Stembureau-instructie voor de verkiezingsdag. Inhoud

Transcriptie

1 Stembureau-instructie voor de verkiezingsdag Inhoud

2

3 Inhoud 1. Voorbereiding 2 Het stembureau 2 Inrichting stemlokaal 2 2. Mag de kiezer stemmen? 4 Stempas 6 Volmachten 7 Kiezerspas 7 3. Het stemmen 8 4. Het tellen van de stemmen 9

4 1 Voorbereiding Het stembureau Het stembureau moet er voor zorgen dat het stemmen en het tellen van de stemmen volgens de regels plaatsvindt. Een stembureau bestaat naast de voorzitter altijd uit minimaal twee en maximaal 6 leden. Er kunnen daarnaast meerdere plaatsvervangende leden aan het stembureau zijn toegewezen, bijvoorbeeld om te helpen met het tellen van de stemmen. De voorzitter heeft de verantwoordelijkheid voor wat er in het stemlokaal gebeurt. De voorzitter draagt zorg voor de ordebewaking en het correct invullen van het proces-verbaal. De voorzitter laat zich bij zijn werkzaamheden, zoals bijvoorbeeld bij de controle van de identiteitsdocumenten en stempassen, bijstaan door de overige stembureauleden. Als het stembureau het onderling niet eens wordt over een beslissing, heeft de voorzitter de doorslaggevende stem. Als de voorzitter er (tijdelijk) niet is, neemt één van de andere leden zijn taken over. Inrichting stemlokaal Aan het begin van de dag controleert u de inrichting van het stemlokaal. U let daarbij op de volgende punten: controleer of de inrichting voldoet aan de gestelde eisen. Zo niet, dan overlegt u met de contactpersoon van de gemeente; het stembureau en de aanwezige kiezers hebben zicht op de toegang tot de stemhokjes; het stembureau en de aanwezige kiezers blijven op zeker meer dan 2 meter afstand van de stemhokjes; de stemhokjes staan zo opgesteld dat wachtende kiezers en het stembureau niet kunnen zien wat iemand stemt; de tafel staat zo dat de kiezers de handelingen van het stembureau kunnen volgen; de stembus staat binnen handbereik van het stembureau; het stembureau heeft overzicht over alles wat er in het stemlokaal gebeurt (ook bij drukte); het stembureau moet zodanig overzicht houden dat het kan ingrijpen als dat nodig is; bedenk hoe de looproute van de kiezers zal zijn en waar wachtende kiezers zich zullen opstellen. Markeer eventueel de looproutes met tape op de vloer; voorkom dat zich in de ruimte zoveel wachtenden bevinden dat u het overzicht verliest. Laat zo nodig kiezers buiten het stemlokaal wachten. U mag het stemlokaal pas openen voor de kiezers als de inrichting in orde is. 2

5 Gebruik de ruimte Lange smalle ruimte Kleine ruimte looproute langs tafel naar stemhokje looproute langs stembus naar uitgang 3

6 2 Mag de kiezer stemmen? STAP 1 De kiezer overhandigt: een identiteitsdocument; 1 een stempas; eventuele volmachtbewijs/-bewijzen en kopie(ën) van identiteitsdocument(en) van volmachtgever(s). 2 STAP 2 U controleert van het identiteitsdocument: of het een door de Wet op de identificatieplicht erkend identiteitsdocument is; 3 of bij geldig tot 13 SEP/SEP 2007 of een latere datum staat vermeld. STAP 3 U controleert of de kiezer de rechtmatige houder van de stempas is. Daarvoor vergelijkt u de volgende gegevens op het identiteitsdocument en op de stempas: de voornaam en achternaam; de geboortedatum; het geslacht. Wat doet u? Wat doet u? Wat doet u? Geen identiteitsbewijs: kiezer mag niet stemmen en noteer op proces-verbaal. Geen stempas: kiezer mag niet stemmen en noteer op proces-verbaal. Beide overhandigd: naar stap 2. Eén van beide niet in orde: kiezer mag niet stemmen en maak melding op proces-verbaal. Beide in orde: naar stap 3. 1 Kiezers waarvan het identiteitsdocument gestolen of vermist is, mogen een proces-verbaal over de vermissing van het identiteitsdocument tonen, in combinatie met een pasje met naam en foto. 2 Bij een schriftelijke volmacht hoeft de gevolmachtigde geen kopie identiteitsbewijs van de volmachtgever te overleggen. 3 Toegestane identiteitsdocumenten zijn: een Nederlands paspoort, identiteitskaart of rijbewijs. Eventueel kunnen kiezers (bijvoorbeeld met een dubbele nationaliteit) zich ook identificeren met nationaal paspoort, identiteitskaart of rijbewijs uit een EU-land, IJsland, Liechtenstein of Noorwegen dan wel een paspoort of identiteitskaart van Zwitserland (zie de in de brochure geldige identiteitsdocumenten opgenomen documenten). De naam komt niet overeen: ga na of er sprake is van een lange naam of dat de kiezer de naam van de partner heeft overgenomen. Zo niet: kiezer mag niet stemmen, neem stempas in en maak melding op procesverbaal. Zo ja: controleer of de persoon op de foto overeenkomt met de kiezer en of de overige gegevens overeenkomen. Komen niet overeen: kiezer mag niet stemmen, neem stempas in en maak melding op proces-verbaal. Komen overeen: naar stap 4. 4

