5,2. Keuzeopdracht door een scholier 3383 woorden 21 juni keer beoordeeld MINAS

Transcriptie

1 Keuzeopdracht door een scholier 3383 woorden 21 juni ,2 5 keer beoordeeld Vak ANW MINAS 1. Inleiding Mest zorgt ervoor dat gewassen groter groeien en meer vruchten gaan dragen. Boeren gebruiken mest daarom om een goede oogst van het land te kunnen halen. Zelfs onvruchtbare gebieden kunnen door mest gebruikt worden als akkerbouwgebied. Een simpele conclusie is dan: Hoe meer mest, hoe beter. Dat is helaas niet zo, gewassen kunnen maar een beperkte hoeveelheid mest opnemen. Als er te veel mest wordt gebruikt, zakken de meststoffen met het regenwater de grond in. Of de ammoniak uit de mest verdwijnt in de lucht en daalt op een andere plek weer neer in de natuur. Op die manier komen meststoffen in het milieu terecht. Boeren gebruiken natuurlijk mest van dieren, maar een ander soort mest dat vaak wordt gebruikt is kunstmest. Met kunstmest kun je namelijk de aanvoer van meststoffen afstemmen op het moment dat het gewas er behoefte aan heeft. Toch is de hoeveelheid die gebruikt wordt, vaak meer dan de behoefte. Daardoor komen er nog meer meststoffen in de bodem. Als de bodem het niet meer kan verwerken, komen die stoffen in het milieu. Dan is er ineens een milieuprobleem. Sommige wilde planten nemen heel makkelijk meststoffen op, waardoor ze extra hard groeien en andere soorten verdringen. Op die manier blijven alleen de sterkste planten over en is er voor de rest geen plaats meer. Gras verdringt op die manier de heide en doordat er ook meststoffen in het water terechtkomen begint het kroos extreem te groeien. Andere waterplanten en vissen zullen op die manier sterven. Zuiveren van vervuild water kost veel geld. Een van de oorzaken van dit probleem is het overschot aan vee dat we in Nederland hebben. Dat vee produceert meer mest dan kan worden gebruikt op de akkers en de weilanden. In Nederland zijn er ruim 13 miljoen varkens. Er zijn ruim 100 miljoen kippen. Er zijn heel veel dieren in een klein land. Geen wonder dat er te veel mest is. Om te voorkomen dat er teveel mest in het milieu terechtkomt, moet er eerst minder mest worden geproduceerd. Dat is natuurlijk ontzettend moeilijk. Voor boeren betekent minder mest, minder dieren en dus minder inkomsten. Sommige boerenbedrijven moeten hierdoor zelfs helemaal sluiten. Bepaalde maatregelen zijn wel goed voor het milieu, maar niet goed voor de boeren in ons land. De overheid moet dus maatregelen nemen die voor allebei goed zijn. 2. Geschiedenis Vroeger Pagina 1 van 7

2 Pas na de tweede wereldoorlog is het mestprobleem in Nederland ontstaan. Voor die tijd waren er veel minder koeien, kippen en varkens. Ook was er nog heel weinig kunstmest. De mest die de dieren produceerden kon gewoon op het land gegooid worden, het kwam zelfs voor dat er niet genoeg mest was. De overheid stimuleert productie Na de tweede wereldoorlog stimuleerde de overheid de boeren om efficiënter te gaan produceren. Er moest genoeg zijn om de eigen bevolking te voeden en later moest er nog meer komen, zodat we ook nog voedsel konden exporteren. Die hogere productie werd mogelijk gemaakt, door goedkoop veevoeder te importeren en door het gebruik van kunstmest. Ook de ontwikkeling van de techniek zorgde dat het werk voor de boeren minder zwaar werd, waardoor het mogelijk was meer dieren te gaan houden. Dit leidde tot intensieve veehouderij, ook wel bio-industrie genoemd. Elke veehouder ging meer vee houden, want dat zorgde immers voor meer inkomsten, hierdoor kwam er steeds meer mest. De productie van dierlijke mest nam toe, maar akkerbouwers en melkveehouders gingen ook nog eens meer kunstmest