Handleiding voor stembureauleden

Transcriptie

1 Handleiding voor stembureauleden Verkiezing van het Europees Parlement Gemeente Rotterdam Hoe ziet de verkiezingsdag er uit? donderdag 22 mei 2014

2 Colofon Uitgave van de gemeente Rotterdam Dienstverlening Tbv verkiezing Europees Parlement 22 mei 2014 Vormgeving: gemeente Rotterdam Druk: Veenman+ Oplage: 1000 exemplaren 2

3 Inhoud Vooraf A Inleiding 4 B Dagindeling stembureau 5 C Belangrijke aandachtspunten 6 D Taken en verantwoordelijkheden 9 stembureauleden E StembureauApp 12 Hoofdstuk 3 Shiftwissel De checklist 22 Hoofdstuk 4 Stemming shift 2 23 Bijlagen 1 Voorbeeld stempas verkiezing 31 Europees parlement 2 Volmacht achterkant stempas 32 3 Vooraf aangevraagde volmacht 33 4 Kiezerspas 34 5 Register Ongeldige Stempassen (ROS) Voorbeeld ingevuld proces-verbaal 36 Hoofdstuk 1 Openen stembureau Welkom De stembus Aanmelden stembureauleden Controle inrichting stemlokaal Verzorg de aankleding van het stemlokaal Leg alles klaar op de tafel voor de stemming 15 Plattegronden stembureaus 17 Hoofdstuk 2 Stemming shift Het stemmen begint Het stemproces Controle van de stempas Welke identiteitsbewijzen zijn geldig? Kiezerspas Machtigingen Stembiljetten 21 Hoofdstuk 5 Telling Om te beginnen Ruim de tafel leeg 24 Hoofdstuk 6 Voorbereiden tellingen Het echte tellen kan beginnen Openbaar geldig of ongeldig 25 Hoofdstuk 7 Eindtelling 27 Hoofdstuk 8 Afsluiten 29 3

4 A Inleiding Beste leden van het stembureau, 22 mei zijn er weer verkiezingen: dit keer voor het Europees Parlement. Wij zorgen er met zijn allen voor dat díe dag alle kiezers in onze stad in een plezierige sfeer en goed georganiseerd hun stem kunnen uitbrengen. Voor een ordentelijk verloop van de stemming op het stembureau is uw inzet van groot belang. Ik waardeer het bijzonder dat u zich hiervoor hebt aangemeld. Bij deze verkiezing maken we gebruik van een StembureauApp. Deze app zal u door het hele stemproces heen ondersteunen. Het zorgt ervoor dat we efficiënter te werk gaan en sneller de verkiezingsuitslag kunnen presenteren. Tijdens de klassikale training voor de (plaatsvervangend) voorzitters en de e-learningmodule is uitgebreid stilgestaan bij de werkwijze van de verkiezingen. Hierdoor zijn we met zijn allen goed voorbereid. Deze handleiding bevat belangrijke informatie en is een naslagwerk voor u tijdens de verkiezingsdag. Ik verzoek u nadrukkelijk deze handleiding vóór 22 mei a.s. goed te lezen. Heeft u vragen waar deze handleiding geen antwoord op geeft? Bel dan naar de helpdesk (010) Ik wens u een goede verkiezingsdag en hoop dat wij na het ondertekenen van het proces-verbaal kunnen terugzien op geslaagde verkiezingen. Heel veel plezier en succes! Ronald van As Directeur Publiekszaken 4

5 B Dagindeling stembureau OPENEN LOCATIE De portier neemt de stembus en bijbehorende materialen in ontvangst 6:30 uur OPENEN STEMBUREAU De stembus en materialen worden overgedragen aan de voorzitter De voorzitter start de StembureauApp Stembureauleden shift 1 komen binnen en worden aangemeld in de app Instructie en taakverdeling door voorzitter aan stembureauleden Start voorbereiding 7:30 uur STEMMEN SHIFT 1 Het stemlokaal opent de deuren voor de kiezers Start stemmen Ca 17:00 uur broodmaaltijd ter plaatse (deze wordt bezorgd) 20:45 uur AANKOMST TELLERS Op de stembureaus waar veel kiezers worden verwacht, arriveren 1 à 2 extra tellers. 21:00 uur EINDE STEMMING Indien van toepassing: vaststellen einde van de rij kiezers 21:15 uur START TELPROCES Stembus sluiten Sneltelling (stemmen per lijst) Eindtelling (stemmen per kandidaat) en invullen proces-verbaal Afronding telling (sluiten stembus, met materialen) Net als in de E-learningmodule en in de StembureauApp volgen wij in deze handleiding tijdens de verkiezingsdag de activiteiten op een stembureau vanaf het begin tot het einde. (Deze handleiding is geschreven in de persoonsvorm hij en uiteraard is dit ook van toepassing op vrouwelijke personen.) Ca. 12:00 uur broodmaaltijd ter plaatse (deze wordt bezorgd) 15:30 uur SHIFTWISSEL Voorzitter van shift 1 meldt stembureauleden shift 2 aan in app Overdracht door stembureauvoorzitter en leden shift 1 aan de nieuwe stembureauleden Voorzitter shift 1 draagt de ipad over aan de voorzitter van shift 2 Vanaf ca. 23:30 uur AFSLUITEN STEMBUREAU Invulling proces-verbaal door voorzitter en ondertekening door alle aanwezige stembureauleden (en eventuele tellers) Stembureauleden verlaten het stembureau De voorzitter levert het proces-verbaal en het tasje met de ipad en toebehoren in bij de controleur van de stadswinkel in het gebied Portier wacht tot stembus is opgehaald Locatie wordt afgesloten door portier 16:00 uur STEMMEN SHIFT 2 Vertrek stembureauleden eerste shift Vervolg stemmen 5

6 C Belangrijke aandachtspunten Europees Parlement De verkiezing van de leden van het Europees Parlement wordt eens in de 5 jaar gehouden. De stemming vindt niet in alle lidstaten op dezelfde dag plaats. In Nederland wordt de eerstvolgende verkiezing van het Europees Parlement gehouden op 22 mei Het college van burgemeester en wethouders van gemeenten is verantwoordelijk voor de organisatie van de verkiezing. Het Europees Parlement bestaat uit 751 leden (dus: zetels) uit 28 lidstaten. Uit iedere lidstaat is een vast aantal parlementariërs afkomstig; afhankelijk van het aantal inwoners. Afgevaardigden voor het Europees Parlement worden per land gekozen. 26 Europarlementariërs vertegenwoordigen de Nederlandse EU-burgers. Verkiezing van het Europees Parlement: wijzigingen t.o.v. verkiezing gemeenteraad en verkiezingen gebiedscommissies van 19 maart 2014 Inhoudelijk Op 22 mei is er maar één verkiezing, dit betekent onder meer: in de stembureaus is maar één stembus aanwezig; alleen de stembiljetten uit deze bus worden geteld, het telproces bestaat daardoor uit minder stappen en is minder gecompliceerd; In deze handleiding is meer de nadruk gelegd op de schriftelijke invulling van het proces-verbaal en de verklaring van mogelijke verschillen tussen toegelaten kiezers en de getelde stembiljetten. Indien de voorzitter hiervoor geen verklaring kan geven, dan moeten alle stempassen, volmachten en kiezerspassen waarmee gestemd is, opnieuw geteld worden; Het stembureaulid bij de deur zal voornamelijk worden ingezet in de stemlokalen waar veel bezoekers worden verwacht; Kiezerspas: een kiezer kan in een andere gemeente zijn stem uitbrengen. Hiervoor vraagt hij vooraf een kiezerspas aan bij de gemeente; nadere informatie is te vinden in paragraaf 2.5.; Ook een kiezerspas kan worden omgezet in een onderhandse volmacht. U leest in paragraaf 2.6. meer over de situaties die zich hierbij kunnen voordoen; Het controleproces door de controleur in de Stadswinkel is vereenvoudigd; Op 22 mei wordt in de avond de uitslag in ieder stemlokaal bekendgemaakt aan de aanwezige kiezers. De voorlopige uitslag wordt door de gemeente niet bekendgemaakt. De officiële uitslag wordt een week na de verkiezing op 30 mei 2014 vastgesteld door de Kiesraad in een openbare zitting. De StembureauApp De inlogprocedure in de StembureauApp is verbeterd; Via de knop Hulplijn kunt u ook informatievragen stellen Het aanvragen van een vervangend stembureaulid zal niet meer via de StembureauApp gebeuren, maar telefonisch De app en de verbinding zullen minder storingsgevoelig zijn StembureauApp Bij de verkiezingen op 22 mei zal bij alle stembureaus in Rotterdam gebruik worden gemaakt van de StembureauApp. Deze ondersteunt de voorzitter van het stembureau middels checklists op verschillende momenten van de dag, het automatisch controleren van de geldigheid van stempassen en helpt bij het tellen van de stemmen. De checklists geven activiteiten aan die de voorzitter en de andere stembureauleden moeten verrichten. Nadat de activiteit is afgerond, vinkt de voorzitter dit af in de StembureauApp. Als dit laatste niet gebeurt, dan kan u niet verder in de app. Bij het tellen van de stemmen, moeten alle partijlijsten worden afgevinkt, ook de lijsten die geen stemmen hebben gekregen. 6

