiteit: Spullen opgraven uit de zandbak. Tijdsindeling: 5 Minuten de plaatjes in de zandbak verstoppen. 5 Minuten vertellen over hoe de mensen vroeger wat zochten
Nadere informatieBeschrijving schaal van Oegstgeest. Figure 1: Bovenaanzicht van de schaal. Foto: Restaura, Haelen.
Beschrijving schaal van Oegstgeest Figure 1: Bovenaanzicht van de schaal. Foto: Restaura, Haelen. Figure 2: Onderaanzicht van de schaal. Foto: Restaura, Haelen. De schaal heeft een diameter van 21 centimeter
Nadere informatieMaasvlakte 2 (Port of Rotterdam) - Hoe werkt Malta op zee? Een case study. Andrea Otte Senior Beleidsmedewerker Maritiem Erfgoed
Maasvlakte 2 (Port of Rotterdam) - Hoe werkt Malta op zee? Een case study Andrea Otte Senior Beleidsmedewerker Maritiem Erfgoed 2 3 Maasvlakte 2 Project 2000 hectare nieuw land in zee 240 miljoen m3 zand
Nadere informatieTijd van jagers en boeren
Tijd van jagers en tot 3000 v. Chr. De prehistorie Prehistorie 3000 v. Chr. Evolutietheorie: Eerste mensen ong. 3 miljoen jaar geleden in Afrika ontstaan. Hij is geëvolueerd (Theorie Charles Darwin) en
Nadere informatieSporen in de Romeinse Vallei. Wandelroute. Vlengendaalroute. Uitgave van de gemeente Simpelveld
Vlengendaalroute Sporen in de Romeinse Vallei Wandelroute Vlengendaalroute Uitgave van de gemeente Simpelveld Beste wandelaar van de Vlengendaalroute, Onthaasting op prachtige plekjes in Simpelveld en
Nadere informatieAlleen ter besluitvorming door het College. Collegevoorstel Openbaar. Onderwerp Reactiebrief Nijmegen op bestemmingsplan Roozenburg
Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Reactiebrief Nijmegen op bestemmingsplan Roozenburg Programma / Programmanummer Ruimte & Bouwen / 9210 Portefeuillehouder H. Kunst Samenvatting De gemeente Beuningen
Nadere informatieAdviesdocument 768. Oranjerie landgoed Mattemburgh, gemeente Woensdrecht. Project: Projectcode: HOOM2. Opdrachtgever: Brabants Landschap
Adviesdocument 768 Project: Oranjerie landgoed Mattemburgh, gemeente Woensdrecht Projectcode: HOOM2 Opdrachtgever: Brabants Landschap Datum: 12 juni 2015 1 ARCHEOLOGIE & DE ORANJERIE MATTEMBURGH Inleiding
Nadere informatie- Raadsbesluit inzake straatnaamgeving van 12 maart 2008 (raadsvoorstel nummer 41/2008). Relevant gedeelte uit de raadsbesluitenlijst.
Gemeenteblad Nijmegen Jaartal / nummer 2008 / 52 Titel Straatnaamgeving: Aquilastraat (Raadsbesluit 12 maart 2008) Publicatiedatum 2 april 2008 Opmerkingen - Raadsbesluit inzake straatnaamgeving van 12
Nadere informatieVarkensgames. Haalbaarheid van een alternatief verdienmodel
Varkensgames Haalbaarheid van een alternatief verdienmodel Gé Backus en Angela van der Sanden (Connecting Agri&Food) Michiel en Marijke Nooijen (Vair Varkenshuis) Erp, 17-04-2014 Inhoud Doel Focusgroepen
Nadere informatieGEMEENTE WIERDEN ARCHEOLOGISCHE INVENTARISATIE EN VERWACHTINGSKAART
BAAC rapport GEMEENTE WIERDEN ARCHEOLOGISCHE INVENTARISATIE EN VERWACHTINGSKAART BAAC rapport V-09.0172 januari 2010 Status definitief Auteur(s) drs. A. Buesink drs. M.A. Tolboom H.M.M. Geerts ARCHEOLOGIE
Nadere informatieRituele depots Erfgoed en afval
Rituele depots Erfgoed en afval Gerard Rooijakkers gastarchivariaat Historisch Centrum Overijssel Zwolle Koningin Beatrix neemt een depot van de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) te Vlissingen
Nadere informatieMOTA CAMPANIA ROMEINEN MAASMECHELEN Unieke archeologische vondsten brengen het Maaslands verleden tot leven.
