Handleiding voor stembureauleden

Transcriptie

1 Handleiding voor stembureauleden Hoe ziet de verkiezingsdag er uit? Verkiezingen Provinciale Staten en Waterschappen Gemeente Rotterdam woensdag 18 maart 2015

2 Colofon Uitgave van de gemeente Rotterdam Dienstverlening Tbv verkiezingen Provinciale Staten en Waterschappen Vormgeving: gemeente Rotterdam Druk: Veenman+ Oplage: 750 exemplaren 2

3 Inhoud Vooraf A Inleiding 5 B Dagindeling stembureau 6 C Belangrijke aandachtspunten 7 D Taken en verantwoordelijkheden 9 stembureauleden E StembureauApp 12 Hoofdstuk 1 Openen stembureau Welkom De stembus Stembox Aanmelden stembureauleden Controle inrichting stemlokaal Verzorg de aankleding van het stemlokaal Leg alles klaar op de tafel voor de stemming 15 Plattegronden stembureaus 16 Hoofdstuk 2 Stemmen shift Het stemmen begint Het stemproces Controle van de stempas Welke identiteitsbewijzen zijn geldig? Kiezerspas Machtigingen Stembiljetten 20 Hoofdstuk 3 Shiftwissel De checklist 21 Hoofdstuk 4 Stemmen shift 2 22 Hoofdstuk 5 Voorbereiden tellingen Om te beginnen Ruim de tafel leeg Openen stembus 23 Hoofdstuk 6 Sneltelling Provinciale Staten Het echte tellen kan beginnen! Openbaar geldig of ongeldig 24 Hoofdstuk 7 Eindtelling Provinciale Staten 26 Hoofdstuk 7 Sneltelling en Eindtelling Waterschap 28 Hoofdstuk 9 Afsluiten 29 Bijlagen 1 Stempassen 31 2 Schriftelijke volmacht 32 3 Onderhandse volmacht 33 4 Kiezerspas 34 5 Register Ongeldige Stempassen (ROS) 35 6 Voorbeeld ingevuld proces-verbaal 36 7 Handleiding ipad en StembureauApp 39 8 Als de StembureauApp niet werkt 41 - Checklist openen stembureau 41 - Checklist shiftwissel 42 - Checklist voorbereiden tellingen 43 - Turflijst sneltelling PS 45 - Checklist eindtelling PS 47 - Turflijst sneltelling WS 48 - Turflijst eindtelling WS 50 - Checklist afsluiten stembureau 51 3

4 Voorwoord Beste leden van het stembureau, 18 maart 2015 zijn er weer verkiezingen. Dit keer voor de leden van de Provinciale Staten van Zuid-Holland en het algemeen bestuur van de waterschappen. We stemmen dus twee keer op één dag. Wij zorgen er met zijn allen voor dat díe dag alle kiezers in onze stad in een plezierige sfeer en goed georganiseerd hun stem kunnen uitbrengen. Voor een ordentelijk verloop van de stemming op het stembureau is uw inzet van groot belang. Ik waardeer het bijzonder dat u zich hiervoor heeft aangemeld. Net als bij de verkiezingen in 2014 maken we gebruik van de StembureauApp op de ipad. Deze App zal u door het hele stemproces heen ondersteunen met behulp van checklists, het controleren van de stempassen en het tellen van de stemmen. De App zorgt ervoor dat we efficiënter en zorgvuldiger werken en sneller het verkiezingsproces kunnen afronden. Alle stembureauleden dienen zoals altijd een op maat gemaakte e-learningmodule te doorlopen. Zowel nieuwe voorzitters als ervaren voorzitters kunnen daarnaast gebruik maken van inloopsessies om met de StembureauApp te oefenen. Voor de onervaren voorzitters is het bijwonen van een inloopsessie verplicht. We staan uitgebreid stil bij de werkwijze van de verkiezingen. Hierdoor zijn we met zijn allen goed voorbereid. Deze handleiding bevat belangrijke informatie en is een naslagwerk voor u tijdens de verkiezingsdag. Ik verzoek u deze handleiding vóór 18 maart 2015 goed te lezen. Heeft u vragen waar deze handleiding geen antwoord op geeft? Stuur dan een naar ons verkiezingsteam, verkiezingen2015@rotterdam.nl. Ik wens u een goede verkiezingsdag en hoop dat wij na het ondertekenen van het proces-verbaal kunnen terugzien op geslaagde verkiezingen. Heel veel plezier en succes! Ronald van As Directeur Publiekszaken 4

5 A Inleiding Twee verkiezingen Op 18 maart zijn er twee verkiezingen. Dit betekent onder meer dat in de stembureaus twee stembussen aanwezig zijn; dat de stembiljetten uit beiden bussen worden geteld en dat er twee processen-verbaal moeten worden ingevuld. De StembureauApp zal ook deze verkiezingsdag ter ondersteuning van de voorzitter worden ingezet. Stemmen voor de Provinciale Staten en Waterschappen Provinciale Statenverkiezingen De Provinciale Statenverkiezingen zijn de verkiezingen van de leden van de Provinciale Staten in Nederland. Een keer in de vier jaar kiezen we deze leden. Hoeveel leden er gekozen kunnen worden hangt af van het aantal inwoners in de provincie. Op de kandidatenlisten staan de namen van de landelijke politieke partijen vermeld. De Provinciale Staten zijn het dagelijkse bestuur van de provincie. Wat te groot is voor de gemeenten en te klein om er landelijk op in te springen, ligt bij het provinciebestuur. Een kleine, maar bijzondere taak is het kiezen van de leden voor de Eerste Kamer. Dit gebeurt vlak nadat de nieuwe Statenleden zijn gekozen. De leden van de Eerste Kamer worden dus indirect gekozen tijdens deze verkiezing. Waterschapsverkiezingen De waterschapsverkiezingen worden ook om de vier jaar gehouden. Een waterschap of hoogheemraadschap is een overheidsinstantie die als belangrijkste taak heeft de waterhuishouding in dat gebied te regelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het aanleggen van dijken, ervoor zorgen dat het water in de sloten schoon blijft maar ook dat het grondwater op peil blijft zodat we droge voeten houden. De kandidatenlijsten voor deze verkiezingen worden opgesteld door partijen. Zowel landelijke politieke partijen als speciaal opgerichte waterschapslijsten doen mee. Het is een beetje vergelijkbaar met lokale lijsten bij Gemeenteraadsverkiezingen. Rotterdam heeft drie waterschappen: Hoogheemraadschap van Delfland, Waterschap Hollandse Delta en het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard. Kiezers kunnen alleen stemmen voor het waterschap van het gebied waarin zij wonen. Wanneer is de uitslag van de stemming bekend? Alle stemmen worden op woensdagavond 18 maart geteld. Dat geldt zowel voor de stemmen van de Provinciale Staten als voor de stemmen van de waterschappen. Zodra alle stemmen in de app zijn ingevoerd is de voorlopige uitslag voor Rotterdam binnen. Enkele dagen later volgt de definitieve uitslag. In Rotterdam stemmen we op de leden van de Provinciale Staten van Zuid-Holland. Stemmen kan op ieder stembureau in Rotterdam. Kaartje waterschappen Rotterdam 5

