7,2. Samenvatting door I woorden 24 september keer beoordeeld. Aardrijkskunde. Hoofdstuk 1: Inleiding

Transcriptie

1 Samenvatting door I woorden 24 september ,2 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo Hoofdstuk 1: Inleiding Kleine aantekening over de zandgronden in Nederland (de kaarten leren is belangrijk!) Welke gebieden horen er bij de zandgronden? Zandgronden bevinden zich vooral in Hoog Nederland. Zandgronden zijn ontstaan dankzij de laatste ijstijd, waarin ze met de wind zijn afgezet. In laag Nederland zijn zandgronden bedekt met jongere afzettingen. 1.1 van plaggenhut naar wereldboer Landbouw: Onder landbouw zijn er vier verschillende soorten landbouw te vinden: Akkerbouw: waarbij gewassen verbouwd worden op akkers. Een akkerbouwer verbouwt vooral aardappelen, granen, bieten en maïs. Tuinbouw: De tuinbouw heeft zich gespecialiseerd in fruitteelt, het kweken van bomen, bollen of bloemen, het telen van groenten of andere planten. Deze intensieve vorm van landbouw vindt vaak plaats in kassen. Veeteelt: Agrarische ondernemers die de kost verdienen in de veehouderij en houden koeien, varkens, kippen of andere dieren. Bosbouw: Hierbij worden er bomen gekapt voor bijvoorbeeld de productie van papier. Ook kan een boer een gemengd bedrijf hebben. Boeren houden zich dan bezig met een combinatie van de bovengenoemde bedrijfstakken (Akkerbouw, Tuinbouw, Veeteelt, Bosbouw). Dit type bedrijf vind je vooral op de zandgronden en dat is niet zonder reden. Zandgronden in Nederland zijn over het algemeen landschappelijk erg aantrekkelijk. Voor boeren geldt dit niet, voor het boerenbedrijf zijn zandgronden een stuk minder plezierig. Zandgronden zijn namelijk over het algemeen onvruchtbaar. Ook zorgen de hoogteverschillen voor sommige boeren voor ergernis. Zand houd namelijk grondwater veel minder goed vast dan andere grondsoorten. Dit komt omdat grondwater wegzakt in de bodem. Dat betekend dat hoe hoger de grond ligt (heuvels, heidevelden, etc) hoe droger de grond is. Omdat de zandgronden onvruchtbaar zijn moesten boeren vroeger wel hun vee op de gronden laten lopen. Want vee zorgt voor mest en mest zorgt voor vruchtbaarheid. Toch hebben tegenwoordig heel veel boeren hun akkers op zandgronden. Wat is er dan veranderd? De uitvinding van de kunstmest voorkwam de voorspelde landdegradatie (vermindering van de kwaliteit van de bodem) en de armoede die daarvan het gevolg zou zijn geweest. Op afbeelding 1.2 en 1.4 in je boek kun je zien wat de invoer van krachtvoer en kunstmest voor invloed gehad heeft op de landbouw. De invoer van krachtvoer en kunstmest was ontzettend belangrijk en dit zal je in dit boek nog vaker tegenkomen. Pagina 1 van 5

2 Dankzij de invoer van kunstmest konden boeren zich gaan specialiseren. Er vond een proces van ontmenging(voorbeeld: Een boer heeft een gemengd bedrijf van Veeteelt, Tuinbouw en Akkerbouw. Hij gaat zich specialiseren in akkerbouw en laat dus tuinbouw en veeteelt vallen. Er vond dus ontmenging plaats waardoor sommige bedrijven zich volledig op de akkerbouw gingen richten. Nu de boeren hun boerderijen prima op de zandgronden konden vestigen, ontstonden er ontginningen (Het gereed maken van een gebied voor landbouwgebruik. Hier betekent het het afgraven van het veen en zorgen voor een goede waterbeheersing). Heideontginningen gaven duizenden boeren een nieuw bestaan. Dankzij de inzet van meer landbouwmachines werd de zware boerenarbeid minder en nam de arbeidsproductiviteit toe. Dit leidde tot het proces van landbouwmechanisatie, en schaalvergroting. Landbouwmechanisatie