7 STAP 4 De voorzitter controleert de echtheid van de stempas aan de hand van de door de gemeente verstrekte voorbeeld stempas. STAP 5 De voorzitter leest het stempasnummer op en het tweede lid controleert of de stempas voorkomt in het uittreksel van ongeldige stempassen. STAP 6 U kunt de kiezer een stembiljet overhandigen en laten stemmen! Wat doet u? Afgekeurd: kiezer mag niet stemmen, neem stempas in en noteer op proces-verbaal. Goedgekeurd: naar stap 5. Wat doet u? Komt voor in het uittreksel: kiezer mag niet stemmen, neem stempas in en noteer op proces-verbaal. Komt niet voor in het uittreksel: naar stap 6. Heeft de kiezer een niet langer dan 5 jaar verlopen identiteitsdocument, een geldige stempas en is vastgesteld dat de kiezer de rechtmatige houder van de stempas is, dan neemt de voorzitter de stempas in en overhandigt hij de kiezer een stembiljet. De voorzitter houdt het aantal uitgereikte stembiljetten bij. De kiezer kan nu zijn stem uitbrengen in één van de stemhokjes. U let erop dat niemand met hem mee het stemhokje in gaat. Grijp zo nodig in. 5

8 Stempas U controleert iedere stempas. U controleert of de stempas geldig is voor deze verkiezing aan de hand van de tekst onder het kopje oproep. (1) U vergelijkt het logo van de verkiezing met dat op de voorbeeld stempas. (2) Het logo staat ook in de achtergrond. U controleert of de stempas geldig is in uw gemeente. (3) Een kiezer mag met de stempas alleen binnen de eigen gemeente stemmen. Als de stempas is omgezet in een kiezerspas mag de kiezer in een andere gemeente stemmen. U stelt vast of de stempas echt is door opmaak (bijvoorbeeld het lijnenpatroon op de stempas) en kleur te vergelijken met die van de voorbeeld stempas. (4) U vergelijkt of de verkiezingscode (in hologramfolie (5)) net zo reflecteert als op de voorbeeld stempas. Is de folie beschadigd en kunt deze niet meer controleren, dan controleert u alleen het logo, de opmaak en de kleur van de stempas met behulp van de voorbeeld stempas. Twijfelt u over de echtheid van de stempas, neem dan contact op met de gemeente. Daar is bekend hoe het andere kenmerk van de stempas kan worden gecontroleerd. 6