7 Daarnaast kan de voorzitter via de App facilitaire meldingen doen en doorgeven of alle stembureauleden aanwezig zijn. Hij geeft via de telefoon door aan de helpdesk (010) als een stembureaulid niet aanwezig is. De StembureauApp begeleidt de voorzitter gedurende de hele dag. Als de app (tijdelijk) niet beschikbaar is, kunt u in deze handleiding opzoeken wat u moet doen op dat moment van de verkiezingsdag. De app is een hulpmiddel voor de werkzaamheden op een stembureau. Het invullen van het proces-verbaal, met bijlagen en verzamelen van de papieren documenten is de formele verslaglegging van de verkiezingsdag. De voorzitter moet namelijk een schriftelijke verklaring leveren van de gang van zaken op het stembureau en van eventuele verschillen tussen de papieren documenten (het verschil tussen de toegelaten kiezers en de getelde stembiljetten). Als de aantallen niet overeenstemmen en u heeft hiervoor geen verklaring, dan moeten alle ingenomen stempassen, volmachten en kiezerspassen waarmee gestemd is opnieuw geteld worden. Is het verschil hiermee niet verklaard dan moeten de stembiljetten opnieuw geteld worden. In het procesverbaal moet u een goede verklaring voor een eventueel overgebleven verschil kunnen geven. Neem tijdens de verkiezingsdag bij een anoniem nummer ook uw mobiele telefoon op! Het kan namelijk zijn dat de helpdesk met u contact probeert te zoeken. Identiteitsbewijs De kiezer moet zijn stempas en een (geldig) identiteitsdocument overhandigen. Toegestaan zijn een Nederlands paspoort, rijbewijs of identiteitskaart dat maximaal 5 jaar is verlopen. Het document moet dus geldig zijn tot 23 mei 2009 of later. Stempas Elke kiezer ontvangt van de gemeente een stempas. Op de stempas staat het adres van een stembureau in de buurt. Om te stemmen is de kiezer niet gebonden aan het stembureau dat op de stempas staat. De kiezer kan stemmen in één van de stemlokalen in de gemeente Rotterdam. Volmacht Een gemachtigde kan de stem van de volmachtgever alleen uitbrengen als de gemachtigde zelf tegelijkertijd gaat stemmen. De gemachtigde moet van de volmachtgever behalve het volmachtbewijs (achterzijde stempas volledig ingevuld) ook een (kopie van een) identiteitsdocument overhandigen. Deze kopie van het identiteitsdocument van de volmachtgever mag ook maximaal vijf jaar verlopen zijn. Een gemachtigde mag maximaal twee volmachtstemmen uitbrengen, naast zijn eigen stem. De kiezer kan ook ruim voor de verkiezing bij de gemeente een zogenaamde volmacht aanvragen. De kiezer kan hiermee een andere kiezer machtigen om zijn stem uit te brengen. Bij het stemmen met een vooraf aangevraagde volmacht hoeft géén (kopie) identiteitsdocument van de volmachtgever te worden getoond. Stemgeheim De kiezer moet in het geheim zijn stem uitbrengen in het stemhokje. U grijpt in als zich twee kiezers tegelijkertijd in het stemhokje (dreigen te) bevinden. Lichamelijk contact wordt hierbij vermeden. Kinderen die in staat zijn de kiezer te beïnvloeden bij het stemmen mogen niet mee in het stemhokje. Er is één uitzondering op deze regel. Assistentie in een stemhokje is toegestaan wanneer de kiezer vanwege een lichamelijke beperking niet alleen kan stemmen. De voorzitter beoordeelt of de lichamelijke beperking de kiezer belemmert om alleen te stemmen. De kiezer bepaalt wie hem in het stemhokje begeleidt, dit kan ook een stembureaulid zijn. De begeleider ontvangt een hesje en trekt dit aan, zodat duidelijk zichtbaar is waarom twee mensen zich in één stemhokje bevinden. Veilig en gastvrij De stembureauleden zorgen samen voor een veilige en gastvrije omgeving. De huisregels voor Rotterdamse stembureaus hangen in het stembureau. De voorzitter is verantwoordelijk voor de orde, hij let dan op de volgende punten: of de kiezers in vrijheid hun eigen keuze maken; of stembureauleden hun politieke voorkeur voor zichzelf houden; of er voldoende afstand is tot de stemhokjes; of kiezers alleen gaan stemmen. 7

8 De stembureauleden zijn herkenbaar door het dragen van een armband. Geen reclame In het stembureau mag geen reclamemateriaal worden verspreid. Voor geen enkel artikel of doel mag reclame worden gemaakt (dus ook geen partijbuttons, partijposters of partijfolders). Leden van het stembureau mogen geen blijk geven van hun politieke voorkeur. Als dit toch gebeurt, is het de taak van de voorzitter om hier tegen op te treden. Geen beïnvloeding In het stemlokaal mogen zich geen activiteiten voordoen die kiezers kunnen beïnvloeden in hun keuze. Als dit toch gebeurt, is het de taak van de voorzitter om hier tegen op te treden. Huisregels stemlokalen Het is in dit stemlokaal niet toegestaan om: huisdieren mee te nemen, met uitzondering van geleidehonden; op rolschaatsen, rollerskates e.d. te rijden; te roken en/of alcohol en/of drugs te gebruiken; na het stemmen zich in het stemlokaal op te houden (tenzij men zich in de publieke ruimte bevindt); op luidruchtige wijze mobiele telefoongesprekken te voeren; lawaai te maken of op een andere manier de orde te verstoren; zich agressief te gedragen tegen medewerkers van het stembureau, toezichthouders van cluster Stadsbeheer, de politie of andere personen; activiteiten te ontplooien die gericht zijn op het beïnvloeden van de keuze van de kiezers. De kiezer volgt altijd de aanwijzingen op van de medewerkers van het stembureau. Ordeverstoringen kunnen niet meer worden doorgegeven via de app, maar alleen telefonisch via of 112 Publieksruimte Op de stemdag is het kiezers toegestaan in het stemlokaal te verblijven, voor zover de orde daardoor niet wordt verstoord en de voortgang van de stemming niet wordt belemmerd. Voor eventuele vragen van de media neemt de voorzitter contact op met helpdesk, tel. (010)

9 D Taken en verantwoordelijkheden stembureauleden De voorzitter De voorzitter is eindverantwoordelijk voor de gang van zaken op het stembureau en voor de handhaving van de orde. Hij bedient de app op de ipad, die hem ondersteunt in zijn werkzaamheden op het stembureau. Ook verdeelt de voorzitter de taken onder de stembureauleden voorafgaand en tijdens het stemmen en gedurende het tellen. Verder controleert de voorzitter de identiteit van de kiezer en de stempas. Hij controleert de stempas met de StembureauApp op geldigheid door deze te scannen. De voorzitter is duidelijk te herkennen door: De tekst Voorzitter op de ipad Hij is het eerste stembureaulid dat aan de stemtafel zit. De volgende taken vragen speciale aandacht: De voorzitter dient kennis te hebben genomen van de inhoud van het proces-verbaal. Hij heeft deze handleiding goed gelezen en weet precies wat er van hem wordt verwacht. Dit is nodig voor het telproces na 21:00 uur. Bestudeer op rustige momenten op het stembureau nogmaals het originele proces-verbaal. Als bij een beslissing van het stembureau de stemmen staken, beslist de voorzitter. De voorzitter is de enige die de ipad bedient (en deze mag nooit onbemand liggen). Als hij even weg moet, draagt hij de ipad over aan de plaatsvervangend voorzitter. Indien de ipad het niet doet, probeert hij deze opnieuw op te starten. Als dit niet lukt, neemt hij telefonisch contact op met de helpdesk om dit te melden en volgt de instructie, in het tasje van de ipad. Indien nodig opent de voorzitter de nood-envelop uit de stembox, als dit voor dat moment van de verkiezingsdag wordt aangegeven in deze handleiding. tweemaal stemmen. Dit geldt voor alle soorten passen die worden ingenomen. De plaatsvervangend voorzitter heeft voor deze verkiezing zes genummerde stapels voor zich op de tafel: stempassen, volmachten, kiezerspassen, ongeldige stempassen / volmachten / kiezerspassen, teruggegeven stembiljetten (als gevolg van een vergissing of een weigering) en een stapel met stempassen die door een (tijdelijke) storing in de app niet ingescand zijn. Deze kunnen aan het einde van de dag of tussendoor zodra de app het weer doet als nog worden ingescand en vervolgens op de juiste stapel worden gelegd en voorzien van een volgnummer. Voor het tellen van de stemmen begint, moet deze stapel leeg zijn. Plaatsvervangend voorzitter Als de voorzitter vanwege onvoorziene omstandigheden (tijdelijk) de stemtafel of het stemlokaal verlaat, benoemt hij/zij de plaatsvervangend voorzitter tot voorzitter. Op dat moment gelden dezelfde verantwoordelijkheden voor de plaatsvervangend voorzitter als voor de voorzitter. De plaatsvervangend voorzitter is de tweede persoon achter de stemtafel. Hij neemt de stempas in ontvangst en maakt deze ongeldig met het stempel onbruikbaar. Ook zet hij er een volgnummer op. Zo kan een kiezer niet 9

