Wisenten in het Kraansvlak ecologisch onderzoek door de jaren

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wisenten in het Kraansvlak ecologisch onderzoek door de jaren"

Transcriptie

1 Wisenten in het Kraansvlak ecologisch onderzoek door de jaren Yvonne Kemp ARK Natuurontwikkeling & PWN 6 november 2015 Overveen

2 Van oudsherre ook voorkomend in West Europa Wisent op Rode Lijst IUCN ( vulnerable ) Status (maart 2014, EBPB) In totaal individuen Waarvan bijna (semi-)wild levend Meer natuurlijk systeem met verschilllende grazers; afzonderlijke & gecombineerde impact Inzicht opdoen over ecologie wisent buiten O-Eur. gebieden, specifieke vragen uit IUCN European bison action plan bijgevoerd, bossen Waarom wisenten naar KV?

3 Specifiek foerageergedrag als toevoeging op huidige herbivoren; grote hoeveelheid grassen, aangevuld met houtachtige soorten De wisent = Europese bizon

4 > 220 Ha gevarieerd landschap, bos niet dominant andere herbivoren: damhert, ree, konijn PWN

5 Foerageergedrag observaties: bite-step protocol

6 Hofmann (1989) introduceerde 3 verschillende voedseltypes onder herkauwers, gebaseerd op morfologie van verteringssysteem Literatuur: wisent tussen intermediate feeder - grazer

7 Van de Heisteeg, 2012 Veld: paard pure grazer; wisent, rund vergelijkbaar

8 After Van de Heisteeg, 2012 Maar: inzoomen houtigen verschillen per seizoen PWN

9 After Van de Heisteeg, 2012 Ook: inzoomen op plantdeel geeft verschillen PWN

10 Schillen! Eerst Kardinaalsmutsstruweel PWN

11 ... vervolgens Esdoorn Duidelijke impact vegetatie PWN

12 + anders dan rund; snoeien PWN

13 Habitat gebruik: GPS zender

14 Habitat gebruik: Ook op

15 Wisent Konik Kemp, 2011 Jacob s selectie index; beschikbaarheid habitat type

16 Wisent: Meer verspreid, vermijd zandige vlakte Manders, 2013

17 Foerageren wisent: ruige graslanden & struweel; geen voorkeur voor bos, afh. van mastjaar

18 Habitat gebruik wisent-rund (directe observaties) Wiese, 2013

19 Duidelijk gebruik zandige delen: rusten, herkauwen

20 en rollen! Caroline van den Wijngaard, E. Rodriguez 2012 PWN

21 Effect op pioniergrassen, duinviooltje, PWN Caroline van den Esther Wijngaard, E. Rodriguez 2012

22 Haberkorn, Heitman, De Jong, 2013 Camera vallen Gemiddelde tijd (min.) geobserveerd gedrag op gebruiksplek per soort

23 Haberkorn, Heitman, De Jong, 2013 Studie naar gebruiksplekken, nadruk op wisent vs. niet-wisent terrein (rund)

24 Impact op duinlandschap, biodiversiteit PWN

25 Aanwezigheid positief voor andere soorten (vacht, mest) PWN

26 Samen: meer impact Esther Rodriguez

27 door specifiek foerageergedrag, terreingebruik

28 The way bison behave in our dune area

29 Wisent en mens Studie naar interactie

30 Minder response: in open gebied, >50 m

31 Meer kans op reactie: benaderen, afkalfseizoen PWN

32 Reactie op nieuwe recreanten: ruiter te paard, PWN

33 jogger, wandelaar, -hond (aangelijnd) Doorlopend onderzoek PWN

34 Nieuwe kennis opgedaan, belangrijk voor -> management gebied (beheer, recreatie) -> behoud wisent: - Alert maar geen aggressief dier - Gebruikt duingebied volop, fan van zandige plekken - Foerageert vrnl grassen, ook in NL winter - Invloed op terrein, samen met andere diersoorten - Geen duidelijk bosdier, meer van half open landschap Leerpunten tav inzet wisenten Kraansvlak

35 Landschap: - Meer dynamiek - Duinbiodiversiteit - Minder menselijk ingrijpen Diersoort: - Gedijt goed in open, minder bosrijk gebied - Bijvoeren niet nodig -> jaarrond impact op terrein Ook andere gebieden in aanmerking, vergroot kansen voor behoud diersoort Navolging, ook internationaal! Impact innovatief project

36 Stichting Kritisch Bosbeheer Stichting Duinbehoud FREE Nature Ekogron RUG, UU, HAS Den Bosch Prins Bernhard Cultuurfonds Provincie Noord-Holland VSB Fonds Stichting ANO Fundatie Nationale Postcode Loterij Partners

37 Bedankt voor uw aandacht Meerderheid foto s : Ruud Maaskant, PWN Kraansvlak

Wisenten Kraansvlak Jaarverslag 2016

Wisenten Kraansvlak Jaarverslag 2016 Wisenten Kraansvlak Jaarverslag 2016 De Kraansvlakkudde ligt te herkauwen. Foto: Louise Prévot Inleiding In Europa worden in het wild levende wisenten meestal, maar zeker in de winter, bijgevoerd. Het

Nadere informatie

10 jaar ecologische monitoring van de Kraansvlak wisentpilot

10 jaar ecologische monitoring van de Kraansvlak wisentpilot 27. Zojuist losgelaten wisenten in het Kraansvlak. Vlnr: Mark Hoyer, Ruud Maaskant en Leon Terlouw. foto Leo Linnartz Lang werd de wisent gezien als de koning van het woud en dus als een echte bossoort.

