13 maart 2019 agendapunt 3

Transcriptie

1 13 maart 2019 agendapunt 3 Onderwerp: Toelichting netwerk digitale connectiviteit MRDH Datum: 25 februari 2019 Contactpersonen: Han Wieringa en Britt Doornekamp Telefoonnummer: en In deze toelichting treft u: - Visie en ambitie digitalisering en 5G - Digitalisering van groot belang voor ons vestigingsklimaat - Belang en rol van samenwerkende gemeenten - Digitaliseringsopgaven (uitdagingen) - Kansen - Voorgestelde acties 2019 Visie/ambitie Als regio willen we digitale ontwikkelingen stimuleren. Dit kunnen wij door een netwerk te vormen waarin we uitdagingen en kansen voor de regio identificeren en agenderen. Voorbeelden van uitdagingen zijn de volle ondergrond (doordat de digitale infrastructuur over het algemeen niet gedeeld wordt door netwerkaanbieders) en het antennebeleid van gemeenten (dat nog geen rekening houdt met de komst van de vele 5G-antennes). Ook spelen er vragen rondom dataveiligheid en straling. Kansen liggen er ook: bijvoorbeeld slimme lantarenpalen en datacenters. Binnen het netwerk kunnen we kennis ontwikkelen en delen. Digitalisering is een relatief nieuw onderwerp en de ontwikkelingen gaan snel. Daarom is het van groot belang dat we onze kennis op peil krijgen en houden. De samenwerkende gemeenten hebben bovendien aangegeven dat er behoefte is aan het verkennen en ontwikkelen van een stappenplan digitalisering of digitale strategie. De ambitie in Europa De ambitie in Europa is dat iedereen in 2025 een verbinding van 100 megabits per seconde heeft. Het Kabinet heeft de lat nog wat hoger gelegd en wil dit al in 2023 voor elkaar hebben. Het streven is dat de meerderheid van de mensen in 2023 beschikking heeft over een verbinding van 1 gigabyte per seconde. Daarnaast is de ambitie om van 4G naar 5G uit te breiden, zodat we een nog snellere, betrouwbare mobiele connectiviteit hebben en de economie kan verder groeien en innoveren. Digitalisering van groot belang voor ons vestigingsklimaat 1

2 De Roadmap Next Economy, die de basis vormt voor het vernieuwen van de economie in onze regio, onderstreept het belang van digitalisering. Binnen één van de vijf transitiepaden van de Roadmap, Smart Digital Delta, wordt digitalisering zelfs als leidende ontwikkeling gezien. Het is een bron van groei, innovatie en nieuwe bedrijvigheid. Digitalisering vereist hoogwaardige digitale connectiviteit. Dit betekent dat overal en altijd toegang moet zijn tot een groot aantal toepassingen en diensten. Hierdoor kunnen burgers beter worden bediend en bedrijven hun productiemiddelen efficiënter gebruiken. Wat is digitale connectiviteit? Digitale connectiviteit betreft het digitaal verbonden zijn van burgers, bedrijven en objecten om informatie uit te wisselen. Bepalend voor de digitale connectiviteit is de combinatie van vaste verbindingen (in andere woorden: coax, koper en glasvezelkabels) en mobiele verbindingen (in het verleden 2G en 3G, nu 4G en in de toekomst 5G). Ook hier zal ik later verder op in gaan. Ook vanuit het Rijk is er veel aandacht voor digitale connectiviteit. In december is het nationale Actieplan Digitale Connectiviteit ontwikkeld. Hierin wordt benadrukt dat vaste en mobiele breedbandverbindingen van belang zijn voor ontwikkelingen op het gebied van economie, gezondheidszorg, milieu, onderwijs, veiligheid en vervoer. Het nationale actieplan vormt een stevige basis om regionaal aan de slag te gaan met dit onderwerp. Belang en rol van samenwerkende gemeenten De samenwerkende gemeenten van de MRDH hebben er belang bij om, door middel van digitalisering, maatschappelijke en economische vraagstukken op te lossen en te zorgen voor een aantrekkelijker vestigingsklimaat. Overheden, waaronder gemeenten, spelen een belangrijke rol in digitalisering door te faciliteren, aan te jagen en de juiste randvoorwaarden te creëren, zodat de markt vervolgens kan investeren en opschalen. Vanaf vorig jaar zomer is via werkbijeenkomsten en een aantal korte studies ambtelijk verkend wat de digitaliseringsopgaven zijn. Het resultaat is dat we nu een globaal beeld hebben van dit nieuwe terrein, en van de partijen die hierbij betrokken zijn. Hoe staan we er voor? Vaak komt de vraag naar boven hoe wij er als regio eigenlijk voor staan en waarom digitalisering nodig is. In het kort hoe wij er voor staan: In Nederland hebben we al vier snelle mobiele 4Gnetwerken, namelijk van KPN, T-Mobile, Vodafone en Tele2. Daarnaast zijn er twee kwalitatief hoogstaande landelijk dekkende vaste netwerken, namelijk de glasvezel- en DSLnetwerken van KPN en Tele2. 2