10 Stembureauleden De stembureauleden zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de gang van zaken in het stembureau. s Morgens richten zij het stembureau in en leggen zij de stemmaterialen op aanwijzing van de voorzitter op de juiste plaats. Verder ondersteunen zij het stemproces door te controleren of een kiezer alle benodigde documenten bij zich heeft en door de stembiljetten uit te reiken. Eén lid neemt plaats naast de voorzitter en de plaatsvervangend voorzitter aan de tafel en reikt, als een stemhokje vrij is, het stembiljet uit aan de toegelaten kiezers. Na het stemmen, tellen de stembureauleden op aanwijzing van de voorzitter de uitgebrachte stembiljetten volgens de telinstructie. Stembureaulid bij toegang stemlokaal Eén stembureaulid staat bij de ingang van het stemlokaal en verwelkomt daar de kiezers. Dit extra vijfde stembureaulid zal voornamelijk worden ingezet in de stemlokalen waar veel bezoekers worden verwacht en bij zogenaamde dubbele stembureaus (twee of meer stembureaus in één ruimte). Indien er in één stemlokaal twee stembureaus zijn ingericht, hoeft maar één stembureaulid bij de ingang aanwezig te zijn. Bij een dubbel stembureau is het belangrijk dat dit stembureaulid ervoor zorgt dat beide bureaus ongeveer evenveel kiezers ontvangen. Dit lid vraagt de kiezers hun stempas en identiteitsbewijs te pakken. Hij verwijst naar de huisregels van het stemlokaal en geeft instructies over het stemmen als de kiezer daar naar vraagt. Dit lid zorgt verder voor vervanging van één van de overige leden bij korte pauzes. Stembureaulid aan de stemtafel Naast de voorzitter en de plaatsvervangend voorzitter zit ook een derde lid aan de stemtafel. Hij reikt het stembiljet uit aan de kiezer, nadat de voorzitter de geldigheid van het legitimatiebewijs en de stempas heeft gecontroleerd en de plaatsvervangend voorzitter de stempas heeft ingenomen. Het stembiljet wordt pas daadwerkelijk uitgereikt als er een stemhokje vrij is. Als een kiezer per ongeluk zijn stembiljet verkeerd invult - en nog niet in de stembus heeft gedeponeerd - mag het derde lid aan de tafel één nieuw biljet uitreiken. Hij neemt het verkeerd ingevulde biljet in, stempelt deze onbruikbaar en noteert op het biljet dat het onbruikbaar is vanwege een vergissing. Ook biljetten die worden teruggegeven, omdat de kiezer weigert te stemmen moeten worden ingenomen en onbruikbaar worden gestempeld. Op deze biljetten moet worden genoteerd dat het gaat om een weigering. Stembureaulid bij stembus Eén stembureaulid neemt plaats bij de stembus. Hij let erop dat de kiezers het stembiljet in de bus stoppen en houdt toezicht op de stemhokjes. En hij zorgt ervoor dat kiezers volgens de looprichting het stembureau uit gaan. Ook houdt dit lid toezicht op de stembus. Neemt een kiezer het stembiljet mee of levert deze in? Dan turft het lid bij de stembus dit op de daarvoor bestemde turflijstjes. Bij een dubbel stembureau let dit lid ook goed op dat de kiezers van het juiste stembureau het stembiljet in de bus stoppen. Is het rustig? Dan is het handig dat het lid bij de stembus de biljetten goed aanstampt. Er kunnen dan veel meer biljetten in! Belangrijk is dat leden op een stembureau goed met elkaar samenwerken. Dit betekent o.a. onderling signalen doorgeven en hulp bieden bij mogelijk lastige situaties. Dubbele stembureaus in één ruimte zijn niet elkaars concurrenten, maar werken juist met elkaar samen! Het is van ondergeschikt belang dat het ene bureau meer kiezers heeft gekregen dan het andere bureau. Veel belangrijker is dat de kiezersstroom naar evenredigheid verdeeld wordt over beide bureaus. Het is toegestaan om de stembureauleden in onderling overleg van taak te laten wisselen. I.v.m. het bedienen van de ipad kunnen alleen de voorzitter en plaatsvervangend voorzitter met elkaar van taak wisselen en dus niet met de andere stembureauleden. De gemeente Rotterdam is niet aansprakelijk voor schade aan persoonlijke eigendommen van de stembureauleden die ten tijde van het oefenen van hun functie op de verkiezingsdag zijn ontstaan. 10

11 Portier De portier is vanaf uur op het stembureau aanwezig om de stembus en bijbehorende materialen in ontvangst te nemen. Hij draagt deze over aan de voorzitter. In de ochtend is hij tot 9:00 uur bij het stembureau aanwezig. Aan het einde van de verkiezingsdag meldt de portier zich weer om 20:00 uur. Hij zorgt ervoor dat het stembureau wordt afgebroken en netjes wordt achtergelaten. Na de telling en afronding draagt de portier de stembus over aan de transporteur en sluit het stembureau af. Stadswacht In de stemlokalen waar veel kiezers worden verwacht is permanent een stadswacht van het cluster Stadsbeheer aanwezig. De stadswacht is beëdigd tot buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA) en heeft daardoor o.a. een taak gericht op handhaving van openbare rust en orde. De stadswacht stemt zijn inzet bij mogelijk risicovolle situaties of calamiteiten af met de voorzitter. Voor stembureaus waar geen permanente stadswacht aanwezig is, geldt dat via de helpdesk om assistentie van een stadswacht kan worden gevraagd. Toezichthouder Verkiezingen De toezichthouders zullen de stembureaus bij surveillance aandoen. 11

12 E StembureauApp Een instructie voor het opstarten van de ipad en de code voor het ontgrendelen van de ipad vindt u in het tasje met de ipad in de stembus. In dit tasje treft u tevens de oplader voor de ipad aan en het proces-verbaal. De voorzitter vult zijn mobiele telefoonnummer in bij de gebruikersnaam in de app. Vervolgens ontvangt de voorzitter op zijn mobiele telefoon het wachtwoord, dat hij invult in de app. Daarna komt u in het welkomstschem van de app. Laat de ipad niet onbemand liggen! Moet de voorzitter even weg? Dan neemt de plaatsvervangend voorzitter het over. Nadat u de stembus hebt opengemaakt, start u als eerste de ipad. Ontgrendel de ipad met de code die in het tasje zit. Daarna start u de StembureauApp. Raak het scherm van de ipad regelmatig aan! U werkt in een beveiligde omgeving en na een kwartier moet u weer opnieuw in de app inloggen met uw mobiele telefoonnummer (gebruikersnaam) en een nieuw wachtwoord. Hoe de app werkt Boven in het scherm is een menubalk die toont in welke fase van de verkiezingsdag u bent. Afhankelijk van het moment van de dag biedt de app een andere ondersteuning. Op sommige momenten, zoals bij het openen van het stembureau, de shiftwissel en het afsluiten van het stembureau geeft de app via checklists stap voor stap instructies. Tijdens het stemmen controleert de app de geldigheid van stempassen en bij het vaststellen van de voorlopige uitslag turft de app de stemmen per partij. De checklists geven activiteiten aan die de voorzitter en de andere stembureauleden moeten verrichten. Nadat de activiteit is afgerond, vinkt de voorzitter dit af in de StembureauApp. Als dit laatste niet gebeurt, dan gaat de app niet verder naar de volgende stap. Als de app niet werkt, probeert de voorzitter de app en de ipad - volgens de instructie - opnieuw op te starten. Werkt de app dan nog niet of zijn er storingen? Dan kunnen facilitaire meldingen telefonisch worden gedaan via de helpdesk, tel. (010)