6 B Dagindeling stembureau 4:00 uur OPENEN LOCATIE De portier neemt de stembus en bijbehorende materialen in ontvangst 6:30 uur OPENEN STEMBUREAU De stembus en materialen worden overgedragen aan de voorzitter De voorzitter start de StembureauApp Stembureauleden shift 1 komen binnen en worden aangemeld in de app Instructie en taakverdeling door voorzitter aan stembureauleden Start voorbereiding 7:30 uur STEMMEN SHIFT 1 Het stemlokaal opent de deuren voor de kiezers Start stemmen Ca. 12:00 uur broodmaaltijd ter plaatse (deze wordt bezorgd) 15:30 uur SHIFTWISSEL Voorzitter van shift 1 meldt stembureauleden shift 2 aan in app Overdracht door stembureauvoorzitter en leden shift 1 aan de nieuwe stembureauleden Voorzitter shift 1 draagt de ipad over aan de voorzitter van shift 2 16:00 uur STEMMEN SHIFT 2 Vertrek stembureauleden eerste shift Vervolg stemmen Ca 17:00 uur broodmaaltijd ter plaatse (deze wordt bezorgd) 20:45 uur AANKOMST TELLERS Op alle stembureaus zijn tellers voorzien. Daar waar veel kiezers worden verwacht, arriveren extra tellers. 21:00 uur EINDE STEMMING Indien van toepassing: aanwijzen van de laatste kiezer in de rij. 21:15 uur START TELPROCES Sleuven van de stembussen sluiten nadat de laatste kiezer heeft gestemd Sneltelling (stemmen per lijst) voor de Provinciale Staten Eindtelling (stemmen per kandidaat) voor de Provinciale Staten en invullen proces-verbaal Sneltelling (stemmen per lijst) voor het waterschap Eindtelling (stemmen per kandidaat) voor het waterschap en invullen proces-verbaal Afronding telling (inpakken en verzegelen) Vanaf ca. 00:30 uur AFSLUITEN STEMBUREAU Invulling processen-verbaal door voorzitter en ondertekening door alle aanwezige stembureauleden Stembureauleden verlaten het stembureau De voorzitter levert het tasje met daarin de processenverbaal en de ipad met toebehoren in bij de controleur in het gebied Portier wacht tot stembus is opgehaald Locatie wordt afgesloten door portier Net als in de E-learningmodule en in de StembureauApp volgen wij in deze handleiding tijdens de verkiezingsdag de activiteiten op een stembureau vanaf het begin tot het einde. 6

7 C Belangrijke aandachtspunten StembureauApp Bij de verkiezingen op 18 maart zal weer bij alle stembureaus in Rotterdam gebruik worden gemaakt van de StembureauApp. Deze ondersteunt de voorzitter van het stembureau middels checklists op verschillende momenten van de dag, het automatisch controleren van de geldigheid van stempassen en het tellen van de stemmen. Daarnaast kan de voorzitter via de App facilitaire meldingen doen, vragen stellen en doorgeven of alle stembureauleden aanwezig zijn. Hij geeft het via de telefoon door aan de helpdesk (010) als een stembureaulid niet aanwezig is. Als de app (tijdelijk) niet beschikbaar is, kunt u in deze handleiding opzoeken wat u moet doen op dat moment van de verkiezingsdag. Deze papieren back-up staat in ieder hoofdstuk van de handleiding aangegeven met het symbool dat hier links is afgebeeld. Neem tijdens de verkiezingsdag ook uw mobiele telefoon op als u door een anoniem nummer wordt gebeld! Het kan zijn dat de helpdesk met u contact probeert te zoeken. Identiteitsbewijs De kiezer moet zijn stempas en een (geldig) identiteitsdocument overhandigen. Toegestaan zijn een Nederlands of EU paspoort, rijbewijs of identiteitskaart dat maximaal 5 jaar is verlopen. Het document moet dus geldig zijn tot 19 maart 2010 of later. Voor de waterschapsverkiezing mag een stemmer zich ook identificeren met een geldig verblijfsdocument. Stempas Elke kiezer ontvangt van de gemeente twee stempassen. Op de stempassen staat het adres van een stembureau in de buurt. De kiezer is om te stemmen voor het waterschap gebonden aan een stembureau in zijn eigen waterschapsgebied. Om te stemmen voor de Provinciale Staten is de kiezer niet gebonden aan het stembureau dat op de stempas staat. De kiezer kan stemmen in één van de stemlokalen in de gemeente Rotterdam. Volmacht Een gemachtigde kan de stem van de volmachtgever alleen uitbrengen als de gemachtigde zelf tegelijkertijd ook gaat stemmen. De gemachtigde moet van de volmachtgever behalve het volmachtbewijs (achterzijde stempas volledig ingevuld) ook een (kopie van een) identiteitsdocument overhandigen. Deze kopie van het identiteitsdocument van de volmachtgever mag ook maximaal vijf jaar verlopen zijn. Een gemachtigde mag naast zijn eigen stem maximaal twee volmachtstemmen uitbrengen. De kiezer kan ook ruim voor de verkiezing bij de gemeente een zogenaamde schriftelijke volmacht aanvragen. De kiezer kan hiermee een andere kiezer (eventueel uit een andere gemeente) machtigen om zijn stem uit te brengen. Bij het stemmen met een vooraf aangevraagde volmacht hoeft géén (kopie) identiteitsdocument van de volmachtgever te worden getoond. Beide kiezers moeten voor dezelfde stemming kiesgerechtigd zijn. Stemgeheim De kiezer moet in het geheim zijn stem uitbrengen in het stemhokje. U grijpt in als zich twee kiezers tegelijkertijd in het stemhokje (dreigen te) bevinden. Lichamelijk contact wordt hierbij vermeden. Kinderen die in staat zijn de kiezer te beïnvloeden bij het stemmen mogen niet mee in het stemhokje. Er is één uitzondering op deze regel. Assistentie in een stemhokje is toegestaan wanneer de kiezer vanwege een lichamelijke beperking niet zelfstandig kan stemmen. De voorzitter beoordeelt of de lichamelijke beperking de kiezer belemmert om alleen te stemmen. De kiezer bepaalt wie hem in het stemhokje begeleidt, dit kan ook een stembureaulid zijn. De begeleider ontvangt een hesje en trekt dit aan, zodat duidelijk zichtbaar is waarom twee mensen zich in één stemhokje bevinden. 7