is het proces waarbij landarbeiders en trekdieren worden vervangen door machines. Schaalvergroting houd in dat de productie per bedrijf toeneemt. Dankzij mechanisatie kon de boer dus sneller en effectiever werken, waardoor de arbeidsproductiviteit toenam en daardoor de schaalvergroting ook. Uitbreiding van het bedrijf zorgde voor een combinatie van specialisatie, schaalvergroting en intensivering. Intensivering houd in dat er veel productiemiddelen(machines, kunstmest, bestrijdingsmiddelen, etc.) worden ingezet om zo de productie per hectare of per dier te vergroten. Extensivering is dus het tegenovergestelde en houd dus in dat er weinig productiemiddelen worden ingezet om zo de productie per hectare of per dier te verkleinen. De belangrijkste verschillen tussen de 19e en de 20e eeuw zijn dus: Dankzij de invoer van krachtvoer en kunstmest konden boeren zich gaan specialiseren. Gemengde bedrijven werden nu gespecialiseerde bedrijven. Zelfvoorziening werd commercieel In de 20e eeuw ontstond er mechanisatie, schaalvergroting, specialisatie en intensivering. Er was meer plaats voor vrij handel (EU), en daarmee ook sneller transport. Er ontstond hierdoor meer buitenlandse concurrentie. Ook ontstond er niet grond gebonden landbouw, ookwel bekent als Bio-Industrie. de Agrarische bevolkingsdichtheid houd simpelweg in dat het aantal mensen dat deel uit maakt van de agrarische beroepsbevolking (en dus een landbouw bedrijf of dergelijk heeft) per vierkante kilometer cultuurgrond (landschap dat onder invloed van de mens is gevormd) Als een streek een hoge agrarische bevolkingsdichtheid heeft komt dat meestal door twee redenen: Ten eerste zijn er weinig vervangende werkgelegenheden in de buurt. Ten tweede was men over het algemeen zo gehecht aan de eigen dorpssamenleving, familiebanden en plattelandsomgeving, dat maar weinig mensen wilden verhuizen naar de stad. 1.2 Cultuurlandschappen in Europa Terug naar landschappen. Hoe een landschap ontstaat hangt af van een aantal factoren. Aan de ene kant heb je fysische factoren, dit zijn verklarende redenen vanuit natuurlijke omstandigheden. Aan de andere kant heb je sociale factoren, dit zijn verklarende redenen vanuit maatschappelijke omstandigheden. Een aantal voorbeelden van fysische factoren: Het Relief De Grondsoort Het Klimaat Vegetatie Verkaveling Natuurlijkheid, etc. Pagina 2 van 5

3 Een aantal voorbeelden van Sociale factoren: De ontginningswijze De eigendomsverhoudingen en het overheidsbeleid Het bodemgebruik Europese cultuurlandschappen moeten altijd voldoen aan een aantal landschappelijke kwaliteiten (waarbij dus gekeken is vanuit maatschappelijk oogpunt): Natuurlijkheid: Het spreekt voor zich dat natuurlandschappen dunbevolkte gebieden zijn, want er is bijna niks veranderd aan de natuur. Als er een hoge bevolkingsdichtheid ontstaat is de natuurlijkheid natuurlijk veel minder, het land is dan veel meer bewerkt. Openheid: Een open gebied is bijvoorbeeld een kaal weiland waar je helemaal overheen kunt kijken. Een gesloten landschap is bijvoorbeeld een dicht opeenstaand bos. Hoogteverschillen: Het verschil tussen bijvoorbeeld de akkers op weilanden en de akkers in berggebieden. Gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde: Om landbouwlandschappen met elkaar te kunnen vergelijken en te kunnen beoordelen moet er gelet worden op drie eigenschappen van een landschap: De gebruikswaarde: Is het landschap voldoende bruikbaar voor de activiteiten van de bewoners, in het bijzonder de boeren? De belevingswaarde: Heeft het landschap een eigen karakter? Wat voor gevoel krijg je als je in het landschap rondloopt? Zou je langer in het landschap willen verblijven? De toekomstwaarde: Wat kan er in de toekomst nog gebeuren in een gebied? Kan het nog aangepast worden? Het antwoord op die vragen is voor iedereen anders, daarom wordt dit meestal ook gezien vanuit eigen gevoel, en zijn het subjectieve meningen. 