gebruiken. Het is makkelijker de meststoffen af te stemmen op het moment dat het gewas er behoefte aan heeft. Het resultaat is sneller zichtbaar en je weet van te voren beter wat je kan verwachten. Bij dierlijke mest heb je veel minder zekerheid over het resultaat. Door deze ontwikkeling werd het voor veehouders steeds moeilijker hun dierlijke mest kwijt te raken. De gevolgen van overproductie Er was dus te veel dierlijke mest en er werd steeds meer kunstmest gebruikt. De planten en de bodem konden al die meststoffen niet meer opnemen en daardoor verdween een groot deel van die stoffen in het milieu. De grond en de bodem raakten steeds meer vervuild en in het begin van de jaren tachtig werden de gevolgen akelig duidelijk. In natuurgebieden dreigden planten te verdwijnen, sloten groeiden dicht met kroos of stonden dood vol water, waarin niets meer kon leven. Steeds meer water, dat werd gebruikt om drinkwater van te maken, moest worden gezuiverd. Boeren zijn natuurlijk niet de enige vervuilers. Ook door het toenemende aantal auto s, het toenemender vliegverkeer en de groei van de industrie, kreeg het milieu een flinke klap. De industrie moest schoner, de mensen moesten zuiniger zijn met energie en afval en de boeren moesten bewuster mest gaan gebruiken en produceren. In 1950 waren er in Nederland auto's. Nu zijn dat er al 6,1 miljoen! Regels voor mestbeperking De overheid heeft besloten dat een boer niet meer dan een maximale hoeveelheid mest mag produceren. Alle veehouders kregen mestproductierechten. Die rechten geven aan hoeveel mest er mag worden geproduceerd en dus hoeveel dieren een boer maximaal mag houden. De hoeveelheid daarvan hing af van de hoeveelheid mest zijn dieren vóór de regeling produceerden en hoeveel grond de boer had. Vooral voor de intensieve veehouderij had dit ernstige gevolgen. Bijvoorbeeld varkenshouders die geen grond hadden. Deze veehouders voelden zich door deze maatregelen in hun bestaan bedreigd. Hun inkomsten zijn namelijk voor een groot deel afhankelijk van het aantal dieren dat zij kunnen houden. De overheid stelde daarnaast, om de overbemesting tegen te gaan, ook grenzen aan de hoeveelheid mest die op het land mocht worden gebruikt. Een veehouder die meer mest produceerde dan hij op zijn eigen grond kwijt kon, moest ervoor zorgen dat hij die mest ergens anders kwijt kon raken. Investeren in schonere mest Uiteraard willen boeren een redelijk inkomen voor henzelf en hun gezin. Ze werden, door de dalende vleesen melkprijzen gedwongen hun bedrijven uit te breiden. Ondanks de beperkingen van het aantal dieren Pagina 2 van 7

3 dat zij mochten houden. Ze konden dat bijvoorbeeld doen door mestproductierechten te kopen van boeren die hun bedrijf sloten. De hoeveelheid mest werd hierdoor natuurlijk niet minder. Deze maatregelen werkten niet en er moest iets anders worden bedacht. Mest is vooral schadelijk door bepaalde stoffen die erin zitten, namelijk fosfaat en stikstof. De overheid heeft toen bedacht dat je best mest mag produceren, maar alleen als er minder schadelijke stoffen in zaten. Je kunt dit bijvoorbeeld bereiken door de dieren speciaal voer te geven. Dieren hebben mineralen nodig om goed te groeien, maar als ze te veel mineralen binnen krijgen poepen ze die stoffen weer uit. Je kunt er voor zorgen dat de dieren precies genoeg mineralen binnenkrijgen, dan krijg je dus ook schonere mest. 3. De huidige aanpak van het mestprobleem Tegenwoordig wordt de mest steeds schoner, maar schone mest is nog steeds een probleem als er te veel van is. Het probleem wordt nu door het ministerie van LNV op verschillende manieren aangepakt. De hoeveelheid mest op een bedrijf moet worden