3 Onderzoek van Dialogic laat zien dat 98% van de adressen in Zuid-Holland op dit moment al beschikt over een verbinding sneller dan 30 megabits per seconde. Dat is volgens wetgeving de formele grens voor snel internet. Bovendien zijn we, via mobiele netwerken, overal en altijd mobiel bereikbaar. We staan er dus behoorlijk goed voor, maar we zijn er zeker nog niet. Digitaliseringsopgaven (uitdagingen) Tijdens de verkennende fase zijn via bijeenkomsten en korte studies de belangrijkste opgaven voor gemeenten geïdentificeerd. Deze lichten we hieronder toe en koppelen we verderop aan de voorgestelde gezamenlijke acties in ons netwerk. Opgave 1: Gebrek aan digitale strategie (gebaseerd op notitie Digitale Connectiviteit) - Het streven naar verbetering van de digitale connectiviteit wordt in de gemeentelijke coalitieprogramma s niet of nauwelijks genoemd. Een gevolg hiervan is dat er beperkte middelen vanuit de begroting zijn opgenomen voor digitale connectiviteit. - Gemeenten hebben geen duidelijke positionering voor het thema en de bijbehorende uitdagingen. Het thema is ondergebracht onder verschillende bestuurders, wisselend per gemeente. - Het verdient aanbeveling een koppeling te maken tussen digitale connectiviteit en de thema s duurzaamheid, mobiliteit en zorg. - Aan regelgeving rondom digitale connectiviteit is echter geen gebrek: Algemene Verordening Ondergrondse Infrastructuren, Telecommunicatiewet, Omgevingsloket, Handboek Kabels en Leidingen. Deze zijn alle bedoeld om te reguleren, niet om te stimuleren. Dat vraagt andere regels of anders omgaan met bestaande regels. - Smart City plannen, zowel op grote als kleinere schaal, zien we binnen een flink aantal gemeenten terug. Bij veel gemeenten zijn de Smart City plannen aparte ideeënfabrieken die los van de organisatie staan. Hierdoor is de relatie met de gemeentelijke domeinen vaak beperkt, wat resulteert in weinig concrete projecten. - Het doorvoeren van de geleerde lessen in duidelijke plannen blijft achter, of wordt onvoldoende verankerd in een connectiviteitsvisie. Opgave 2: Gebrek aan kennis over digitalisering (gebaseerd op notitie Digitale Connectiviteit) - Het kennisniveau van lokale overheden is gestoeld op de wet- en regelgeving omtrent het laten aanleggen van infrastructuur in openbare ruimte door operators. Het kennisniveau omtrent de noodzaak van digitale connectiviteit en de mogelijkheden die lokale overheden hebben om dit te stimuleren is beperkt. - Aangezien de maatschappij verder digitaliseert, dient de kennis niet op één plek in de organisatie zitten. Alle onderdelen van de gemeente dienen kennis te hebben van digitale connectiviteit in relatie tot haar werkveld. 3