8 Veilig en gastvrij De stembureauleden zorgen samen voor een veilige en gastvrije omgeving. De huisregels voor Rotterdamse stembureaus hangen in het stembureau. De voorzitter is verantwoordelijk voor de orde. Hij let op de volgende punten: of de kiezers in vrijheid hun eigen keuze maken; of stembureauleden hun politieke voorkeur voor zichzelf houden; of er voldoende afstand is tot de stemhokjes; of kiezers alleen gaan stemmen. De stembureauleden zijn herkenbaar door het dragen van een armband. Geen reclame In het stembureau mag geen reclamemateriaal worden verspreid. Voor geen enkel artikel of doel mag reclame worden gemaakt (dus ook geen partijbuttons, partijposters of partijfolders). Leden van het stembureau mogen geen blijk geven van hun politieke voorkeur. Als dit toch gebeurt, is het de taak van de voorzitter om hier tegen op te treden. Geen beïnvloeding In het stemlokaal mogen zich geen activiteiten voordoen die kiezers kunnen beïnvloeden in hun keuze. Als dit toch gebeurt, is het de taak van de voorzitter om hier tegen op te treden. Huisregels stemlokalen Het is in dit stemlokaal niet toegestaan om: huisdieren mee te nemen, met uitzondering van hulphonden; op rolschaatsen, rollerskates e.d. te rijden; te roken en/of alcohol en/of drugs te gebruiken na het stemmen zich in het stemlokaal op te houden (tenzij men zich in de publieke ruimte bevindt); op luidruchtige wijze mobiele telefoongesprekken te voeren; lawaai te maken of op een andere manier de orde te verstoren; zich agressief te gedragen tegen medewerkers van het stembureau, toezichthouders, politie of andere personen; activiteiten te ontplooien die gericht zijn op het beïnvloeden van de keuze van de kiezers. De kiezer volgt altijd de aanwijzingen op van de medewerkers van het stembureau. Ordeverstoring en/of agressief gedrag meldt de voorzitter telefonisch via (010) of 112. Publieksruimte Op de stemdag is het kiezers toegestaan in het stemlokaal te verblijven, voor zover de orde daardoor niet wordt verstoord en de voortgang van de stemming niet wordt belemmerd. Voor eventuele vragen van de media neemt de voorzitter contact op met helpdesk, tel. (010)

9 D Taken en verantwoordelijkheden stembureauleden De voorzitter De voorzitter is eindverantwoordelijk voor de gang van zaken op het stembureau en voor de handhaving van de orde. Hij bedient de app op de ipad die hem ondersteunt in zijn werkzaamheden. Ook verdeelt de voorzitter de taken onder de stembureauleden voorafgaand en tijdens het stemmen en gedurende het tellen. Verder controleert de voorzitter de identiteit van de kiezer en de echtheid van de stempas. Hij controleert de stempas met de StembureauApp op geldigheid door deze te scannen. De voorzitter is duidelijk te herkennen door: Hij is het eerste stembureaulid dat aan de stemtafel zit Hij draagt de armband met daarop de tekst voorzitter De tekst Voorzitter op de ipad-standaard De volgende taken vragen speciale aandacht: De voorzitter dient kennis te hebben genomen van de inhoud van het proces-verbaal. Hij heeft deze handleiding goed gelezen en weet precies wat er van hem wordt verwacht. Dit is nodig voor het telproces na 21:00 uur. Bestudeer op rustige momenten op het stembureau nogmaals het originele proces-verbaal. De voorzitter is de enige die de ipad bedient (en deze mag nooit onbemand achterblijven). Als hij even weg moet, draagt hij de ipad over aan de plaatsvervangend voorzitter. Indien de ipad het niet doet, probeert hij deze opnieuw op te starten. Hij volgt de instructie, zoals opgenomen in deze handleiding. Als dit niet lukt, neemt hij telefonisch contact op met de helpdesk om dit te melden. Indien nodig werkt de voorzitter verder met behulp van de checklists uit de handleiding en/of het Register van Ongeldige Stempassen. De app is een hulpmiddel voor de werkzaamheden op een stembureau. Het invullen van het proces-verbaal, met bijlagen en verzamelen van de papieren documenten is de formele verslaglegging van de verkiezingsdag. De voorzitter moet een schriftelijke verklaring leveren van de gang van zaken op het stembureau. In het proces-verbaal wordt ook de uitslag van het stembureau vastgelegd. Daarbij wordt een verklaring gegeven van eventuele verschillen tussen de papieren documenten (het verschil tussen de toegelaten kiezers en de getelde stembiljetten). Als de aantallen niet overeenstemmen en u heeft hiervoor geen verklaring, dan moeten alle ingenomen stempassen, volmachten en kiezerspassen waarmee gestemd is opnieuw geteld worden. Is het verschil hiermee niet verklaard dan moeten de stembiljetten opnieuw geteld worden. Dankzij de StembureauApp zien de controleurs die bij de helpdesk zitten op afstand ook of er een (groot) verschil is. Als het verschil tussen het aantal toegelaten kiezers en het aantal getelde stembiljetten groter is dan drie, neemt de helpdesk telefonisch contact op met de voorzitter om te helpen het verschil op te lossen of te verklaren. 9

10 Plaatsvervangend voorzitter De plaatsvervangend voorzitter is de tweede persoon achter de stemtafel. Hij neemt de stempas in ontvangst en maakt deze ongeldig met het stempel onbruikbaar. Ook zet hij er een volgnummer op. Zo kan een kiezer niet tweemaal stemmen met dezelfde stempas. Dit geldt voor alle soorten passen die worden ingenomen. De plaatsvervangend voorzitter heeft voor deze verkiezing 11 genummerde stapels voor zich op de tafel: voor beide verkiezingen de stempassen, volmachten, kiezerspassen en ongeldige stempassen / volmachten / kiezerspassen, teruggegeven stembiljetten (als gevolg van een vergissing of een weigering) en een stapel stempassen die door een (tijdelijke storing in de app niet ingescand zijn. Deze kunnen aan het einde van de dag of tussendoor zodra de app het weer doet als nog worden ingescand en vervolgens op de juiste stapel worden gelegd en voorzien van een volgnummer. Voor het tellen van de stemmen begint moet deze stapel leeg zijn. Als de voorzitter vanwege onvoorziene omstandigheden (tijdelijk) de stemtafel of het stemlokaal verlaat neemt de plaatsvervangend voorzitter de rol van voorzitter over. Op dat moment gelden dezelfde verantwoordelijkheden voor de plaatsvervangend voorzitter als voor de voorzitter Stembureauleden De stembureauleden zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de gang van zaken in het stembureau. s Morgens richten zij het stembureau in en leggen zij de stemmaterialen op aanwijzing van de voorzitter op de juiste plaats. Zij ondersteunen het stemproces door de stembiljetten uit te reiken en te controleren of de kiezer zijn stembiljetten in (de juiste) stembussen stopt. Het lid dat de stembiljetten uitreikt neemt plaats aan de tafel en reikt de stembiljetten pas uit als een stemhokje vrij is. Na het stemmen, tellen de stembureauleden op aanwijzing van de voorzitter de uitgebrachte stembiljetten volgens de telinstructie. in de tweede shift omdat het dan drukker wordt op de stembureaus. Bij een dubbel stembureau is het belangrijk dat dit stembureaulid ervoor zorgt dat beide bureaus ongeveer evenveel kiezers ontvangen. Dit lid vraagt de kiezers om hun stempas en identiteitsbewijs te pakken. Hij verwijst naar de huisregels van het stemlokaal en geeft instructies over het stemmen als de kiezer daar naar vraagt. Dit lid zorgt verder voor vervanging van één van de overige leden bij korte pauzes. Stembureaulid aan de stemtafel Naast de voorzitter en de plaatsvervangend voorzitter zit een derde lid aan de stemtafel. Hij reikt stembiljetten uit aan de kiezer, nadat de voorzitter de geldigheid van het legitimatiebewijs en de stempas heeft gecontroleerd en de plaatsvervangend voorzitter de stempassen heeft ingenomen. De stembiljetten worden pas daadwerkelijk uitgereikt als er een stemhokje vrij is. Als een kiezer per ongeluk zijn stembiljet verkeerd invult - en nog niet in de stembus heeft gedeponeerd - mag het derde lid aan de tafel één keer een nieuw biljet uitreiken. Hij neemt het verkeerd ingevulde biljet in, stempelt deze onbruikbaar en noteert op het biljet dat het onbruikbaar is vanwege een vergissing. Ook biljetten die worden teruggegeven, omdat de kiezer weigert te stemmen, moeten worden ingenomen en onbruikbaar worden gestempeld. Op deze biljetten moet worden genoteerd dat het gaat om een weigering. Stembureaulid bij toegang stemlokaal (shift 2) Eén stembureaulid staat bij de ingang van het stemlokaal en verwelkomt daar de kiezers. Dit extra vijfde stembureaulid zal voornamelijk worden ingezet Stembureaulid bij stembussen Eén stembureaulid neemt plaats bij de stembussen. Hij let erop dat de kiezers de stembiljetten in de juiste bussen stopt en houdt toezicht op de stembussen en 10