aangepast aan de hoeveelheid die het bedrijf nodig heeft. Overtollige mest moet zoveel mogelijk worden beperkt en moet beter over Nederland worden verdeeld. Zo is de mestproductie en het gebruik daarvan minder schadelijk voor het milieu. MINAS: minder mineralen in het milieu Om boeren meer te stimuleren om zo zorgvuldig mogelijk om te gaan met deze maatregelen, heeft de overheid in 1998 het Mineralen Aangifte Systeem ingevoerd. Elk bedrijf moest bijhouden hoeveel van de mineralen fosfaat en stikstof er worden aangevoerd. (In het voer bijvoorbeeld, maar ook in de dieren die worden aangekocht.) Het verschil tussen aanvoer en afvoer van mineralen heet mineralenverlies. Als de aanvoer veel groter is dan de afvoer, dan moeten boeren een boete betalen. Als er een groot verschil is, moeten ze een heffing betalen. Een heffing is dus minder erg dan een boete. Op deze manier worden boeren bewust van de hoeveelheden mineralen die ze aan- en afvoeren. Ze zullen ook beter zicht krijgen op welke manier ze het gebruik van mineralen kunnen terugdringen. De positieve resultaten van deze maatregelen zijn al te zien. Bij boeren die bewust met de mestproductie en het gebruik hiervan omgaan, is het mineralenverlies aanzienlijk lager dan bij andere bedrijven die zich minder goed aan de regels houden. Het ministerie van LNV heeft ook strengere regels gemaakt voor het gebruik van mest op het land. Het is ook hierbij belangrijk om zo precies mogelijk om te gaan met de hoeveelheid mineralen. Genoeg om de planten te laten groeien, maar niet zo veel dat er mineralen overblijven. Overtollige mest vervoeren Het ministerie van LNV heeft ook strengere regels gemaakt voor het gebruik van mest op het land. Het is ook hierbij belangrijk om zo precies mogelijk om te gaan met de hoeveelheid mineralen. Genoeg om de planten te laten groeien, maar niet zo veel dat er mineralen overblijven. Boeren die te veel mest produceren dan ze op hun eigen bedrijf kunnen gebruiken, moeten een contract sluiten met bijvoorbeeld een akkerbouwer. De akkerbouwer produceert zelf geen mest en kan het goed gebruiken. In zo n contract staat hoeveel mest de veehouder levert en hoeveel mineralen erin zitten. Zo n contract heet een mestafzetcontract. Minder dieren, dus minder mest Als het aantal dieren vermindert, wordt ook de hoeveelheid mest minder. Het aantal dieren was al aan een maximum gebonden, maar het ministerie wil het aantal varkens en kippen in Nederland nog verder Pagina 3 van 7

4 verminderen. In het verleden is dit alleen gedeeltelijk gelukt, want de boeren protesteerden heftig tegen deze vermindering. Om de veestapel te verminderen, hebben varkensboeren een deel van de rechten die ze hebben, moeten inleveren. Een boer die wil uitbreiden, kan mestrechten van een andere boer kopen, maar 10% hiervan moet hij afstaan aan de overheid. Op deze manier blijven er steeds minder rechten over en zal de veestapel dus ook verminderen. Het aantal kippen is tegenwoordig ook aan een maximum gebonden. Duurzame landbouw: beter voor het milieu Er zijn mensen die zich afvragen wat het nut is van de bio-industrie. Vlak na de tweede wereldoorlog was er voedsel nodig, maar tegenwoordig wordt er meer dan genoeg voedsel geproduceerd. Consumenten vinden de kwaliteit tegenwoordig belangrijker dan de kwantiteit en hechten ook steeds meer waarde aan de manier waarop boeren het voedsel produceren. Dat is een reden, waarom de overheid boeren helpt om over te schakelen op duurzame landbouw, zoals biologische landbouw. Boeren besteden daarbij veel aandacht aan de gezondheid en het welzijn van de dieren, aan energiebesparing en aan het milieu. De dieren krijgen meer ruimte, minder