4 Opgave 3: Digitale infrastructuur versterken Wat hebben we in de nabije toekomst nodig? Vast netwerk: Als we spreken over het vaste netwerk, dan is het nodig om coax- en kopernetwerken te vervangen door glasvezel. In de stad gaat het vooral om het upgraden en verder uitbreiden van bestaande netwerken, terwijl het in buitengebied gaat om het aansluiten van huizen en bedrijventerreinen op een goed, maar ook betaalbaar, breedband netwerk met hoge snelheid. Mobiel netwerk: Als we spreken over mobiele netwerken, dan is 5G de nieuwe generatie communicatie-netwerken waar de wereld zich op voorbereid. 5G onderscheidt zich in meerdere opzichten van 4G: - Het zorgt voor snelle, betrouwbare mobiele connectiviteit met pieksnelheden tot 20 gigabytes per seconde en reactietijden van enkele milliseconden. Het kan daarmee voorzien in de connectiviteit van miljoenen aangesloten apparaten per vierkante km. - Met technieken als network slicing is het bovendien mogelijk om het 5G-netwerk in verschillende sub-netwerken op te splitsen om maatwerk te voorzien voor specifiek behoeften van sectoren en gebruikers. 5G zal vanaf 2020, na de landelijke frequentieveiling, gefaseerd uitgerold worden door marktpartijen. Zo heeft T-Mobile op aangekondigd een 5G netwerk uit te gaan rollen in Den Haag. Vast netwerk Glasvezel: - De uitdaging is dat de ondergrond in sommige gemeenten vol ligt, maar we moeten partijen wel toegang blijven bieden. Als overheden kunnen we stimuleren dat meerdere partijen van dezelfde digitale infrastructuur gebruik kunnen maken en dus niet iedere provider zijn eigen netwerk aanlegt (digitale infrastructuur als nutsvoorziening). - Een andere uitdaging is dat er al veel glasvezel in de stedelijke gebieden ligt. Moeten we inzetten op graafrust om te bereiken dat bij het openleggen van de straat aanleg en vervanging van verschillende soorten ondergrondse infra worden gecombineerd? - Glasvezel in het buitengebied is vaak niet voldoende aanwezig en het aanleggen kostbaar, - Op werklocaties is glasvezel vaak wel beschikbaar maar vindt het midden- en kleinbedrijf de gebruikskosten hoog. Mobiel netwerk 5G: - Naar verwachting zal 5G uitgerold worden vanaf 2020 als de 5G frequenties geveild zijn. Uitdaging is de inpassing van 5G infrastructuur in de ruimte. Dit betekent meer (kleinere) masten. - Er is antennebeleid nodig voor 5G. Veel gemeenten hebben geen beleid, anderen hebben lokaal beleid. Hierin kan de regio samen optrekken. - In de agenda digitale connectiviteit van het ministerie van EZK staat dat gemeenten haar assets ter beschikking moeten stellen voor antenne-opstelpunten. Dit moet goed in het 4

5 antennebeleid vastgelegd worden. Ook of hier bijvoorbeeld een vergoeding voor gevraagd mag worden. 5

6 Kansen Slimme lichtmasten Slimme multipurpose lichtmasten bieden mogelijkheden voor de inpassing van onder andere 5G in de openbare ruimte. Datacenters (besproken in BC EV 22 november 2018) Er is een studie uitgevoerd voor Next Delta waarin de vraag centraal stond of we in onze regio een onderscheidende propositie kunnen ontwikkelen op het gebied van veilige digitale data-uitwisseling. Deze studie komt tot de conclusie dat de provincie Zuid-Holland zich kan profileren als een sterk alternatief naast de regio Amsterdam (twin hub). Die regio heeft een van de sterkste clusters ter wereld op dit gebied. Deze toppositie is ook kwetsbaar door de grote mate van energiegebruik, ruimtebeslag en het risico op stroomuitval. Veel gebruikers van dataopslag willen minimaal twee regio s waar hun datasystemen onafhankelijk van elkaar kunnen draaien (zie beknopte samenvatting van deze studie). De volgende aandachtspunten moeten nader onderzocht worden: 1. wat is er nodig aan voorbereidingen om datacenters te huisvesten? 2. welk ruimtebeslag vragen data centers, en waar past dat in de MRDH?. 3. wat is de economische impact in termen van werkgelegenheid en vestigingsklimaat 4. wat betekent dit voor energiegebruik en mogelijkheid restwarmte van datacenters te benutten? Deze vragen worden integraal opgepakt onder regie van IQ. Hiermee kunnen we als metropoolregio een geluid afgeven binnen de lopende REOS overleggen. Voorgestelde acties 2019 Op basis van de uitdagingen en kansen is het voorstel om met het netwerk met de volgende zes acties in 2019 van start te gaan. De precieze aanpak, rolverdeling tussen partijen en benodigde capaciteit worden nader uitgewerkt in de komende weken. Actie 1: Het ontwikkelen van een stappenplan en delen van best practices om digitalisering in het beleid van de MRDH-gemeenten te integreren - Te beginnen met een inventarisatie van de huidige situatie en behoeften in de toekomst. - Identificeren welke gemeenten hier al aan werken (of willen dit). Deze gemeenten kunnen dienen als voorbeeld voor de rest van de regio. - Nader uit te werken begin Actie 2: Het stimuleren van kennisontwikkeling op het gebied van digitalisering in alle lagen van de MRDH-gemeenten Het kennisniveau van gemeenten op korte termijn op een gemeenschappelijk peil brengen is een actie die nodig is om vervolgens met de andere gezamenlijke acties (3 t/m 6) aan de slag te gaan. Dit kan door middel van: 6

