Intervisie voor coördinatoren gewicht. Doelstelling. Gevolg is dat. Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg

Transcriptie

1 Intervisie voor coördinatoren gewicht Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg Doelstelling (vroeg)tijdige opsporing van kinderen/jongeren met obesitas (vroeg)tijdige opsporing van kinderen/jongeren met (ernstig) ondergewicht (vroeg)tijdige opsporing van kinderen/jongeren met een ernstig eetprobleem Begeleiden naar zorg in het curatieve circuit Gevolg is dat Leerlingen met obesitas niet door het clb worden behandeld ; Leerlingen met overgewicht én bijkomende risicofactoren een beleid op maat krijgen; verwijzen alternatief parcours Alle leerlingen moeten kunnen terugvallen op een gezonde school 1

2 School & CLB Individueel aanbod Aanbod op maat van individu: functionele integratie van kinderen met obesitas, eetstoornis, na hospitalisatie Supplementair aanbod Aanbod op maat van subgroep: motiveren tot gedragsverandering motiveren tot ingaan op verwijzing Basis aanbod Systematisch aanbod contacten: signaalherkenning wegen & meten Gezondheidsbeleid op school: gezondheidsmatrix leerkrachten leren signalen herkennen coachen bij projectmatig werken VIGEZ Visie op preventie (voeding & beweging): school focust op gedrag & welbevinden clb focust op gedrag, welbevinden & gewicht Inleiding Basistekst: Van signaal naar zorg Bijlagen: 1. Signaalverheldering/intake 2. Exploratie 3. Toetsen van motivatie 4. Praktische tips rond voeding en eten 5. De voedingsdriehoek 6. Een gerichte anamnese 7. Doelstellingen van een korte CLB-traject 8. Wetenschappelijke argumenten voor de doelstellingen Klinisch onderzoek bij eet- en gewichtsproblemen Theorie bij de standaard 1. Overgewicht/obesitas 2. Eetproblemen Een visie op preventie in de CLB Kaderteksten Alle documenten vrij te raadplegen & downloaden van Energiebalansgedragingen van kinderen en jongeren 2

3 Werkkaarten THEORIE Doelstelling van een consult Detectie OB/OG + RF/Ernstig ondergewicht Triage voor verwijzing op basis van gewicht, evolutie en RF op basis van motivatie in aanvaarden van hulp: Verwijzen indien akkoord Men wenst niet in te gaan op verwijzing: respecteer beslissing en hou de deur open Geen individuele begeleiding tot gedragsverandering Geen individuele begeleiding tot gewichtsreductie/stabilisatie 3

4 Werkkaart klinisch onderzoek Wegen en meten volgens de richtlijn Bereken de BMI en plot op de Vlaamse groeicurve BMI valt in/onder onderste grijze zone op Vlaamse Groeicurve BMI valt binnen normale variatie BMI valt binnen bovenste grijze zone op Vlaamse Groeicurve BMI valt boven bovenste grijze zone op Vlaamse Groeicurve Er is ondergewicht Het gewicht is normaal Er is overgewicht Er is obesitas Toets aan je klinische indruk en verzamel informatie m.b.t. risicofactoren, somatische factoren en complicaties Toets aan je klinische indruk en verzamel informatie m.b.t. risicofactoren, somatische factoren en complicaties Toets aan je klinische indruk en verzamel informatie m.b.t. risicofactoren, somatische factoren en complicaties Sequens tijdens consult Wegen & meten BMI berekenen & plotten Interpreteer BMI toets aan klinische indruk Vergelijk met voorgaande plotpunten Bij obesitas doel: verwijzen check RF, complicaties (somatisch en sociaal-emotioneel) check inzicht (en verwachting) van leerling/ouders Bij overgewicht doel triage check RF: geen RF, geen vragen geen verder beleid Wel RF: check inzicht en verwachtingen: beleid op maat Bij (uitgesproken) ondergewicht idem obesitas BMI: vraagt om een interpretatie! BMI moet worden geplot op de groeicurven BMI moet worden vergeleken met voorgaande metingen BMI moet worden geïnterpreteerd in het kader van de persoonlijke en familiale antecedenten BMI moet worden geïnterpreteerd met de andere morfologische kenmerken van het kind 4