Nadere informatie

Wisenten en de maatschappij Hoe te komen tot een breed gedragen begrazingsplan op Schiermonnikoog

Wisenten en de maatschappij Hoe te komen tot een breed gedragen begrazingsplan op Schiermonnikoog Wisenten en de maatschappij Hoe te komen tot een breed gedragen begrazingsplan op Schiermonnikoog Roeland Vermeulen, november 2015 Wisenten en de maatschappij De gedeelde droom Dit verhaal...... Gaat niet

Nadere informatie

Vijf jaar Wisenten in het Kraansvlak 2007-2012

Vijf jaar Wisenten in het Kraansvlak 2007-2012 Vijf jaar Wisenten in het Kraansvlak 2007-2012 Inhoudsopgave Voorwoord 3 Inleiding 4 Even voorstellen: De wisent 5 Pilot 7 Wisenten in de Nederlandse natuur 9 Resultaten pilot 13 Wetenschappelijk onderzoek

Nadere informatie

Wisent op de Veluwe - Jaarverslag 2018

Wisent op de Veluwe - Jaarverslag 2018 Wisent op de Veluwe - Jaarverslag 2018 Sinds april 2016 zijn er wisenten op de Veluwe. Eind 2018 bestond de wisentkudde uit vijf wisenten. De Veluwse groep wisenten is de afgelopen jaren uitgebreid gemonitord

Nadere informatie

Begrazing van natuurgebieden

Begrazing van natuurgebieden Begrazing van natuurgebieden Jan Van Uytvanck Knokke 07/12/2017 Thema s 1. Grote grazers in natuurbehoud en beheer 2. Begrazing in de duinen en het Zwin 3. Begrazingsonderzoek Grote herbivoren in natuurbehoud

Nadere informatie

Verspreiding en foerageergedrag van grote grazers (Konikpaard en Gallowayrund) in de Millingerwaard

Verspreiding en foerageergedrag van grote grazers (Konikpaard en Gallowayrund) in de Millingerwaard Verspreiding en foerageergedrag van grote grazers (Konikpaard en Gallowayrund) in de Millingerwaard Auteurs: Bart Beekers (ARK Natuurontwikkeling, Coördinator Zoogdierenstudiegroep Floraen Faunawerkgroep

Nadere informatie

Wat valt er te kiezen?

Wat valt er te kiezen? Marijn Nijssen Effecten van duinbegrazing op faunadiversiteit Begrazing Wat valt er te kiezen? Effecten van duinbegrazing op faunadiversiteit Wat valt er te kiezen? Marijn Nijssen Bart Wouters Herman van

Nadere informatie

Onderzoeksverslag Gedragsonderzoek naar het activiteitbudget en foerageergedrag van de wisenten in de Maashorst

Onderzoeksverslag Gedragsonderzoek naar het activiteitbudget en foerageergedrag van de wisenten in de Maashorst 9-12-2016 Onderzoeksverslag Gedragsonderzoek naar het activiteitbudget en foerageergedrag van de wisenten in de Maashorst Rosalie Coolen ARK NATUURONTWIKKELINGEN HAS HOGESCHOOL 1 Onderzoeksverslag Activiteitbudget

Nadere informatie

Effecten van begrazing in kustduinen

Effecten van begrazing in kustduinen Effecten van begrazing in kustduinen een wereld van verschil Marijn Nijssen Stichting Bargerveen Geschiedenis van begrazing in kustduinen Huidige kustduinen ontstaan tussen 1100-1600 n.chr. Natuurlijke

Nadere informatie

foto Maurice van Doorn

foto Maurice van Doorn Effecten van wisenten op houtige gewassen Schuren, schillen en Leo Linnartz (ARK Natuurontwikkeling), Roeland Vermeulen (FREE Nature) en Maurice van Doorn (Gemeente Uden) Grote grazers gaan vergrassing

Nadere informatie

Op pad met... Piet Veel in Nationaal Park Zuid-Kennemerland

Op pad met... Piet Veel in Nationaal Park Zuid-Kennemerland Op pad met... Piet Veel in Nationaal Park Zuid-Kennemerland CV Ir. P.W. Veel 1977 afgestudeerd aan de Technische Hogeschool Delft, richting civiele gezondheidstechniek met specialisatie geohydrologie 1978

Nadere informatie

Millingerwaard. -landbouw stopt -ruimte voor rivierprocessen -introductie natuurlijke begrazing (grote grazers) + economische partners,

Millingerwaard. -landbouw stopt -ruimte voor rivierprocessen -introductie natuurlijke begrazing (grote grazers) + economische partners, Millingerwaard 1989: RWS stopt zandwinning Millingerduin, dankzij Ooievaar 1990: start natuurontwikkeling, Landinrichtingsproject 1993: samenwerking SBB, WNF, ARK/FREE -landbouw stopt -ruimte voor rivierprocessen

Nadere informatie

De grote grazers van de Oostvaardersplassen

De grote grazers van de Oostvaardersplassen Nuances in discussie vol emotie Boven: luchtopname van een kudde koniks Rechts: edelherten in de sneeuw De grote grazers van de Oostvaardersplassen Een internationale adviescommissie onderzocht hoe het

Nadere informatie

Wisent op de Veluwe - Jaarverslag 2016

Wisent op de Veluwe - Jaarverslag 2016 Wisent op de Veluwe - Jaarverslag 2016 Het jaar 2016 was het jaar waarop het wisentproject op de Veluwe echt van start ging. Na enkele jaren van voorbereiding was het zover; de afronding van de terreininrichting

Nadere informatie

reportage Boswachter Coen van Oosterom (rechts) legt uit.

reportage Boswachter Coen van Oosterom (rechts) legt uit. reportage Op wisen Boswachter Coen van Oosterom (rechts) legt uit. 40 oktober 2017 tenjacht foto s Fabrice Ottburg Het heeft wel iets heel spannends: op zoek naar de wisenten in de duinen bij Bloemendaal.

