GS brief aan Provinciale Staten

Transcriptie

1 GS brief aan Provinciale Staten Postadres Provinciehuis Postbus LP Den Haag T Datum Zie verzenddatum linksonder Aan Provinciale Staten DOS Bijlagen 1 Onderwerp Rapportage Verkenning Digitale Economie Zuid Holland. Geachte Statenleden, Zoals aangekondigd in onze brief aan u van 16 oktober 2018 (PZH ) hebben wij een verkenning laten uitvoeren door onderzoeksbureau Dialogic naar de Digitale Economie van Zuid-Holland. Met deze brief bieden wij het rapport aan en de voorlopige conclusies. Wij hadden verwacht dat wij nu concretere voorstellen aan u konden voorleggen, maar hierbij bieden wij een tussenstand aan waarover wij graag met u in gesprek gaan. In 2016 en 2017 hebben wij, naar aanleiding van motie 590(snel internet in het buitengebied) een onderzoek uit laten voeren door Dialogic hoe gemeenten en regio s snel internet kunnen realiseren. Zij zijn hiermee aan de slag gaan, met waar nodig met steun van ons of de Rijksoverheid. Omdat het thema digitalisering steeds meer van belang wordt in onder andere de economie hebben wij besloten om opnieuw een verkenning uit te laten voeren door het onderzoeksbureau Dialogic, samen met de gemeente Rotterdam, Den Haag, de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag, InnovationQuarter en het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Dit vanuit het samenwerkingsverband binnen de Roadmap Next Economy: Smart Digital Delta. Het doel van de verkenning is beter inzicht krijgen in de economische niches van de digitale economie in Zuid-Holland die de meeste kans voor bedrijven bieden. Hierbij wordt ook gekeken naar belangrijke randvoorwaarden, waaronder de digitale infrastructuur. De verkenning maakt onder andere helder welke rollen er zijn weggelegd voor overheden en de provincie in het bijzonder. In januari 2019 ontvangt u ook het document Waardenvol Digitaliseren. Deze staat geagendeerd voor bespreking bij de Commissie Bestuur en Middelen. Waardenvol Digitalisering biedt uitgangspunten hoe wij handelen als organisatie in een digitale omgeving. Deze verkenning geeft concrete adviezen wat onze rol is als provincie op het thema Digitale Economie. De verkenning dd

2 wordt dan ook genoemd als één van de acties die de provincie onderneemt op het gebied van digitalisering in het document Waardenvol Digitaliseren. Toelichting rapportage verkenning Digitale Economie Hieronder schetsen wij kort de belangrijkste conclusies in het rapport. We gaan eerst in op het belang en de impact van digitalisering, vervolgens geven we een beeld van de stand van zaken van de digitale economie in Zuid-Holland en daarna bespreken we de belangrijkste knelpunten. Impact digitalisering op de Zuid-Hollandse maatschappij en economie In de Roadmap Next Economy (RNE) van de Amerikaanse econoom en politiek adviseur Jeremy Rifkin wordt gesproken over de Derde Industriële Revolutie. Twee ontwikkelingen liggen hieraan ten grondslag: digitalisering en de overgang naar een duurzame economie, met als belangrijke pijlers schone energie en een circulaire economie. Als gevolg hiervan groeit de wereldwijde economische competitie. Stedelijke regio s die voorop lopen in die ontwikkeling zullen de mogelijkheden voor nieuwe economische groei verzilveren; regio s waar dat niet (op tijd) lukt, blijven achter. De verkenning geeft aan dat de groei en het belang van ICT in onze maatschappij en economie de komende decennia exponentieel zal toenemen en impact zal hebben op globaal, Europees, nationaal en regionaal niveau. Bijna de helft van de economische groei het afgelopen decennia kwam uit ICT en het belang van ICT in de economie zal in de toekomst alleen maar een grotere rol aannemen. Maatschappelijk gezien biedt ICT zowel kansen als bedreigingen. Kansen in het leveren van een grote bijdrage aan oplossingen voor maatschappelijke opgaves, bijvoorbeeld de energietransitie, autonoom vervoer en circulaire economie. Bedreigingen waar het gaat om cybcercrime, privacy en het risico dat een grote groep van de bevolking niet mee kan komen met de snelle ICT ontwikkelingen (de zogenaamde digital divide ). Vanwege het grote belang en de impact van digitalisering heeft de Europese Unie een Digitale Agenda opgesteld en heeft de Rijksoverheid in 2018 de Nederlanden Digitaliseringsstrategie gepubliceerd. De digitale economie in Zuid-Holland De toepassing van ICT in de economische sectoren in Zuid-Holland heeft een zeer grote impact. Door het gebruik van ICT zijn processen efficiënter geworden en zijn er nieuwe business modellen gekomen in bijna alle sectoren. Het bedrijfsleven in Zuid-Holland kent relatief veel ICT - intensieve sectoren zoals vervoer en opslag, handel en tuinbouw. Daardoor heeft digitalisering ook een bovengemiddelde impact op onze economie. Wij weten dat sterke sectoren zoals het havenindustrieel complex en de tuinbouwsector in de komende jaar hun huidige verdienmodellen drastisch zullen moeten transformeren en dat dit mede wordt mogelijk gemaakt door digitalisering. 2/5 dd