9 J. Janssen Kerkstraat 128 Grotestad Volmachten Een kiezer mag maximaal 2 volmachtstemmen uitbrengen. De gemachtigde moet zelf ook op hetzelfde moment stemmen. Volmachten bewaart u apart van de stempassen. Onderhandse volmacht (stempas omgezet in volmachtbewijs) De voorzitter controleert, naast de geldigheid van de in een volmachtbewijs omgezette stempas, de volgende zaken: - Is de volmacht volledig ingevuld? - Is de volmacht voorzien van twee verschillende handtekeningen? - Heeft de gemachtigde een kopie van een niet langer dan vijf jaar verlopen identiteitsdocument van de volmachtgever? - Komen de gegevens (naam, geslacht en geboortedatum) van de volmachtgever op de voorzijde van het volmachtbewijs overeen met de gegevens op de kopie van het identiteitsdocument? - Woont de volmachtgever in dezelfde gemeente als de gemachtigde? Het stembureau mag een onvolledige volmacht niet aanvullen door zelf dingen in te vullen. Is alles in orde, dan: neemt u de volmacht in; plaatst u uw paraaf; verstrekt de voorzitter de kiezer een extra stembiljet voor iedere volmachtstem. Is niet alles in orde, dan neemt u de volmacht niet in, maar geeft u deze altijd terug aan de kiezer. Kiezerspas Met een kiezerspas kunnen kiezers uit andere gemeenten bij u komen stemmen. Kiezerspassen bewaart u apart van de stempassen. Controleer de stempas op onderstaande punten: - Is de in een kiezerspas omgezette stempas geldig? - Zijn datum en handtekening van de burgemeester ingevuld? - Komt het gemeentestempel overeen met de gemeente waarin de kiezer woont? Controleer dit aan de hand van het adres op de voorkant van de stempas. - Heeft de kiezer een niet langer dan 5 jaar verlopen identiteitsdocument bij zich? - Komen de gegevens (naam, geslacht en geboortedatum) van de kiezer op de voorzijde van de kiezerspas overeen met de gegevens op het identiteitsdocument? Is alles in orde, dan: neemt u de kiezerspas in; plaatst u uw paraaf; geeft u de kiezer een stembiljet. Is niet alles in orde dan neemt u de kiezerspas in en weigert u de kiezer de toegang tot de stemming. 12 september 2012 x Janssen Janssen Jan Jannie Kerkstraat 128 Kerkstraat AA 1234 AA Grotestad Grotestad 26 juli augustus augustus 2012 Schriftelijke volmacht (groen volmachtbewijs) Kopie van een geldig identiteitsdocument is niet nodig. De volmachtgever mag in een andere gemeente woonachtig zijn dan de gemachtigde, zolang beiden mogen stemmen. 18 aug

10 3 Het stemmen Het stembiljet Het stembiljet mag alleen met rood schrijfmateriaal worden ingevuld. Er mag slechts 1 stipje voor één kandidaat rood worden gemaakt. De kiezer kan ook beslissen geen keuze te maken en stemt dan blanco. Als de kiezer een fout heeft gemaakt, kan de voorzitter de kiezer eenmalig een nieuw stembiljet geven. Teruggegeven stembiljetten worden onbruikbaar gemaakt en bewaard. Stemgeheim Zie er op toe dat iedere kiezer in het stemhokje alleen is. Als u ziet dat er toch meer dan één kiezer in een stemhokje staat, grijpt u in. Alléén kiezers die door een lichamelijke beperking niet in staat zijn alleen het stembiljet in te vullen, mogen, als zij daar zelf om verzoeken, in het stemhokje ondersteund worden door één van de stembureauleden of een begeleider. Dit betreft bijvoorbeeld kiezers die blind zijn of door een gebrek geen potlood kunnen vasthouden. Mensen met een verstandelijke beperking en analfabeten vallen niet in deze categorie en mogen daarom niet in het stemhokje geholpen worden. Alleen buiten het stemhokje mogen kiezers uitleg krijgen over het gebruik van het stembiljet. Stemvrijheid: geen beïnvloeding in het stemlokaal Er mag geen campagne worden gevoerd in het stembureau. Als u ziet dat iemand bijvoorbeeld folders uitdeelt, grijpt u in. Stembureauleden geven geen blijk van hun politieke gezindheid. Zorg er voor dat aanwezige kiezers niet worden beïnvloed. Kiezers mogen in het stemlokaal als waarnemer aanwezig zijn. Ook leden van een politieke partij mogen aanwezig zijn als waarnemer. Voor allen geldt dat zij zich zodanig dienen te gedragen dat zij de orde niet verstoren. Bezwaren van kiezers Als kiezers het niet eens zijn met de gang van zaken in het stemlokaal kunnen ze hun bezwaren melden bij het stembureau. Als een kiezer bij u een bezwaar meldt, moet u dit serieus nemen, ook al bent u het er niet mee eens. U noteert de bezwaren in het proces-verbaal en kijkt wat u kunt doen om het bezwaar weg te nemen of te verlichten. U kunt ook met de contactpersoon van de gemeente bellen en het bezwaar voorleggen. Ordehandhaving Tijdens de verkiezingsdag is de voorzitter van het stembureau verantwoordelijk voor de ordehandhaving in het stemlokaal. U grijpt in als de orde wordt verstoord. Lukt het u niet de orde te herstellen, bel dan met de gemeente en verzoek om ondersteuning. Blijft het rumoerig, schors dan de stemming en sluit tijdelijk het stemlokaal. 8