Nadere informatie

Wisent op de Veluwe - Jaarverslag 2017

Wisent op de Veluwe - Jaarverslag 2017 Wisent op de Veluwe - Jaarverslag 2017 In april 2017 was het een jaar geleden dat er wisenten op de Veluwe arriveerden. In juli werden twee onverwante wisenten aan de kleine startgroep toegevoegd. Er heeft

Nadere informatie

BEGRAZING OP T ZWANENBROEKJE. 1. Begrazing als natuurlijk proces

BEGRAZING OP T ZWANENBROEKJE. 1. Begrazing als natuurlijk proces Natuurgebied t Z wanenbroek je BEGRAZING OP T ZWANENBROEKJE 1. Begrazing als natuurlijk proces Co-evolutie van planten en planteneters Waar planten voorkomen, leven dieren die van planten leven. Dat is

Nadere informatie

Wisenten Kraansvlak Jaarverslag 2015

Wisenten Kraansvlak Jaarverslag 2015 Wisenten Kraansvlak Jaarverslag 2015 Jaarverslag 2015 Inleiding Kraansvlak Het wisentenproject Kraansvlak ging in 2015 zijn negende jaar in. In 2007 startte de eerste pilot (2007-2012). Vanwege het succes

Nadere informatie

Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries,

Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries, Zijn effecten van begrazing te voorspellen? Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries, Ingo Jansen,

Nadere informatie

Levende Beerze. Informatieavond Esche Stroom 9 juni 2009

Levende Beerze. Informatieavond Esche Stroom 9 juni 2009 Levende Beerze Informatieavond Esche Stroom 9 juni 2009 Vanavond: Den Bosch De Levende Beerze structuurvisie planmer Esche Stroom en De Levende Beerze Procedure Bergeijk Waarom aan de slag? Nota Ruimte:

Nadere informatie

Op zoek naar het Porseleinhoen. Handreikingen voor inrichting en beheer

Op zoek naar het Porseleinhoen. Handreikingen voor inrichting en beheer Op zoek naar het Porseleinhoen Handreikingen voor inrichting en beheer Een duistere ontmoeting. Huidige Verspreiding (max per atlasblok, bron Sovon) Porseleinhoen A&W 31 januari 2015 Trend en aantal in

Nadere informatie

grazers helpen de natuur.

grazers helpen de natuur. grazers helpen de natuur. Begrazing vroeger en nu Lang geleden kwamen in Vlaanderen allerlei soorten grazers voor: mammoeten, wisenten, oerrunderen, elanden... Die grazers zorgden ervoor dat Vlaanderen

Nadere informatie

Begrazing voor biodiversiteit

Begrazing voor biodiversiteit Begrazing voor biodiversiteit In terrestrische ecosystemen Chris Smit Community and Conservation Ecology University of Groningen 1 2 Begrazing in NL Hoofddoel Vergroten heterogeniteit en biodiversiteit

Nadere informatie

Productiebos maakt plaats voor oorspronkelijk heidelandschap.

Productiebos maakt plaats voor oorspronkelijk heidelandschap. NATUURVERBINDING HOORNEBOEG GOOIS NATUURRESERVAAT Productiebos maakt plaats voor oorspronkelijk heidelandschap. PRODUCTIEBOS MAAKT PLAATS VOOR OORSPRONKELIJK HEIDELANDSCHAP TEN ZUIDEN VAN HILVERSUM LIGGEN

Nadere informatie

oktober 2017 #138 Het legendarische beest in een moderne wereld Beheer van Europa s grootste landzoogdier Op wisentenjacht

oktober 2017 #138 Het legendarische beest in een moderne wereld Beheer van Europa s grootste landzoogdier Op wisentenjacht oktober 2017 #138 Het legendarische beest in een moderne wereld Beheer van Europa s grootste landzoogdier Op wisentenjacht colofon inhoud Jaargang 14 Nummer 138 Okt. 2017 Vakblad Natuur Bos Landschap verschijnt

Nadere informatie

Begrazingsplan Nationaal Park Schiermonnikoog

Begrazingsplan Nationaal Park Schiermonnikoog Begrazingsplan Nationaal Park Schiermonnikoog Februari 2014 In opdracht van 1 Colofon Opdrachtgever: Natuurmonumenten, beheereenheid Waddengebied Auteur: FREE Nature (R.A. Vermeulen & C. W. Braat) Datum:

Nadere informatie

Toekomst natuurbeheer: waar gaat het heen? Edo van Uchelen

Toekomst natuurbeheer: waar gaat het heen? Edo van Uchelen Toekomst natuurbeheer: waar gaat het heen? Edo van Uchelen Edo van Uchelen Wildernis, openheid, grote grazers, exoten, maakbare natuur, angst voor bos Wildernis, openheid, grote grazers, exoten, maakbare

Nadere informatie

Beleef het wild! Het jaar rond

Beleef het wild! Het jaar rond QUIZ Beleef het wild! Het jaar rond QUIZ Hoi, ik ben Raoel. Ik ben acht jaar en ik zit in groep vijf. Samen met mijn ouders en zus woon ik in dit huis. Sep is onze hond, een Labrador. Mijn vader en moeder

Nadere informatie

Motivaties in het beheer van de duinen

Motivaties in het beheer van de duinen Motivaties in het beheer van de duinen Ter gelegenheid van het Lymesymposium 1 november 2013 Marianne Snabilie Manager Onderhoud en Administratie PWN Waterleidingbedrijf Afdeling Natuur en Recreatie Inhoud

Nadere informatie

Edelhert konik Heckrund totaal Mei 2018 geschoten Mei 2018 natuurlijke dood Totalen mei