13 Scherm hulplijn Scherm aanmelden stembureauleden 13

14 Hoofdstuk 1 Openen stembureau 1.1 Welkom Vandaag is het zover! De dag van de verkiezing van het Europees Parlement. De portier opent om 4:00 uur de locatie en neemt de stembus en bijbehorende materialen in ontvangst. Hij zorgt ervoor dat het stembureau is ingericht. Tot de komst van de stembureauleden bewaakt hij de stembus en de materialen. De portier draagt de stembus en de bijbehorende materialen over aan de (plaatsvervangend) voorzitter. Alle stembureauleden moeten om 6:30 uur op het stembureau aanwezig zijn. De voorzitter pakt de stembus. Deze is afgesloten met een cijferslot. De code van het cijferslot is te vinden in de envelop aan de stembus. Als de voorzitter de code gebruikt heeft, dan stopt hij de code terug in de stembox. De voorzitter van shift 2 heeft de code aan het eind van de dag weer nodig, De voorzitter maakt de stembus open en haalt alle materialen uit de bus. Als eerste start de voorzitter de ipad, voorziet deze van stroom en logt met zijn mobiele telefoonnummer en wachtwoord in in de StembureauApp. Na een welkomstwoord in de app komt de voorzitter in de checklist van het tabblad Openen stembureau. Aan de hand van de checklist controleert de voorzitter of het stemlokaal goed is ingericht en zorgt hij ervoor dat de stembureauleden de aankleding van het stembureau verder verzorgen. Ook leggen zij het materiaal voor de stemming klaar. 1.2 De stembus De inhoud van de stembus bestaat uit: 1. De tas met daarin de ipad met oplader, de MiFi (signaalversterker) met oplader, een procesverbaal, de handleiding van de ipad. 2. Stembox met het stemmateriaal, ingepakt in de volgorde waarin ze nodig zijn. Op het materiaal in de stembox moet het juiste stembureaunummer staan. De stembox bevat onder meer: een envelop met de parkeerkaarten (indien er betaald moet worden in de straat) een zakje met klein materiaal (waaronder rode potloden, stempel, pennen, elastiekjes, rekenmachine en plakband). de benodigdheden voor het openen van het stembureau, zoals bewegwijzeringsbordjes voor in het stemlokaal, posters met huisregels, de stapelhulpen voor op de stemtafel, voorbeeld stempassen, de noodenvelop met materialen voor het geval de ipad uitvalt en een kopie van deze handleiding.. de brochure geldige identiteitsdocumenten van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. het hesje voor begeleiders in het stemhokje en de armbanden voor de stembureauleden de benodigdheden voor het voorbereiden van de tellingen, zoals de inpakmaterialen voor de ingenomen stempassen en volmachten, niet gebruikte stembiljetten en de bordjes met partijnummers voor op de grond om de stembiljetten mee te sorteren. de benodigdheden voor de eindtelling, zoals inpakmaterialen de benodigdheden om het stembureau af te sluiten, zoals inpakmaterialen en vuilniszakken. 3. De blanco stembiljetten zijn in bundels verpakt. 4. Het papieren Register Ongeldige Stempassen voor het geval de StembureauApp uitvalt en stempassen handmatig moeten worden gecontroleerd. 5. Tas met waterkoker, verlengsnoer en versnaperingen voor beide shifts. Handtekening stembiljetten Op de achterzijde van ieder stembiljet moet de handtekening van de voorzitter van het hoofdstembureau van de kieskring Rotterdam staan, burgemeester A. Aboutaleb. Dit controleert de voorzitter, zodra een bundel is aangebroken. Heeft u een stembiljet zonder handtekening of is de handtekening afwijkend? Dan mag u het stembiljet niet uitreiken aan een kiezer. Maak dit stembiljet onbruikbaar door beide kanten de stempel onbruikbaar te geven. 14

15 De handtekening van de voorzitter van het hoofdstembureau van de kieskring Rotterdam, burgemeester A. Aboutaleb, ziet er als volgt uit: Sluiten stembus Controleer met de stembureauleden of de stembus leeg is. Hierna opent u de sleuf in het deksel. Aan de binnenkant van het dekstel zit een schuifje. Als u dit overhaalt kunt u de sleuf openen. De sleuf wordt aan de buitenkant van het deksel vastgezet met de aangebrachte vergrendeling. Daarna sluit u de stembus met het bijgeleverde slot. Het slot sluit u af door de cijfers op het slot te verdraaien. 1.3 Aanmelden stembureauleden Bij zijn definitieve benoeming heeft de voorzitter de namen en telefoonnummers van alle stembureauleden ontvangen. Bel de avond van te voren naar de stembureauleden, zodat u zeker weet dat zij op 22 mei om 6:30 uur op het stembureau aanwezig zijn. Als een stembureaulid er om 6:45 nog niet is, neemt de voorzitter telefonisch contact met diegene op. Als het lid niet bereikbaar of beschikbaar is, kan dit telefonisch bij de helpdesk worden gemeld. De helpdesk probeert zo snel mogelijk een vervanger te sturen en koppelt dit terug aan de voorzitter. In het proces-verbaal vult de voorzitter de namen van de stembureauleden in, die aanwezig zijn en de tijd dat zij op het stembureau zijn gearriveerd. 1.4 Controle inrichting stemlokaal In de ochtend is het stemlokaal door de portier ingericht. De stembureauleden controleren de inrichting. Daarbij letten zij op de volgende punten: Een stembureau beschikt over een stemtafel, stoelen voor de stembureauleden en een stembus. De tafel staat zo opgesteld, dat de handelingen van de stembureauleden voor de kiezers goed te zien zijn. De stembus staat tegenover de stemtafel. De stembureauleden hebben er zo goed zicht op. Het stembureau heeft minimaal drie stemhokjes. De toegang is zichtbaar voor de stembureauleden en voor het publiek. Het invullen van een stembiljet is geheim. Niemand mag mee kunnen kijken. Bij een stembureau dat toegankelijk is voor invaliden is in één stemhokje het schrijfblad op de hoogte ingesteld zodat het stemhokje geschikt is voor kiezers in een rolstoel. Het stembureau is zo ingericht dat het stemmen geheim is. Alleen de kiezer ziet op wie hij stemt. De looproute van de kiezers is afgezet met paaltjes en linten. Het gedeelte waar gestemd wordt, is afgeschermd voor publiek. Stemmen is een privézaak! Zie ook de plattegronden op pagina Verzorg de aankleding van het stemlokaal Na de bovenstaande controle, maken de stembureauleden de inrichting van het stembureau af door de bewegwijzering in en om het stemlokaal te verzorgen. Controleer of het bord buiten op straat zo is geplaatst dat de ingang van het stemlokaal gemakkelijk te vinden is. Ook de posters met huisregels worden opgehangen en de rode potloden bevestigd in de stemhokjes. 1.6 Leg alles klaar op de tafel voor de stemming De leden zorgen dat alle benodigdheden voor het stemmen op de stemtafel liggen: de ipad, stapelhulpen, stempel om stempassen ongeldig te verklaren, pennen en een stapel met stembiljetten. Andere items hoeven niet op de tafel te liggen, maar wel bij de hand, zoals het proces-verbaal, een kopie van de kieswet, een voorbeeld stempas, de brochure met afbeeldingen van identiteitsbewijzen en de nood-envelop voor het geval de ipad uitvalt. Het stembureau is nu klaar om open te gaan Als de StembureauApp het niet doet tijdens het openen van het stembureau, moet hiervoor de papieren checklist Openen stembureau worden gebruikt die in de noodenvelop zit. 15