PERSBERICHT CULTUURCENTRUM MAASMECHELEN DUBBELTENTOONSTELLING - 20.09 t.e.m. 18.12 MOTA CAMPANIA ROMEINEN MAASMECHELEN Unieke archeologische vondsten brengen het Maaslands verleden tot leven. >>JGR-VRZMLR
Nadere informatieraad voor cultuur De heer dr. R.H.A. Plasterk Postbus 16375 2500 BJ DEN HAAG datum: 24 juni 2008 uw kenmerk: DL-2008-0 I 0 uw brief van: 5maart 2008
RJ Schimmelpennincklaan 3 postbus 61243 2506 E Den Haag telefoon +31(0)7 310 66 86 fax +31(0)7 3614727 e-mail cultuur@cultuur.nl www.cultuur.nl De Minister van Onderwijs, De heer dr. R.H.. Plasterk Postbus
Nadere informatieOntdek Europa! - een boekje en educatief onlinespel voor kinderen van 9-12 jaar. Docentenhandleiding
Ontdek Europa! - een boekje en educatief onlinespel voor kinderen van 9-12 jaar Docentenhandleiding I. DOELSTELLINGEN de belangstelling voor Europa en de Europese Unie bevorderen bij kinderen in de leeftijdsgroep
Nadere informatieCursus landschapsgeschiedenis. De dorpsgeschiedenis van Appelscha
Cursus landschapsgeschiedenis De dorpsgeschiedenis van Appelscha Inleiding Archeologie in relatie tot het landschap Middeleeuwse bewoning & dorpsgeschiedenis Appelscha op de kaart Op zoek naar landschapselementen
Nadere informatieBOER. Doelgroep Leerlingen van de groepen 5 en 6 van het basisonderwijs (8-10 jaar)
november Inleiding In de serie beroepen die we voor de middenbouw aanbieden behandelt deze lesbrief het beroep boer. De leerlingen krijgen informatie over de geschiedenis van het boerenberoep, de werkzaamheden
Nadere informatieAanmeldingsformulier voor proeven met gewervelde dieren.
Aanmeldingsformulier voor proeven met gewervelde dieren. Secretariaat DEC Aanvrager: Afdeling: Titel dierproef: Permanente vergunning tot boedafname bij diverse warmbloedige landbouwhuisdieren, 3e verlengingsaanvraag
Nadere informatieBen ik Lid van de Groep? Ervaren inclusie als Moderator van de Relatie tussen Procedurele Rechtvaardigheid en Organizational Citizenship Behavior.
Ben ik Lid van de Groep? Ervaren inclusie als Moderator van de Relatie tussen Procedurele Rechtvaardigheid en Organizational Citizenship Behavior. Do I belong to the Group? Experienced Inclusion as a Moderator
Nadere informatie24 jaar antibioticumonderzoek in Lelystad
24 jaar antibioticumonderzoek in Lelystad Zijn we voldoende voorbereid op een nieuwe episode? 7 februari 2017, Dik Mevius Inhoud Antibioticumgebruik Dier versus mens Belangrijkste episodes sinds 1990 Resistente
Nadere informatieTijd van jagers en boeren
1.1 Van jagers verzamelaars naar tot 3000 v. Chr. De prehistorie : levenswijze van jagers verzamelaars ontstaan van landbouw, landbouwsamenlevingen Onderzoeksvraag: Welke gevolgen had de Neolithische Revolutie
Nadere informatieDelftse Archeologische Notitie 129. Markt 85, Delft. Een archeologische begeleiding. Jorrit van Horssen
Delftse Archeologische Notitie 129 Markt 85, Delft Een archeologische begeleiding Jorrit van Horssen Delftse Archeologische Notitie 129 Markt 85, Delft Een archeologische begeleiding Jorrit van Horssen
Nadere informatiesmartops people analytics
smartops people analytics Introductie De organisatie zoals we die kennen is aan het veranderen. Technologische ontwikkelingen en nieuwe mogelijkheden zorgen dat onze manier van werken verandert. Waar veel
Nadere informatieIntercultureel Management (2.4) Intercultural Manager
Intercultureel Management (2.4) Intercultural Manager Vorige les De invloed van de (nationale) cultuur op de managementpraktijk (Hofstede) Management benadering; taakgericht vs. mensgericht Cultuur en
Nadere informatiePapa Joost Mama Anneke Jordi Sarah 1,5 Jordi Sarah mama Anneke papa Joost
SO verdeel de dieren Verdeel de dieren gaat over een gezin dat op een boerderij woont, iedereen heeft taken. Welke taken er zijn en hoe lang ieder gezinslid daarover doet, zie je in onderstaande basistabel.