3 Start-ups en scale-ups In Zuid-Holland zijn er relatief veel startups en scale-ups die zich bezig houden met digitalisering. Ook zijn er meerdere fieldlabs (sommige deels gefinancierd door de provincie) die gericht zijn op digitalisering van het bedrijfsleven, zoals de SAM l XL, Duurzaamheidsfabriek Big Data Innovatiehub, Additive Manufacturing RAMLAB, Dutch Optics Centre, Digital Factory Composites en Robovalley. Ook is het samenwerkingsverband Smart Manufacturing Industriële Toepassingen Zuid-Holland (SMITZH) opgericht. Hierover bent u op 11 december 2018 geïnformeerd (PZH ). Het innovatief MKB, met name het MKB binnen de maakindustrie, heeft in Zuid-Holland veel mogelijkheden om mee te gaan met de digitalisering, echter een groot deel van het MKB dreigt hierin kansen te laten liggen. Kwantum Binnen de regio zien we een duidelijk onderzoekscluster op het gebied van fundamenteel ICTonderzoek, zoals bijvoorbeeld de activiteiten van de TU Delft en QuTech op het gebied van kwantumtechnologie. QuTech is op dit moment een wereldwijd toonaangevend research centre. Onder andere Microsoft en Bluefors komen hier op af. Delft heeft de potentie zich te ontwikkelen tot het grootste cluster op het gebied van kwantumtechnologie in Europa. Dit zorgt voor een flinke groei in het aantal banen en zorgt ook voor positieve aandacht aan Zuid-Holland als high-end computing cluster. The Hague Security Delta Binnen de Provincie Zuid-Holland is The Hague Security Delta (HSD) aanwezig in Den Haag. HSD is het nationale veiligheidscluster. Bedrijven, overheden en kennisinstellingen werken er samen aan innovatieve veiligheidsoplossingen. Hiervoor delen zij hun kennis en vraagstukken onder andere op het gebied van cyber security en bescherming van vitale infrastructuur. Specifieke technologische ontwikkelingen Specifieke technologische ontwikkelingen, zoals 3D Printing, Blockchain, Virtual en Augmented reality en satellietdiensten spelen ook een belangrijke rol in de verdere ontwikkeling van digitalisering en kunnen ook een grote bijdrage leveren aan oplossingen voor maatschappelijke opgaves. InnovationQuarter heeft 9 sectoren geïdentificeerd in Zuid-Holland waar zij haar pijlen op richt. In elke sector zit wel een kruisbestuiving met digitalisering. Bijvoorbeeld in de energiesector zal afstemming tussen energievraag en aanbod erg belangrijk worden, hieraan kunnen slimme algoritmes een belangrijke bijdrage leveren. Ook zal de ontwikkeling van autonoom rijden en varen een grote impact hebben binnen de logistieke sector. Daarnaast kan de toepassing van satellietdiensten zoals aardobservatie voor verschillende sectoren uitkomsten bieden, bijvoorbeeld voor klimaat en watervoorziening. 3/5 dd