16 Leg alles klaar op de tafel voor de stemming 16

17 Stembureau Rotterdamse stijl Stembureau Rotterdamse stijl, dubbel stembureau 17

18 Hoofdstuk 2 Stemmen shift Het stemmen begint Het stembureau is om 7:30 uur open. De stembureauleden zitten op hun plek. De eerste kiezers komen binnen. Voor de verkiezing van het Europees Parlement ontvangt elke Rotterdammer die mag stemmen een stempas. In de stembox vindt u hiervan een voorbeeld. Stemmen door stembureauleden Voor de stemgerechtigde stembureauleden geldt dat zijn hun stem kunnen uitbrengen in het stembureau waar zij die dag zitting hebben. Stembureauleden die woonachtig zijn buiten Rotterdam, mogen ook op het stembureau in Rotterdam stemmen. De stempas van deze stembureauleden kan niet worden gescand met de StembureauApp. De voorzitter tekent onder het kopje 6. Onregelmatigheden van het procesverbaal aan welke stembureauleden gestemd hebben. 2.2 Het stemproces 1. Het lid bij de deur verwelkomt de kiezer, vraagt de kiezers om hun stempas en identiteitsbewijs te pakken. 2. De voorzitter controleert het identiteitsbewijs van de kiezer en controleert zijn stempas door deze te scannen met de StembureauApp. De app geeft aan of de stempas geldig is. Indien de kiezer gemachtigd is met een volmacht, moet de voorzitter controleren of deze volledig is ingevuld. In de app moet worden ingevoerd of de stempas wordt gebruikt als stempas of als volmacht. 3. De plaatsvervangend voorzitter neemt de passen in en maakt deze ongeldig met een stempel. Ook zet hij er een volgnummer op. En legt de stempassen,, volmachten, kiezerspassen en ongeldige stempassen, volmachten en kiezerspassen op aparte stapels (iedere stapel krijgt eigen volgnummers). 4. Het derde lid aan de tafel reikt het stembiljet uit zodra er een stemhokje beschikbaar is. 5. Het lid bij de stembus controleert of het stembiljet in de stembus wordt gedaan en houdt bij hoeveel stembiljetten niet worden ingediend. 2.3 Controle van de stempas De voorzitter scant de QR-code (een soort barcode/ linksonder) op de stempassen met de app. Als de QR-code het niet doet, voert de voorzitter het stempasnummer handmatig in in de app. Is een kiezer zijn stempas kwijtgeraakt? Dan zit er geen QR-code op de vervangende stempas en deze kunt u dus niet scannen met de app. Gebruik de aparte knop om de vervangende stempas te verwerken. Deze stempassen moeten dus altijd handmatig worden ingevoerd. De app geeft aan of de kiezer mag stemmen en niet voorkomt in het Register Ongeldige Stempassen (ROS), bovendien wordt gecontroleerd of deze stempas niet eerder is gebruikt die dag. Daarnaast let de voorzitter op de volgende kenmerken op de stempas: 1. De persoonsgegevens van de kiezer. De voorzitter controleert of deze gegevens overeenkomen met het identiteitsbewijs. 2. Aan het hologramfolie is te zien dat de stempas echt is. Dit hologramfolie zit onderaan in het midden. Ook de volmacht en de kiezerspas zijn voorzien van deze hologramfolie. 3. Aan de randen van de stempas zijn gekleurde blokjes in een fluorkleur gedrukt. 18

19 Een door een kiezer vooraf aangevraagde machtiging en een kiezerspas komen niet voor in het ROS en hoeven dus niet te worden gescand. Indien de app aangeeft dat de stempas wel in het ROS staat, mag de kiezer met deze stempas niet stemmen. U neemt de stempas in en maakt hem ongeldig met de desbetreffende stempel. Houd deze ongeldig gemaakte stempassen apart van de andere stempassen en nummer deze op het aparte stapeltje door. Als de app niet werkt, moet handmatig worden gecontroleerd of een stempas geldig is. Gebruik hiervoor het op papier afgedrukte ROS dat in de stembus zat. Het kan gebeuren dat de app het niet doet tijdens stemmen van shift 1 en later ook tijdens stemmen shift 2. Controleer dan de pas handmatig met het papieren Ros. Leg de stempassen apart op de stapel van handmatig gecontroleerde passen met het juiste volgnummer. Als de app weer beschikbaar is kun je deze alsnog scannen en kunnen ze mee in de telling. 2.4 Welke identiteitsbewijzen zijn geldig? Een kiezer mag stemmen als hij: 1. voor de verkiezing van het Europees Parlement een stempas heeft; 2. een Nederlands identiteitsdocument toont met een datum geldigheid tot 23 mei 2009 of later. Het identiteitsbewijs mag maximaal 5 jaar verlopen zijn. De voorzitter controleert de stempassen en identiteitsbewijzen op achternaam, geboortedatum, geslacht en geldigheid. Toegestane identiteitsdocumenten zijn: Paspoort uit Nederlandse staat of een ander EU-land Rijbewijs uit Nederlandse staat of een ander EU-land Nederlandse identiteitskaart Een verblijfsdocument Een identiteitsdocument mag maximaal 5 jaar verlopen zijn. De datum van geldigheid moet vanaf 23 mei 2009 of een latere datum zijn. Voor de kiezer met een Nederlandse en een andere nationaliteit geldt het volgende: De kiezer mag zich voor deze verkiezingen ook legitimeren met een geldig identiteitsdocument van het land van zijn andere nationaliteit, indien deze voorkomt in de brochure geldige identiteitsdocumenten van het Ministerie van Binnenlandse Zaken (deze brochure betreft enkel EU-documenten en is te vinden in de stembox). Mocht een kiezer een document overleggen dat niet in deze brochure voorkomt en u twijfelt over de geldigheid van dit document neem dan even contact op met de helpdesk: (010) Alternatief document Een kiezer van wie het identiteitsdocument kwijtgeraakt of gestolen is, moet aan de voorzitter een proces-verbaal van de politie of een verklaring van de gemeente kunnen tonen. Ook moet hij een document laten zien waarop zijn naam en foto staan (bijvoorbeeld een pasje van zijn werkgever). Op de stempas tekent de voorzitter aan welk alternatief document is gebruikt Kiezerspas Een kiezer kan in een andere gemeente zijn stem uitbrengen. Hiervoor vraagt hij vooraf een kiezerspas aan bij de gemeente. De kiezerspas is een apart document Controleer de gegevens van de kiezer aan de hand van het identiteitsbewijs. Controleer de echtheid van de kiezerspas aan de hand van het hologramfolie en de rand met blokjes in een fluorkleur. Oproep p voor de verkiezing ez in van de Nederlandse er leden e van het Europees Parlement op donderdag d da 22 mei 2014 Op welke tijden kunt u stemmen? U kunt stemmen m van 7.30 uur ur tot uur. Waar kunt u stemmen? me U kunt met deze kiezerspas uw stem uitbrengen in alle stemlokalen en van heel Nederland. Adressen en openingstijden n van de stemlokalen vindt u op de website van de gemeente e waar u wilt stemmen. Bij verlies van uw kiezerspas Een kiezerspas ers wordt maar één keer verstrekt. Bent u deze kwijt, dan kunt u geen nieuwe aanvragen. KIEZERSPAS Niet vergeten et en neem altijd mee als u gaat stemmen - Uw kiezerspas, - Een paspoort, identiteitskaart te of rijbewijs uit Nederland of een ander EU-land dat minimaal geldig is tot 23 mei Strikt persoonlijk! Deze kiezerspas ers is alleen geldig voor de geadresseerde. se Deze pas is het bewijs dat u mag stemmen en is alleen en geldig als uw naam en adres erop gedrukt staan. Misbruik van deze e persoonlijke kiezerspas door anderen n is strafbaar. aa Een kiezerspas heeft geen QR-code en deze kunt u dus niet scannen met de app. Gebruik de aparte knop om de kiezerspas te verwerken. 2.6 Machtigingen Kan een kiezer zelf niet komen stemmen? Dan kan hij een andere kiezer machtigen. Dat kan op meerdere manieren: 19