5 Toets BMI aan je klinische indruk Lichaamsbouw Verhouding romp/onderste ledemten Abdominale vetdepots Gespierdheid Puberteit Prepubertaire groeivertraging Pubertaire vetafzetting De klinische indruk kan het BMI-label (overgewicht, obesitas, ondergewicht) bevestigen of nuanceren/weerleggen. Noteer je reflecties in het dossier Risicofactoren Eén of beide ouders zijn obees Maternele diabetes tijdens de zwangerschap Dysmaturiteit (en snelle inhaalbeweging) Overgewicht op kinderleeftijd Een opvallende stijging van BMI (overkruisen BMI-lijnen) Een lage socio-economische status Een sedentaire levensstijl 5

6 Complicaties Sociaal-emotionele complicaties korte termijn Lichamelijke complicaties middellange en lange termijn Beleid - obesitas Doel: verwijzen voor behandeling Vaardigheid motiverende gespreksvoering presentaties vormingsdagen eetexpert inloggen als professional toegang tot alle materiaal in het consult: Nagaan of er hulpvraag is Problematiek is te complex voor eenvoudige oorzaak-gevolg benadering induceert schuld/schaamte Beleid overgewicht = op maat OG zonder bijzondere RF geen beleid OG + RF (overkruisen BMI-lijnen & ouders obees) verwijzen voor behandeling verwijzen naar extern netwerk (vb. movexl) info over wenselijk gedrag (geen focus op gewicht) Ontbijten Niet belonen met eten Meer bewegen (cfr. movexl, lokale activiteiten,..) Minder zoete dranken Minder sedentair (TV/PC) 6

7 Beleid ernstig ondergewicht Doel: verwijzen voor behandeling D(r)wingendheid van de verwijzing hangt af van de klinische bevindingen zichtbare en onzichtbare signalen van eetproblemen RF & BF voor het ontwikkelen van eetproblemen somatische oorzaken van ondergewicht complicaties van ondergewicht Er is een grote vraag naar praktische tips bij de begeleiding van obesitas/overgewicht Grote nood aan communicatietechnieken, motiverende gespreksvoering Wat doen tijdens consult VRAGEN VAN CLB-MEDEWERKERS Communicatie tijdens consult: wat weten we uit literatuur? Niet (alleen) kwantiteit maar kwaliteit van de motivatie is belangrijk motivatiecirkel zelfdeterminatietheorie Weerstand t.a.v. advies betekent dat leerling/ouder zich autoritair bejegend voelt dat leerling/ouder zich bedreigd voelt Men hervalt snel als verandering geen eigen keuze is 7

8 Situatie verhelderen en begrijpen Ernstig ondergewicht Obesitas Overgewicht + RF Normaal gewicht Overgewicht zonder RF Leerling/ouder Ervaart zelf een probleem Valkuil: snel advies Valkuil: geruststellen Ervaart zelf geen probleem Valkuil: overtuigen Niet op maat van leerling Geen oplossing voor mogelijke hindernissen Snel herval Weerstand groeit Snel herval 8

9 Voorlichter wordt coach: hoe? Door versterken van interne motivatie Ondersteunen bij het overwinnen van barrières Het volgen/respecteren van de weerstand Waartoe motiveren? Tot het opnemen van zorg en aanvaarden van hulp Onder vorm van een 2e contact CLB En/of contact curatie Geen individuele begeleiding van de gedragsverandering zelf Hoe de motivatie versterken? Door in te spelen op 3 basisbehoeften Respecteren van de autonomie van de leerling/ouder gepaste info geven (genoeg maar niet teveel) bespreken van weerstand laat leerling/ouders keuze maken niet overtuigen In te spelen op de verbondenheid leerling probleem netwerk Versterken van de eigen competentie hulp bij het stellen van realistische doelen in overleg zoeken naar werkbare methoden Communicatie tijdens het consult Meld het meetresultaat (..kg, m..cm) Verduidelijk het resultaat op de groecurve. ik zie dat je gewicht sterk is toegenomen ik zie dat je te zwaar weegt voor je gestalte Observeer de leerling en bespreek de reactie van de leerling (ik zie dat je schrikt,..dat je opgelucht bent, ) Ben je tevreden met dit resultaat? Wat vind je ervan/ Wat denk je ervan Heb je er vragen over? 9