Edelhert konik Heckrund totaal Mei 2018 geschoten Mei 2018 natuurlijke dood Totalen mei Registratie grote grazers mei t/m heden. (23 aug. 18) Edelhert konik Heckrund totaal Mei 2018 geschoten 0 3 0 3 Mei 2018 natuurlijke dood 3 3 0 6 Totalen mei 2018 3 6 0 9 Juni 2018 geschoten 2 3 0 5 Juni

Nadere informatie

Beuk in perspectief. Ervaringen met beuk in het beheer op. Kroondomein Het Loo

Beuk in perspectief. Ervaringen met beuk in het beheer op. Kroondomein Het Loo Beuk in perspectief Ervaringen met beuk in het beheer op Kroondomein Het Loo René Olthof beheerder boswachterij Hoog Soeren, 3000ha 2180ha bos 394 ha beuk (18%) Verloofing Vestiging berk, beuk en eik in

Nadere informatie

Heidebeheer en fauna. Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009

Heidebeheer en fauna. Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009 Heidebeheer en fauna Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009 Inleiders: Jap Smits (Staatsbosbeheer) en prof. dr. Henk Siepel (Alterra-WUR) De Strabrechtse Heide is een

Nadere informatie

Schaapskuddes in het natuurbeheer Wim Meulenkamp ROM3D Research Opbouw Inleiding Knelpunten Aanbevelingen Vragen Inleiding Onderzoek Wageningen UR: Schaapskuddes in het natuurbeheer Wat is ecologische

Nadere informatie

Effecten van grote grazers: resultaten van lange termijn onderzoek in NL. Chris Smit Conservation Ecology Group Rijksuniversiteit Groningen 1

Effecten van grote grazers: resultaten van lange termijn onderzoek in NL. Chris Smit Conservation Ecology Group Rijksuniversiteit Groningen 1 Effecten van grote grazers: resultaten van lange termijn onderzoek in NL Chris Smit Conservation Ecology Group Rijksuniversiteit Groningen 1 Outline The basics begrazing vs. maaien, mechanismen, natuurlijk

Nadere informatie

Enquête 'De Nieuwe Wildernis' van de Oostvaardersplassen. Inhoudsopgave. 1 Algemeen...1

Enquête 'De Nieuwe Wildernis' van de Oostvaardersplassen. Inhoudsopgave. 1 Algemeen...1 Inhoudsopgave 1...1 2 Vragenlijst...2 1 Wat zie je als oplossing voor de sterfte van de grote grazers tijdens de winter?...2 2 Wat moet er gebeuren op de lange termijn?...3 3 Hoeveel hectare denk je dat

Nadere informatie

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/37037 holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/37037 holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/37037 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Lupatini, Manoeli Title: Microbial communities in Pampa soils : impact of land-use

Nadere informatie

Equus ferus. Wilde Paarden

Equus ferus. Wilde Paarden Equus ferus Wilde Paarden De Oerpaarden z Wilde paarden liepen al vanaf het Pleistoceen 3 milj-12 duizend jaar geleden op de aarde rond. Er zijn twee officieel erkende ondersoorten van het wilde paard:

Nadere informatie

Harderbos en Harderbroek verbonden

Harderbos en Harderbroek verbonden Harderbos en Harderbroek verbonden De Ganzenweg is een verbinding voor mensen, maar een barrière voor dieren. Er ligt al een faunapassage onderdoor. De route daar naar toe is voor dieren nog niet ideaal.

Nadere informatie

Grensoverschrijdend kuddebeheer in rivierpark Maasvallei

Grensoverschrijdend kuddebeheer in rivierpark Maasvallei Grensoverschrijdend kuddebeheer in rivierpark Maasvallei Hettie Meertens ARK Frans Verstraeten LILA vzw Grensoverschrijdend kuddebeheer in rivierpark Maasvallei in de praktijk ja maar. 1 Items 1. Natuurbeheer

Nadere informatie

NL Greenlabel. Hessenpoort, Natuurlijk!

NL Greenlabel. Hessenpoort, Natuurlijk! NL Greenlabel Hessenpoort, Natuurlijk! Inhoud Initiatief groep; Hessenpoort Natuurlijk! (Initiatiefgroep Hessenpoort Natuurlijk!) Meerwaarde van Groen voor Bedrijventerrein (NL Greenlabel) Huidige ontwikkelingen

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/45834 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Evans, Tracy Title: Management implications for invertebrate assemblages in the

Nadere informatie

4. Toeristisch landschap

4. Toeristisch landschap 4. Toeristisch landschap 4.1 Tabel onderzoek toeristische bestemming 1.Toeristische aantrekkingsfactoren a. van natuurlijke oorsprong Elementen Bossen-zandberg-vennen-heide b. van menselijke oorsprong

Nadere informatie

Nationaal Park Schiermonnikoog. Friesland. Grazers, de grote helpen de kleine

Nationaal Park Schiermonnikoog. Friesland. Grazers, de grote helpen de kleine Nationaal Park Schiermonnikoog Friesland Grazers, de grote helpen de kleine Grazers brengen kleur en diversiteit Het is heerlijk uitwaaien en opladen op Schiermonnikoog. Het mooie Nationaal Park met het

Nadere informatie

Waarnemingen. AIC te Castricum

Waarnemingen. AIC te Castricum 7 AIC te Castricum Waarnemingen Op het braakliggend terrein grenzend aan de Beverwijkerstraatweg is de vegetatie nauwelijks ontwikkeld. Oude restanten van een fundering zijn nog zichtbaar. Overal ligt

Nadere informatie

Werkblad - Les 2 - Bouwen met de natuur

Werkblad - Les 2 - Bouwen met de natuur Het concept van Bouwen met de Natuur neemt het natuurlijk systeem als uitgangspunt voor het ontwerp en de realisatie van waterbouwkundige werken. Zo beschermen oesters in de Oosterschelde stukken land