Nadere informatie8 QUICKSCAN 2017 ARCHEOLOGIE KLAVER Gemeente Horst aan de Maas
QUICKSCAN ARCHEOLOGIE KLAVER 8 QUICKSCAN 2017 ARCHEOLOGIE KLAVER Gemeente 8 2017 Horst aan de Maas Gemeente Horst aan de Maas 20 APRIL 2017 20 APRIL 2017 Contactpersonen KOOS MOL Arcadis Nederland B.V.
Nadere informatieArcheologische Werkgemeenschap. Voor nederland. Jaarstukken
Archeologische Werkgemeenschap Voor nederland Jaarstukken 2011-2012 Inhoudsopgave Inhoudsopgave...3 Adressen...4 Uitnodiging en agenda...5 Afscheid Co Mulder...6 Lezingen...7 Verslag jaarlijkse ledenvergadering
Nadere informatiePrevalentie en karakteristieken
ESBLAT Symposium 2018 Prevalentie en karakteristieken Veilig voedsel produceren in dierlijke reservoirs De heer Dik Mevius Wageningen Bioveterinary Research Inhoud ESBLs Wat zijn ESBLs Hoe verspreiden
Nadere informatieLevensloopje. Een wandeling van 7,2 km
Levensloopje Een wandeling van 7,2 km 1 2 Levensloopje De wandeling maakt onderdeel uit van het project Gedenkparken. Het vormt de verbinding tussen de twee deelprojecten Levensbomenbos en de oude begraafplaats
Nadere informatieFunctioneren van een Kind met Autisme. M.I. Willems. Open Universiteit
Onderzoek naar het Effect van de Aanwezigheid van een Hond op het Alledaags Functioneren van een Kind met Autisme M.I. Willems Open Universiteit Naam student: Marijke Willems Postcode en Woonplaats: 6691
Nadere informatie1. In welk deel van de wereld ligt Nederland? 2. Wat betekent Nederland?
First part of the Inburgering examination - the KNS-test Of course, the questions in this exam you will hear in Dutch and you have to answer in Dutch. Solutions and English version on last page 1. In welk
Nadere informatieHet Bazzeroet journaal
Het Bazzeroet journaal juli 2015 Het is alweer zomervakantie en dus is het tijd om ons huidige thema af te gaan sluiten. Wij werken op de boerderij was voor de kinderen weer een leuke manier om de wereld
Nadere informatieStadsvilla s Grienden. Puttershoek 1997-2004
Stadsvilla s Grienden Puttershoek 1997-2004 Stadsvilla s Grienden Puttershoek 1997-2004 nieuwbouw 46 woningen in de vrije huursector en medisch centrum in 2 fasen, Penningkruid, Puttershoek bouwsom ca.
Nadere informatieMarjan van de Goor Havo Notre Dame des Anges Mariëtte Haasen Fontys OSO
Marjan van de Goor Havo Notre Dame des Anges Mariëtte Haasen Fontys OSO 1. Heb duidelijke verwachtingen 1. Heb duidelijke verwachtingen 2. Leer verwachtingen aan Mentorlessen voor klas 1 t/m 5 o Algemeen
Nadere informatiePlangebied naast Warfhuisterweg 12 te Wehe-Den Hoorn (gemeente De Marne) Een Archeologisch Bureauonderzoek
Plangebied naast Warfhuisterweg 12 te Wehe-Den Hoorn (gemeente De Marne) Een Archeologisch Bureauonderzoek Administratieve gegevens provincie: gemeente: plaats: toponiem: bevoegd gezag: opdrachtgever:
Nadere informatieWaar verleden en heden elkaar ontmoeten
Waar verleden en heden elkaar ontmoeten Introductie Graafs Museum Het Graafs Museum is gevestigd in de Hampoort, de laatste overgebleven stadspoort van de vestingstad Grave. Een locatie die mede het verhaal
Nadere informatiePrehistorische nederzettingen en Batavensage. 15 Was er een Romeins Angeren? Geschiedschrijving algemeen Angers Verleden jrg.7 nr. 2 blz.