20 1. Zijn volmachtgever en gemachtigde beide Rotterdamse kiezers dan kan het volmachtbewijs op de achterkant van de stempas worden ingevuld. (Dit is de zogenaamde onderhandse volmacht). 2. De volmachtgever kan vooraf via de gemeente een schriftelijke volmacht aanvragen. De gemachtigde krijgt dan een speciaal volmachtbewijs. 3. Het volmachtbewijs op de achterkant van een kiezerspas is ingevuld. Een machtiging wordt door de gemachtigde ingeleverd als hij zelf gaat stemmen. Is een kiezer die ook een volmachtstem wil uitbrengen de kopie identiteitsbewijs van de volmachtgever vergeten? Vraag de kiezer of hij later wil terugkomen. Laat de kiezer niet toe tot de stemming. Anders mag hij de volmachtstem niet meer uitbrengen. Oproep p voor de verkiezing ez in van de Nederlandse er leden e van het Europees Parlement op donderdag d da 22 mei 2014 Persoonsgegevens volmachtgever er Op welke tijden kunt u stemmen? U kunt stemmen van 7.30 uur tot uur. Waar kunt u stemmen? me U kunt met dit volmachtbewijs stemmen en in alle stemlokalen in uw eigen gemeente. Adressen van de stemlokalen vindt u op de website van de gemeente en waar u wilt stemmen. me De volmachtstem mag u alleen uitbrengen op het moment me dat u zelf stemt. S C H R I F T E L I J K VOLMACHTBEWIJS Niet vergeten et en neem altijd mee als u gaat stemmen - Uw stempas en dit volmachtbewijs, - Een paspoort, identiteitskaart te of rijbewijs uit Nederland of een ander EU-land dat minimaal al geldig g is tot 23 mei Strikt persoonlijk! Met dit volmachtbewijs toont t u aan dat u voor or een andere kiezer een stem mag uitbrengen. De volmacht is alleen geldig als uw naam en adres erop gedrukt staan. Misbruik van dit persoonlijke volmachtbewijs door anderen is strafbaar. Uitleg: Op de (onderhandse) volmacht staan twee handtekeningen: één van de kiezer (de volmachtgever) en één van de gemachtigde. De kiezer geeft aan wie in zijn plaats stemt. De naam en adresgegevens van de gemachtigde moeten volledig zijn ingevuld. De kiezer moet een kopie van zijn identiteitsbewijs meegeven aan de gemachtigde. Deze kopie laat de gemachtigde zien op het stembureau. Een goed zichtbare foto van iemands identiteitsbewijs op een telefoon geldt ook als kopie, mits de persoonlijke gegevens duidelijk leesbaar zijn en de handtekening te controleren is. Bij twijfel over de volmacht spreekt u de gemachtigde aan. Vraag naar de relatie met de volmachtgever. Bij gerede twijfel over het tot stand komen van de volmacht neem dan de volgende tekst op in het proces-verbaal: relatie kiezer / volmachtgever niet duidelijk. U dient wel in alle gevallen bij een juist ingevulde volmacht het stembiljet aan de kiezer te overhandigen! Overhandigt de gemachtigde een vooraf bij de gemeente aangevraagd volmachtbewijs, dan heeft hij geen kopie van het identiteitsbewijs van de volmachtgever nodig. Dit volmachtbewijs is niet ondertekend. Het volmachtbewijs kan niet worden gescand met de app, gebruik hiervoor de aparte knop om dit te verwerken. Ook een kiezerspas kan worden omgezet in een onderhandse volmacht. De volmachtgever geeft aan de gemachtigde een kopie van zijn identiteitsbewijs mee. Er kunnen zich een aantal situaties voordoen: De volmachtgever heeft een kiezerspas aangevraagd en gaat niet zelf stemmen. Hij vult het volmachtbewijs op de achterkant van de kiezerspas in. De gemachtigde heeft een Rotterdamse stempas. Hij kan de volmachtstem uitbrengen als hij stemt in Rotterdam. De volmachtgever heeft een kiezerspas aangevraagd en gaat niet zelf stemmen. Hij vult het volmachtbewijs op de achterkant van de kiezerspas in. De gemachtigde heeft ook een kiezerspas aangevraagd. De gemachtigde kan in een stembureau naar keuze binnen Nederland zijn eigen stem en de volmachtstem uitbrengen. De volmachtgever heeft het volmachtbewijs op zijn stempas ingevuld. De gemachtigde heeft een kiezerspas aangevraagd. De gemachtigde mag zijn eigen stem en de volmachtstem in Rotterdam uitbrengen. Mag de gemachtigde stemmen? Dan zet de plaatsvervangend voorzitter een paraaf op de machtiging. Aantal volmachten Een kiezer mag met maximaal twee volmachten stemmen. De gemachtigde moet zijn eigen stem tegelijk 20

21 uitbrengen met de volmachtstem(men). Dit betekent dat een kiezer met maximaal drie stembiljetten het stemhokje in kan gaan. Uitleg: Eén stembiljet voor hemzelf voor de verkiezing van het Europees Parlement en twee stembiljetten waarvoor de kiezer gemachtigd is. Voordat u de kiezer toelaat tot de stemming zet de plaatsvervangend voorzitter een paraaf op het volmachtbewijs. Bewaar de volmachten apart van de andere stempassen en nummer deze op een apart stapeltje door. Dit aantal heeft u aan het einde van de dag nodig bij het invullen van het proces-verbaal. Een kiezer die het volmachtbewijs op de achterzijde van zijn stempas of kiezerspas heeft ingevuld, mag de volmacht intrekken en alsnog zelf gaan stemmen. Teken dit dan wel aan op de stempas of kiezerspas door het doorhalen van de gegevens van de gemachtigde op de achterzijde van de stempas. 2.7 Stembiljetten Is er een stemhokje vrij? Dan krijgt de kiezer van het lid aan het einde van de tafel het stembiljet. Meestal gaat het stemmen vanzelf goed. De kiezer vult zijn stem in en doet het stembiljet in de bus. Soms gaat er iets mis bij het stemmen. Bijvoorbeeld omdat een kiezer een stembiljet verkeerd heeft ingevuld. Het lid bij de stembus verwijst de kiezer dan terug naar het lid aan het einde van de tafel. Daar krijgt de kiezer één keer een nieuw stembiljet (mits het biljet nog niet in de stembus is gedeponeerd). Het lid aan het einde van de tafel neemt het oude stembiljet in, stempelt dit onbruikbaar, zet er een volgnummer op en noteert dat het biljet is ingenomen als gevolg van een vergissing. Deze biljetten worden op een aparte stapel bewaard. Als een kiezer weigert te stemmen, gaat dit op dezelfde manier. Er moet dan op het stembiljet worden genoteerd dat het is ingenomen als gevolg van een weigering. 21

22 Hoofdstuk 3 Shiftwissel Het is 15:30 uur geweest. De leden van shift 2 komen het stembureau binnen. Tussen 15:30 en 16:00 uur wordt de nieuwe groep stembureauleden ingewerkt. Dit heet shiftwissel. Het is een belangrijk moment. De taken moet goed worden overgedragen, terwijl het stemmen doorgaat. Tijdens de shiftwissel kijken de leden van shift 2 mee met de leden van shift 1. Er zijn tijdens de shiftwissel twee voorzitters. De voorzitter van shift 1 is verantwoordelijk voor de shiftwissel. Hij vult de namen van de leden van de tweede shift in in het proces-verbaal, meldt de leden aan in de app en verdeelt de taken onder de nieuwe leden en geeft ook aan wanneer de leden van shift 1 hun positie mogen verlaten. Hij vult het tijdstip van vertrek in in het proces-verbaal. Als de MiFi is ingezet geeft de voorzitter van shift 1 door waar deze staat! 3.1 De checklist Om ervoor te zorgen dat de overdracht van de 1e aan de 2e shift zo snel en nauwkeurig mogelijk gebeurt, wordt dit proces door de StembureauApp ondersteund met een checklist. Deze wordt door voorzitter 1 afgewerkt, terwijl voorzitter 2 mee kijkt. Na het voltooien van alle controles mag voorzitter 1 uitloggen en zijn plaats aan de tafel en de ipad overdragen aan voorzitter 2. Voorzitter 2 logt vervolgens zelf in met zijn mobiele telefoonnummer en wachtwoord via de SMS op zijn telefoon en opent het tabblad Stemmen shift 2. Voorbeeld checklist Laat een stembureaulid bij de ingang van het stembureau aan de kiezers melden dat i.v.m.de shiftwissel en het overdragen van taken een paar minuten geen kiezers kunnen worden toegelaten. Werk bij dubbele stembureaus goed samen tijdens de shiftwissel, door bijvoorbeeld de stroom van kiezers naar één stembureau te leiden. Controleer op rustige momenten tussendoor alvast de doornummering van stempassen, volmachten en kiezerspassen op de tafel. Dan is de kans op fouten tijdens de shiftwissel kleiner! Als de StembureauApp het niet doet tijdens de shiftwissel, moet hiervoor de papieren checklist Shiftwissel worden gebruikt die in de nood-envelop zit. 22