1.3 Het platteland: verval of herstel? Ruilverkaveling: Als je een land gaat herinrichten waarbij je vooral let op het vergroten van de agrarische productie mogelijkheden, dan doe je aan ruilverkaveling. Op bladzijde 24 in je boek staan 7 redenen waarom boeren aan ruilverkaveling zouden willen doen. Ook staan er twee plaatjes op bladzijde 25 waarop heel duidelijk te zien is wat er nou werkelijk gebeurd tijdens zo'n ruilverkaveling. Platteland in verval: Leegloop van de dorpen Overproductie tegen te hogen kosten Overbemesting Stank aantasting Landschap MKZ, BSE, vogelgriep, etc. Landinrichtingsplan: Het landinrichtingsplan is onderdeel van een landinrichtingsproject waarmee gronden kunnen worden aangekocht met bestemming als natuurreservaat, recreatieterrein en bosaanleg. Verschil tussen Ruilverkaveling en het landinrichtingsplan is dat het landinrichtingsplan zich naast de economische functie meer aandacht geeft aan natuur, recreatie en waterbeheer. Reconstructiewet: Doel: onderscheid maken tussen gebieden waar de natuur voorrang krijgt (bijvoorbeeld EHS, of Pagina 3 van 5

4 extensiveringsgebieden) en ZGN (bijvoorbeeld Landbouwontwikkelingsgebieden of intensiveringsgebieden). Een reconstructiegebied is een gebied waarin mestproblemen als gevolg van intensieve veehouderij worden aangepakt, worden de zogenaamde reconstructiegebieden genoemd. Deze gebieden kennen een hoge veedichtheid en kampen met bijzondere milieuproblemen, zoals vermesting, verzuring, stank en verdroging. Ecologische Hoofd Structuur (EHS): De EHS is een belangrijk netwerk van natuurgebieden die grotere en kleinere natuurgebieden met elkaar verbindt. Hoofdstuk 2: 2.1 Op bezoek bij de boer Het belangrijkste aan deze paragraaf is het goed lezen van de tekst, en het kennen van wat er op het boeren bedrijf gebeurd! (niet te leren voor de toets) De productie factoren in een landbouw bedrijf zijn (belangrijk!): Natuur Arbeid Kapitaal Wat het boerenbedrijf in gaat: In het verhaal gaat het over een boerenbedrijf in Wittelte dat voornamelijk aan veeteelt doet. Het bedrijf staat op een zandgrond dus de invoer van kunstmest is voor dit bedrijf erg belangrijk. Kunstmest is dus vooral wat er 'in' het boerenbedrijf gaat. Ook worden er bestrijdingsmiddelen gebruikt op de boerderij. Wat het boerenbedrijf uit gaat: De Melk van de koeien wordt verkocht aan Campina, een groot zuivelconcern. Ook worden er runderen verkocht aan veehandelaren, en stalmest wordt doorgegeven aan akkerbouwers. 2.2 Landbouw en platteland in Europa In 1957 werd de EEG opgericht, wat in de jaren erna veranderde in de EU. De EEG was opgericht omdat de Europese Commissie in Brussel vond dat internationale samenwerking alleen maar zin had als er sprake zou zijn van vrijhandel. De bestaande grenzen tussen de lidstaten zouden wegvallen dankzij een vrij verkeer van goederen, personen en geldstromen. Op die manier ontstond er een interne markt (gemeenschappelijke markt waarbinnen de burgers in Europa vrij kunnen wonen, werken, studeren of zakendoen) met meer dan 100 miljoen consumenten. Om de concurrentie op de wereldmarkt aan te kunnen gaan, moest de Europese landbouw veranderen. Daarom werd het GLB ingevoerd. Het Gemeenschappelijk Landbouw Beleid (GLB): De doelen van het GLB waren: Goede prijs voor de boeren in de EU Aanvaardbare prijs voor de consumenten Kleine prijsschommelingen Europa moet zelfvoorzienend zijn Wat voor middelen werden er gebruikt om die doelen te bereiken? Pagina 4 van 5