4 Knelpunten Het bureau heeft 10 knelpunten beschreven in Hoofdstuk 6.3. Deze zijn volgens ons te clusteren tot 3 thema s waar eventueel een rol ligt voor de provincie. 1. Digitale infrastructuur en coördinatie Uitrol breedband- en glasvezelnetwerk Voor de uitrol van het breedband- en glasvezelnetwerk in Zuid-Holland ziet het bureau geen noodzaak voor een stevige interventie door de provincie. Dit omdat de marktpartijen nu zorgen voor uitrol van het glasvezel netwerk in zowel het buitengebied als in de grote steden, zie box 7 op pagina 35. Echter, er mist wel coördinatie tussen gemeenten in de aanlegvoorwaarden (en daarmee kritische massa) voor de marktpartijen. Uitrol 5G-netwerk Daarnaast vindt er de ontwikkeling van de uitrol van 5G plaats. Voor deze uitrol wordt een sterke toename van de benodigde opstelpunten verwacht. Dit kan een impact hebben op de direct leefomgeving van mensen. De grootste rol ligt hierin bij de gemeenten, maar het is belangrijk dat niet elke gemeente weer het wiel opnieuw uitvindt. Afstemming en coördinatie op dit thema binnen Zuid-Holland vinden nu gering plaats. Datacenters Datacenters vormen ook een belangrijke randvoorwaarde voor de digitale economie. De grootste concentratie datacenters zit nu in Amsterdam. Deze sterke concentratie zorgt er nu voor dat de Amsterdamse regio tegen haar grenzen aan loopt wat betreft beschikbaarheid van betaalbare grond en elektriciteit. Waar uitbreiding nu nog in de grotere Metropoolregio Amsterdam en zelfs zuidelijk Flevoland wordt gezocht, komt ook Zuid-Holland steeds nadrukkelijker in beeld in de verschillende toekomstvisies van het Rijk. Het is belangrijk om regionaal te coördineren waar deze datacenters het beste kunnen landen, vanwege de energievraag en ruimtelijke inpassing van de datacenters. 2. Gebrek aan kennis en vaardigheden De impact van digitalisering op de arbeidsmarkt is onomkeerbaar. Dit is een medaille met twee duidelijk verschillende kanten. Enerzijds zullen bepaalde banen verdwijnen of (sterk) veranderen, anderzijds zullen er nieuwe banen of kansen ontstaan. Als we de conclusies van de OECD volgen, dan kunnen we stellen dat de toekomst onzeker is, en dus ook of de technologische ontwikkelingen gaan zorgen voor een netto verlies of toename van banen. Zeker is dat de banen van de toekomst vooral te vinden zullen zijn in regio s die vooroplopen in de transitie naar een digitale economie. Het is daarbij wel de vraag of het onderwijs goed is aangesloten op de veranderingen van de arbeidsmarkt door digitalisering. Ook voor de bestaande beroepsbevolking wordt het steeds belangrijker om kunnen kennis en vaardigheden op peil te houden nu de vervaltijd van de opgedane kennis zo sterk is afgenomen. Het thema life long learning is voor werknemers van alle opleidingsniveaus en op alle posities van groot belang. 4/5 dd

5 3. Innovatie en netwerkvorming Financiering en opschaling Bij het MKB speelt vaak dat ze onvoldoende middelen hebben om te investeren in innovatie en digitalisering. Ook zijn er relatief weinig innovatie-instrumenten die zich richten op de opschaling of uitrol van innovaties. Uit de gesprekken komt naar voren dat bedrijven experimenteerprojecten niet altijd als een regelluwe omgeving ervaren. Ook is het lastig voor overheden om digitale uitdagingen efficiënt en integraal op te pakken. Dit kan de marktintroductie van innovaties vertragen of hinderen. Samenwerking Uit veel gesprekken komt naar voren dat er een gebrek is aan samenwerking tussen de overheid en het bedrijfsleven en tussen bedrijven en onderwijsinstellingen. Bedrijven ervaren het bijvoorbeeld als een knelpunt dat veel gemeentes zelf experimenteren met projecten of digitale innovaties en eigenaarschap willen hebben in plaats van te zoeken naar samenwerking. Ook zien bedrijven dat het soms lastig is om met overheden een samenwerking aan te gaan, via launching customership, door de complexe regelgeving omtrent aanbestedingen. Vervolgstappen: De hierboven genoemde conclusies zijn een eerste schets van onderwerpen waar mogelijke acties op liggen voor de provincie. De komende maanden zullen wij dit concreter maken, zodat helder is bij de coalitie-onderhandelingen wat de beleidsopties en eventuele financiële consequenties zijn voor de provincie. Wij zullen deze concretiseringsslag samen met de hierboven genoemde RNE-partners maken en betrekken hierbij tevens de Economic Board Zuid-Holland(EBZ). De EBZ is verantwoordelijk voor de strategische sturing van de Roadmap Next Economy. De leden van de EBZ zetten hun netwerk, denk- en lobbykracht in om de visie van de RNE te realiseren. Voor het thema kennis en vaardigheden zal in ieder geval worden aangehaakt bij het Human Capital-traject van de EBZ en voor het thema Digitale Infrastructuur zal onder andere worden samengewerkt met de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag die nu bezig zijn met ondersteunen van 5G-pilots in de regio. Hoogachtend, Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland, secretaris, voorzitter, drs. H.M.M. Koek drs. J. Smit 5/5 Bijlagen: - Rapportage Verkenning Digitale Economie Zuid Holland dd