23 Hoofdstuk 4 Stemmen shift 2 De nieuwe stembureauleden zijn ingewerkt. Kortom: de leden van shift 2 zijn er klaar voor! De leden van shift 1 gaan naar huis. Hun taak zit erop voor vandaag. Het stemmen gaat verder. Langzamerhand wordt het steeds drukker op het stembureau. Tijdens shift 2 is het vaak drukker dan tijdens shift 1. Veel kiezers komen na hun werk stemmen. Het is dan extra belangrijk om goed op de doorstroom van de kiezers te letten. Rond 17:00 uur worden de broodjes voor shift 2 bezorgd. Voor alle informatie over het stemproces verwijzen wij naar de voorgaande hoofdstukken. Als leden moeten worden vervangen kan dat telefonisch via de helpdesk, tel. (010) Om precies 21:00 uur bepaalt de voorzitter wie de laatste stemmer is. Hij wijst de laatste kiezer die nog in de rij staat aan en zegt hardop dat deze persoon de laatste stemmer is. Kiezers die later dan 21:00 uur bij het stembureau aankomen mogen niet meer stemmen. Het is handig als de portier om 21:00 uur bij de buitendeur staat. Hij kan vast aan de kiezers die nog aan komen melden dat het stembureau gesloten is. Om 21:00 uur verschijnt er bovendien een knop in het scherm van Stemmen shift 2 in de app dat de laatste kiezer zijn stem heeft uitgebracht. Deze drukt u in als de laatste kiezer daadwerkelijk gestemd heeft. Hiermee start de voorbereiding van de telling. Als er nog stempassen zijn die gedurende de dag niet zijn gescand als gevolg van een tijdelijke storing in de app, kunnen deze nu als nog worden ingescand, op de juiste stapel worden gelegd en voorzien worden van een volgnummer. 23

24 Hoofdstuk 5 Voorbereiden tellingen De laatste kiezer heeft gestemd! Het is tijd voor de de sneltelling per lijst en de telling per kandidaat. De voorzitter opent het tabblad Voorbereiden telling. Via de stappen in de app bereidt de voorzitter de tellingen voor. Handig, want zo gaat het tellen straks efficiënt! 5.1 Om te beginnen Voordat gestart kan worden met het echte tellen, sluit de voorzitter de sleuf van de stembus. Samen met de plaatsvervangend voorzitter neemt hij plaats aan tafel. Hierop liggen de ipad, het proces-verbaal,en de stapels passen, die gedurende de dag zijn ontstaan. 5.2 Ruim de tafel leeg De volgnummering op de stempassen, volmachten en kiezerspassen worden door de voorzitter vergeleken met de aantallen in de app. Hij vult de aantallen in op het papieren proces-verbaal. Komen de aantallen niet overeen tel dan de stapels passen opnieuw en neem dat aantal over. Alle ingenomen stempassen, volmachten en kiezerspassen (zowel de gebruikte als de ongeldige), stembiljetten die ongeldig zijn gemaakt (door een weigering of door een vergissing) en de turflijst met meegenomen stembiljetten die is bijgehouden door het lid bij de stembus gaan in de voorbedrukte enveloppen. Op de enveloppen noteert de plaatsvervangend voorzitter de aantallen. De enveloppen worden verzegeld en apart gelegd zodat ze niet bij de stembiljetten terecht kunnen komen. De stembus mag pas open als alle papieren van tafel zijn en in verzegelde enveloppen zitten. De overige leden maken ruimte voor het tellen. Nadat de voorzitter de leden heeft geïnstrueerd leegt hij de stembus op de grond. Op de grond maken de leden een grote cirkel met nummerbordjes, met een duidelijke looproute. Deze nummers staan voor de partijen. Er zijn ook twee bordjes voor blanco en ongeldige stemmen. Als het kan, gebruik dan een extra tafel om de stembus te legen. Dan hoeft u niet steeds te bukken om een biljet te pakken. De app is een hulpmiddel voor de werkzaamheden op een stembureau. Het invullen van het proces-verbaal en de bijlagen en het registreren van de papieren documenten is de formele verslaglegging van de verkiezingsdag. De voorzitter moet namelijk een schriftelijke verklaring leveren van de gang van zaken op het stembureau en van eventuele verschillen tussen de papieren documenten, zoals verschillen tussen de toegelaten kiezers en de getelde stembiljetten. Als de aantallen niet overeenstemmen, dan moet opnieuw geteld worden. Als de StembureauApp het niet doet tijdens het voorbereiden van de tellingen, moet hiervoor de papieren checklist Voorbereiden tellingen worden gebruikt die in de nood-envelop zit. 24

25 Hoofdstuk 6 Sneltelling 6.1 Het echte tellen kan beginnen! De voorzitter opent het tabblad sneltelling in de app. Hier staan alle lijstnummers en partijen. Elk lid pakt om de beurt een biljet, vouwt het open. Achter elkaar lopen de leden langs de voorzitter en roepen het lijstnummer. De voorzitter tikt dit in op de app en maakt oogcontact met het lid en herhaalt het nummer. Na die bevestiging mogen de leden doorlopen en het biljet met de tekstkant boven op de juiste stapel leggen. Dit herhaalt zich tot alle biljetten op zijn. Als de voorzitter een fout maakt bij het invoeren, dan corrigeert hij deze fout in de app. Bij iedere invoer bevestigt de app dat de stem is ingevoerd. Ook ziet de voorzitter het totaal aantal stemmen stijgen. Let op! Blanco stemmen en ongeldige biljetten worden apart gelegd bij de betreffende bordjes. zonder dat aan de voorzitter te melden. Als de stapel met biljetten op is, pakken twee leden de stapels met blanco en ongeldige stemmen. Samen bekijken ze de biljetten en roepen ze deze af: zijn ze blanco, ongeldig, of zit er toch nog één tussen die bij een partij hoort? Dit kan de voorzitter alsnog invoeren in de app. Zodra de voorzitter alles heeft ingevoerd in de app drukt hij op verzenden. Daarmee is de voorlopige uitslag doorgegeven aan het Stadhuis. Kijk als eerste linksboven op het stembiljet. Buk niet steeds voorover maar buig door uw knieën. Dat is beter voor uw rug! Als de StembureauApp het niet doet tijdens de sneltelling, moet hiervoor de papieren turflijst Sneltelling worden gebruikt die in de nood-envelop zit. De aantallen stemmen per partij moeten vervolgens door de voorzitter worden doorgebeld naar de helpdesk. 6.2 Openbaar Stemmen is openbaar. Op de verkiezingsdag mag iedereen in de publieke ruimte van het stembureau zijn. Zolang zij de stemming maar niet belemmeren of verstoren! Het tellen van de stemmen is ook openbaar. Na 21:00 uur blijft de deur van het stembureau open. Niet-stembureauleden mogen in de publieksruimte van het stembureau bij het tellen aanwezig zijn. In een aantal locaties zoals bijvoorbeeld verzorgingshuizen gaat de toegangsdeur na 21:00 uur op een automatisch slot. Zorg dat de portier bij de deur staat om eventuele belangstellenden binnen te laten. 6.3 Geldig of ongeldig Bij de sneltelling bekijken de leden alle stembiljetten. Stembiljetten waarop niets is ingevuld en ongeldige stembiljetten leggen ze apart. Een stembiljet is geldig als één van de witte rondjes voor de kandidaten geheel of gedeeltelijk rood is gemaakt. Een stembiljet is ongeldig als: er meerdere gekleurde rondjes zijn. Hierdoor is het niet duidelijk op welke kandidaat is gestemd; er geen rondje is gekleurd. De kiezer heeft een kruisje achter de naam van de kandidaat gezet; het rondje moet rood zijn ingekleurd. Met een andere kleur is de stem niet geldig. de kiezer bijvoegingen heeft geplaatst waardoor de kiezer te identificeren is. 25

26 Bij onduidelijkheden beslissen de stembureauleden samen of een stembiljet geldig is. Komen ze er samen niet uit? Dan beslist de voorzitter. 26