10 Communicatie tijdens het consult Verduidelijk wat je zelf denkt van het resultaat wat goed is wat niet goed is waarom je iets niet goed vindt wat je wil voorstellen (= 2 e gesprek) Toets bij leerling naar begrip wist je dit al? wil je hier meer over weten? wil je er iets mee doen? wat denk je van een 2 e gesprek,? Communicatie tijdens consult Voel weerstand of bereidwilligheid (= empathie!) Benoem de weerstand ik merk dat je niet veel zin hebt in een volgend gesprek ik heb de indruk dat je niet te vinden bent voor Toon begrip voor de weerstand ik begrijp dat je niet meteen. Exploreer reden van weerstand ik wil graag verstaan hoe het komt dat onder welke omstandigheden zou je wel wat zou het je gemakkelijker maken Leerling moet voelen dat naar hem/haar wordt geluisterd dat hij mee beslist dat hij controle heeft Inhoud persoonlijke vragenlijsten? Werp kritische blik op vragenlijsten Hoe bespreken we de antwoorden? los van weeg- en meetgegevens? in relatie tot weeg- en meetgegevens? als oorzakelijke relatie tot gewicht? als link naar adviezen (minder snoepen, meer fruit eten, )? Alternatieven: vragenlijst voor leerling vragenlijst voor ouders via tekst>basistekst p.6 en doorklikken OF via www >gewicht>integrale tekst>praktijkrelevante strategie 10

11 ml presentatie Wout Van der Borght Motiveren presentatie maarten Vansteenkiste Motiverend werken in de hulpverlening bij eet- en gewichtsproblemen artikel Motiveren tot gezonder eetgedrag. Meer dan enkel voedingsadvies Wat kan leerkracht (LO) betekenen? Alle kinderen zouden zich goed moeten voelen op school, ook de obese kinderen Erkenning en respect voor elk kind is belangrijk Ontwikkelen/behouden van een positief zelfbeeld Succeservaringen zijn heel belangrijk Emotionele complicaties ontwikkelen zich op korte termijn Let op voor ongewilde denigrerende uitspraken Focus op het positieve, wat goed is, wat lukt Zorg dat bewegen fijn blijft Gevarieerd aanbod Een obees kind moet bewegen Tevoet of met fiets verplaatsen, trappen, dansen, spelen,sporten Eenzelfde inspanning vraagt bij een obees kind méér energie, hart- en longactiviteit dan bij een niet-obees kind Kind is dus ook sneller moe De normen van veilig sporten gelden voor alle kinderen, is niet anders voor obesen 11

12 Een obees kind moet bewegen In kader van behandeling 1 à 2u/dag Doel: Leren genieten van actief bezig zijn =bewegingsactiviteit Leren om activiteiten in dagelijks leven in te bouwen =bewegingseducatie In kader van reguliere turnles Doel: Bewegingsactiviteit Halen van eindtermen(?) Enkele tips Hou het leuk voor iedereen (muziek!?- thematisch) Bouw genoeg variatie in Hou het zoveel mogelijk bij aerobe activiteiten Laat grote spiergroepen gebruiken (verplaatsing in de ruimte) Verhoog de intensiteit geleidelijk Vermijd spelletjes waarbij kinderen snel uitvallen Nog wat tips Vermijd gewichtsdragende activiteiten in de opwarmingsfase (lopen, springen): dit overbelast knie, heup en rug Obese kinderen hebben grotere vetmassa + grotere spiermassa Zijn goed in krachtoefeningen Houdingsoefeningen, evenwicht, coördinatie, lenigheid zijn vaak succesactiviteiten Stel zelf evenwichtige groepen samen bij estafettespel en varieer de groepen 12

13 Ter conclusie Geef positieve FB!! Valoriseer minstens de inspanning Apprecieer de inzet eerder dan het resultaat Balans tussen eindtermen en persoonlijke doelstellingen Differentiëren: aangepaste, doelgerichte oefeningen Individueel handelingsplan: vertrek van een stand van zaken, bewegen grote spiergroepen, rustige opbouw van conditie, vertrek van het positieve (wat lukt, wat is fijn) 13