Nadere informatie

Paarden in bloemenweiden. Filippien Koornneef

Paarden in bloemenweiden. Filippien Koornneef Paarden in bloemenweiden Filippien Koornneef Subsidie voor natuurbeheer Twee verschillende regelingen Agrarisch natuurbeheer Particulier natuurbeheer Waarvoor subsidie ANLb? Pakketten: Kruidenrijk grasland

Nadere informatie

Struinen door De Stille Kern

Struinen door De Stille Kern 58 Horsterwold Struinen door De Stille Kern Een 900 hectare groot natuurgebied waar natuurlijke processen volop de ruimte krijgen. Het gebied wordt begraasd door een kudde konikpaarden, die zorgen voor

Nadere informatie

Toekomst agrarisch natuur- en landschapsbeheer rond Winterswijk. Jan Stronks

Toekomst agrarisch natuur- en landschapsbeheer rond Winterswijk. Jan Stronks Toekomst agrarisch natuur- en landschapsbeheer rond Winterswijk Jan Stronks Stand van zaken huidig landschap Bos en natuur in de plus! Agrarisch cultuurlandschap sterk in de min: Natuurwaarde holt achteruit

Nadere informatie

13.3 Meerkoet (Fulica atra)

13.3 Meerkoet (Fulica atra) 13.3 Meerkoet (Fulica atra) 1 Samenvatting Aantal en verspreiding Landelijk is het aantal broedvogels vanaf 199 niet significant veranderd, over de laatste 1 jaren is een significante afname van

Nadere informatie

Grasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4

Grasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Grasland en Heide Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Planning Grasland Voedselweb opdracht Heide Voedselweb opdracht Grasland Grasland is een gebied van enige omvang met een vegetatie die gedomineerd wordt door grassen

Nadere informatie

Koppel kuifeenden. Kuifeenden

Koppel kuifeenden. Kuifeenden 42 Ecologie en natuurfuncties Het IJsselmeergebied is een uniek natuurgebied van (inter-)nationale betekenis. Het is een van de zee afgesloten, benedenstrooms gelegen, zoet laaglandmeer met een relatief

Nadere informatie

een overzicht van beschermde en bedreigde dier- en plantensoorten Ruud, spaar ons mooie Keersopdal!

een overzicht van beschermde en bedreigde dier- en plantensoorten Ruud, spaar ons mooie Keersopdal! een overzicht van beschermde en bedreigde dier- en plantensoorten Ruud, spaar ons mooie Keersopdal! 2 VOORWOORD De laatste jaren is er door het waterschap De Dommel en door Staatsbosbeheer stevig geïnvesteerd

Nadere informatie

I n t r o d u c t i e Bosvisie Groeiende toekomst `Waar staan we met de gedragscode? Slot

I n t r o d u c t i e Bosvisie Groeiende toekomst `Waar staan we met de gedragscode? Slot I n t r o d u c t i e Bosvisie Groeiende toekomst `Waar staan we met de gedragscode? Slot I n t r o d u c t i e Bosvisie Groeiende toekomst `Waar staan we met de gedragscode? Slot Biodiversiteit en zorgvuldig

Nadere informatie

Beleidsplan

Beleidsplan Beleidsplan 2014-2024 2 3 foto s: ruud maaskant, pwn, kenneth stamp, mark kras Vooraf Nationaal Park Zuid-Kennemerland behoort met zijn duinen en bossen tot de mooiste en waardevolste natuurgebieden van

Nadere informatie

Thema 1: Werken aan biodiversiteit op het Vlaamse platteland (Agrobiodiversiteit) Context

Thema 1: Werken aan biodiversiteit op het Vlaamse platteland (Agrobiodiversiteit) Context Thema 1: Werken aan biodiversiteit op het Vlaamse platteland (Agrobiodiversiteit) Context Onder biodiversiteit verstaan we de verscheidenheid van levende organismen en ecologische processen. In de landbouw

Nadere informatie

Op speurtocht in De Maashorst

Op speurtocht in De Maashorst Op speurtocht in De Maashorst Verslag veldlesproject 2018 Met het veldlesproject "Op speurtocht in De Maashorst" krijgen schoolkinderen een unieke natuurbelevenis op een plek waar hard wordt gewerkt aan

Nadere informatie

Bureauonderzoek natuurwaarden wijzigingsplan Boekenrode

Bureauonderzoek natuurwaarden wijzigingsplan Boekenrode Bureauonderzoek natuurwaarden wijzigingsplan Boekenrode Natuurwaardenkaart Voor het inventariseren van de natuurwaarden van Heemstede zijn in het rapport Natuurwaardenkaart van Heemstede Waardering van

Nadere informatie

Bijlage 2 Landschapsleeskaart en memo

Bijlage 2 Landschapsleeskaart en memo Bijlage 2 Landschapsleeskaart en memo Landschapsleeskaart Verticale samenhang = de uitdrukking van de ondergrond (bodem, water, reliëf) in het landgebruik, de biotopen, de vegetatie etc. Hoe wordt het

Nadere informatie

Smidsveen, foto Frans de Vries. Anja Verbers. Pingo Programma Drenthe, Veldwerkplaats: Pingoruïnes en Beheer

Smidsveen, foto Frans de Vries. Anja Verbers. Pingo Programma Drenthe, Veldwerkplaats: Pingoruïnes en Beheer Smidsveen, foto Frans de Vries Anja Verbers Pingo Programma Drenthe, Veldwerkplaats: Pingoruïnes en Beheer 23-11-2017 Pingo Programma, een initiatief van: Maar ook betrokken zijn: - VU, UU - IVN - Recreatieschap