medicijnen en geen groeibevorderende middelen. De zijn daardoor minder snel klaar voor de slacht. De boer kan minder dieren houden en hij moet de dieren langer houden om te verzorgen. De prijs die hij voor zijn dieren krijgt, moet dus hoger liggen. Dat is de reden waarom biologisch geproduceerd vlees duurder is dan ander vlees. De consument moet natuurlijk wel bereid zijn hier extra voor te betalen. Het is niet mogelijk te verwachten dat boeren veel investeren in duurzame landbouw, terwijl de prijzen voor vlees en andere producten zo laag blijven. Dat is alleen mogelijk als consumenten ook bereid zijn om te betalen voor meer kwaliteit. We kunnen niet van boeren verwachten dat ze veel investeren in duurzame landbouw, terwijl de prijzen voor vlees en andere producten zo laag blijven als ze nu zijn. Wat vindt de consument?mensen maken zich de laatste tijd steeds meer zorgen over de kwaliteit van hun voedsel. Zitten er geen bestrijdingsmiddelen op de sla? En zijn de sinaasappels niet bespoten? Ze vinden het ook belangrijk dat hun voedsel geproduceerd wordt op een manier die het milieu niet te veel belast, bijvoorbeeld door luizen op de tomatenplanten te bestrijden met lieveheersbeestjes, en niet met chemische bestrijdingsmiddelen. En dat dieren zoveel mogelijk een dierwaardig bestaan leiden (bijvoorbeeld scharrelkippen). En wat voor de Nederlandse boeren heel belangrijk is: veel consumenten willen wel extra betalen voor extra kwaliteit! Doelen van het mestbeleid Het belangrijkste doel is de verliezen van mineralen naar het milieu te verminderen. Een tweede doel is het in evenwicht brengen van de productie van mest en het gebruik ervan in Nederland. Mest zal hierdoor vaak over lange afstanden moeten worden vervoerd. Door het mestbeleid krijgt de consument weer vertrouwen in het vlees dat door de Nederlandse veehouderij wordt geproduceerd. Het mestbeleid is ook van belang voor de toekomst van de Nederlandse landbouw, ook al lijkt het op het eerste gezicht niet het geval. De Europese Unie In Nederland gebruiken we elke dag zo n 134,5 liter per persoon. Vuil water moet eerst gezuiverd worden voordat we het kunnen gebruiken. Hoe viezer het water, hoe meer het kost om dit water weer drinkbaar te maken. De vervuiling van dit water door nitraat en mest krijgt op dit moment veel aandacht. Dat heeft deels te maken met het beleid van de EU. De Europese Commissie, het bestuur van de EU, vindt namelijk Pagina 4 van 7

5 de vervuiling van het water door nitraat zo belangrijk, dat deze de zogenaamde Nitraatrichtlijn heeft opgesteld. Daarin staat de maximale hoeveelheid nitraat die in grond- en oppervlaktewater voor mag komen. Daarmee wil de Europese Commissie bereiken dat het nitraat in het water geen gevaar oplevert voor de volksgezondheid. En dat de kwaliteit van het water in de zee, de meren, kanalen en sloten sterk verbetert. Een groot deel van de nitraatvervuiling in het water is afkomstig uit de mest die in de landbouw wordt gebruikt. Daarom stelt de Nitraatrichtlijn bijvoorbeeld grenzen aan de hoeveelheid mest die op het land mag worden gebracht. In het Nederlandse water zit op dit moment nog te veel nitraat. Het is een bedreiging voor het drinkwater dat uit grondwater wordt gemaakt. De hoeveelheid mest die de boer volgens de Nitraatrichtlijn mag gebruiken, is lager dan de hoeveelheid die de boer nu jaarlijks gebruikt. Dit betekent dus dat Nederland er nu snel voor moet zorgen dat er minder mest wordt geproduceerd in de landbouw. De overheid heeft dus besloten om de hoeveelheid mest die op het land mag worden gebruikt streng te controleren. De maximale hoeveelheid nitraat in water uit de Nitraatrichtlijn moet in 