11 4 Het tellen van de stemmen De voorzitter is aan het eind van de verkiezingsdag verantwoordelijk voor het tellen van de stemmen. Hij noteert alle gegevens eerst in klad en pas aan het eind in het proces-verbaal. Stap 1 Eerst bepaalt u het aantal gebruikte stembiljetten. De begin-voorraad stembiljetten heeft u aan het begin van de dag al genoteerd. Daar trekt u van af: het aantal overgebleven stembiljetten het aantal onbruikbaar gemaakte stembiljetten het aantal door kiezers teruggegeven stembiljetten het aantal door kiezers meegenomen stembiljetten De uitkomst is het aantal stembiljetten dat in de stembus zou moeten zitten. Vervolgens telt u bij elkaar op: de stempassen de volmachten de kiezerspassen De uitkomst is het aantal kiezers dat is toegelaten. Daar trekt u van af: door kiezers teruggegeven stembiljetten door kiezers meegenomen stembiljetten De uitkomst is het aantal kiezers dat daadwerkelijk heeft deelgenomen aan de stemming. U noteert alle uitkomsten. Deze uitkomsten heeft u straks weer nodig bij de eindcontrole en het invullen van het proces-verbaal. Om te voorkomen dat er documenten tussen de gebruikte stembiljetten raken, stopt u alles wat u nu geteld heeft in enveloppen. Deze enveloppen moet u bewaren. Mogelijk moet u deze documenten later opnieuw tellen. Stap 2: U gaat nu de stembiljetten in de stembus tellen. Doe dat door stapels van 20 stembiljetten te maken. Deze stapels legt u vervolgens om en om tot stapels van 100. U raakt op deze manier minder snel de tel kwijt. 9

12 Uiteindelijk telt u de stapels van 100 stembiljetten en telt hier de overige stembiljetten bij op. De voorzitter noteert het totaal van de getelde stembiljetten. De voorzitter vergelijkt het totaal van de getelde stembiljetten uit de stembus met het aantal kiezers dat heeft deelgenomen, dus met de optelsom van: de stempassen de volmachten de kiezerspassen Minus de eerder getelde aantallen: door kiezers teruggegeven stembiljetten door kiezers meegenomen stembiljetten Mogelijk komen de twee totalen niet overeen. Laat u zich hierdoor niet van de wijs brengen. U telt in dit stadium niet opnieuw, maar gaat door naar stap 3. Stap 3: Zet bordjes neer. Per lijst één bordje met daarop het nummer van de lijst. Zet verder een bordje neer met blanco en een bordje met ongeldig. Open de stembiljetten. Sorteer per lijst in twee stapels: één stapel met de stemmen voor de lijsttrekker (de nummer 1 van de lijst) en één stapel met de stemmen op de overige kandidaten van die lijst. Stap 4: U telt per lijst de stemmen voor de lijsttrekker en de stemmen voor de andere kandidaten op die lijst. U doet dit door bundels van 20 stembiljetten te maken en deze vast te zetten met een paperclip. Zo raakt u minder snel de tel kwijt en weten anderen dat de stapel al is geteld. Schrijf het totaal per stapel op een post-it en plak deze er op. Zo voorkomt u fouten bij het doorgeven van de aantallen aan de voorzitter. Heeft u alle stembiljetten geteld dan geeft u de aantallen door aan de voorzitter. Stap 5: De voorzitter noteert de doorgegeven aantallen per lijst en telt deze bij elkaar op. Stap 6: De voorzitter noteert het totaal aantal stemmen dat op alle lijsten is uitgebracht plus het aantal ongeldige en blanco stemmen en telt deze bij elkaar op. De voorzitter noteert het totaal op het kladblok. Stap 7: U telt nu voor iedere lijst het aantal stemmen dat is uitgebracht op de andere kandidaten dan de lijsttrekker, de zogenaamde voorkeurstemmen. De uitgebrachte stemmen op de lijsttrekker telt u niet opnieuw: die heeft u al geteld bij stap 4 en de voorzitter heeft ze genoteerd in stap 5. U neemt de genoteerde aantallen stemmen op de lijsttrekker over bij de nummers 1 op de turflijsten indien de gemeente die aan u heeft verstrekt. Vervolgens telt u de voorkeurstemmen. Is de stapel voorkeurstemmen groot, tel dan de stapel met twee personen: één persoon leest de naam of het nummer van de kandidaat waar een stem op is uitgebracht; de andere persoon turft per kandidaat het aantal stemmen. U gebruikt hiervoor de turflijst. U zet per keer dat de naam wordt genoemd een streepje (een turfje). Het vijfde streepje zet u diagonaal over de eerste vier streepjes. Nadat u zo de hele stapel voorkeurstemmen van een lijst hebt geteld, noteert u op de turflijst het totaal aantal voorkeurstemmen per kandidaat. Geef de turflijst aan de voorzitter. Stap 8: De voorzitter telt voor iedere turflijst de aantallen stemmen voor alle kandidaten, dus inclusief de lijsttrekker, bij elkaar op en neemt het totaal per lijst over op het kladblok. Vervolgens telt de voorzitter alle totalen van alle lijsten bij elkaar op en noteert de uitkomst. Daarbij worden de aantallen blanco en ongeldige stemmen opgeteld. Het zo verkregen totaal aantal stemmen moet overeenkomen met het totaal aantal stembiljetten in de stembus, zoals geteld in stap 2. Als de totalen niet overeenkomen, moeten de stemmen per lijst, dus zowel de stemmen op de lijsttrekker als de voorkeurstemmen, opnieuw worden geteld. 10