11 stemhokjes. Ook zorgt hij ervoor dat kiezers volgens de looprichting het stembureau verlaten. Neemt een kiezer het stembiljet mee? Dan turft het lid bij de stembus dit op de daarvoor bestemde turflijstjes. Bij een dubbel stembureau let dit lid er ook op dat de kiezers hun stembiljetten bij het juiste stembureau in de bussen stoppen. Belangrijk is dat leden op een stembureau met elkaar samenwerken. Dit betekent o.a. onderling signalen doorgeven en hulp bieden bij mogelijk lastige situaties. Dubbele stembureaus in één ruimte zijn niet elkaars concurrenten, maar werken juist met elkaar samen. Het is van ondergeschikt belang dat het ene bureau meer kiezers heeft gekregen dan het andere bureau. Veel belangrijker is dat de kiezersstroom naar evenredigheid verdeeld worden over beide bureaus, zodat beide bureaus na sluiting van het stembureau ongeveer evenveel stembiljetten hoeven te tellen en dus ook ongeveer tegelijkertijd klaar zijn. Op deze manier kunnen jullie ook gezamenlijk opruimen en het stembureau verlaten. Het is toegestaan om de stembureauleden in onderling overleg van taak te laten wisselen. In verband met het bedienen van de ipad kunnen alleen de voorzitter en plaatsvervangend voorzitter met elkaar van taak wisselen en dus niet met de andere stembureauleden. De gemeente Rotterdam is niet aansprakelijk voor schade aan persoonlijke eigendommen van de stembureauleden die ten tijde van het uitoefenen van hun functie op de verkiezingsdag zijn ontstaan. Overige functies Portier De portier is vanaf uur op het stembureau aanwezig om de stembussen en bijbehorende materialen in ontvangst te nemen. Hij draagt deze over aan de voorzitter. In de ochtend is hij tot 8.00 uur bij het stembureau aanwezig. Aan het einde van de verkiezingsdag meldt de portier zich weer om uur. Hij zorgt ervoor dat het stembureau wordt afgebroken en netjes wordt achtergelaten. Na de telling en afronding draagt de portier de stembussen over aan de transporteur en sluit het stembureau af. Stadswacht In de stemlokalen waar veel kiezers worden verwacht is permanent een stadswacht aanwezig. De stadswacht is beëdigd tot buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA) en heeft daardoor o.a. een taak gericht op handhaving van openbare rust en orde. De stadswacht stemt zijn inzet bij mogelijk risicovolle situaties of calamiteiten altijd af met de voorzitter. Voor stembureaus waar geen permanente stadswacht aanwezig is, geldt dat via de helpdesk om assistentie van een stadswacht kan worden gevraagd. Toezichthouder Verkiezingen De toezichthouders zullen de stembureaus bij surveillance aandoen. 11

12 E StembureauApp Een instructie voor het opstarten van de ipad en de code voor het ontgrendelen van de ipad vindt u in het tasje met de ipad in de stembus. In dit tasje treft u tevens de oplader en houten standaard voor de ipad aan en beide processen-verbaal. In bijlage 7 van deze handleiding vindt u een uitgebreide instructie voor het in gebruik nemen van de ipad en StembureauApp. Nadat de stembussen open zijn gemaakt, start de voorzitter als eerste de ipad op. Zet de ipad aan en ontgrendel de ipad met code Rdam@1 Ontgrendel ook de simkaart om verbinding te kunnen maken met het internet. De sim-pincode is Start de StembureauApp. De voorzitter vult zijn mobiele telefoonnummer in bij de gebruikersnaam. Vervolgens ontvangt de voorzitter op zijn mobiele telefoon het wachtwoord, dat hij invult in de app. Daarna opent het welkomstscherm. Houd de app actief! Dat doet u door op rustige momenten als u een poosje geen passen heeft gescand bijvoorbeeld even te klikken op de knop bezetting. U werkt in een beveiligde omgeving en na een kwartier zonder activiteit moet u weer opnieuw in de app inloggen met uw mobiele telefoonnummer (gebruikersnaam) en een nieuw op te vragen wachtwoord. Laat de ipad nooit onbemand achter! Moet de voorzitter even weg? Dan neemt de plaatsvervangend voorzitter het over. Hoe de app werkt Boven in het scherm is een menubalk die elke fase van de verkiezingsdag toont. Afhankelijk van het moment van de dag biedt de app een andere ondersteuning. Op sommige momenten, zoals bij het openen van het stembureau, de shiftwissel en het afsluiten van het stembureau geeft de app via checklists stap voor stap instructies. Tijdens het stemmen controleert de app de geldigheid van stempassen en bij het vaststellen van de voorlopige uitslag turft de app de stemmen per partij. Daarnaast is het mogelijk via de app de chatten met de helpdesk om meldingen door te geven of vragen te stellen. De checklists geven activiteiten aan die de voorzitter en de andere stembureauleden moeten verrichten. Nadat de activiteit is afgerond, vinkt de voorzitter dit af in de StembureauApp. Als dit laatste niet gebeurt, dan stagneert de app. Als de app niet werkt, probeert de voorzitter de app en de ipad volgens de instructie die ook te vinden is in bijlage 7 van deze handleiding - opnieuw op te starten. Werkt de app dan nog niet of zijn er storingen? Dan kunnen facilitaire meldingen telefonisch worden gedaan via de helpdesk, tel. (010) Het stemproces gaat ondertussen gewoon door. De stembiljetten worden tijdelijk handmatig gecontroleerd aan de hand van het Register Ongeldige Stempassen. 12