2003 behaald worden. Het ziet er nu naar uit dat dit niet gaat lukken en daarom heeft de EU een proces aangespannen tegen Nederland. Als we niet meer maatregelen nemen, om de nitraat te beperken, zullen we waarschijnlijk een boete moeten betalen. Gevolgen voor boeren Vooral voor de boeren heeft het mestbeleid verregaande gevolgen. Het is niet gek dat ze hun bezwaren uiten. Om de doelstellingen te halen, wil de overheid dat de veestapel in Nederland afneemt. Varkenshouders zijn verplicht om een deel van hun varkens af te stoten en dat betekent natuurlijk dat hun inkomsten ook zullen dalen. Ook de boeren zijn het niet eens met het verlagen van de hoeveelheid mest die op landbouwgrond gebruikt mag worden. Zij vinden dat ze die hoeveelheid mest nodig hebben om hun gewassen optimaal te laten groeien. Steun aan boeren die willen stoppen Door al deze maatregelen zal een deel van de veehouders stoppen met hun bedrijf. Dat kan zijn omdat ze geen geld meer hebben voor de nodige investeringen. De overheid heeft een bedrag uitgetrokken om deze boeren te helpen. Veehouders die voor oktober 2002 hun bedrijf sluiten, kunnen hun mestproductierechten verkopen aan de overheid en een financiële tegemoetkoming krijgen, die gebaseerd is op de waarde van hun stallen. Boeren kunnen ook toestemming krijgen om na het afbreken van hun stallen de grond te gebruiken voor het bouwen van woningen. Of ze krijgen ergens anders in het dorp een stuk grond om te bouwen. De gebouwde woning kan de boer weer verkopen, of er zelf in gaan wonen. De mogelijkheden zijn in alle provincies anders. Veehouders die ermee ophouden moeten op een andere manier geld gaan verdienen. De overheid helpt ze hierbij, bijvoorbeeld met omscholing, bijscholing, bemiddeling in het vinden van een baan of hulp bij het oprichten van een eigen bedrijf. 4. De toekomst: van kwantiteit naar kwaliteit Het roer gaat om Overheid en boeren hebben tot nu toe steeds gekozen voor een geleidelijke verbetering van het milieu en Pagina 5 van 7

6 voor geleidelijke vermindering van het mestoverschot. Boeren krijgen zo de tijd om hun bedrijfsvoering aan te passen. Nu is de druk op de overheid alleen groter, daarom heeft de overheid een plan van aanpak gemaakt dat al deze aspecten omvat. Waar bestaat de nieuwe aanpak uit? Geen productierecht, maar afzetmogelijkheid De overheid probeerde in de jaren tachtig om het aantal dieren te beperken door de boeren productierecht voor mest te geven. Toen duidelijk werd dat dat niet werkte, werd het probleem van een andere kant benaderd. De overheid gaat kijken of een boer over voldoende grond beschikt om zijn mest kwijt te kunnen. Dat betekent niet dat de boer die grond zelf moet bezitten, maar dat hij afspraken maakt met akkerbouwers om zijn mest op hun land te gebruiken, of zijn mest naar mestverwerkinginstallaties brengt. De overheid zal in de toekomst, naar MINAS, twee dingen controleren: de hoeveelheid mest die een boer heeft geproduceerd en of hij die mest op een verantwoorde manier kan kwijtraken. Het doet er niet meer toe hoeveel dieren de boer op zijn bedrijf houdt. Van kwantiteit naar kwaliteit Boeren in Nederland begrijpen heel goed dat ze niet steeds maar meer kunnen gaan produceren. Op dit moment is Nederland de op één ba grootste exporteur van vlees. Alleen de VS voeren meer vlees uit. Landen als Polen en Hongarije, die binnenkort toetreden tot de EU zijn waarschijnlijk beter in staat grote hoeveelheden tegen lage prijzen te exporteren. Het is voor Nederland niet mogelijk hiermee te concurreren. Nederland staat in de wereld bekend om de kennis op het gebied van vernieuwde agrarische technologie. Op dat gebied zijn de grenzen