13 U telt net zo lang totdat u twee maal dezelfde uitkomst hebt gekregen. Stap 9: Als eerste vergelijkt u de totalen bij Stembiljetten in de stembus en Totaal stemmen. Zijn de aantallen gelijk, zoals in het voorbeeld hiernaast, dan noteert u dit aantal in het proces-verbaal. Zijn de aantallen niet gelijk, bijvoorbeeld 716/717, dan telt u de stemmen op alle kandidaten opnieuw, te beginnen met de stemmen op de lijsttrekkers. Na het opnieuw tellen vergelijkt u het totaal van de stemmen weer met het aantal stembiljetten in de stembus. Zijn de aantallen nu wel gelijk, bijvoorbeeld 716/716, dan kunt u in het proces-verbaal de totalen van de tellingen invullen. Is de nieuwe uitkomst anders dan de eerder gevonden aantallen, bijvoorbeeld 716/715, dan moet u alle stemmen op de kandidaten nogmaals tellen. U herhaalt dat totdat u twee maal eenzelfde uitkomst heeft van de telling van de stemmen. Als laatste vergelijkt u het vastgestelde totaal aantal stembiljetten in de stembus met het aantal kiezers dat heeft deelgenomen aan de stemming. Zijn de aantallen gelijk, zoals in het voorbeeld hiernaast, dan noteert u dit aantal in het proces-verbaal. Zijn de aantallen niet gelijk, bijvoorbeeld 717/716, dan berekent u het aantal deelgenomen kiezers opnieuw. U herhaalt dat totdat u twee maal eenzelfde uitkomst heeft van het totaal aan deelgenomen kiezers. Na het opnieuw tellen vergelijkt u het totaal van de deelgenomen kiezers weer met het aantal stembiljetten in de stembus. Zijn de aantallen nu wel gelijk, bijvoorbeeld 716/716, dan vult u dit aantal in op het proces-verbaal. Blijven de aantallen verschillen, bijvoorbeeld 717/716, dan stopt u met opnieuw tellen. In het proces-verbaal vermeldt u bij onregelmatigheden dat u een verschil heeft geconstateerd tussen het totaal deelgenomen kiezers en het totaal uitgebrachte stemmen. U vermeldt ook hoe vaak u opnieuw heeft geteld. 11

14 Stap 10 U neemt alle eindtotalen over in het proces-verbaal, vult dit aan met de overige gegevens en rondt de stemopneming af. De voorzitter noteert alle benodigde gegevens in het procesverbaal. Vergeet niet eventuele hertellingen, uitkomsten en geconstateerde onregelmatigheden te vermelden. II IIII x x x Kiezer maakt bezwaar over inkijk in stemhokje x stemhokjes halve meter verplaatst

15

16 Dit is een uitgave van: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Directie Bestuur, Democratie en Financiën Postbus ea Den Haag Juni 2012 Publicatienr: b-14920