13 Hoofdstuk 1 Openen stembureau 1.1 Welkom Vandaag is het zover! De dag van de verkiezingen van de Provinciale Staten en de waterschappen. De portier opent om 4:00 uur de locatie en neemt de stembussen en bijbehorende materialen in ontvangst. Hij zorgt ervoor dat het stembureau is ingericht. Tot de komst van de stembureauleden bewaakt hij de stembussen en de materialen. De portier draagt de stembus en de bijbehorende materialen over aan de (plaatsvervangend) voorzitter zodra hij arriveert. Alle stembureauleden moeten uiterlijk 6:30 uur op het stembureau aanwezig zijn. De voorzitter pakt de stembussen. Deze zijn afgesloten met een cijferslot. De code van het cijferslot is te vinden in de envelop aan de stembus (de code is te gebruiken voor beide bussen). Als de voorzitter de code gebruikt heeft, dan stopt hij de code terug in de stembox. De voorzitter van shift 2 heeft de code aan het eind van de dag weer nodig. De voorzitter maakt de stembussen open en haalt alle materialen uit de bussen. Als eerste start de voorzitter de ipad, voorziet deze van stroom en logt met zijn mobiele telefoonnummer en wachtwoord in in de StembureauApp (het wachtwoord ontvangt de voorzitter per SMS). Aan de hand van de checklist controleert de voorzitter of het stemlokaal goed is ingericht en zorgt hij ervoor dat de taken onder de stembureauleden worden verdeeld. De Stembureauleden verzorgen de aankleding van het stembureau en leggen het materiaal voor de stemming klaar. 1.2 De stembus De inhoud van de stembus bestaat onder meer uit: de tas met daarin de ipad met oplader en de processen-verbaal. stembox met het stemmateriaal, ingepakt in de volgorde waarin ze nodig zijn. in bundels verpakte blanco stembiljetten. het papieren Register Ongeldige Stempassen een krat met waterkoker, verlengsnoer. versnaperingen voor beide shifts. 1.3 Stembox Op het materiaal in de stembox moet het juiste stembureaunummer staan. De stembox bevat onder meer: een envelop met de parkeerkaarten (indien er betaald moet worden in de straat) een zakje met klein materiaal (waaronder rode potloden, stempel, pennen, elastiekjes, rekenmachine en plakband). de benodigdheden voor het openen en inrichten van het stembureau de brochure geldige identiteitsdocumenten van het Ministerie van Binnenlandse Zaken de benodigdheden voor het voorbereiden van de tellingen de benodigdheden voor de eindtelling de benodigdheden om het stembureau af te sluiten, 13

14 Handtekening stembiljetten Sluiten stembussen Op de achterzijde van ieder stembiljet moet de Controleer met de stembureauleden of de stembussen handtekening staan van de voorzitter van het centraal leeg zijn. stembureau. Model stembus waterschap: knijp de zijkanten van de Handtekening ing.j.m.geluk, Dijkgraaf waterschap Hollandse Delta Voor Provinciale Staten is dat de burgemeester van Den sleuf aan de binnenkant van de deksel samen. Druk Haag, de heer Van Aartsen deze vervolgens naar buiten. Model Provinciale Staten: aan de binnenkant van de Bestemd voor de stembiljetten van de waterschapsverkiezing op 18 maart 2015 dekstel zit een schuifje. Haal dit schuifje over om de sleuf te openen. In het scherm Bezetting moeten alle stembureauleden worden aangemeld. Voor de waterschappen is dat de dijkgraaf: Voor Waterschap Hollandse Delta: De sleuf wordt aan de buitenkant van het deksel vastgezet met de aangebrachte vergrendeling. Daarna wordt de stembus met het bijgeleverde slot gesloten. Het slot is af te sluiten door de cijfers op het slot te verdraaien. Voor Hoogheemraadschap van Delfland: Voor Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard: De voorzitter controleert dit zodra een bundel is aangebroken. Heeft u een stembiljet zonder handtekening of is de handtekening afwijkend? Dan mag u het stembiljet niet uitreiken aan een kiezer. Maak dit stembiljet onbruikbaar door beide kanten de stempel onbruikbaar te geven. 1.4 Aanmelden stembureauleden Voorafgaand aan de verkiezingsdag ontvangt de voorzitter de namen en telefoonnummers van alle stembureauleden. De voorzitter neemt, zodra de gegevens zijn ontvangen, contact op met de leden om er zeker van te zijn dat zij op 18 maart om 6:30 uur op het stembureau aanwezig zijn. Als een stembureaulid er om 6:45 nog niet is, neemt de voorzitter telefonisch contact op met diegene. Als het lid niet bereikbaar of beschikbaar is, kan dit telefonisch bij de helpdesk worden gemeld. De helpdesk probeert zo snel mogelijk een vervanger te sturen. De naam van de vervanger verschijnt in de StembureauApp vanzelf in het lijstje met stembureauleden in het menu Bezetting. Zodra het vervangende lid is gearriveerd op het stembureau moet de voorzitter het vervangende lid ook aanmelden in de app. In het proces-verbaal vult de voorzitter de namen van de stembureauleden in die aanwezig zijn en de tijd dat zij op het stembureau zijn gearriveerd. Ieder stembureaulid zet zijn paraaf erbij. 14

15 1.5 Controle inrichting stemlokaal In de ochtend is het stemlokaal door de portier ingericht. De stembureauleden controleren de inrichting. Daarbij letten zij op de volgende punten: Een stembureau beschikt over een stemtafel, stoelen voor de stembureauleden en twee stembussen. De tafel staat zo opgesteld, dat de handelingen van de stembureauleden voor de kiezers goed te zien zijn. De stembussen staan tegenover de stemtafel. De stembureauleden hebben er zo goed zicht op. Het stembureau heeft minimaal drie stemhokjes. De toegang is zichtbaar voor de stembureauleden en voor het publiek. Het stembureau is zo ingericht dat het stemmen geheim is. Alleen de kiezer ziet op wie hij stemt. Bij een stembureau dat toegankelijk is voor invaliden is in één stemhokje het schrijfblad op de juiste hoogte ingesteld zodat het stemhokje geschikt is voor kiezers in een rolstoel. De looproute van de kiezers is afgezet met paaltjes en linten. Zie ook de plattegronden op pagina Leg alles klaar op de tafel voor de stemming De leden zorgen dat alle benodigdheden voor het stemmen op de stemtafel liggen: de ipad, stapelhulpen, stempel om stempassen onbruikbaar te maken, pennen en twee stapels met stembiljetten. Andere items hoeven niet op de tafel te liggen, maar wel bij de hand, zoals de processen-verbaal, een kopie van de kieswet, voorbeeld stempassen, de brochure met afbeeldingen van identiteitsbewijzen en de nood-envelop voor het geval de ipad uitvalt. Het stembureau is nu klaar om open te gaan. Als de StembureauApp het niet doet tijdens het openen van het stembureau, moet hiervoor de papieren checklist Openen stembureau worden gebruikt die achter in de handleiding is opgenomen in bijlage Verzorg de aankleding van het stemlokaal Na de bovenstaande controle, maken de stembureauleden de inrichting van het stembureau af door de bewegwijzering in en om het stemlokaal te verzorgen. Controleer of het bord buiten op straat zo is geplaatst dat de ingang van het stemlokaal gemakkelijk te vinden is. Ook de posters met huisregels en de vergrotingen van de kandidatenlijsten worden opgehangen. In ieder stemhokje wordt een rood potlood bevestigd. 15