27 Hoofdstuk 7 Eindtelling Bezwaren kiezers De aanwezige kiezers mogen bezwaar maken tegen het ongeldig verklaren van een stembiljet. Ook mogen zij bezwaar maken tegen het vaststellen van het aantal stemmen per lijst of per kandidaat. U moet dit vermelden in het proces-verbaal. In het proces-verbaal heeft u ook ruimte voor een reactie op dit bezwaar van de stembureauleden. Nu is het belangrijk om te weten hoeveel stemmen de afzonderlijke kandidaten hebben gekregen en dat het papieren proces-verbaal wordt ingevuld. Het proces-verbaal is volgens de Kieswet het enige geldige bewijsstuk, dus zijn alleen de gegevens die in de app staan niet genoeg. In het proces-verbaal staat ook welke stembureauleden aanwezig waren, hoeveel kiezers zijn toegelaten, hoeveel stembiljetten er zijn geteld en of hier verschillen tussen waren. Deze moeten natuurlijk worden verantwoord en ook eventuele onregelmatigheden of bezwaren van kiezers moeten worden genoteerd. De voorzitter opent in de StembureauApp het scherm Eindtelling. De voorzitter instrueert de stembureauleden om de stapels per partij te sorteren op kandidaatnummer en geeft iedereen een partijlijst uit het papieren procesverbaal. Elk lid pakt de bijbehorende stapel biljetten en sorteert de kandidaten op volgorde. Een stapel begint dus met alle nummers 1 van de partij, dan alle biljetten voor nummer 2, enzovoort. De stembureauleden noteren het aantal stemmen op de partijlijst uit het papieren proces-verbaal en tellen het totaal aantal stemmen van die partij op. Om onduidelijke en onleesbare tellijsten te voorkomen wordt er op deze lijsten niet geturft! Na ondertekening van de lijst wordt die aan de voorzitter gegeven. Tot de lijsten op zijn, krijgt ieder lid steeds een nieuwe lijst om te sorteren en te tellen. De voorzitter neemt de aantallen uit de papieren lijsten over in de app. Ook de partijlijsten van partijen die geen stemmen hebben gekregen worden uitgereikt en door het stembureaulid ingevuld en ondertekend. Hierna gaan de blanco en ongeldige biljetten in de bijgeleverde envelop, waarop het aantal biljetten wordt genoteerd. Ook deze aantallen worden ingevoerd in de app. Nadat de stemmen per kandidaat in de StembureauApp zijn verwerkt, vinkt u de lijst af. Vink in de app ook de lijsten af, van de partijen waarop geen stem is uitgebracht. De voorzitter controleert of het totaal aantal getelde stembiljetten klopt met het aantal toegelaten kiezers. Is er een verschil? Dan geeft de voorzitter hiervoor een verklaring en vult dit in bij punt 5 van het procesverbaal. Kan er geen verklaring voor de verschillen worden gevonden, dan moeten de stapels ingenomen stempassen, volmachten en kiezerspassen opnieuw geteld worden en moeten de tellijsten gecontroleerd of overgeteld worden. En de voorzitter zelf loopt na of de invoer in de app wel klopt. 27

28 Als alle stapels geteld zijn en alle papieren partijlijsten zijn ingevuld en ingevoerd in de app, rolt iedereen per partij de stapel stembiljetten op. Met een elastiek eromheen gaan de rollen in een zak die verzegeld wordt. De zak gaat terug in de stembus. De enveloppen met stempassen, volmachten, kiezerspassen, teruggegeven stembiljetten, niet-gebruikte stembiljetten en de stamper gaan ook in de stembus. De stembus wordt afgesloten met het slot. De voorzitter maakt intussen het papieren procesverbaal compleet. Het papieren proces-verbaal met de bijlagen mag niet in de stembus maar gaat samen met de ipad, de MifFi en de opladers in het bijgeleverde tasje. De voorzitter levert dit in bij de Stadswinkel. Het adres staat op het label aan het tasje. Neem de ruimte, zit elkaar hierbij niet in de weg. Als alle kandidaten van een lijst zijn geteld, vouw de biljetten van deze lijst dan samen en plaats het nummerbord op deze stapel. Help de voorzitter bij het invoeren. Noem bij grote lijsten de kandidaten en daarna het aantal stemmen. Als de StembureauApp het niet doet tijdens de eindtelling, moet gebruik worden gemaakt van de checklist Eindtelling uit de nood-envelop. 28

29 Hoofdstuk 8 Afsluiten De app heeft ook een checklist voor het opruimen. Handig! Want na zo n lange dag kunt u zomaar iets vergeten. Samen ruimen de leden het stembureau volgens de checklist op. De waterkoker, haspel en stembox laten ze achter bij de stembus in de grote geruite tas. Afval mag natuurlijk gewoon in de afvalzakken. De voorzitter opent het tabblad Afsluiten in de StembureauApp. De verzegelde enveloppen met onder andere de stempassen en teruggegeven stembiljetten en niet gebruikte stembiljetten zijn in de stembus gedaan en deze gaat op slot. De voorzitter houdt het papieren proces-verbaal bij zich om aan het eind van de avond in te leveren bij de stadswinkel in het gebied. Het papieren proces-verbaal is alleen geldig met de juiste handtekeningen. Alle leden van het stembureau ondertekenen het proces-verbaal. De dag zit er bijna op! De stembureauleden kunnen naar huis. De voorzitter noteert de vertrektijden op het papieren proces-verbaal en geeft aan dat de stembureauleden kunnen vertrekken. De voorzitter brengt het tasje met de ipad, mifi en opladers en het proces-verbaal naar de stadswinkel om deze in te leveren en te laten controleren. Het adres staat op het label aan het tasje. De portier draagt de stembus over aan de transporteur en sluit daarna het stembureau af. De controleur staat al klaar in de stadswinkel. De controleur controleert of de voorzitter de ipad en toebehoren inlevert, of het papieren proces-verbaal compleet is en of deze correct is ingevuld. Als de controle in orde is, tekent de voorzitter voor de overdracht. Zijn dag zit erop, hij kan lekker naar huis. Hij is ook wel benieuwd naar het nieuws over de verkiezingen. Op deze verkiezingsdag wordt alleen in de avond de uitslag in ieder stemlokaal bekendgemaakt aan de aanwezige kiezers. De voorlopige uitslagen worden door de gemeente niet bekend gemaakt. Volgens de Europese Commissie moet worden gewacht tot alle lidstaten hebben gestemd om zo de verkiezingen in andere landen niet te beïnvloeden. De officiële uitslag wordt een week na de verkiezing op vrijdag 30 mei 2014 vastgesteld door de Kiesraad in een openbare zitting. Als de StembureauApp het niet doet tijdens het afsluiten van het stembureau, moet hiervoor de papieren checklist Afsluiten worden gebruikt die in de nood-envelop zit. 29

30 Bijlagen De bijlagen: 1. Voorbeeld stempas verkiezing van het Europees Parlement Voorbeeld volmacht 3. Voorbeeld kiezerspas 4. Voorbeeld Register Ongeldige Stempassen (ROS) 5. Voorbeeld ingevuld proces-verbaal 30

31 Bijlage 1 Stempas verkiezing Europees Parlement

32 Bijlage 2 Volmacht achterkant stempas 32

33 Bijlage 3 Vooraf aangevraagde volmacht Oproep p voor de verkiezing ez in van de Nederlandse er leden e van het Europees Parlement op donderdag d da 22 mei 2014 Persoonsgegevens volmachtgever er Op welke tijden kunt u stemmen? U kunt stemmen van 7.30 uur tot uur. Waar kunt u stemmen? me U kunt met dit volmachtbewijs stemmen en in alle stemlokalen in uw eigen gemeente. Adressen van de stemlokalen vindt u op de website van de gemeente en waar u wilt stemmen. me De volmachtstem mag u alleen uitbrengen op het moment me dat u zelf stemt. S C H R I F T E L I J K VOLMACHTBEWIJS Niet vergeten et en neem altijd mee als u gaat stemmen - Uw stempas en dit volmachtbewijs, - Een paspoort, identiteitskaart te of rijbewijs uit Nederland of een ander EU-land dat minimaal al geldig g is tot 23 mei Strikt persoonlijk! Met dit volmachtbewijs toont t u aan dat u voor or een andere kiezer een stem mag uitbrengen. De volmacht is alleen geldig als uw naam en adres erop gedrukt staan. Misbruik van dit persoonlijke volmachtbewijs door anderen is strafbaar. 33

34 Bijlage 4 Kiezerspas Oproep p voor de verkiezing ez in van de Nederlandse er leden e van het Europees Parlement op donderdag d da 22 mei 2014 Op welke tijden kunt u stemmen? U kunt stemmen m van 7.30 uur ur tot uur. Waar kunt u stemmen? me U kunt met deze kiezerspas uw stem uitbrengen in alle stemlokalen en van heel Nederland. Adressen en openingstijden n van de stemlokalen vindt u op de website van de gemeente e waar u wilt stemmen. Bij verlies van uw kiezerspas Een kiezerspas ers wordt maar één keer verstrekt. Bent u deze kwijt, dan kunt u geen nieuwe aanvragen. KIEZERSPAS Niet vergeten et en neem altijd mee als u gaat stemmen - Uw kiezerspas, - Een paspoort, identiteitskaart te of rijbewijs uit Nederland of een ander EU-land dat minimaal geldig is tot 23 mei Strikt persoonlijk! Deze kiezerspas ers is alleen geldig voor de geadresseerde. se Deze pas is het bewijs dat u mag stemmen en is alleen en geldig als uw naam en adres erop gedrukt staan. Misbruik van deze e persoonlijke kiezerspas door anderen n is strafbaar. aa 34

35 Bijlage 5 Register Ongeldige Stempassen (ROS) 35