5 Protectie Europese boeren met invoerheffingen Productiesubsidies door middel van minimum prijzen Gevolgen daarvan waren: Boeren gingen zich specialiseren en uitbreiden De productie steeg Er ontstonden overschotten M.B.V uitvoersubsidies (bijvoorbeeld melkpoeder 'gedumpt' in derde wereldlanden) Landbouwbeleid nieuwe stijl: Eerst afbouwen van de minimum prijzen Er werden productie quota en superheffingen ingevoerd Inkomenssubsidies in plaats van productiesubsidies en braakpremies Bevorderen duurzame landbouw Het belangrijkste gevolg van het Nieuwe landbouwbeleid was dat er meer concurrentie van buiten de EU ontstond! 2.3 Bergboeren en polderkoeien De belangrijkste veranderingen die zich op de plattelandsgebieden voordeden waren: Intensivering (vergroting van productie per hectare of per dier) Schaalvergroting (productie per bedrijf neemt toe in aantallen) Industrialisering (het proces van veranderingen in het productieproces door mechanisatie en de daaropvolgende veranderingen in de productieorganisatie zoals de invoering van het fabriekssysteem. Het betreft dus niet alleen technologische, maar ook sociale veranderingen) Marginalisering (tot geringe proporties terugbrengen, sterk afnemen van iets) Subsidies voor probleemgebieden ofwel het Less Flavoured Areas (LFA) is een beschermingsprogramma om het verlies van oorspronkelijke en aantrekkelijke landschappen tegen te gaan. Dit programma is opgezet door de EU. Elk plattelandsgebied dat onder een bepaalde probleemgroep valt komt in aanmerking voor dit programma. Aan elk van deze probleemgebieden is afzonderlijk een bepaalde subsidieregeling gekoppeld. Soms maken landen misbruik van deze regeling. In Oostenrijk bestaat het grootste deel van het boereninkomen uit subsidies! Ondanks de steun van miljarden euro's zal de gemiddelde boer in Oostenrijk nooit tot de grootverdieners behoren. Met zijn boerderij plus allerlei neveninkomsten(inkomen dat je ontvangt naast je 'hoofdbaan', als een soort bijbaan dus!) verdient hij bruto gemiddeld 40% minder dan een industrie arbeider. Een groot aantal boeren in Oostenrijk heeft zich binnen het boerenbedrijf gespecialiseerd en legt zich toe op de biologische landbouw. Het spreekt vanzelf dat ze voor deze verduurzaming(wordt gebruikt voor procédés of methoden waarbij gebruik wordt gemaakt van verouderen, wassen, drogen, verhitten, roken, of een andere bewerkingsmethode om een product te conserveren, te vervolmaken of voor gebruik gereed te maken) een manier van landbouwproductie en het gebruik van het landschap aan een groot aantal strenge eisen moeten voldoen, maar het is de moeite waard. Veel agrarische ondernemers worden gedwongen op zoek te gaan naar een neveninkomen. De vergroting van het aantal soorten producten dat een bedrijf voortbreng noem je diversificatie. Niet alleen in Oostenrijk, maar overal in de westerse wereld willen kiezen ze boeren die hun bedrijf willen voorzetten uit twee alternatieven. Het tweede alternatief is belangrijk, boeren zoeken namelijk verbreding van de bedrijfsvoering in de vorm van nevenactiviteiten. Dit houd in dat boeren andere soorten activiteiten in een landbouwbedrijf naast de reguliere landbouwkundige activiteiten realiseren met als doel het inkomen te vergroten. Pagina 5 van 5