7 - Cursussen en/of (themagerichte) kennisbijeenkomsten, bijv. via 5G Fieldlab TU Delft. Voor ambtenaren, gemeenteraadsleden en bestuurders. - Actieve deelname aan het 5G Fieldlab. - Verbinden van dit actieplan aan het onderzoeksprogramma TU Delft. Kennisagenda waar 5G Fieldlab antwoorden op kan geven. - Nader uit te werken begin Actie 3: Het ontwikkelen van een stappenplan en delen van best practices om de uitrol van hoogwaardig glasvezel in de regio te stimuleren Vast - Glasvezel: - Identificeren locaties voor stappenplan en best practices: o Stadscentrum: geen focus hierop o Woonkern: Rotterdam Prinsenland waarin vanuit Next generation woonwijken al gewerkt wordt aan een energie-aanpak o Bedrijventerrein: Combineren met transformatie/upgradelocatie? o Buitengebied: nader bepalen, mogelijk Westland. o Onderzoek oplossingen voor probleem volle ondergrond in verschillende MRDH-gemeenten: Hoe zorgen dat niet iedere provider eigen glasvezelnetwerk aanlegt? Beter benutten wat er ligt. Voorbeelden in de regio uitdragen. Mobiel - 5G: - Voorwaarden bij frequentieveiling 5G vanuit gemeentelijk perspectief. Aanbeveling is om dit via VNG op te pakken (afstemmen met VNG; hoe kunnen gemeenten eventueel input leveren op voorwaarden) - Zie projecten 5G Fieldlab TU Delft (incl. Unmanned Valley) en Living Lab Scheveningen. - Nader uit te werken begin Actie 4: Het opstellen van gezamenlijke kaders voor antennebeleid Achtergrond: Omdat er in de toekomst steeds meer behoefte is aan draadloze netwerken, waaronder 5G, zijn er veel meer (kleinere) masten nodig. Om antennewildgroei te voorkomen en rekening te houden met gezondheid, leefmilieu en veiligheid, is het belangrijk dat overheden bepaalde voorwaarden stellen aan het plaatsen van antennes. - Het huidige antenneconvenant verloopt eind Via de VNG kunnen gemeenten meedenken over het nieuwe convenant. De werkgroep kan via de MRDHgemeenten die in de VNG klankbordgroep zitten (Rotterdam, Den Haag, Delft) gezamenlijk input leveren aan de VNG (no regret). MRDH fungeert als verbinder. - Het verkennen van de verschillende mogelijkheden voor opstelpunten - Aandachtspunten zijn: Hoe werkt het met het ter beschikking stellen van assets voor antenne-opstelpunten? Mag hier vergoeding voor gevraagd worden? 7

8 Actie 5: Het verkennen van een gezamenlijke strategie voor slimme lichtmasten - Er is een werksessie gepland met regionale partijen (Provincie, MRDH, Gemeente Rotterdam, Gemeente Den Haag, Innovation Quarter) om een position paper te schrijven m.b.t. slimme lichtmasten in de regio. Er zijn verschillende Europese mogelijkheden om bij aan te haken. Actie 6: Het verkennen van nut en noodzaak van datacenters in de regio - In de Bestuurscommissie van 22 november 2018 is het besluit genomen het nut en de noodzaak van datacenters in de regio nader te verkennen. Het initiatief hiervoor ligt bij IQ. De werkgroep Digitale Connectiviteit zal dit traject volgen en zorgen voor afstemming binnen de MRDH. Werkwijze, capaciteit en planning Vanaf de voorbereiding in de zomer is er een informele werkgroep gevormd met betrokken medewerkers uit de metropoolregio, PZH en IQ/RNE. Deze werkgroep zal bovengenoemde acties gezamenlijk uitwerken en waar zinvol andere opgaven agenderen. De werkgroep is open voor alle MRDH-gemeenten en andere regiopartijen die kennis willen opdoen en zich in willen zetten op één of meerdere thema s van het actieplan. Om gezamenlijk tot meer kennis en het identificeren van kansen te komen is capaciteit nodig vanuit alle gemeenten. Van deelnemers wordt verwacht dat zij een actieve bijdrage leveren aan de uitvoering van het actieplan. Hiervoor zal dan ook capaciteit beschikbaar gemaakt moeten worden bij desbetreffende gemeenten/organisaties. Om daadwerkelijk impact te hebben op de digitale connectiviteit van de regio is het van belang om hier meerjarig aan te werken. Dit vereist dus ook beschikbare capaciteit voor meerdere jaren. De benodigde capaciteit wordt in de komende maanden inzichtelijk gemaakt door de werkgroep. Zoals aangegeven bij de zes acties zal er op korte termijn een uitwerking hiervan plaats vinden. De prioriteit en de snelheid van uitwerking hangt mede af van de beschikbare kennis bij de partners in het netwerk. De planning voor de periode voor en na de zomer zal met de bestuurscommissie gedeeld worden. De werkgroep zal tevens voor de zomer een tussenstand presenteren aan de bestuurscommissie. Via de werkgroep zijn we ook goed aangesloten bij lopende processen bij IQ/RNE, PZH en VNG. Daarnaast is er afstemming met het Rijk. 8