Jagers en boeren: prehistorie - 3000 v. Chr. ±700 v.chr. Het Meer Opgravingen, gebouwhistorie Angers Verleden jrg.4 nr. 2 blz. 12-17 ±700 v.chr. Prehistorische nederzettingen en Batavensage Opgravingen
Nadere informatieBOERMARKEN IN DRENTHE
BOERMARKEN IN DRENTHE Historie Geschiedenis gaat ver terug. Het begrip Boermarke, ook wel Marke genoemd, gaat in feite terug tot de tijd van de Germanen die zich op vaste plaatsen gingen vestigen. MARKE,
Nadere informatieAanmeldingsformulier voor proeven met gewervelde dieren.
Aanmeldingsformulier voor proeven met gewervelde dieren. Secretariaat DEC Aanvrager: Afdeling: Titel dierproef: Oefening en training medewerkers Aanmeldcode / Protocol: 0060.a Stadia van de proef: 0--006
Nadere informatieBescherming bouwhistorie monumenten 2e groep
Embargo tot 7 juni 2015 Onderwerp Bescherming bouwhistorie monumenten 2e groep Programma Cultuur & Cultuurhistorie & Citymarketing Portefeuillehouder B. van Hees Samenvatting Op 27 januari 2010 heeft de
Nadere informatieDe juridische- en veterinaire aspecten bij de aan- en verkoop van een paard. OMNY de Vries Advocaten Wolvega
De juridische- en veterinaire aspecten bij de aan- en verkoop van een paard Door: Mr. A. Kroondijk Drs. W.A. Haijtema Vrijdag 9 januari 2009 OMNY de Vries Advocaten Wolvega - 4 advocaten - 1 fiscalist
Nadere informatieOndernemen in de fysiotherapie, een strategie
Ondernemen in de fysiotherapie, een strategie Daan Spanjersberg Kennismaken Fysiotherapeut sinds 1977 Specialisaties: sport, manuele therapie, echografie Werk: praktijk (16 vestigingen, 45 ft) Topsport
Nadere informatie(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs. (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren
(1) De hoofdfunctie van ons gezelschap is het aanbieden van onderwijs (2) Ons gezelschap is er om kunsteducatie te verbeteren (3) Ons gezelschap helpt gemeenschappen te vormen en te binden (4) De producties
Nadere informatieVerschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten
Verschil in Perceptie over Opvoeding tussen Ouders en Adolescenten en Alcoholgebruik van Adolescenten Difference in Perception about Parenting between Parents and Adolescents and Alcohol Use of Adolescents
Nadere informatieWerelden verbinden Lies Schilder Directeur NVMW Jaarcongres 21-11-2013
Werelden verbinden Lies Schilder Directeur NVMW Jaarcongres 21-11-2013 Opbouw verhaal De identiteit van de sociaal werker Identiteitsversterking > hoe? Twee soorten leren Van twee soorten naar hybride
Nadere informatieOntwerpbesluit beschermd dorpsgezicht
Ontwerpbesluit beschermd dorpsgezicht informatiebijeenkomst beschermd dorpsgezicht 15 oktober 2015 Jacqueline Rosbergen (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) Henk Jan Solle (Westvoorne, team Gebiedsontwikkeling)
Nadere informatieHandreiking Archeologie, Aardkundige waarden en Cultuurhistorie voor Waterbeheerders Baggernet 9 november 2010
Handreiking Archeologie, Aardkundige waarden en Cultuurhistorie voor Waterbeheerders Baggernet 9 november 2010 Esther Wieringa, SIKB 1. Aanleiding en doel van de Handreiking 2. Werkwijze & betrokken partijen
Nadere informatie