Nadere informatie

Ecologie van teken en Lyme en opties tot risicobeperking voor de (bos-)beheerder

Ecologie van teken en Lyme en opties tot risicobeperking voor de (bos-)beheerder Teken en Tekenziekten in Limburg 27 april 2017 Ecologie van teken en Lyme en opties tot risicobeperking voor de (bos-)beheerder Kris Verheyen Sanne Ruyts Wesley Tack Overzicht presentatie Ecologie van

Nadere informatie

Interacties tussen wisenten en recreanten in het Kraansvlak en de Maashorst, Nederland

Interacties tussen wisenten en recreanten in het Kraansvlak en de Maashorst, Nederland Interacties tussen wisenten en recreanten in het Kraansvlak en de Maashorst, Nederland Reactieve gedragingen van (semi-)wildlevende wisenten op vijf typen recreanten Auteurs: D.M.J. Haanappel, E. Rodriguez

Nadere informatie

Het Diemerbos. fietsen. Wandelen. Paardrijden. Onder de rook van Amsterdam

Het Diemerbos. fietsen. Wandelen. Paardrijden. Onder de rook van Amsterdam Staatsbosbeheer Naritaweg 221, 1043 CB T 020-7073700 www.staatsbosbeheer.nl Welkom buiten. Buiten is voor iedereen en er is elke dag wat te beleven. Daarom willen we zoveel mogelijk mensen uitnodigen om

Nadere informatie

8.9 Konijn (Oryctolagus cuniculus)

8.9 Konijn (Oryctolagus cuniculus) 8.9 Konijn (Oryctolagus cuniculus) 1 Samenvatting Aantal en verspreiding De landelijke trend is over de gehele periode stabiel, over de laatste tien jaar treedt een matige toename op. De stand van het

Nadere informatie

Kwaliteitsbeeld Noord-Holland. Verkenning II 11 mei 2017

Kwaliteitsbeeld Noord-Holland. Verkenning II 11 mei 2017 Kwaliteitsbeeld Noord-Holland Verkenning II 11 mei 2017 Vorige keer vervallen weidevogel gebieden (subsidie) ±20.000 ha vervallen Nationale landschappen Aanleiding / het vervallen beschermingsregimes /

Nadere informatie

Biodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers

Biodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers Biodiversiteit in Vlaanderen: de cijfers Myriam Dumortier Natuurrapport www.natuurindicatoren.be www.nara.be www.inbo.be Haalt Vlaanderen de 2010-doelstelling? Biodiversiteit Verstoringen/bedreigingen

Nadere informatie

Toelichting bij de consultatie van het. conceptverificatieprotocol. Duurzaamheid vaste biomassa

Toelichting bij de consultatie van het. conceptverificatieprotocol. Duurzaamheid vaste biomassa Toelichting bij de consultatie van het conceptverificatieprotocol Duurzaamheid vaste biomassa Welkom www.rvo.nl/duurzaamheidseisen Sipke Castelein Timo Gerlagh Agenda SER Energieakkoord Duurzaamheidseisen

Nadere informatie

Huidige ideeën over de huisvesting van flamingo s. Paul Rose Vrij vertaald door Jan Harteman

Huidige ideeën over de huisvesting van flamingo s. Paul Rose Vrij vertaald door Jan Harteman Huidige ideeën over de huisvesting van flamingo s Paul Rose Vrij vertaald door Jan Harteman Overzicht Natuurlijke geschiedenis en gedragsecologie. Belangrijke zaken in beschermd milieu Kweek en populatiemanagement.

Nadere informatie

05-09-2006 Beknopte notitie over varianten Ecologische verbinding over de Utrechtse weg (N417).

05-09-2006 Beknopte notitie over varianten Ecologische verbinding over de Utrechtse weg (N417). 05-09-2006 Beknopte notitie over varianten Ecologische verbinding over de Utrechtse weg (N417). Aanleiding Stichting Goois Natuurreservaat, Rijkswaterstaat en de gemeente Hilversum zijn voornemens de Utrechtse

Nadere informatie

HOLLE WEGEN. module 6

HOLLE WEGEN. module 6 HOLLE WEGEN Hoofdstuk 2 Inhoudsopgave: algemeen definitie belang beheer beheer berm beheer schouder beheer wegdek Definitie? Hoofdstuk 2 Definitie? Definitie? topkam Belang? Hoofdstuk 2 Belang? Microklimaat:

Nadere informatie

EemlandE. Weidevogelland

EemlandE. Weidevogelland EemlandE Weidevogelland Completering Natuurgebied 2001 1 Samen het verschil maken Robuust Uitgifte Gronden NM u Onder voorwaarden u Aan lokale agrariërs u Deelname agrarisch natuurbeheer op bedrijf u Op

Nadere informatie

Staatsbosbeheer de Meierij Haanwijk 4a 5271 VG St. Michielsgestel T 073-55 13 036 www.staatsbosbeheer.nl. De Geelders in het Groene Woud

Staatsbosbeheer de Meierij Haanwijk 4a 5271 VG St. Michielsgestel T 073-55 13 036 www.staatsbosbeheer.nl. De Geelders in het Groene Woud Staatsbosbeheer de Meierij Haanwijk 4a 5271 VG St. Michielsgestel T 073-55 13 036 www.staatsbosbeheer.nl De Geelders in het Groene Woud De Geelders in het Groene Woud Niet voor niets is de Geelders een

Nadere informatie

Opdrachtgever: Datum: 27 februari 2018 Gemeente Horst aan de Maas t.a.v. de heer T. Cox Postbus AA HORST