16 Stembureau Rotterdamse stijl Stembureau Rotterdamse stijl, dubbel stembureau 16

17 Hoofdstuk 2 Stemmen shift Het stemmen begint Het stembureau is om 7:30 uur open. De stembureauleden zitten op hun plek. De eerste kiezers komen binnen. Voor de verkiezingen ontvangt iedere Rotterdammer die mag stemmen twee stempassen. Een stempas voor de verkiezing van de Provinciale Staten en een stempas voor de verkiezing van het waterschap. De stempas voor de verkiezing van de Provinciale Staten is anders dan de stempas voor het waterschap. In de stembox en achterin in deze handleiding vind je voorbeelden van beide stempassen. Let op! Alleen kiezers met de Nederlandse nationaliteit mogen stemmen voor Provinciale Staten en het waterschap. Kiezers met een vreemde nationaliteit mogen alleen voor het waterschap stemmen. Zij ontvangen maar één stempas. Stemmen door stembureauleden Voor de stemgerechtigde stembureauleden geldt dat zij hun stem kunnen uitbrengen in het stembureau waar zij die dag zitting hebben. Stembureauleden kunnen alleen voor het waterschap stemmen als zij kiesgerechtigd zijn voor het waterschapsgebied waarin het stembureau is gevestigd. Stembureauleden die woonachtig zijn buiten Rotterdam maar wel in Zuid-Holland wonen, mogen ook op het stembureau in Rotterdam voor de Provinciale Staten stemmen. De stempas van deze stembureauleden kan niet worden gescand met de StembureauApp. De voorzitter tekent onder het kopje 6. onregelmatigheden van het proces-verbaal aan welke stembureauleden gestemd hebben. 2.2 Het stemproces 1. Het lid bij de deur (indien aanwezig) verwelkomt de kiezer en vraagt de kiezers om hun stempas en identiteitsbewijs gereed te houden. 2. De voorzitter controleert het identiteitsbewijs van de kiezer en controleert de stempassen door deze te scannen met de StembureauApp. De app geeft aan of de stempassen geldig zijn. Indien de kiezer gemachtigd is met een volmacht, moet de voorzitter controleren of deze volledig is ingevuld. In de app moet worden ingevoerd of de stempas wordt gebruikt als stempas of als volmacht. 3. De plaatsvervangend voorzitter neemt de passen in en maakt deze ongeldig met het stempel onbruikbaar. Ook zet hij er een volgnummer op. Hij legt de stempassen, volmachten, kiezerspassen en ongeldige stempassen, volmachten en kiezerspassen op aparte stapels (iedere stapel wordt apart genummerd). 4. Het derde lid aan de tafel reikt de stembiljetten uit zodra er een stemhokje beschikbaar is. 5. Het lid bij de stembus controleert of de stembiljetten in de juiste stembussen worden gedaan en houdt bij hoeveel stembiljetten niet worden ingediend. 2.3 Controle van de stempas De voorzitter scant de QR-code (een soort barcode) die linksonder op de stempas is aangebracht met de app. Als de QR-code het niet doet, voert de voorzitter het stempasnummer handmatig in, in de app. Is een kiezer zijn stempas kwijtgeraakt? Dan zit er geen QR-code op de vervangende stempas. Deze stempassen moeten dus altijd handmatig worden ingevoerd. De app geeft aan of de kiezer mag stemmen en dus niet voorkomt in het Register Ongeldige Stempassen (ROS). Bovendien wordt 17

18 gecontroleerd of deze stempas niet eerder is gebruikt die dag. Daarnaast let de voorzitter op de volgende kenmerken op de stempas: (zie pag 16) 1. De persoonsgegevens van de kiezer. De voorzitter controleert of deze gegevens overeenkomen met het identiteitsbewijs. 2. Aan het hologramfolie is te zien dat de stempas echt is. Dit hologramfolie zit onderaan in het midden. Ook de volmacht en de kiezerspas zijn voorzien van een hologramfolie. 3. Aan de randen van de stempas zijn gekleurde blokjes in een fluorkleur gedrukt. Oproep voor de verkiezing van de leden van de provinciale staten op woensdag 18 maart 2015 Op welke tijden kunt u stemmen? U kunt stemmen van 7.30 uur tot uur. Waar kunt u stemmen? U kunt met deze stempas stemmen in alle stemlokalen van uw gemeente. Stemlokaal bij u in de buurt Waar vindt u informatie over andere stemlokalen? Contactgegevens van uw gemeente STEMPAS Niet vergeten en neem altijd mee als u gaat stemmen - Deze stempas - Uw paspoort, identiteitskaart of rijbewijs uit Nederland dat minimaal geldig is tot 19 maart Strikt persoonlijk! Deze stempas is alleen geldig voor de geadresseerde. Deze pas is het bewijs dat u mag stemmen en is alleen geldig als uw naam en adres erop gedrukt staan. Misbruik van deze persoonlijke stempas door anderen is strafbaar. Een door een kiezer vooraf aangevraagde machtiging en een kiezerspas komen niet voor in het ROS en hoeven dus niet te worden gescand. Indien de app aangeeft dat de stempas wel in het ROS staat, mag de kiezer met deze stempas niet stemmen. U neemt de stempas in en maakt hem ongeldig met de desbetreffende stempel. Houd deze ongeldig gemaakte stempassen apart van de andere stempassen en nummer deze op het aparte stapeltje door. Het kan gebeuren dat de app tijdelijk niet werkt tijdens het stemmen van shift 1 en later ook tijdens het stemmen shift 2. Controleer de pas dan handmatig met het papieren ROS. Leg de stempassen apart op de stapel van handmatig gecontroleerde stempassen. Als de app weer beschikbaar is kun je ze alsnog scannen, voorzien van een volgnummer en op de juiste stapel leggen. 2.4 Welke identiteitsbewijzen zijn geldig? Een kiezer mag stemmen als hij: 1. voor de verkiezing van de Provinciale Staten een stempas heeft; 2. voor de verkiezing van het waterschap een stempas heeft; Toegestane identiteitsdocumenten zijn een paspoort, identiteitskaart of rijbewijs uit Nederland of een ander EU-land dat minimaal geldig is tot 19 maart 2010 (let op de datum geldigheid op het document) of een geldig verblijfsdocument Zie ook de brochure geldige identiteitsdocumenten van het Ministerie van Binnenlandse Zaken met foto s van EU-documenten. Mocht een kiezer een document overleggen dat niet in deze brochure voorkomt en u twijfelt over de geldigheid van dit document neem dan even contact op met de helpdesk: (010) Alternatief document Een kiezer van wie het identiteitsdocument kwijtgeraakt of gestolen is, moet aan de voorzitter een proces-verbaal van de politie of een verklaring van de gemeente kunnen tonen. Ook moet hij een document laten zien waarop zijn naam en foto staan (bijvoorbeeld een pasje van zijn werkgever) Kiezerspas Een kiezer kan in een andere gemeente zijn stem uitbrengen. Let wel op dat de kiezer mag stemmen voor de Provinciale Staten van Zuid-Holland en voor het waterschap waarvan de stembiljetten op uw stembureau aanwezig zijn. Hiervoor vraagt hij vooraf een kiezerspas aan bij de gemeente. De kiezerspas is een apart document. Oproep voor de verkiezing van de leden van de provinciale staten op woensdag 18 maart 2015 Voor welke provincie kunt u stemmen? Op welke tijden kunt u stemmen? U kunt stemmen van 7.30 uur tot uur. Waar kunt u stemmen? U kunt met deze kiezerspas stemmen in alle stemlokalen in uw eigen provincie. Adressen van de stemlokalen vindt u op de website van de gemeente waar u wilt stemmen. Bij verlies van uw kiezerspas Een kiezerspas wordt maar één keer verstrekt. Bent u deze kwijt, dan kunt u geen nieuwe aanvragen. KIEZERSPAS Niet vergeten en neem altijd mee als u gaat stemmen - Deze kiezerspas - Uw paspoort, identiteitskaart of rijbewijs uit Nederland dat minimaal geldig is tot 19 maart Strikt persoonlijk! Deze kiezerspas is alleen geldig voor de geadresseerde. Deze pas is het bewijs dat u mag stemmen en is alleen geldig als uw naam en adres erop gedrukt staan. Misbruik van deze persoonlijke kiezerspas door anderen is strafbaar. 18