nog níet bereikt. De Nederlandse boeren kunnen zich beter toeleggen op kwaliteit, dan op hoeveelheid. Naar duurzame landbouw Duurzame landbouw gaat de komende tijd een steeds grotere rol spelen. Deze vorm van landbouw heeft een paar voordelen die steeds belangrijker worden: - Het is natuurlijk beter voor het milieu. Akkerbouwers gebruiken minder bestrijdingsmiddelen en produceren dus minder mest. - Het levert producten van een hoge kwaliteit. - De leefomstandigheden van de dieren worden verbeterd. Ze krijgen meer ruimte en jonge dieren kunnen langer bij hun moeder blijven. Biologische landbouw Eén vorm van duurzame landbouw is de biologische landbouw. In de supermarkt zie je steeds meer biologische producten. Dit kost natuurlijk allemaal geld. Steeds meer consumenten zijn bereid meer te betalen, maar niet iedereen vindt het leuk extra geld uit te geven voor betere kwaliteit. De omschakeling is voor boeren ook niet makkelijk. De overheid helpt deze boeren door middel van voorlichting, advies en subsidies. Veelbelovende experimenten De omschakeling van traditionele landbouw naar duurzame landbouw is mogelijk, dat wordt bewezen door verschillende projecten, bijvoorbeeld het project koeien en kansen. Daaraan doen 17 vooroplopende melkveebedrijven mee. Zij laten zien dat de doelstellingen van het mestbeleid nu al haalbaar zijn. De kennis die boeren opdoen in dat soort trajecten, delen ze met andere boeren. Pagina 6 van 7

7 De toekomst: betere landbouw op alle fronten Deze maatregelen moeten ervoor zorgen dat de agrarische sector de huidige problemen te boven komt. 5. Korte uitleg van gebruikte termen Bio-industrie: grote hoeveelheden dieren houden op weinig grond, mogelijk gemaakt door moderne productietechnieken. Ook wel: intensieve veehouderij Duurzame landbouw: landbouw die beter is voor het milieu, producten levert van hoge kwaliteit en waarbij de leefomstandigheden van de dieren beter zijn (t.o.v. intensieve veehouderij). Fosfaat: een voedingsstof die als mineraal voorkomt in mest en in grote hoeveelheden schadelijk kan zijn voor de natuur en het milieu. Intensieve veehouderij: grote hoeveelheden dieren houden op weinig grond, mogelijk gemaakt door moderne productietechnieken. Ook wel: bio-industrie Kunstmest: mest samengesteld in een fabriek, die zorgt voor een hogere productie en een snel en vooraf vaststaand resultaat. Mestproductierechten: geven aan hoeveel mest er op een boerderij geproduceerd mag worden, en dus hoeveel dieren een boer mag houden. Meststoffen: stoffen die ervoor zorgen dat planten harder gaan groeien en een grotere oogst opleveren. MINAS: Mineralen Aangifte Systeem: de boer moet bijhouden hoeveel van de mineralen fosfaat en stikstof er worden aangevoerd en hoeveel er worden afgevoerd. Mineralen: bepaald stoffen, waaronder fosfaat en stikstof, die in mest voorkomen. Nitraat: een vorm van stikstof die dient als voedingsstof voor planten, maar makkelijk de bodem uitspoelt. Nitraat kan dan drinkwater, dat wordt bereid uit grond- en oppervlaktewater, verontreinigen. Nitraatrichlijn: een EU regeling met als doel de nitraatverontreiniging van grond- en oppervlaktewater te voorkomen. Stikstof: een voedingsstof die als mineraal voorkomt in mest en in de vorm van nitraat in grote hoeveelheden schadelijk kan zijn voor het milieu. Meer informatie Organisaties CLM Centrum voor Landbouw en Milieu LTO Nederland (Land- en Tuinbouw Organisatie) Jongerenorganisaties Nationale Jongerenraad voor Milieu en Ontwikkeling You -> Europe Vereniging 31 Bij LNV Mestloket MINAS Regelingen en subsidies Ambtelijke stukken Beleidsthema milieu via Beleidsthema mest via Beleidsthema veehouderij via Pagina 7 van 7