Opdrachtgever: Datum: 27 februari 2018 Gemeente Horst aan de Maas t.a.v. de heer T. Cox Postbus AA HORST Opdrachtgever: Datum: 27 februari 2018 Gemeente Horst aan de Maas t.a.v. de heer T. Cox Postbus 6005 5960 AA HORST Onderwerp: (ons kenmerk: 18-290) Opgesteld door: De heer M.J.M Coenen Geachte mevrouw

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/44704 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Arbainsyah Title: The impact of sustainable forest management on plant and bird

Nadere informatie

Faunaonderzoek met de fotoval op 11 kerkterreinen van de Stichting Oude Groninger Kerken

Faunaonderzoek met de fotoval op 11 kerkterreinen van de Stichting Oude Groninger Kerken Faunaonderzoek met de fotoval op 11 kerkterreinen van de Stichting Oude Groninger Kerken Albert-Erik de Winter Oktober 2012 Dankwoord Dank gaat uit naar de Stichting Oude Groninger Kerken voor toestemming

Nadere informatie

Aanbevelingen voor beheer van erfgoed in (onderzochte) bos. Stichting Probos zet zich in voor duurzaam bosbeheer en duurzame bosketens.

Aanbevelingen voor beheer van erfgoed in (onderzochte) bos. Stichting Probos zet zich in voor duurzaam bosbeheer en duurzame bosketens. Aanbevelingen voor beheer van erfgoed in (onderzochte) bos Mark van Benthem, Stichting Probos Stichting Probos Inhoud Vakkundig bosbeheer Cultuurhistorie in het bosbeheer Beheer van historische boselementen:

Nadere informatie

Inventarisatie van ecologische waarden van het agrarisch natuurbeheer in Zeeland juni 2014

Inventarisatie van ecologische waarden van het agrarisch natuurbeheer in Zeeland juni 2014 Inventarisatie van ecologische waarden van het agrarisch natuurbeheer in Zeeland juni 2014 Stichting Landschapsbeheer Zeeland Lucien Calle Sandra Dobbelaar Alex Wieland 15 juli 2014 1 Inhoud Inleiding...

Nadere informatie

Habitatrichtlijn. Wat wil ze bereiken?

Habitatrichtlijn. Wat wil ze bereiken? Habitatrichtlijn Habitatrichtlijn Wat wil ze bereiken? Specifiek: habitats en soorten van Europees belang in een gunstige staat van instandhouding behouden of herstellen Algemeen: bijdragen tot het waarborgen

Nadere informatie

Quick scan ecologie AIC te Castricum

Quick scan ecologie AIC te Castricum Quick scan ecologie AIC te Castricum Quick scan ecologie AIC te Castricum Auteur Opdrachtgever Projectnummer Ingen foto omslag T. ursinus Gemeente Castricum 12.021 april 2012 Het plangebied ligt momenteel

Nadere informatie

Een brug voor de natuur

Een brug voor de natuur 09 Een brug voor de natuur Natuurbrug Crailo Aanleg ecoduct tussen Bussum en Hilversum Bij Crailo, een zandafgraving tussen Bussum en Hilversum, wordt een enorme natuurbrug gebouwd. De grootste ter wereld.

Nadere informatie

Enquête-resultaten Essche Stroom in Esch. februari 2008

Enquête-resultaten Essche Stroom in Esch. februari 2008 Enquête-resultaten Essche Stroom in Esch februari 2008 Hoogwater in Essche Stroom, 1995 Principe waterberging Vasthouden Bergen Afvoeren Reconstructieplan Meierij (2005) Natuurontwikkeling Totstandkoming

Nadere informatie

Landschappelijke elementen

Landschappelijke elementen Welkomstkaarten voor Landschappelijke elementen Gaan voor groen! Behoud en herstel van landschappelijke elementen? Geweldig! Landschappelijke elementen zijn van culturele en historische waarde. Maar ze

Nadere informatie

Begrazingsplan Nationaal Park Schiermonnikoog. Eindconcept 9 september 2013

Begrazingsplan Nationaal Park Schiermonnikoog. Eindconcept 9 september 2013 Begrazingsplan Nationaal Park Schiermonnikoog Eindconcept 9 september 2013 2 Colofon Opdrachtgever: Natuurmonumenten, eenheid Waddengebied (O.Overdijk) Auteur: FREE Nature (R. Vermeulen & C. Braat) Datum:

Nadere informatie

Hierna volgend artikel is afkomstig uit:

Hierna volgend artikel is afkomstig uit: vakblad voor natuurbehoud en -beheer, sinds 1896 Hierna volgend artikel is afkomstig uit: Doelstelling van De Levende Natuur Het informeren over ontwikkelingen in onderzoek, beheer en beleid op het gebied

Nadere informatie

Beheerpakketten akkerfaunabeheer Collectief Midden Groningen 2017

Beheerpakketten akkerfaunabeheer Collectief Midden Groningen 2017 Beheerpakketten akkerfaunabeheer Collectief Midden Groningen 2017 11 Rietzoom en klein rietperceel Met een rietzoom kunnen verbindingen worden gelegd tussen (beheerde) elementen of percelen. Tevens kan

Nadere informatie

Sturen op kwaliteit: Natuurvisies & Kwaliteitstoetsen in de praktijk bij Natuurmonumenten. Ir. Cindy Burger, 19 maart 2015

Sturen op kwaliteit: Natuurvisies & Kwaliteitstoetsen in de praktijk bij Natuurmonumenten. Ir. Cindy Burger, 19 maart 2015 Sturen op kwaliteit: Natuurvisies & Kwaliteitstoetsen in de praktijk bij Natuurmonumenten Ir. Cindy Burger, 19 maart 2015 Sturen op kwaliteit Wie is Natuurmonumenten? Hoe werkt onze beheercyclus? Waarom

Nadere informatie

Natuur- en landschapscriteria voor Nationale Parken van Wereldklasse

Natuur- en landschapscriteria voor Nationale Parken van Wereldklasse Natuur- en landschapscriteria voor Nationale Parken van Wereldklasse Naar Nederlandse natuur van internationale allure Joost Tersteeg www.wing.nl Inhoud van deze presentatie Aanleiding en aanpak van deze

Nadere informatie

Het Kennemer duin wandelt weer

Het Kennemer duin wandelt weer Het Kennemer duin wandelt weer > tekst Caroline Piek > fotografie Carl Noya, Ruud Maaskant, Peter Maris ONZE DUINEN TIMMERDEN WE ALTIJD VAST. ZAND MOCHT NIET STUIVEN; EEN ONDERMIJNING VAN DE KUSTVERDEDIGING.