19 Controleer de gegevens van de kiezer aan de hand van het identiteitsbewijs. Controleer of de kiezer voor de juiste verkiezing mag stemmen. Controleer de echtheid van de kiezerspas aan de hand van het hologramfolie en de rand met blokjes in een fluorkleur. Een kiezerspas heeft geen QR-code en deze kan dus niet gescand worden met de app. Gebruik de aparte knop om de kiezerspas te verwerken. 2.6 Machtigingen Kan een kiezer zelf niet komen stemmen? Dan kan hij een andere kiezer machtigen. Dat kan op meerdere manieren: Zijn volmachtgever en gemachtigde beide Rotterdamse kiezers dan kan het volmachtbewijs op de achterkant van de stempas worden ingevuld. (zogenaamde onderhandse volmacht). De volmachtgever kan vooraf via de gemeente een schriftelijke volmacht aanvragen. De gemachtigde krijgt dan een speciaal volmachtbewijs. Het volmachtbewijs op de achterkant van een kiezerspas is ingevuld. Controleer altijd of de volmachtgever en gemachtigde voor dezelfde verkiezing mogen stemmen voordat de volmacht wordt geaccepteerd! Een machtiging wordt door de gemachtigde ingeleverd als hij zelf ook gaat stemmen. Is een kiezer die ook een volmachtstem wil uitbrengen de kopie van het identiteitsbewijs van de volmachtgever vergeten? Vraag de kiezer of hij later wil terugkomen. Laat de kiezer niet toe tot de stemming. Anders mag hij de volmachtstem niet meer uitbrengen. Oproep voor de verkiezing van de leden van de provinciale staten op woensdag 18 maart 2015 Persoonsgegevens volmachtgever Voor welke provincie kunt u stemmen? Op welke tijden kunt u stemmen? U kunt stemmen van 7.30 uur tot uur. Waar kunt u stemmen? U kunt met dit volmachtbewijs stemmen in alle stemlokalen in uw eigen provincie. Adressen van de stemlokalen vindt u op de website van de gemeente waar u wilt stemmen. De volmachtstem mag u alleen uitbrengen op het moment dat u zelf stemt voor de provincie. S C H R I F T E L I J K VOLMACHTBEWIJS Niet vergeten en neem altijd mee als u gaat stemmen - Uw eigen stempas of kiezerspas en dit volmachtbewijs - Uw paspoort, identiteitskaart of rijbewijs uit Nederland dat minimaal geldig is tot 19 maart Strikt persoonlijk! Met dit volmachtbewijs toont u aan dat u voor een andere kiezer een stem mag uitbrengen. Deze volmacht is alleen geldig als uw naam en adres erop gedrukt staan. Misbruik van dit persoonlijke volmachtbewijs door anderen is strafbaar. Onderhandse volmacht Op de (onderhandse) volmacht staan twee handtekeningen; één van de volmachtgever en één van de gemachtigde. De volmachtgever geeft aan wie in zijn plaats stemt. De naam en adresgegevens van de gemachtigde moeten volledig zijn ingevuld. De volmachtgever moet een kopie van zijn identiteitsbewijs meegeven aan de gemachtigde. Deze kopie laat de gemachtigde zien op het stembureau. Een goed zichtbare foto van iemands identiteitsbewijs op een telefoon geldt ook als kopie, mits de persoonlijke gegevens duidelijk leesbaar zijn en de handtekening te controleren is. Bij twijfel over de volmacht spreekt u de gemachtigde aan. Vraag naar de relatie met de volmachtgever. Bij gerede twijfel over het tot stand komen van de volmacht neem dan de volgende tekst op in het proces-verbaal: relatie kiezer / volmachtgever niet duidelijk. U dient wel in alle gevallen bij een juist ingevulde volmacht het stembiljet aan de kiezer te overhandigen. Vooraf aangevraagde volmacht Overhandigt de gemachtigde een vooraf bij de gemeente aangevraagd volmachtbewijs, dan heeft hij geen kopie van het identiteitsbewijs van de volmachtgever nodig. Dit volmachtbewijs is niet ondertekend. Het volmachtbewijs kan niet worden gescand met de app. Gebruik hiervoor de aparte knop om dit te verwerken. Volmacht achterkant kiezerspas Ook een kiezerspas kan worden omgezet in een onderhandse volmacht. De volmachtgever geeft aan de gemachtigde een kopie van zijn identiteitsbewijs mee. Er kunnen zich een aantal situaties voordoen: De volmachtgever heeft een kiezerspas aangevraagd en gaat niet zelf stemmen. Hij vult het volmachtbewijs op de achterkant van de kiezerspas in. De gemachtigde heeft een Rotterdamse stempas. Hij kan de volmachtstem uitbrengen als hij stemt in Rotterdam en voor dezelfde verkiezing mag stemmen. De volmachtgever heeft een kiezerspas aangevraagd en gaat niet zelf stemmen. Hij vult het volmachtbewijs op de achterkant van de kiezerspas in. De gemachtigde heeft ook een kiezerspas aangevraagd. De gemachtigde kan in een stembureau naar keuze binnen de provincie Zuid-Holland (voor de Provinciale Staten) of in het gebied van het waterschap zijn eigen stem en de volmachtstem uitbrengen. De volmachtgever heeft het volmachtbewijs op zijn stempas ingevuld. De gemachtigde heeft een kiezerspas aangevraagd. De gemachtigde mag zijn eigen stem en de volmachtstem in Rotterdam uitbrengen. 19