Nadere informatie

Quick scan ecologie Jan Vermeerstraat te Rucphen

Quick scan ecologie Jan Vermeerstraat te Rucphen Quick scan ecologie Jan Vermeerstraat te Rucphen Quick scan ecologie Jan Vermeerstraat te Rucphen Auteur Opdrachtgever Projectnummer Ingen T. Ursinus Scanopy 12.144 concept november 2012 foto omslag Els

Nadere informatie

Bijlagendeel overzicht

Bijlagendeel overzicht Bijlagendeel overzicht Bijlage 1: Ecologische onderbouwing begrazing Maashorst 2 Bijlage 2: Drie potentiële uitwengebieden 29 Bijlage 3: Kaart beoogd begrazingsgebied in 2019.32 Bijlage 4: Onderbouwing

Nadere informatie

Ervaringen met begrazing in de Noordwaard

Ervaringen met begrazing in de Noordwaard Ervaringen met begrazing in de Noordwaard Beheer met grazers in een zoetwatergetijdengebied Theo Boudewijn (Bureau Waardenburg) Lijn van het verhaal: Doelstelling gebied Opzet van het beheer Ontwikkelingen

Nadere informatie

Het Diemerbos. Onder de rook van Amsterdam

Het Diemerbos. Onder de rook van Amsterdam Staatsbosbeheer Naritaweg 221, 1043 CB Amsterdam T 020-7073700 www.staatsbosbeheer.nl Welkom buiten. Buiten is voor iedereen en er is elke dag wat te beleven. Daarom willen we zoveel mogelijk mensen uitnodigen

Nadere informatie

Welzijn en Veiligheid Paard principes en praktijk

Welzijn en Veiligheid Paard principes en praktijk Equus Research & Therapy Welzijn en Veiligheid Paard principes en praktijk Dr. Machteld van Dierendonck gem DW 2009 1 Dr. Machteld van Dierendonck Klinisch Etholoog Expert in gedrag paardachtigen (half)

Nadere informatie

Bijen en fauna-akkers. Wim Veraghtert & Jens d Haeseleer Natuurpunt Studie

Bijen en fauna-akkers. Wim Veraghtert & Jens d Haeseleer Natuurpunt Studie Bijen en fauna-akkers Wim Veraghtert & Jens d Haeseleer Natuurpunt Studie Bijen en fauna-akkers Wilde bijen, een korte inleiding Het fauna-akkerproject met RL De Voorkempen: onderzoeksvragen en resultaten

Nadere informatie

Workshop bosbeheer. Beheerteamdag 2017

Workshop bosbeheer. Beheerteamdag 2017 Workshop bosbeheer Beheerteamdag 2017 Consulent bosbeheer Bosbeheer Elke boom heeft de functie om gekapt te worden Natuurwaarde bos? Wat bepaalt de natuurwaarde? Wat bepaalt de natuurwaarde van een bos?

Nadere informatie

Op speurtocht in De Maashorst

Op speurtocht in De Maashorst Op speurtocht in De Maashorst Verslag veldlesproject 2016 Met het veldlesproject "Op speurtocht in De Maashorst" krijgen schoolkinderen een unieke natuurbelevenis op een plek waar hard wordt gewerkt aan

Nadere informatie

RESULTATEN GROOT WILD ENQUETE

RESULTATEN GROOT WILD ENQUETE RESULTATEN GROOT WILD ENQUETE 1 Uitkomsten van de Groot Wild enquête Dank u wel! In 2013 organiseerde Natuurmonumenten een landelijke ledenraadpleging over het beheer van wilde dieren zoals edelherten,

Nadere informatie

Quickscan natuur Besto terrein Zwartsluis

Quickscan natuur Besto terrein Zwartsluis Quickscan natuur Besto terrein Zwartsluis 3 april 2014 Zoon ecologie Colofon Titel Quickscan natuur Besto terrein Zwartsluis Opdrachtgever mro Uitvoerder ZOON ECOLOGIE Auteur C.P.M. Zoon Datum 3 april

Nadere informatie

Dassen onderweg. Jaap Mulder & Nico Jonker. Provincie Noord-Holland Rijkswaterstaat Prorail - Grontmij Bureau Mulder-natuurlijk

Dassen onderweg. Jaap Mulder & Nico Jonker. Provincie Noord-Holland Rijkswaterstaat Prorail - Grontmij Bureau Mulder-natuurlijk Dassen onderweg Jaap Mulder & Nico Jonker NRC: Dure dierenbruggen De wildviaducten verspreiden zich als een olievlek over Nederland. Maar of herten, vlinders en hagedissen er iets mee opschieten wordt

Nadere informatie

RECREATIE & NATUUR EN STARING ADVIES

RECREATIE & NATUUR EN STARING ADVIES RECREATIE & NATUUR EN STARING ADVIES In een groot deel van de Nederlandse bos- en natuurgebieden wordt veel gerecreëerd; op land, op het water en in de lucht. In de meeste gevallen kunnen de natuurfunctie

Nadere informatie