20 KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DEN NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINGRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DE NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN K0NINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DEN NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLANDEN KONINKRIJK DER NEDERLAN Om te stemmen heeft u een identiteitsbewijs nodig Let op! Geef deze kiezerspas en een kopie van uw identiteitsbewijs alleen Een identiteitsbewijs is een paspoort, identiteitskaart of rijbewijs mee aan een ander nadat de pas door u en uw gemachtigde is ingevuld en uit Nederland. Deze mogen bij het stemmen maximaal 5 jaar zijn ondertekend. verlopen. VOLMACHTBEWIJS Heeft u geen identiteitsbewijs? Vraag op tijd een identiteitsbewijs aan bij uw gemeente. Dit is mijn kiezerspas (mijn naam staat op de voorzijde vermeld). Ik stem niet zelf en machtig onderstaande persoon om voor mij Wilt u een andere kiezer uit uw eigen provincie voor u laten te stemmen. Ik heb die persoon daarvoor een kopie van mijn stemmen? identiteitsbewijs gegeven. Let op! Controleer of uzelf en de kiezer die u wilt machtigen om voor u te stemmen, wonen in dezelfde provincie. Mijn handtekening Is dat het geval, vul dan het volmachtbewijs hiernaast zelf in en geef die - samen met een kopie van uw identiteitsbewijs - mee aan de kiezer.. die voor u gaat stemmen. Gegevens van de gemachtigde Naam: Adres: Woonplaats: Als gemachtigde moet u: - voor dezelfde provincie stemmen als de volmachtgever; - de volmachtstem tegelijk uitbrengen met uw eigen stem; - een kopie meenemen van het identiteitsbewijs van degene voor wie u stemt. Let op! U mag maximaal voor twee andere kiezers stemmen voor de provincie. Handtekening van de gemachtigde.. Paraaf van stembureaulid In te vullen door stembureaulid... Mag de gemachtigde stemmen? Dan zet de plaatsvervangend voorzitter een paraaf op het volmachtbewijs. Aantal volmachten Een kiezer mag per verkiezing met maximaal twee volmachten stemmen. De gemachtigde moet zijn eigen stem tegelijk uitbrengen met de volmachtstem(men). Dit betekent dat een kiezer met maximaal zes stembiljetten het stemhokje in gaat, namelijk zijn eigen stembiljet voor de verkiezing van de Provinciale Staten en twee stembiljetten waarvoor de kiezer gemachtigd is èn zijn eigen stembiljet voor de verkiezing van het waterschap en twee stembiljetten waarvoor de kiezer gemachtigd is. Bewaar de volmachten apart van de andere stempassen en nummer deze op een apart stapeltje. Dit aantal is aan het einde van de dag nodig bij het invullen van het proces-verbaal. Een kiezer die het volmachtbewijs op de achterzijde van zijn stempas of kiezerspas heeft ingevuld, mag de volmacht intrekken en alsnog zelf gaan stemmen. Teken dit dan wel aan op de stempas of kiezerspas door het doorhalen van de gegevens van de gemachtigde op de achterzijde van de stempas. 2.7 Stembiljetten Is er een stemhokje vrij? Dan krijgt de kiezer van het lid aan het einde van de tafel de stembiljetten. De kiezer vult zijn stem in en doet de stembiljetten in de juiste stembussen. Soms gaat er iets mis bij het stemmen. Bijvoorbeeld omdat een kiezer een stembiljet verkeerd heeft ingevuld. Het lid bij de stembussen verwijst de kiezer dan terug naar het lid aan het einde van de tafel. Daar krijgt de kiezer één keer een nieuw stembiljet (mits het biljet nog niet in de stembus is gedeponeerd). Het lid aan het einde van de tafel neemt het oude stembiljet in, stempelt dit onbruikbaar, zet er een volgnummer op en noteert dat het biljet is ingenomen als gevolg van een vergissing. Deze biljetten worden op een aparte stapel bewaard. Als een kiezer weigert te stemmen, gaat dit op dezelfde manier. Er moet dan op het stembiljet worden genoteerd dat het is ingenomen als gevolg van een weigering. 20

21 Hoofdstuk 3 Shiftwissel Het is 15:30 uur. De leden van shift 2 komen het stembureau binnen. Tussen 15:30 en 16:00 uur wordt de nieuwe groep stembureauleden ingewerkt. Dit heet shiftwissel. Het is een belangrijk moment. De taken moeten goed worden overgedragen, terwijl het stemmen doorgaat. Tijdens de shiftwissel kijken de leden van shift 2 mee met de leden van shift 1. De voorzitter van shift 1 is verantwoordelijk voor de shiftwissel. Hij vult de namen van de leden van de tweede shift in, in de processen-verbaal. Hij laat de leden van shift twee een paraaf zetten bij hun naam. Hij meldt de leden aan in de app. Hij verdeelt de taken onder de nieuwe leden. Hij geeft aan wanneer de leden van shift 1 hun positie mogen verlaten. Hij vult het tijdstip van vertrek in, in de processenverbaal. tafel. Als er een verschil is, kan dit worden gecorrigeerd, zodat de tweede shift start met een kloppende telling. Na het voltooien van alle controles mag voorzitter 1 uitloggen en zijn plaats aan de tafel en de ipad overdragen aan voorzitter 2. Voorzitter 2 logt vervolgens zelf in met zijn mobiele telefoonnummer. Via een SMS ontvangt hij zijn wachtwoord waarmee hij inlogt in de app. Vervolgens opent het tabblad Stemmen shift 2. Werk bij dubbele stembureaus goed samen tijdens de shiftwissel, door bijvoorbeeld de stroom van kiezers naar één stembureau te leiden. Controleer op rustige momenten tussendoor alvast de doornummering van stempassen, volmachten en kiezerspassen op de tafel. Dan is de kans op fouten tijdens de shiftwissel kleiner! Als de StembureauApp het niet doet tijdens de shiftwissel, moet hiervoor de papieren checklist Shiftwissel worden gebruikt die in deze handleiding is opgenomen in bijlage De checklist Om ervoor te zorgen dat de overdracht van de 1e aan de 2e shift zo snel en nauwkeurig mogelijk gebeurt, wordt dit proces door de StembureauApp ondersteund met een checklist. Deze wordt door voorzitter 1 afgewerkt, terwijl voorzitter 2 meekijkt. In deze checklist wordt tevens gecontroleerd of het aantal stempassen, kiezerspassen en volmachten in de app klopt met de stapels passen op Laat een stembureaulid bij de ingang van het stembureau aan de kiezers melden dat i.v.m.de shiftwissel en het overdragen van taken een paar minuten geen kiezers kunnen worden toegelaten. 21